„LA GRANDE ILLUSION
OPBBIMIIVC
OPRUIMING
NIELEN
E
V<*xv\)w\ew
ED. KIMMAN Co.
I
I
S.J. DE GOEDE
KOFFER-
GRAMOFOON
i
Een nieuwe film van
Jean Renoir
|afd. tricot AC e|
Speciale Zomeraanbieding
SIGARENHANDEL Firma H. A. KROES
Vvn G. M. OORD
I
ONZE ZOMER-BIJLACE
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Nederlandsche
Letterkunde
AFDEELIMG KOFSEl*|
|AF PEELING WOLj
ZIJLSTRAAT 43
OPTICIEN VINK
BENOODIGDHEDEN
Ongetwijfeld wilt U gedurende de
vacantie Parijs en zijn prachtige
Wereldtentoonstelling bezoeken
REIST PER
D. K. W. rijdt veilig en zonder storingen.
D. K.W. de eenige wagen welke zichzelf betaalt.
AGENTE VOOR HAARLEM EN OMSTREKEN:
99
DONDERDAG HALF NEGEN AANVANG DER
DE BEKENDE KOUSENWINKEL
(OVER HET POSTKANTOOR)
SEIZOEN
jé**** A v\óV dan VOOR U
A Jfc». sfflttA AAT van belang
JB #1 I I ZIJN, indien U
Ipta® van hoogere
ZIET ONZE ETALAGES
PAST ONZE MODELLEN
VERGEL IJ KT ONZE PR IJ ZEN
nifiSTEBDftffl: Ralwrstr. 138, LeitMMtr. 78,
Ï9TTE8PAM UÏ"?CHT HUMüBEtl MARLEE 3REDA TtLolf
GROOTE HOUTSTRAAT 10 HAARLEM
SPEKSTRAAT Numero EEN
3.00.
N.V. v/h L. GIEBELS CO.
N.V. HAARLEMSCHE RIJWIEL
EN AUTOMOBIELMAATSCH.
Afdeeling RADIO.
RADIO-CENTRALE BETEEKENT EEUWIG BETALEN! en
daarom kunt U veel goedkooper en met veel meer
voldoening geheel Europa hooren op uw eigen
gebouwd toestel.
SLECHTS VIER STATIONS TE LUISTERENSpeciale
aanbieding CENTRALE Luidsprekers
1.85 ƒ2.35 3.45.
DE GOEDE heeft hem
VOOR DE JEUGD
KINDERAUTOMOBIELEN
TENNISRACKETS Ï'S
ALLEEN: ZIJLSTRAAT BIJ DE BRUG
Z. B. SPAARNE 2 hoek KAMPERSINGEL - HAARLEM
TELEFOON 13138
Los Eminentes 6, 8, 10, 11, 14, 18
Chevalier 6, 8, 10
Flor de Pintas 5, 6, 8,. 10, 12, 15, 20
Suerdieck en Co.'s echte import Braziel 10, 12, 16
Voor de Reis: Cederhout doosjes van 5 en 10 stuks
Een prettig en aangenaam gezelschap, op
VACANTIE, STRAND, BOOT EN TENNISBAAN
is een
V/ij hebben uitsluitend de beste merken en
'n a"e Pr'izen
Groote Houtstraat 108
Tel. 13046 - Haarlem
RADIO- EN CRAMOFOON-SPECIALIST
I
I
Onder de regie van Jean Renoir heb
ben behalve de spelers nog enkele
Renoir's medegewerkt; aan het sce
nario J. Renoir, samen met Spaak, aan de
montage Marguente en Claude Renoir, zoo
dat alles bij elkaar de familie een machtig
aandeel in de film heeft geleverd, voor zoo-
Ter de familie althans niet afhankelijk was
Tan den pater familias Jean.
Om verschillende redenen is La grande
Illusion een belangwekkende film, doch
haar voornaamste verdienste is toch niet,
dat zij naar vorm en inhoud een gave en
opvallende eenheid zou geworden zijn, zoo
als de vooruitloopende geruchten dat heb
ben gewild. De film is met goeden smaak'
gecomponeerd en overtreft gemakkelijk de
middelmaat, doch zij zit nog met vele ban
den gebonden aan het theater en wijkt er
Practisch alleen daar vanaf, waar de stof er
toe dwingt: b.v. in de landschappen en in
het algemeen in de buitenopnamen, om
aldaar wederom naar een anderen vorm,
den picturalen, over te gaan.
Bij de meeste films vermeldt men niet
e®ns zulke tekortkomingen om de een
tonigheid te vermijden doch Renoir's
tilm kan deze critiek verdragen, een cri-
tiek, die bovendien vereering inhoudt en
die overigens lang niet voor alle deelen van
de film opgaat. Men erkent, dat La grande
Hlusoin tot het einde boeit, althans bijna
tot het einde, omdat men telkens nieuws
gierig wordt gemaakt naar hetgeen Renoir
Sal gaan betoogen. En hij betoogt heel
Wat.
De titel heeft betrekking op meer dan
één illusie: de illusie, dat er na den oorlog
eenmaal vrede en broederschap zal komen
ten Renoir maakte zijn film met zóóveel
ervaring van dezen „vrede"), verder de
hlusie, dat om den vrede te kunnen berei
ken alle maatschappelijke instanties in-
tact zouden blijven en tenslotte de illusie
dat het Fransche en het Duitsche volk
elkaar innerlijk zouden mogen naderen.
Alles illusie! Te grooter, omdat de men-
schen, van mensch tot mensch niets liever
Willend, de illusie dooden, wanneer zij van
Tolk tot volk tegenover elkaar staan. De
Duitsche majoor vön Rauffenstein, onder
Wiens hoede enkele Fransche officieren in
een Duitsch krijgsgevangenkamp ver toe-
Ten, behandelt den Franschen kapitein
Doildieu met alle égards, zijn standgenoot
Terschuldigd en boven het krijgsrumoer uit
zijn zij vrienden, hun vaderland dienend,
doch weinig hoop koesterend ten aanzien
Tan hun toekomst, dat is de toekomst van
hun aristocratische wereld. Die toekomst is
aan de eenvoudiger collega's van Boildieu,
aan den volksjongen Maréchal en den Jood-
schen bankbeambte Rosenthal, beiden lui
tenants in het Fransche leger, beiden de
Trijheid vindend, dank zij een grandioze
Manoeuvre van den kapitein, die zijn leven
dioet laten voor de vrijheid van zijn kame-
raden.
Vier-, vijfmaal zijn de Franschen bij hun
dhtvluchtingspogingen gesnapt. De illusie
der vrijheid fascineert hen en nu zijn ze
OTergebracht naar een oud fort, waar geen
°htsnappen mogelijk lijkt. De trein stoof
door het Duitsche land en stopte aan geen
aPdere stations dan de gevangenkampen,
die stuk voor stuk een illusie vernielden. En
de barre geslotenheid van het fort, waar
Rauffenstein zijn eigen illusie kweekt
da den vorm van een eenzame geranium in
6en hooge en sombere vensternis, komen
de beide aristocraten tot elkaar. Flarden
van gesprekken verraden beider pessimis
me, maar even toch gaat de hooge moed
Vah het tengere Fransche kapiteintje boven
den Duitschen geest van den strammen,
breeden Pruis uit, vooral op het hoogtepunt
van de film, waar Boildieu voor zijn kame
raden de illusie der vrijheid tot werkelijk
heid maakt.
Met fluit- en ketelmuziek wordt de vlucht
voorbereid en de wacht drijft de gevange
nen op het binnenplein bijeen voor een
appèl. Bij den naam Boildieu valt een lange
stilte, die plotseling door een ijl en dartel
fluitgekweel wordt onderbroken. Hoog in
den toren zit Boildieu te spelen en lokt de
wacht naar boven. Een wilde jacht begint.
De kapitein controleert zijn horloge. Zijn
kameraden zijn reeds buiten en hij kan
den strijd opgeven.
Dan staat plotseling onder hem von Rauf
fenstein, die hem tot driemaal toe smeekt
terug te keeren. De dialoog is Engelsch.
Daar staan twee vrienden, maar de een is
Franschman, de ander Duitscher en deze
tegenstelling beeft haar consequenties, hoe
wanhopig zij er ook aan trachten te ont
komen door hun moedertaal het zwijgen
op te leggen. Dan, eindelijk, valt het schot
en Boildieu stort neer. Men rapporteert de
vlucht van twee gevangenen en de majoor
vindt zijn eigen taal terug: „Deshalb!"
Aan het sterfbed van Boildieu zit zijn
vriend en vijand, correct, bewogen, en hij
stamelt een excuus, dat hij dit heeft moe
ten doen, maar de Franschman zegt ge
laten: voor mij is er geen oplossing, voor
die twee wel, zoo is het goed.
Nog een laatste vriendendienst: von
Rauffenstein drukt de oogen van den doode
dicht en beiden wijken uit het beeld. En
hier zou de film kunnen eindigen, doch
Renoir heeft niet kunnen weerstaan aan
de verleiding om ook het liefdes-element
in de film te betrekken en zoo zien we
Maréchal en Rosenthal na een ellendigen
zwerftocht in het schuurtje van een arme
boerenweduwe, wier man voor Verdun is
gevallen en die de vluchtelingen opneemt,
tot Rosenthal, die ernstig aan den voet ge
wond is, genezen is. Inmiddels is Maréchal
verliefd geworden en voor zij hun vlucht
voortzetten, spreekt hij haar van de toe
komst na den oorlog. Over de sneeuwvelden
van Beieren vluchteii zij verder, de Zwit-
sersche grens tegemoet, waar een vijandige
patrouille, die hen nog onder schot had
kunnen nemen, hen rustig verder laat trek
kenDéze laatste episode is de zwakste.
Men vat wel de bedoeling, een nieuwe illusie
aan de andere toe te voegen, doch deze
illusie komt dramatisch onvoldoende tot
den toeschouwer over, zoowel door een te
zwakke vormgeving als door de onbelang
rijkheid der gebeurtenissen.
De grootste verdienste van deze film
schuilt wel in de voortreffelijke tegenstel
ling tusschen de Franschen en de Duit-
schers. Hier uit zich de Fransche humor
op z'n best. De platte benepenheid van
het» Duitsche Militar, de hardheid van de
taal en de schreeuwlust van den militai
ren meerdere, de fantasielooze tucht van
het Duitsche leger, het komt alles uit deze
film naar voren als iets ondraaglijks en
daartegenover staat de zangerige en wel
sprekende Franschman met zijn eenvoudige,
natuurlijke voornaamheid, zijn bon-mot en
zijn geest. Men voelt: dat zijn twee niveau's
die niet te overbruggen zijn.
Toch vervalt de film nergens in carica-
turale effecten, noch in opzettelijkheden,
die men grofheden zou moeten noemen,
maar juist daarom is de tegenstelling doo-
delijk. De twee hoofdfiguren Boildieu en
von Rauffenstein, respectievelijk gespeeld
door Pierre Fresnay en Erich von Stroheim,
staan prachtig tegen over elkaar als de
typische vertegenwoordigers van twee we
relden, die elkaar niet kunnen naderen.
Om deze twee figuren gaat de kern van de
film. Vrijwel al het andere is bijzaak, ook
de met ophef aangekondigde hoofdrol van
Maréchal, gespeeld door Jean Gabin.
Opmerkelijk als steeds is Erich von
Stroheim. Men hoorde enkele jaren lang
niets meer van hem. In Hollywood had hij
afgedaan nadat hij zijn directeuren vele
millioenen aan zijn films had laten beste
den, zonder dat ze terug kwamen. De groot
ste stroapen van de Amerikaansche droom-
fabrieken stonden jaren lang op naam van
Von Stroheim, die met dit al een zeer aparte
figuur bleef. Als karakteristiek vertegen
woordiger van den Pruisischen Junker heeft
hij door zijn films gewandeld om zijn haat
jegens het Deutschtum bot te vieren. Geen
cynisme was hem te koud om zijn gevoelens
te uiten en het vJas vooral de adel, zoowel
in Pruisen als in Oostenrijk, die voortdu
rend zijn fantasie in werking stelde.
En nu zit Von Stroheim in Frankrijk en
zijn eerste rol is direct raak. Hij is iets mil
der geworden en daarom beter. Men speurt
niet zoo sterk meer den wellust, waarmede
hij zijn vroegere lanögenooten bespot, maar
ziet den acteur als een vleeschgeworden
symbool, streng beheerscht, zonder effect-
jagerij, maar daarom treffender dan ooit.
Moet men nu Renoir ervan verdenken,
dat hij een film heeft willen maken, die
Frankrijks vijand in den grooten oorlog een
voeg uit de pan wil geven? Er zijn talrijke
détails, die er op wijzen. Maar in dat geval
mag men hem niet het compliment ont
houden, dat hij het met zwier en fijnen
smaak heeft gedaan. De Fransche humor
is volkomen intact gebleven en men staat
verbaasd over de objectiviteit, waarmede
zij den Duitschen militairen geest waar
neemt en uitbeeldt.
von Stroheim, Jean Gabin en P ierre Fresnay in ,JLm grande illusion"
Bij j. b. Wolters te Groningen en Batavia
verscheen van de hand van den bekenden
Amsterdamschen H.B.S.-leeraar dr. A. J.
de Jong een tweedeelig schoolboek, getiteld
Nederlandsche letterkunde, een inleiding voor
het middelbaar en gymnasiaal onderwijs. De
schrijver heeft vooral aandacht willen besteden
aan de verscheidenheid der factoren, die samen
werken om de beteekenis te bepalen, welke een
letterkundig kunstwerk voor den lezer heeft.
Het komt er op aan, den leerling voor aldie ver
schillende onderdeelen van de aesthetische
functie gevoelig te maken. „Wie zoo de taak
van het onderwijs in de letterkunde ziet
zegt hij zelf kan geen gencsgen hebben met
een literatuurgeschiedenis vol jaartallen, boek
titels en schrijversnamen". De aandacht van
den leerling dient, volgens deze methode, vooral
uit te gaan naar den aard van het werk. Zoo
werd deze geschiedenis der Nederlandsche let
terkunde, die groote qualiteiten.heeft al ver
toont ze hiér en daar ook de gebreken harer
hoedanigheden veel meer tot een inleiding
in de letterkunde dan tot een overzicht over
haar geschiedenis. De auteur hield rekening
met de eischen der paedagogie en liet bui
ten behandeling die kunstwerken, waardoor het
gemoed van den leerling, hoe dan ook, kan
worden gekwetst. Vermeed hij, in plaats van
een schoolboek een catalogus in den handel te
brengen, hij putte hieruit het recht, te zwijgen
over boeken als „Een Liefde", „De Kleine Re
publiek", „Kamertjeszonde" en „Diamantstad",
die niet voor studeerenden op H.B.S. of gym
nasium geschikt zijn. Dat hij deze titels echter
noemt in een voorwoord „aan de collega's", lijkt
ons niet erg handig, omdat hierdoor de nieuws
gierigheid van den leerling licht kon worden
opgewekt. Smaakt de verboden vrucht niet vaak
het zoetst?
Wat men vooral moet prijzen in het school
boek van dr. de Jóng is de verstandige en ge
lijkmatige indeeling van de leerstof volgens de
groote historische perioden. Uit ieder tijdperk
worden de meest karakteristieke meesterwerken
behandeld, waarna dan een algemeen overzicht
volgt over den geest van dit bepaalde tijdsge-
gewricht. Zoo b.v. volgen uit de middeleeuwen
eerst een samenvatting van den Karei en Ele-
gast, met twee fragmenten uit dit werk. Hierbij
sluit aan het Egidiuslied, zonder dat deze aan
sluiting, die ons wel eenigszins verbaast, nader
gemotiveerd wordt. Dan volgt het verhaal van
de Vier Heemskinderen met fragmenten uit het
volksboek in proza en uit den ouden rijmtekst,
waarop de ballade van de drie ruiters aansluit.
Hierna wordt de Walewein besproken en ge
deeltelijk aangehaald, dan de Ferguut, waarna
een samenvatting komt betreffende de middel-
eeuwsche ridderromans. Op eiken tekst en op
elke „samenvatting" volgen vragen en opgaven,
die de scherpzinnigheid van den leerling be
proeven, b.v.: „Wat onderscheidt Walewein van
Ferguut?" Dit gedeelte besluit met het fijne
gedicht „Aloeëtte, vogel clein".
Op dezelfde wijze zijn de andere perioden
ingedeeld en behandeld met algeheele verwaar-
loozing van het minder belangwekkende. De
samenvattingen bieden echter pakkende stfjl-
proeven. Zoo stelt b.v. de tweede samenvatting
middeleeuwen en Rederijkers naast elkan
der een drietal liefdesgedichten, een van Henric
van Veldeke (ongeveer 1200) en van Matthijs
de Casteleyn (ongeveer 1525) en een van Justus
de Harduyn (1582—1641). Dichters van groote
beteekenis, maar wier faam langzaam tot het
onderwijs doordrong, zooals de geniale Jan
van der Noot, vinden bij dr. de Jong hun volle
recht. Vooral P. C. Hooft is ampel behandeld,
zelfs eenigermate ten koste van Vondel, over
wien weinig origineels wordt gezegd en van den
grooten Huygens, die een beetje wordt onder
schat.
Het tweede deel begint ineens met Langen-
dijk. De poetae minores van de gouden eeuw
zijn dus overgeslagen, wat ons moeilijk te ver
antwoorden lijkt, tenzij door gebrek aan plaats
ruimte. De keuze uit Bellamy en Staring is
goed, 'maar H. Kz. Poot komt te weinig naar
voren. Dat In de negentiende eeuw mevrouw
Bosboom zoo vluchtig behandeld werd, is niet
juist. Ze verdiende beter. Maar hier staat tegen
over, dat de wijze van behandeling uitstekend
én vooral bevattelijk is. Verwey mocht ook meer
aandacht ontvangen.
De behandeling der jongste literatuur is be
zadigd; maar degel ij a Dr. de Jong laat zich niet
verleiden tot eenzijdige bewondering voor het
hedendaagsche, maar toont ook hierin de
waarde en de beteekenis van het traditioneele,
zoodat hjjgaarne, en met succes, een modern
gedicht bij een oud gedicht vergelijkt. De katho
lieke jongere letterkunde-is vertegenwoordigd
door Anton van Duinkerken (die overigens ten
onrechte wordt voorgesteld als Oprichter van
De Gemfeenschap)-, Jac. Schreurs M.S.C. en
pater Hilarion Thans, in déze volgorde, wel
wat indruischende tegen de chronologie. Veel
is weggelaten, waarvan de leerling met nut en
genoegen zou kennis nemen, maar er is van het
overgeblevene op bijzonder verzorgde wijze werk
gemaakt. Heeft de methode, door dr. de Jong
gevolgd, haar tekortkomingen, ze heeft hier
naast onbetwijfelbare voordeelen en deze komen
het duidelijkst uit in dit degelijke handboek,
bedoeld voor het algemeen onderwijs, maar ook
voor het katholieke onderwijs zéér geschikt. De
schrijver, zelf katholiek, doet nergens den katho
lieken te kort, al houdt hij rekening met eischen
van neutraliteit
ALLE RESTANTEN DAMESKOUSEN - KINDERKOUSEN
SPORTKOUSEN - SOKKEN - SOKJES - PLUS-FOUR-
KOUSEN WORDEN VOOR SPOTPRIJZEN OPGERUIMD
EXTRA-AANBIEDINGEN:
MATZIJDEN KOUSEN 26 cent
HEEREN PLUS-FOUR-KOUSEN 69 cent
MACCO SOKKEN 19 cent
STERKE SPORTKOUSEN53 cent
AJOUR KNIEKOUSEN 66 cent
NATUURZIJDEN KOUSEN 64 cent
STERKE KINDERSPORTKOUSEN
26 - 29 - 34 - 39 - 46 cent
EXTRA VOORDEELIGE RESTANTEN WOL WORDEN,
ONDANKS DE VERHOOGDE WOLPRIJZEN, SPOT
GOEDKOOP OPGERUIMD.
RESTANTEN ZIJDEN ONDERJURKEN - ZIJDEN CAMI
SOLES - ZIJDEN DIRECTOIRES - NACHTHEMDEN
HEERENPANTALONS - INTERLOCK ONDERGOEDEREN
ENZ. - ENZ.
ZIET HEDEN DE ETALAGES
a aeze kan alleen
AftlF" ELJg geschikte artikelen
WAARDEN tegen
BELANGRIJK LAGERE PRIJZEN kunt 1NKOOPEN. Onze
OPRUIMING biedt U daartoe de GELEGENHEID.
Gedurende meer dan een twaalftal jaren
heeft Opticien Vink het bewijs geleverd, dat
het systeem' „Groote omzet bij kleine winst"
ook met succes kan worden toegepast op
dep handel ir.' optische instrumenten, bril
len, enzoovoort.
En wel, met zeer nauwgezette inachtneming
van de wetenschappelijke eischen, die den
bekwamen opticien kunnen gesteld worden.
berekent d'e matigste prijzen.
BIJ DE GROOTE MARKT.
Voor reparaties ook: Acacialaan 2, Bloe-
mendaal en Pegasusstraat 75, Haarlem-Nrd.
Het Kampeer seizoen is aangebroken
Voor 4.00 koopt U een echte
I'KIMUS met volle garantie. Merk
„IZI", Ned. Fabrikaat kost momenteel
ALLE ONDERD. STEEDS VOORRADIG
TENTHAMERS 30
HARINGEN 7
VLAGGESTOKJES 25
SPANHOUTJE6 4
(fed. Oude Graclit 7, Tel. 11804, Haarlem
D.K.W.
HAARLEM—PARIJS 5.20 in totaal
aan benzine, v. 4 volwassen personen
heeft een zeer rustig
ligging op den weg.
IT heeft een zeer rustige en uiterst vaste
II fik "W biedt zi'n 4 passagiers meer plaats
ruimte dan welke andere gelijk
waardige wagen ook.
HAARLEM: ZIJLWEG no. 35 TEL. 11905—11906
AMSTERDAM: STADH.KADE 100-101 TEL. 90964—90975
De meest moderne snufjes garandeeren U een gemakkelijke
afstemming en stellen U in de gelegenheid het wereldgebeuren
te volgen. Vraagt ons een schema en inlichtingen en U zult
weigeren naar
Groote sorteering in aardige LUIDSPREKERKASTJES
vanaf f 1.95.
DOET UW VOORDEEL! SPECIAAL IN RADIOLAMPEN!
TUNGSRAM PHILIPS
MARATHON TELEFUNKEN HOOGE
RADIO-RECORD geco KORTING
UNIVERSEEL METERS voor Gelijkstroom (volt, m. A. A. en Ohm,
alle Chunts ingebouwd).
HOOGSPANNINGS-METERS met speciale isolatie.
MILLIAMPèRE-METERS 1, 5, 10, 50, 1O0, 300, 500 M.A.
DRAAISFOEL (vraagt gegevens!!)
AMPèREMETERS voor Wisselstroom.
EMISSIE-METERS FREQUENTIE-METERS.
WEEKIJZER-METERS met of zonder voorgeschakelde weer-
EENVOUDIGE VOLTMETERS voor radio-doeleinden ƒ1.35
KORTOM: U zoekt een SPECIALEN METER?
Voor slechts 10— maakt U met een schitterend OMBOUW-
SCHEMA Uw oude toestel als nieuw.
Voor slechts 45.— bouwt U een PRACHT RADIOTOESTEL van
't allermodernste materiaal. Technische voorlichting geven
onze gediplomeerde technikers gratis en gaarne.
In LUIDSPREKERS zijn en blijven wij vooraan. Van de een-
voudigste FREISCHWINGE tot de nieuwste DYNAMISCHE
«PREKERS, met speciale conisch, voor alle registers, in prijzen
van 1.95 tot 60.00 voorradig.
2- en 3-wielige KINDERRIJWIELEN in alle maten, met
en zonder Luchtbanden.
ballon banden en
Hollandsch
6.95
AUTOPEDS, met dikke
ventiel een
VLIEGENDE HOLLANDERS op 2 en 4 wielen 6.50
TENNISBALLEN
ENG. en AMER ROLSCHAATSEN 1-25
De grootste sorteering - 20 soorten
ELECTR. SPOREN, TRAMS, ELECTR. DIESEL-
TREINEN, INDUCTIE-APPARATEN.
Voor kenners iets zeer bijzonders.
fijne Sumatra. Zacht en zeer geung.
Voor fijnproevers een openbaring.
No. 6 een pittige Borneo, goed belegen volle aroma 6 cent
GO'ED VERZORGDE EN BELEGEN SIGAREN
IN DE MEEST UITGEBREIDE SORTEERING
Allé zendingen franco door heel Nederland
