HAARDEN
Y in aantocht!
JOH. SWAALF
PLAOID
J. TH. KORT
2
LEVER
TRAAN
if
li
V/.ejm&c&t IL
7' tfoAtpenó en ïoxfjn
JCoJUHgjtk' IA, Hoofdton,
12.50
WINKEL's STOFFEN
ANTON BOSSE
svewvsuki11 mm
C.J.v.d. BROEK
VRAAGT NIET HOE HET KAN,
MAAR PROFITEERT ER VAN!
ALLEEN WE RADEN U TOCH
DRINGEND AAN,
WACHT NIET, TOTDAT HET
KOOPJE IS GEDAAN
GROOTE HOUTSTRAAT 11-13
ALLE TEKENBENODIGDHEDEN
12 BARTELJORISSTRAAT 12
GEBRUIKTE AUTOMOBIELEN
N.V. AUTOGARAGE VAN LENT
KY&
HAARLEM
VOOR ALLE SEIZOENEN
ONOVERTROFFEN!
111111
H
ONS NAJAARSNUMMER
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
HAARDKACHELS
EIGEN MODELLEN
NIEUWE GRACHT 78 - TELEF. 10663 - HAARLEM
60
Advertentiën
een Coupon
VAN 4 METER
EN
OUDE GROENMARKT 2-4
GROOTE HOUTSTR. 52
LAAT UW REMMEN GRATIS
CONTROLEEREN OP ONZE REMBRUC
Na voorafgaande afspraak testen wij Uw
auto gratis, waarna U een uitvoerig rapport
wordt toegezonden.
WOLLEN PLAIDS
VOOR AUTO, DIVAN, enz. enz.
4.45 - 5.20 - 7.25 - 8.25 - 10.75
LANGE VEEHSTHAAT en
GROOTE HOUTSTRAAT
FRANS PERQUIN
DE RESIDENTIEBODE
degelijk en betrouwbaar horloge of uurwerk?
Geen beter adres dan:
Goud, Zilver, Juweelen en Uurwerken.
Billijke prijzen
Telefoon 10540
Volle garantie
Bij aankoop van
TEKENSCHOOL ST. JOZEF
AMBACHTS-AVONDSCHOOL
GEM.AVONDSCHOOLv. NIJVERHEIDSONDERWIJS
Voor Uw TUIN en KAMERPLANTEN
in prima conditie, Buick,
Chevrolet enz., tegen billijke
prijzen te koop aangeboden
1*
WÊÊÊi
iiMii
BBBÜ
WMMMi
DE MAAND DER SPINNEN
Spinrijmpjes. De spin: orakel-
dier. De spin en het weer. De
gelukbrengende spin. Spinsagen
Herfstdraden. De spin in de
volksgeneeskunde.
wÈÊmé
Ifa JfrM
MM»
w W&r' S
Speciaal wordt Uw aandacht
gevestigd op onze
Lage prijzen
Voortreffelijke uitvoering
OPCERICHT 1774
Raadhnisstr., Heemstede
50 cent
per week
Meneer Pieterse zit ontevreden
Bij zijn toestel, uit 't grijze verleden,
Krijgt genoeg van het prul.
Belt: één-nul-nul-één-nul
En zijn radioleed is geleden!
SLUIT U AAN BIJ DE RADIO-CENTRALE.
NIEUWE GRACHT 5. TELEFOON 10010.
E'EN AUTO
1TOOKT U MBt
BENZI5N
UW HAARD
MET KOLEN
a VAN
TELEF. 10212
blanke Noorsche, flacon 25 ct.
Emulsie met kalk, gr. fl. 35 ct.
Aspirine, Bayer, 20 tabl. 59 ct.
Laxeerpillen, 100 stuks 30 ct.
Kruschen Salts, groot pak 1.29
DE OUWE GAPER, Ass. Apoth.
Lange Veerstraat 20, Tel. 16625
Elastieken Kousen f 2.50, f 1.95
bestemd voor Den Haag en
omliggende gemeenten, iti
ook voor Scheven in gen, het
WMtlAQd «T»it ffw»»
het beat la
nRlvtervisehmarkt t
■«-GRAVE N HAGE
in gebruik bij
zijn voorhanden bij:
Onze prijzen zijn LAAG, het materiaal is prima van een
OUD, VERTROUWD ADRES.
Alles wordt op keur geleverd en kan geruild worden.
Kamerpalm f 1.Nethrolejusvarens 45 ct. Hangplanten in
soorten 25 ct. Begonia's, Primula's, Cactussen in soorten 10 ct.
Begonia's, groote potten, rijk in bloei 25 ct. Varentjes 6 ct.
Bromelia f 1.Sint Paulia, bloeit met blauwe bloempjes 12/2 ct.
Ciclame, groote planten 25 ct. Kamerlinde, Berggeraniums, enz.
enz. Keus uit meer dan 1000 stuks kamerplanten. Speciaal adres
voor het opmaken van bloemenmanden, vaasjes, bakjes, graf
takken en kransen. Losse bloemen in diverse soorten, zooals
Puiling, Raionanten, Montblanc, Anjers, Fresia, Dalia's, Tros-
chrysantjes, enz. "enz. Alles tegen lage prijzen. Voor den tuin
hebben wij ruime sorteering bollen, zooals crocussen 20 stuks 10 ct.,
blauwe druifjes 15 stuks 10 ct., narcissen 20 stuks 25 ct., tulpen
2 en 3 ct. per stuk, hyacinten 2 en 4 ct. per stuk, enz. enz.
Rietmatten, zwarte grond, graszoden, turfstrooisel, rots- en
stapelsteenen, tokinstokken, askorrels, nieuwe tuintegels 30x30
afgehaald 7'/2 ct., thuisbezorgd 8/2 ct. Even kijken en verders
prijsvragen verplicht U niet tot koopen. Waar sorteering is slaagt
U altijd. Alléén P.» MAKKELIE, Burgwal 36, Haarlem, Tel. 12584.
Alles franco thuis.
TELEF. 28810 - RAADHUISSTRAAT 53—65 - HEEMSTEDE
OFF. DEALER: BUICK- EN CHEVROLET AUTOMOBIELEN
MB
Najaarsstemming in de hoofdstad
Natuurlijk kennen vele volkeren deze korte
orakelversjes.
Ook de bastaardspin, de hooiwagen met zijn
lange pooten („horlogewerk" in mijn streek ge-
heeten, elders: Koppe-langpoot, koewachter,
horlogemaker, houtraper, tooveres, wegwijzer,
Liezebet) laat zich berijmen:
Wijzer, wijzer,
Wijs mijn huis,
Of ik trek uw langste beentjen uit.
Het zeggen van deze woorden door de kin
deren gaat met een marteling van het dier ge
paard: een poot wordt uitgerukt: deze trilt nog
lang né, en deze trillingen worden als een orakel
geraadpleegd: de richting, die deze trillingen
aan den afgerukten poot geven, is de gevraagde
weg:
Wieze-wieze-wijzer,
Gij moet mijn wegelken wijzen
Van hief naar Brussel,
Van hier naar huis,
Of ik trek uw langste beentjen uit.
„Uw langste beentje" wordt in varianten
„uw eerste pootje", want daarna gaat dik
wijls het tweede, het <Jerd.e, tot het
laats te pootje er aan:
Nu de tuinen en heggen en struiken hier
en elders overal vol spinnen zitten want
voornamelijk September is de maand der
spinnen loont het wel de moeite, eens na te
gaan, wat er over dit insect zooal verteld wordt.
Voor iemand, die, zooals ik, schreef A. Brijs
in 't „Vad." gaarne buiten leeft, gaat er geen
dag voorbij, dat hij niet de fijne draden van
een spinneweb tegen zijn gezicht of op zijn han
den voelt, of met spannende aandacht den bouw
van een web ziet beginnen en voltooien, het
wachten en waken van de spin en de vangst
van haar prooi nagaat, de grootte en kleur van
de verschillende soorten met belangstelling be
kijkt.
Zoo was ik ooggetuige van een dramatisch
lang gevecht tusschen twee groote spinnen.
Bij het zien van deze wonderlijke diertjes
die omtrent dit tijdstip talrijk en bedrijvig zijn,
hoe stil vaak ook en het nagaan van hun
zeer mooie en practische weefkunst, die het
Schoone Slaapstertje honderd jaar aan het
menschenoog onttrokken heeft, en den leeuw
heeft gediend, denken we aan de rol, die de
spin ook in het volksgeloof speelt. Deze rol is
niet gering.
De spin neemt in de volksfauna een zeer
groote plaats in. Want, de spin is een orakeldier.
Dit voorspelt goed en kwaad, geluk en onge
luk, goed en slecht weer, naar gelang van tijd
en omstandigheden:
Des morgens druk,
Des middags: geluk,
Des avonds: min,
Dat brengt de splnnekop in!
zegt men in mijn geboortestreek.
Rondom Brussel kent men hetzelfde versje:
alléén het laatste rijmpje klinkt anders:
Des avonds: min
Zit in de spinnekop in.
Te Antwerpen luidt dit rijmpje ook iets anders:
's Morgens: druk,
'sNoenens: geluk,
'sAvonds: vree
Brengt de spinnekop mee.
In de Kempen wordt het versje omgekeerd-
Een spin
'sMorgens: min,
'sNoenens: druk,
En 'savonds geluk!
Terwijl in Limburg van „min" niet gesproken
wordt, maar een volstrekt ander rijmpje in de
plaats geschoven wordt:
'sMorgens: druk,
's Middags: geluk,
En 's avonds gaat de spin
Het spinneweb in.
Ik deel deze orakelversjes die zoowat overal
verspreid zijn mede, omdat dit een mooi
voorbeeld is van berijmd volksgeloof en ons te
vens wijzigingen, aanvullingen, verminkingen
van de volkrijmkunst, altijd levend, laat zien.
Als kind hoorde ik het volgende Fransche
versje
Araignée le matin:
Grand chagrin.
Araignée a midi:
Bon appetït.
Araignée le soir:
Bon espoir!
Dit lijkt me vollediger en juister berijmd dan
het volgend orakel dat door den Franschen
folklorist Rolland vermeldt wordt waarin de
spin niet eens genoemd wordt, en „plaisir" niet
past bij „midi":
Le matin,
Du chagrin!
Le midi,
Du plaisir!
Le soir,
De l'espoirl
Lijzebet, Lijzebet,
Wijs mijn huis,
Of ik trek uw leste pootjen uit!
zingt men te Brussel.
Er zijn ook streken, waar de kinderen op een
poot van den hooiwagen drukken, terwijl ze
zeggen: „Herder, herder, waar zijn uw schaapjes
naar toe, levend of dood?" Het dier tilt dan een
poot op: deze wijst de richting aan, waar de
schapen gebleven zijn. Tilt de spin geen poot
op, dan wordt ze gedood.
Bij de spin kan men te rade gaan om te we
ten welk weer we krijgen.
Als de kruisspin de naar het middelpunt van
haar web loopende draden strak opspant, dan
is dit een teeken, dat goed weder in aantocht
is; maar indien de draden slap hangen, dan
mogen we regen en wind verwachten. Het zeer
vlugge spinnen voorspelt regen.
In mijn geboortestreek zegt het volk, dat er
weersverandering op til Is, als een spin, bij
mooi weer, 's middags met een draad van het
plafond neerdaalt.
Ik heb later gehoord, dat dit geloof ook in
andere streken van de Nederlanden en £n het
buitenland aangetroffen wordt.
Wii spraken hiervoren van de kruisspin, d.i.
de spin, die een kruis op den rug draagt. De
sage vertelt, dat Jezus, aan 't kruis hangend,
veel van vliegen te lijden had, die talrijk op Zijn
V,
Sfa.'
bloedende voeten zaten. Een spin, die dit zag,
had medelijden met Christus, en spon dadeliji
een web op de voeten. Toen dit werk af was,
daalde ze af langs een draad. Op datzelfde
oogenblik viel de schaduw van het kruis op
haar rug, en de afbeelding bleef er op afge
drukt. Sedert dien tijd dragen de afstamme
lingen van deze spin steeds het kruis op den
rug en heeten kruisspinnen.
De kruisspin zou dus tot de geheiligde dieren
moeten behooren, zooals de zwaluw, de duif, het
schaap. En dit is inderdaad het geval in ver
schillende landen: de Tyrolers geven zelfs den
naam „Muttergottestierchen" aan de kruisspin-
Is het dan niet merkwaardig, dat in andere
streken de kruisspin als een heks aangezien
wordt, en dat men in mijn geboorteplaats tegen
deze spin waarschuwt: „Pak nooit een spin, die
een kruis op haar rug draagt, want ze zal u
betooveren!" Er zijn ook Duitsche streken, o.m.
Mecklenburg, waar men gelooft, dat de kruisspin
onheil verwekt.
Zou deze tegenstrijdigheid niet te verklaren
zijn door de tweevoudige verklaring, die men
van een kruis geven kan?
Overigens wordt de spin niettegenstaande
afkeer en zelfs vrees, die ze bij veel menschen
opwekt vrjj algemeen als gelukbrengster be
schouwd. Het zijn geluksspinnen, „Glücks-Spen-
nen" zooals de Mecklenburgers zeggen, alhoewel
echter met deze spinnen jonge spinnen, en nog
wel van een afzonderlijke soort, bedoeld worden.
Het is van deze gelukssplnnetjes, dat Waling
Dijkstra in zijn „Frieslands Volksleven" getuigt:
„Een klein spinnetje, dat soms in een vertrek
naar beneden komt zakken, is een geluksspin-
netje. Daalt het vóór iemands gelaat, dit voor
spelt hem geluk, vooral wanneer het vóór den
middag geschiedt; 's namiddags kan het wel
ongeluk beteekenen. Wie zulk een diertje doodt,
wordt ongelukkig."
Met het mogelijke onheil bij de namiddagsche
nederaaling kunnen we de ongunstige weersver
andering waarover we zoo juist gesproken
hebben vergelijken.
Waling Dijkstra zegt, dat dit diertje niet ge
dood mag worden. Maar, ook een groote spin
mag men niet dooden
Mijn oom, A. de Cock, deelt het volgende ver
haal van een vrouw uit onze streek mede:
„Onze Am.had een heel groote spinnekop,
en riep mij: Ik wou die dooden, maar ik
mocht niet, en ze nam haar mee in haar slaap
kamer. Die beestjes brengen geluk mee, zei ze;
de spinnekoppen hebben eens een onschuldig
vervolgden man van den dood geredop de
vlucht zag hij een hol met spinnekoppen garen
overspannen en hij kroop er in. Seffens begon
nen de beestjes weer een net voor de opening
te spinnen. Toen nu de vijand kwam en dat
garen gaaf en ongeschonden voor het hol be
merkte, vond hij het nutteloos daar binnen te
gaan zoeken, en liep voorbij. Zoo bleef den man
zijn leven gespaard."
Lijkt dit niet op het verhaal van den leeuw,
die aan zijn achtervolger ontsnapt achter het
web van een spin? Dergelijke verhalen vinden
we dikwijls met aanduiding van plaats, per
soon en zelfs van, tijd ook in andere landen.
Toch brengt de spin in de vroege ochtenduren
„druk", verdriet, ongeluk: dit leerden we reeds
door onze rijmpjes; we weten ook uit enkele
plaatsen, dat men nieuws mag verwachten, als
men 's morgens een spin ziet; soms beteekent
het een aangename tijding, als een spin over
iemands kleeren loopt.
Men moet zich ook gelukkig achten, in aan
raking te kunnen komen met de herfstdraden,
want deze heel fijne spindraden, die nu aan
boomen en heesters hangen of door de lucht
vliegen, zijn draden van den sluier van Onze
Lieve Vrouw, die bij Haar Hemelvaart (15 Au
gustus) door den wind werd gescheurd en waar
van de flarden In de lucht bleven zweven: de
benamingen „fils de la Vierge", „Mariengarn,
Marienfaden" herinneren ons daaraan; bij
Grimm vinden we den naam „Gottes Schlepp"- -
We zien hier duidelijk, onder Christelijken in
vloed, het overbrengen van het verband tusschen
dit geheimzinnig verschijnsel en Frigga, de ge
malin van Wodan, die de vrouw leerde spinnen,
of de spinnende vrouw Holda, op Maria.
De Nornen, de oude Germaansche Schikgo
dinnen, sponnen ook.
Een heidensch geurtje heeft ook de Luxem-
burgsche sage, die de Herfstdraden verklaart,
evenals den naam Mariengarn: een meisje,
Marie genoemd, was ongehoorzaam en sprak
een verwensching uit tegen de maan; tot straf
werd ze door deze opgenomen en veroordeeld
om daar „eeuwig en zes weken" te blijven spin
nen. Het gebeurt, dat de draden soms naar de
aarde dalen en, door den Septemberwind bewo
gen, door de lucht zweven.
Er zijn ook streken, waar de maan met een
spinnende vrouw afgebeeld wordt.
De spin is niet alleen een diertje, dat dikwijls
geluk aanbrengt, het is ook behulpzaam bij
ziekten. Het werkt als een magneet; het trekt
overigens ook donder en bliksem tot zich, even
als alle giftige uitwasemingen. Het fs dus be
grijpelijk, dat het ook de ziekten wegtrekt, en
b.v. zeer geschikt is om de koorts af te weren
of uit te jagen. Ziehier een Frlesch verhaal door
Waling Dijkstra medegedeeld: „Mijn grootvader
had een vertelling van een koorts en een spin.
Deze ontmoetten elkaar, knoopten een gesprek
aan en vertelden van hunne omstandigheden.
De koorts zei: „Ik heb in den laatsten tijd met
een llstigen man te doen. 't Is een ijzersmid,
die, zoodra hij verneemt dat ik in aantocht ben,
den voorhamer neemt en daarmee op het aam
beeld begint te slaan met zooveel geweld, alsof
dat groote stuk ijzer tot gruis verbrijzeld moet
worden. Zoo iets valt nu volstrekt niet in mijn
smaak en ik weet dan niets beter te doen dan
den man zoo spoedig mogelijk weer te verlaten.
Maar dit is geheel in strijd met mijne bedoe
ling." De spin zeide: „Mijn tegenwoordige woning
bevalt mij ook niet. Ik ben tehuis bij een kraak
zindelijke juffrouw, die geen webbetje of ragj®
kan zien zonder naar den ragebol te grijpen.
Zoo kom ik dikwijls in levensgevaar en weet-
in het gansche huis bijna geen veilig hoekje
te vinden." De koorts zei:
„Laat ons ruilen met woningen.'
En dit geschiedde. Nu hadden 'F
beide veel beter naar den zin-
De spin kon in de werkplaats
van den smid zich bewegen etl
gerust leven. Zoodra de juffrouw
door de koorts werd bezocht, ltójj
zij zich koesteren en verplegen-'
Tegen de koorts worden drie
bekende kruisspinnen, met hun
web, in een pruim of boterham
gestopt, gegeten.
Van de geleerde Anna Mari®
Schuurmans gaat het verhaal»
dat ze dit een lekkernij vond»
en voor den wis- en sterrenkun
dige Jérome de Lalande was een
kruisspin heerlijker dan eetl
hazelnoot.
Spinrag is een bloedstelpend
middel: dit wordt van oudsher
reeds gebruikt. Een druppel bloed
uit den neus op een levende spd*
laten vallen en de neusbloeding
houdt op.
De koorts is niet de eenig®
ziekte, die met de spin in aan-
de
raking komt; ook 't podagra-
dit verband herinner ik aan
minder bekende fabel van
Fontaine: „La goutte et 1'AraW'
née".
Het woord „spinnekop"
tweemaal hetzelfde: „kop bete^
kent spin. Men sprak en spre"
ook wel van een kobbe.
leg'
■ee-
Een eenzame wandelaar op een herfstachtigen landweg
