STEGEMAN'S LEVERPASTEI
Haarlem, 3 Aug.
De eerste spoortrein in Nederland
H. J. Kuiper
DE PRIMEUR WERD AAN
HAARLEM NIET GEGUND
DINSDAG 3 AUGUSTUS 1937
WELDADIGHEID NAAR
VERMOGEN
Pandpoort - Koningstraat
In Mei 1937
Limburg en zijn Missiebisdom
in China
Haarlem en de Jam
boree
Handteekeningen verkrijgen is de
grootste attractie
Op het station
RIJKSVISCHAFSLAG
STAAT VAN BESOMMINGEN
VOOR TREKKERS, ZEILERS EN KAMPEERDERS IS
OP DE BOTERHAM VLEESCH EN BOTER TEGELIJK
Wat beteekent het
woord jamboree?
R.K. JONGENSSCHOOL
VOOR M.U.L.O.
Ged. Oude Gracht Haarlem
DOOPFEEST VAN BEKEER
LINGEN
Hoeveel „tol" de passa
giers betaalden
Heilig Uur voor Priester
studenten
DE WERKLOOSHEID
Paarden of locomotieven?
Wat kost één „char a bancs"?
Wagons met zeildoek
AGENDA
Bioscopen
4 Augustus
Bioscopen
Athletiek wedstr ij den
te Arnhem
Krijnen D.W.S. verbetert het Ned.
record hoogspringen
STAD
Van bovengenoemde school slaagden dit jaar
44 leerlingen voor verschillende examens en wel:
Voor de ambachtsschool: P. G. M. Kaptijn,
G. J. C. Schouten, J. J. J. Pollé, J. Smits en
C. J. Kerkoerle.
Voor het R. K. Lyceum: A. H. Spruijt, B. A.
Bijnsdorp, J. H. Ticlens en P. H. Ticlens.
Voor een Seminarie: Th. Deuling en J. G. J.
Straathof.
Voor het MULO-diploma A: H. C. J. van
Brero, Z. C. Bosma, J. A. van Emmerik, Th.
J. M. Demmers, P. M. Draack, W. J. v. d. Bijl,
G. Koning, A. P. C. J. van Boeckel, Ch. D. A.
G. Herbers, J. Th. Koster, J. Hartmans, H.
Groskamp, H. L. van Loenen, J. G. Dijkman,
T. A. M. Rijkenberg, L. J. J. v. d. Weiden, G.
J. Molenaar, F. J. Ch. Meijer, J. J. S. Hoes, M.
C. Goosens, G. P. J. Alders, Th. R. S. Bandsma,
J. de Wit, P. van Niel, P. N. Turkenburg en J.
Olifiers.
Voor het MULO-diploma B: J. G. Dijkman,
L. A. J. M. Bercht en P. J. A. Kamp.
Voor de M. T. S. te Haarlem: G. P. A. Kui
per en L. A. J. M. Bercht.
Voor de R. K. Kweekschool Beverwijk: P. J.
A. Kamp en W. J. v. d. Bijl.
In het leerplan der school is opgenomen een
speciale cursus voor het MULO-diploma B en
het toelatingsexamen voor de M. T. S., zoodat
de leerlingen in drie jaar voor beide examens
worden klaargemaakt.
Alle leerlingen, welke van onze MULO naar
de M. T. S. gingen, hebben deze ponder ooit te
doubleeren doorloopen. Ook dit jaar zijn weer
twee onzer oud-leerlingen voor het eind-exa
men M. T. S. geslaagd, n.l. de heeren Putman
en van Meurs.
De leerlingen kunnen 's middags gratis over
blijven onder toezicht, terwijl ze dan gelegen
heid hebben het grootste gedeelte van hun huis
werk te maken. De school eindigt niet te laat,
zoodat de leerlingen vóór donker thuis kunnen
zijn en het gevaarlijke fietsen op drukke wegen
bij avond niet noodig is.
In de verschillende klassen zijn nog slechts
enkele plaatsen beschikbaar.
Ieder doet mee met de Jamboree,
Die we gaarne „welkom" heeten,
Maar wil ons ook niet vergeten.
Ieder weet wat wij er mee beoogen,
Doet dus allen mee,
Naar 't voorbeeld van de Jamboree.
Hieronder volgen de cijfers, aangevende de
werkloosheidsdagen in procenten der geheel-
en gedeeltelijk werkloozen onder de georgani
seerde werknemers, berekend door het Centraal
Bureau voor de Statistiek. Deze cijfers geven
voor elke „bedrijfsklasse" het algemeen ge
middelde van de werkloosheid onder de tot de
verschillende takken van bedrijf in elke be
drijfsklasse behoorende leden van de organisa
ties, welke gegevens nopens de werkloosheid
dier leden aan het bureau verstrekken.
Het totaal aantal personen, van wie de werk
loosheid is nagegaan, bedroeg in Mei 1937 rond
471.000, waaronder 463.000 tegen werkloosheid
verzekerden, het aantal werkloozen onder hen
bedroeg rond 124.700, waaronder 123.300 ver
zekerden.
Bedrijfsklassen Werkloosheidsdagen in pet.
Mei '37 Mei '36 April
Aardewerkindustrie, enz.
40.9
49.6
54.4
Diamantindustrie
20.-
65.6
16.8
Drukkersbedrijven, enz.
18.2
20.3
19.1
Bouwbedrijven, enz.
33.4
40.2
38.1
Houtbewerking, enz.
34.7
42.2
38.7
Kleedingindustrie
15.4
18.5
17.4
Lederindustrie
27.5
29.9
24.4
Steenkolenmijnen
4.1
14.1
3.9
Metaalindustrie, scheepsb.
23.7
39.-
25.2
Textielnijverheid
18.6
32.2
19.3
Voedings- en genotm. bedr.
23.2
25.-
23.7
w.o. tabak- en sigarenind.
28.5
33.3
29.5
Visscherij
36.4
40.7
41.6
Handelsreizigers
11.4
12.-
11.8
Verkeerswezen
32.1
36.8
33.5
Handels- en kantoorb.
9.3
10.2
9.8
Toonkunstenaars
30.7
31.8
27.-
Overige kl. (vnl. fabr.-arb.)
24.-
29.4
25.6
Totaal, excl. landb.bedr. enz.
24.5
31.7
26.5
Totaal industrie
25.1
33.8
27.4
De steiger voor de uitbreiding van het politiebureau in de Smedestraat is thans
weggenomen en de nieuwe (keurige!) gevel is zichtbaar geworden. In deze uit
breiding komen een -fietsenstalling voor de politie en kamers voor den hoofd
inspecteur van den stadsdienst, den inspe cteur van het verkeer en den inspecteur
voor het behandelen van verschillende aanvragen. De op de foto zichtbare deuren
.in den nieuwen gevel zijn voor de bovenwoningen. De ingang van het politie
bureau blijft in het oude gebouw
Van het aantal dagen dat gewerkt had
kunnen worden, indien geen werkloosheid ware
voorgekomen.
In het Missiehuis te Steyl is een Missiedag
gehouden, voor het R.K., Onderwijzend perso
neel in Limburg. Deze Missiedag werd geleid
door prof. Feron van het Groot-Seminarie te
Roermond. Besproken werden o.a. de resultaten
van de actie voor het Limburgsche Missiebis
dom in China Tsingtau. Bijna 40.000 missiebusjes
werden voor dit adoptief Bisdom geplaatst,
300.000 gebedjes werden in de huisgezinnen
verspreid, alle scholen door seminaristen be
zocht, 40.000 propagandablaadjes elke twee
maanden verspreid, terwijl de gezamenlijke op
brengst uit de Missiebusjes meer dan 30.000
gulden bedroeg.
Ook Z. Hoogw. Exc. Mgr. Lemmens verscheen
op dezen Missiedag en sprak hartelijke woorden
en vurige aansporingen tot de aanwezigen.
In de middagvergadering sprak Father dr
Ahaus over de Missioneering in het algemeen.
Het leek verleden week alsof Haarlem niet
veel interesse had voor de Padvindersjamboree,
maar nu zij zooveel van die vroolijke jongens
in hun vlotte pakjes in haar midden heeft, is
ook Haarlem ontwaakt en op stel en sprong
door de Jamboree veroverd. Ge kunt geen stap
doen door de hoofdstraten van Haarlem of ge
komt een of melr van de Verkenners tegen,
gekleed doorgaans in hetzelfde eenvoudige pak,
maar met de meest phantastisch gekleurde das
sen om en soms ook met allerlei vreemdsoortige
hoeden op. Maar of ze nu geel-roode of pimpel
paars-groene dassen dragen, ze hebben meestal
dit gemeen dat ze een onverstaanbaar acadabra
spreken en de moedige Haarlemmer, die al
z'n schoolkennis aan vreemde talen bij elkaar
haalt, komt niet verder dan het woord „yes'
of „no", waarop hij dan in arren moede maar
in zuiver Hollandsch „Ik kan u niet verstaan!"
laat volgen
Een soort van Haarlemmer heeft geen taal
kennis noodig. Dat is gewapend met een stukje
papier, soms van de minimaalste afmetingen
en meestal ook nog met een stompje potlood
en duwt deze attributen onder de oogen van
den eersten den besten padvinder, die het tegen
komt. En deze begrijpt dan wel wat van hem
verlangd wordt. Daarvoor is geen uitleg in wat
TOor taal ook noodig!
Geduldig schrijft hij zijn naam op het pa
piertje en als hij goed gemutst is, komt er zijn
kamp en land ook er bij te staan. Maar als
er één schaap over den dam is, volgen de andere
vanzelf en zoo regent het al gauw papiertjes
en potlooden op den armen vreemdeling, die
dacht eens een „view" van Haarlem te kunnen
krijgen, maar niet verder komt dan de Groote
Markt omdat hij zijn bezoektijd noodig heeft
om handteekeningen te schrijven. De aardige
jongens van de Jamboree willen natuurlijk niet
weigeren, maar het wordt voor hen soms ook
wel wat te bar! Een listige Amerikaan wilde
zoo dat handteekeningengezeur ontwijken door
te wijzen op een handteekening, welke al op het
papier van het krulharige meisje stond en be
duidde haar dat het zijn handteekening was,
dus dat hij zijn handteekening al gezet zou heb
ben, maar het meisje liet zich niet met een
iUüitje in het riet sturen en de Amerikaan
kwam er zoo maar niet zonder meer af.
Haarlem had gisterenmiddag vooral de be
langstelling der Engelschen, waaronder ook de
beroemde Schotten in hun geruite rokjes en een
zelfs met een heuschen doedelzak. Hij blies er
een lustig deuntje op en de agenten knepen een
oogje dicht, want feitelijkhad hij muziek-
vergunning volgens onze Haarlemsche verorde
ningen moeten hebben!
Op de Groote Markt werden ze bestormd door
vele leden van het schoone geslacht alsmede
ook door een aantal welpen. De Akeela's hier
van konden de situatie slechts redden door aan
de welpen luid te roepen, dat zij limonade kre
gen, blijkbaar het sterkste argument, dat ze
in het vuur konden brengen om hun bedreigde
leiding te handhaven.
Het lijkt ons echter toe, dat men de vreem
delingen in Haarlem toch wel wat ontzien mag.
Niet alleen is er veel drukte in de stad door
de Jamboree de winkeliers zullen daarvan
wel profiteeren, zeker degenen, die souvenirs
verkoopen, want daar zijn de padvinders dol op!
maar er is ook een geweldig verkeer aan het
Haarlemsche station. Zaterdag en.Zondag een
reeks extra-treinen, die of in Haarlem begon
nen of er doorreden, vandaag extra-treinen, die
welpen aanbrengen en vandaag, morgen en over
morgen extra-treinen, die de welpen van en
naar de Jamboree brengen. En zoo gaat dat
maar door! Het spoorwegpersoneel werkt onder
hoogspanning!
IJMUIDEN, 3 Aug. Rijksvischafslag. Tarbot 0.74
1 10 per kg. Griet 16.0032 per 50 kg. Tong
1 251.60 per kg. Zetschol 18.00, kleine Schol 5.80
16, Schar 3.5010, Tongschar 17.0031, Pie
terman en Poon 1.10—9, groote Schelvisch 26.50,
middel Schelvisch 17.0021, kl. midd. Schelvisch
8.2015, kleine Schelvisch 2.056 per 50 kg. Ka
beljauw 28.00—53 per 125 kg. Gullen 2.2010.50
per 50 kg Leng 0.801 per stuk. Heilbot 1.80—
2.5o per kg. Wijting 2.30—3 per 50 kg. Koolvisch
1543 cent per stuk. Makreel 8.2013 per 50 kg.
Versche Haring 3.904.40 per kist.
van de Dinsdag aan den Rijksvischafslag aange
komen
STOOMTRAWLERS
R. O. 15 Antje 365 manden 2590.—, Limburgia
460 manden 1850Voorwaarts 100 manden
1190.Amsterdam 1675 manden 4430.Derica
VTI 480 manden 1800.—, Ommering 645 manden
2090.—.
LOGGER
K.W. 76 1300.—.
KOTTERS
E 142 340.E 45 920.—.
LOGGER MET PEKELHARING
Gorredijk 4050
WATERSTANDEN
IJMUIDEN, Woensdag 4 Augustus. Vloed: 0.42
v.m. en 1.26 n.m.
Eind Augustus ghat de heer H. J. Kuiper, lid
van de Provinciale Staten van Noord-
Holland en lid van den Haarlemschen ge
meenteraad, Haarlem verlaten.
Van December 1935 af, toen hij benoemd werd
tot hoofdbestuurlid van het R.K. Werkliedenver
bond, was reeds te verwachten, dat hij zich in
Utrecht, waar het kantoor van het Verbond ge
legen is, zou gaan vestigen en daarom komt dit
nieuws niet zoo heel onverwacht.
Uit Haarlem zijn in den loop der jaren heel
Wat figuren uit de R.K. arbeidersbeweging naar
Utrecht vertrokken en verschillende hebben la
ter nog veel van zich doen spreken. Wij denken
b.v. aan het lid der Tweede Kamer Kuiper en
aan den oud-wethouder van Utrecht, den heer
Smulders.
Wij gelooven, dat ook over den thans vertrek -
kenden heer Kuiper het laatste bericht nog we)
niet in de kranten is verschenen en dat de R.K.
Arbeidersbeweging nog veel pleizier aan hem be
leven zal. Want Kuiper heeft zich in de achttien
jaar, welke hij hier in Haarlem heeft doorge
bracht, tot een intelligent man en tactvol arbei
dersleider ontwikkeld.
Hij kwam hier op 7 Januari 1919, nog geen 22
jaar oud, in betrekking bij den R.K. Landarbei-
dersbona, die onder leiding staat van den heer
A. J. Loerakker. Een beter leermeester op zijn
weg door de arbeidersbeweging kon hij moeilijk
krijgen en dat leermeester en leerling over elkaar
tevreden zijn geweest kan blijken uit het feit,
dat de heer Loerakker thans de schoonvader van
den heer Kuiper is en in 1932 bezette de heer
Kuiper, op uitdrukkelijk verlangen van den heer
Loerakker, diens zetel in den Haarlemschen
Raad.
In den Haarlemschen Raad heeft hij zich een
goed spreker en een slagvaardig debater getoond.
Ofschoon hij zijn tegenstanders, waar noodig, de
volle laag gaf, was hij bij iedereen goed gezien,
omdat hij zijn kracht niet zocht in scherpe of
beleedigende aanvallen, maar steeds een stevige
argumentatie wist op te zetten, waartegen wei
nig viel in te brengen. Bovendien werd door
niemand zijn eerlijkheid in twijfel getrokken.
De heer Kuiper heeft het niet gemakkelijk
gehad in den Haarlemschen raad en menige
moeilijke situatie heeft hij helpen opknappen.
Hij heeft echter in Haarlem zijn leerschool ge
had en er den grondslag kunnen leggen, waarop
hij tot hoofdbestuurslid van het Werklieden
verbond is gekozen. De katholieke beweging in
Haarlem heeft prettig met hem samengewerkt en
Wij veronderstellen, dat ook de heer Kuiper over
het algemeen aangename herinneringen aan zijn
verblijf in Haarlem meeneemt.
Als wij den heer Kuiper toewenschen, dat hij
in zijn verdere loopbaan een even principieele
houding zal vasthouden als wij in Haarlem van
hem gezien hebben en het behoud van eenzelf
den levenslust en arbeidskracht en studie-ijver,
dan zal het niet alleen den heer Kuiper, maar de
geheele Nederlandsche arbeidersbeweging goed
gaan.
De heer Kuiper is nog jong. Deze maand wordt
hij 40 jaar. Er staan voor hem nog vele mogelijk
heden open.
Dat weet tegenwoordig iedereen, maar wat
beteekent het woord en waar komt het
vandaan? „Een Indiaansch woord voor
een groote samenkomst," zegt de een, „Een
Australische term," zegt de ander. „Beteekent
heelemaal niets, niemand weet waar het van
daan komt," wordt ook gezegd.
Is dat waar? Baden Powell zelf schrijft in
zijn boek „Lessons from the Varsity of Life":
De internationale bijeenkomst in Londen (kort
na den oorlog) was grooter dan een Rally, dus
noemden we het een jamboree. Er is mij ook
dikwijls gevraagd: „Waarom noemt u het
zoo." En dan was het antwoord: „Hoe kun je
het anders noemen?" Het staat dus wel vast,
dat deze bijeenkomst in 1920 in Olympia ge
houden, voor het eerst Jamboree genoemd
werd, maar een uitleg van het woord is dit
nog niet.
Lady Baden Powell, de Chief Guide of the
World, schrijft echter in het Engelsche tijd
schrift The Guide: „In Australië wordt
een verzameling menschen, die voor hun ple
zier bij elkaar komen, soms een „coroboree"
genoemd en omdat in dit geval (in Olympia)
de padvinders wel dicht op elkaar gepakt zouden
worden („jammed togeiter") ontstond deze
andere naam."
Het lijkt een plausibele verklaring en zij
komt uit goede bron.
Er zijn trouwens op het woord jamboree
alweer tal van variaties ontstaan, vertelde het
„Alg. Hbld." eenigen tijd terug. De Chief
Scout heeft den naam dat hij altijd regen mee
brengt. Hij zegt zelf dat hij: „den regen open
draait om te zien of de padvinders goede kam
peerders zijn of niet." In Denemarken, waar
in 1924 een Jamboree gehouden werd, deed hij
in ieder geval zijn reputatie eer aan. De eerste
week was het weer prachtig, maar van het
oogenblik af dat Baden Powell verscheen, goot
het; en de Jamboree werd de „Rainboree" ge
noemd.
De volgende Jamboree werd in Engeland ge
houden, ter viering van den 21en verjaardag,
dus de meerderjarigheid van de padvindersbe
weging. De regen plenste weer neer en veran
derde in korten tijd het terrein, waar 50.000
jongens kampeerden, in een waren modderpoel;
vandaar de naam „Mudboree".
In Hongarije, in 1933, was het snikheet en
droog en dus ongeloofelijk stoffig. Het werd
een „Dustboree".
Ook buiten Europa zijn Jamborees gehou
den: één in Australië, een „Sunboree", zóó
zonnig en warm was het, en één in Zuid-Afrika
in 1936, op een bijzonder winderige plaats, zoo
dat het een „Windboree" genoemd werd.
Laten we hopen dat in Holland alles zoo mee
zal werken, dat er geen betere naam dan het
lang ingeburgerde Jamboree voor te vinden zal
Zijn!
Een Jamboree wordt altijd aangegrepen als
een goede gelegenheid om iemand, en wel bij
zonder den Chief Scout, eens goed te bejubelen.
Zoo was het ook op de Jamboree in 1928, dat
tie toenmalige Prins van Wales Sir Robert
Baden Powell meedeelde, dat het den Koning
behaagd had, hem tot de Peerage te verhef
fen. Van dien tijd af draagt de Chief Scout den
titel Lord Baden Powell of Gillwell, dit laatste
woord is de naam van het padvinderscentrum
in Engeland, waar jaarlijks de opleidingscur
sussen voor leiders gehouden worden.
De padvinders zelf hadden echter ook een
geschenk voor hun geliefden Chief, ze gaven
hem nl. een auto cadeau eneen paar bre
tels! De auto was een verrassing, de bretels had
hij zich gewenscht.
Om uit te vinden, waarmee ze den Chief nu
het meeste pleizier konden doen, hadden de
jongens zich tot zijn vrouw gewend en die had
haar man op een goeden dag langs haar neus
weg gevraagd wat hij graag zou willen hebben
als hem een cadeau werd aangeboden. De
Chief had haar vriendelijk bedankt en gezegd
dat hij zich niets bijzonders wenschte.
„Maar denk nou eens goed na," zei Lady
Baden Powell, „er is natuurlijk wel iets dat je
zou willen hebben."
De Chief dacht een oogenblik na en zei toen:
„Ja, mijn bretels beginnen erg te slijten. Als
je me een paar nieuwe wil geven, zal ik je erg
dankbaar zijn."
Hij kreeg de bretelsen ook een kampeer
auto met toebehooren.
Men meldt ons:
Vrijdag 6 Augustus zal in de parochiekerk
St. Joannes de Dooper aan de Amsterdamstraat
Wij weten uit het jaartallenboekje, dat wij
op school gebruikten, dat in 1839 de eerste trein
in ons land liep van Amsterdam naar Haarlem.
Geheel juist schijnt dat niet te zijn, want reeds
vroeger was de allereerste spoortrein bij wijze
van proef, van Haarlem naar Amsterdam gere
den en het is daarom juist, dat, op initiatief
van Haarlems Bloei, het feit van 1839 zal wor
den herdacht met een groote Verkeerstentoon-
stelling in Haarlem. De loco-burgemeester, de
heer van Liemt, heeft er reeds over gesproken
met de Directie der Nederlandsche Spoorwegen
en deze staat zeer sympathiek tegenover de
plannen. De heer van Gink, directeur van Haar
lems Bloei, die zich met de voorbereidende
werkzaamheden zal belasten, kan beginnen.
De primeur van den eersten trein schijnt
echter niet van harte aan Haarlem gegund te
zijn.
In het verslag, dat den 19den April 1836 werd
uitgebracht door de commissie, die door Koning
Willem I was benoemd, om te onderzoeken of
in 't algemeen aanleg van spoorwegen in Ne
derland wenschelijk was, vindt men terloops
melding gemaakt van het plan tot het aan
leggen van den eersten spoorweg in ons land
dien van Amsterdam naar Haarlem.
„Daar Uwe Majesteit," zoo leest men, geadi-
eerd is geworden om een vergunning tot 't aan
leggen van een spoorweg tusschen Amsterdam
en Haarlem, meent de commissie dat, haar
bedunkens, het besporen van die richting mede
verdient in aanmerking te komen, hoezeer daar
door in geen levendig gevoelde behoefte zal
worden voorzien."
Zeer bemoedigend voor de ontwerpers van dit
plan waren deze woorden zeker niet, en dat
Z.M. het met zijn raadslieden in deze eens was,
bleek wel uit den inhoud van zijn gesprek met
een onvergetelijk schouwspel plaats vinden. Een
twintigtal doopleerlingen en bekeerlingen die den
cursus voor niet.katholieken gevolgd hebben van
den Zeereerw. Pater Wynand Sluis O.F.M., zul
len dan Vrijdagavond des avonds om half negen
het H. Doopsel ontvangen. De Zeereerw. heer
pastoor der parochie zal vanaf den kansel de
ceremoniën van het H. Doopsel verklaren.
De plechtigheid is voor iedereen toegankelijk.
De belangstellenden zullen ongetwijfeld God
danken voor de groote gave van het H. Doopsel
en tegelijk een hartelijk gebed storten voor de
genen die op Vrijdagavond het H. Doopsel zul
len ontvangen, opdat zij mogen volharden in het
goede.
Het H. Uur voor Priesterstudenten zal wor
den gehouden Donderdagmiddag 5 Aug. van 45
uur in de kapel der E.E. Zusters in de Koning
straat.
de concessie-aanvragers, bij welke gelegenheid
hij er zijn verwondering over uitsprak, dat men
een spoorweg wenschte aan te leggen, ter ver
binding van twee steden, die reeds door een
goed bevaarbaar kanaal waren verbonden, en
dan nog wel ^oor een landstreek, waarvan de
bodem veel op een moeras geleek.
„Doch," gaat de Commissie in haar verslag
voort, „hier is van belang, dat een aanzienlijk
gedeelte der bevolking, hoe eer hoe liever volko
men bekend worde met een bewerking, die reeds
in zooveel landen ten gerieve van nijverheid en
verkeer strekkende is, dat men zoodoende in het
geval kome van proefondervindelijk te ontwa
ren, of Holland te dien opzichte al dan niet 'n
uitzondering maakt op den regel."
Het moest hier dus een proefneming gelden,
een proefneming, waartoe vooral moed en vol
harding vereischt werden, daar met de toenter
tijd heerschende denkbeelden over het nut der
spoorwegen, eerder op tegenstand, dan op mede
werking bij het volvoeren der plannen te reke
nen viel.
De mannen, die in dit opzicht hun tijdgenoo-
ten vóór waren, en wier blik in de toekomst
verder reikte, die vol vertrouwen op 't welsla
gen van hun onderneming zich verbonden tot
het grondvesten van de Nederlandsche Spoor
weg Mij., waren: L. J. J. Serrurier, R. Le Che
valier en W. C. Brade. Dezen richtten bij mis
sive van 1 December 1835 aan Koning Willem I
het verzoek tot 't verkrijgen van concessie voor
den aanleg van een ijzeren spoorweg tusschen
Amsterdam en Rotterdam, of bij wijze van
proef, tusschen Amsterdam en Haarlem.
Deze werd hun verleend bij Koninklijk Be
sluit van 1 Juni 1836.
Volgens de bepalingen van deze concessie zou
het vervoer van personen en goederen geschie
den door „stoomkracht" en niet zooals in de
memorie was opgegeven zoowel door stoom
kracht als met behulp van paarden.
In het gedenkboek, uitgegeven ter gelegen
heid van de „Hollandsche IJzeren Spoorweg
Maatschappij", waartoe de lijn Haarlem—Am
sterdam behoorde, lezen wij dat het tarief toen
„tol" genoemd werd. Het vervoer in maximum,
dat mocht geheven worden, werd bepaald op ge
middeld niet meer dan 2cent per reiziger en
5 cent voor elke ton goed, per mijl. Dit tarief
kon naar gelang de rijtuigklasse en den aard der
goederen, verdeeld worden volgens een nader ta
rief, dat mede aan de goedkeuring van de Re
geering was onderworpen.
Bij het vaststellen van de eerste personenta-
rieven had men tot grondslag genomen de
vrachten, die door de bestaande middelen van
vervoer werden geheven. Zoo was men er toe
gekomen om het tarief voor de 1ste klas en 3e
klas gelijk te stellen met hetgeen toen het ver
voer per diligence en per trekschuit kostte, en
had men voor de 2e klas een vracht gesteld, die
't midden tusschen de twee eerste hield. Van
daar dat het eerste personentarief als volgt werd
vastgesteld:
Van Amsterdam naar Haarlem: per diligence
f 1.20; char a bancs f 0.80 en wagon f 0.40. De
reizigers hadden 20 K.G. bagage vrij.
De rijtuigklassen werden niet aangeduid met
le, 2e en 3e klas, maar als: diligence, char a,
bancs en wagon.
De eerste char a bancs en wagons waren
open, doch al zeer spoedig na de opening, n.l.
in October 1839 werd bepaald, dat de eerste
soort, evenals de diligences, dicht gemaakt zou
den worden en de wagons met zeilen zouden ge
sloten worden. De kleur der rijtuigen was licht
groen (later donker-groen, daarna purper-rood)
voor* de diligences; geel voor de char a bancs
en bruin voor de wagons. Alle rijtuigen waren
drie-baks en het aantal zitplaatsen, voor elk
2e en 3e klas-compartiment bepaald, bedroeg
aanvankelijk 14, dus op elke bank 7. Dit aantal
werd spoedig verminderd tot 6. In het begin wa
ren de zitbanken van de rijtuigen der twee
laagste klassen onopgevuld. Later werden die
van de char a bancs met leder bekleed en iedere
zitplaats voorzien van een leeren rugleuning,
die op ijzeren staven rustte.
De reizigers werden intusschen niet verwend
op 't punt van comfort, en men ontzag zich
ook niet om op de dagen, dat een groote toe
vloed te wachten was, zooals bijv. op de Pink
sterdagen of met de Haarlemmer kermis, aller
lei soort geïmproviseerde voertuigen in den
trein te zetten. Zoo werden op die dagen zelfs
de beestenwagens in dienst gesteld ten behoeve
van het verkeer; banken werden op den bodem
Vastgemaakt, waarop „bij fraai weder een groot
aantal passagiers mede zeer gevoeglijk zou
kunnen vervoerd worden."
Treinverwarming bestond in 't geheel niet en
eerst in 1844 werd besloten tot 't aanschaffen
van een 40 stuks koperen flesschen, die met
warm water werden gevuld en ten dienste wer
den gesteld van de le klas reizigers, „zoo zij er
om vroegen".
Bij den aanleg van den spoorweg werd ernstig
overwogen of men houten dan wel steenen on
derlagen zou gebruiken.
De rails waren z.g. brugrails. Ze werden niet
met haakbouten, maar met 15 of 16 schroeven
aan de langsliggers verbonden; de onderlinge
afstand dier schroeven bedroeg gemiddeld 0.90
Meter. De ruimte tusschen de kopeinden van
twee rails werd bepaald op 3 m.M.
Op 't verlangen der Regeering was men reeds
begonnen met het aankoopen van korte dwars
liggers en het bestellen van smal spoor-materi-
aal, enz., toen zeer onverwacht, in 't laatst van
1837, door de Regeering werd te kennen gege
ven, dat niet een spoorwijdte van 1.50 Meter,
maar van 2 Meter zou worden aangenomen.
Deze verandering van zienswijze was het gevolg
van de onzekerheid, waarin men in die dagen
verkeerde omtrent de keuze die in dezen te doen
was. De maatschappij zag zich dus genoodzaakt
tot een maatregel over te gaan, die haar slechts
geldelijke nadeelen kon berokkenen.
De quaestie werd geregeld bij Koninklijk Be
sluit van 8 Oct. 1845, waarbij de spoorbreedte
voor de Nederlandsche spoorwegen werd be
paald op 2 Meter, met die beperking echter,
„dat de wijdte, voor zoover het de wegen betrof
die naar 't buitenland leidden, te rekenen van
een voornaam grensstation af, afhankelijk zou
blijven van de onderhandelingen met de daarbij
betrokken vreemde mogendheden."
Het onhoudbare van een dergelijke bepaling
bleek al spoedig, en wel zoodra de Nederland
sche Rijnspoorweg met den KölnMindener te
Emmerich zich zou aansluiten, en een versmal
ling van eerstgenoemden spoorweg noodzakelijk
bleek. Deze versmalling kwam tot stand, nadat
de Mij. 'n subsidie van ruim een millioen gul
den van den Staat mocht verwerven. De Hol
landsche Spoorweg Mij. bleef intusschen haar
breed spoor behouden. In 1859 werd een over
eenkomst met de Regeering aangegaan, waarbij
de Mij. tegen een vergoeding van f 1.420.000.
haar sporen zou brengen op de algemeen aan
genomen spoorwijdte en zij haar rollend mate
rieel dienovereenkomstig zou veranderen. Deze
overeenkomst werd echter door de Tweede Ka
mer verworpen.
Eerst in 1864 werd, nadat tot den aanleg van
Staatsspoorwegen door de Regeering was be
sloten, met de spoorwegversmalling begonnen
en deze werd in 1866 voltooid.
Gebouw „St- Bavo": Rechtskundig bureau, 8
uur; afdracht Grafische Bond, 8 uur.
Frans Halsmuseum: Frans Halstentoonstel
ling, 105 uur.
Teylet's Museum: Tentoonstelling, 114 uur.
Kunsthandel J. R. Bier: Groot Heiligland 66,
Expositie, 106 uur.
J. H. de Bois' Kunsthandel: Kruisweg 68, Ex
positie H. Kruyder, 95 uur.
Raadzaal Prinsenhof: Padvinderij-tentoon
stelling, 3—5 uur.
Wereldjamboree Vogelenzang: Welpenbijeen
komst, demonstratie Polen, Hongaren en Bel
gen, half 3; Kampvuur welpen, half 8.
Groote of St. Bavo-kerk: Orgelbespeling
kwart over 8kwart over 9.
Cinema Palace: Pal ace -Filmac, 115 uur;
„Elephantboy", 7 en 9.15 uur.
Frans Halstheater: „Toendra", 2A0, 7 en 9.15
uur.
Luxor-theater: „She", 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt-theater: „Een lied van de Aar
de", half 10 en 11 uur; „The Gangshow", 2.30,
7 en 9.15 uur.
Gebouw St. Bavo: Bestuur overheidspersoneel
8 uur; R. K. Schaakclub, 8 uur; Bestuur Coöp.
Bakkerij „Arbeid Adelt", 8 uur; Bestuur R. K.
Bakkers, half 7.
Frans Halsmuseum: Frans Halstentoonstel
ling 105 uurf
Teyler's Museum: Tentoonstelling 114 uur.
Kunsthandel J. R. Bier: Groot Heiligland 66,
Expositie 106 uur.
J. H. de Bois' Kunsthandel: Kruisweg 68,
Expositie H. Kruyder, 95 uur.
Raadzaal Prinsenhof: Padvindeftj tentoon
stel ling, 25 uur.
Wereldjamboree Vogelenzang: Demonstraties
half 3, kampvuur 8 uur.
Cinema Palace: Palace-Filmac, 115 uur,
„Elephantboy", 7 en 9.15 uur.
Frans Halstheater: „Toendra", 2.30, 7 en 9.15
uur.
Luxortheater: „She", 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt-theater: „Efen lied van de Aarde",
half 10 en 11 uur; „The Gangshow", 2.30, 7
en 9.15 uur.
Zondagmiddag zijn te Arnhem op het Ge
meente-Sportpark de jaarlijksche athletiekwed-
strijden om den Gelderland-beker gehouden.
Deze werd thans voor de derde maal in suc
cessie gewonnen door V.D.Z., die hiervan dus
definitief in het bezit komt.
De wedstrijden zijn uit sportief oogpunt uit-;
stekend geslaagd en kunnen vooral wat de tech
nische nummers betreft, een groot succes ge
noemd worden. Het Nederlandsche record hoog
springen, dat reeds jaren op naam stond van
B. Krijnen van D.W.S., Bussum, werd door zijn
broer J. Krijnen verbeterd en van 1.69 K M. ge
bracht op 1 M. en 72,8 c.M.; voorwaar een
fraaie prestatie.
De tweede verrassing was, dat J. Oosterveer
(Holland) op de 400 M. geklopt werd door den
Arnhemmer A. Meekels van V.D.Z. De overwin
ning was zeer regelmatig en o.i. maakte Ooster
veer een vermoeiden indruk, waaraan zijn deel
name op te veel nummers niet vreemd zal zijn.
Ook op de nummers ver-springen en hink-
stapsprong werden goede prestaties geleverd,
terwijl daarentegen de tijden van de loopnum
mers de laatste jaren belangrijk achteruit ge
gaan zijn. Op het nummer hinkstapsprong werd;
naar we meenen, zelfs het DUAC-record ver
beterd door den V.D.Z.-man J. Meekels.
Over het geheel genomen was het een spor
tieve Zondag, die zeker niet zal nalaten het
athletiekleven van Arnhem op het oude peil
te brengen. De organisatie der wedstrijden was
bij V.D.Z. in goede handen.
De resultaten op de verschillende nummers
waren als volgt:
100 Meter hardloopen:
1. E. te Vaarwerk, Achilles, Hengelo H 4/5
sec.; 2. J. van Deun, VB.Z., Arnhem, 12 sec.; 3;
A. v. d. Zei, Achilles, Hengelo; 4. J. Miiller,
Olympia, Losser.
Achilles 6 pt.; V.D.Z. 3 pt; Olympia 1 pt
400 Meter hardloopen:
1. A. Meekels, V.D.Z., Arnhem, 55 sec.; 2. J1
Oosterveer, Holland, Haarlem 55 4/5 sec.: 3. J.
Jochems, V.D.Z.. Arnhem; 4. A. Gerritsen-Weus-
tink, Achilles, Hengelo.
V.D.Z. 6 pt.; Holland 3 pt.; Achilles 1 pt.
1500 Meter hardloopen:
1. R. Knape, Holland. Haarlem 4 min. 47 seftt
2. C. van Bakelen, Jong Leven, Amsterdam, 4
min. 48 sec.; 3. A. Kortemeier, Olympia, Los
ser; 4. Th. de Graaf, D.W.S., Bussum.
Holland 4'pt.; Jong Leven 3 pt.; Olympia 2
pt.; D.W.S. 1 pt.
4 x 100 Meter estafette;
1. Achilles, Hengelo 48 3/5 sec.; 2. V.D.Z.;
Arnhem 49 sec.; 3. Olympia, Losser; 4. D.W.S.;
Bussum.
Achilles 4 pt.; V.D.Z. 3 pt; Olympia 2 pt. en
D.W.S. 1 pt.
Kogelstooten:
1. A. Bilustra, Docos, Leiden 1121 M.; 2. Si
R. Meekels, V.D.Z., Arnhem 1090 M.; 3. GJ
Westgeest, Holland, Haarlem 10.85 M.; W. van
Schoonhoven, V.I.C., Amsterdam 10.37 M.
Docos 4 pt.; V.D.Z. 3 pt.; Holland 2 pt. en
V.I.C. 1 pt.
Discuswerpen;
1. G. Westgeest, Holland, Haarlem, 34.09 M.;;
2. A. Bilustra, Docos, Leiden 33.45 M.; 3. J. Mee
kels, V.D.Z., Arnhem 32.95 M.; 4. J. Kortemeier,
Olympia, Losser 29.29 M.
Holland 4 pt.; Docos 3 pt.; V.D.Z. 2 pt et*
Olympia 1 pt.
Speerwerpen!
1. W. Jansen, Individueel, Zeist 47.03 M.; 2j
J. Oosterveer, Holland, Haarlem 43.50 M.; 3. Ai
Bilustra, Docos, Leiden 38.43 M.
Hoogspringen:
1. J. Krijnen, D.W.S., Bussum 1.728 M.; 2. D.-
Meekels, V.D.Z., Arnhem 1.70 M.; 3. J. Brand,'
Achilles, Hengelo 1.65 M.: 4. J. Blom, V.I.F.J
Hilversum 1.65 M. (na loting).
D.W.S. 4 pt.; V.D.Z. 3 pt.; Achilles IK Pt^
V.I.F. 1 i# pt.
Ver-springen;
1. H. Weustink, Achilles, Hengelo 6.18K M.;
2. W. van Schoonhoven, V.I.C., Amsterdam 6.03
M.; 3. J. Meekels, V.D.Z., Arnhem 5.78 M.; 4.
J. Lammerink, Olympia, Losser 5.75 M.
Achilles 4 pt.; V.LC. 3 ptj V.D.Z. 2 pt. en
Olympia 1 pt.
Hink-stapsprong:
1. J. R. Meekels, V.D.Z., Arnhem 12.59 M.; 2.
J. Oosterveer, Holland, Haarlem 12.12 M.: 3. R;
Knape, Holland, Haarlem 12.02 M.; 4. H. Weus
tink, Achilles, Hengelo 11.87 K M.
Holland 5 pt.; V.D.Z. 4 pt. en Achilles 1 pt
Totaal-uitslag: V.D.Z. 28 punten; Holland 22
punten en.Achilles. 17K puQt.
