'METEOOR*
VANALTQW
SCHOONMAKEN!
G. SCHAVEMAKER
orma
DUIJN-KLOES
EDWARDSGAVE
F
MMaaKS-SutnCojue
Een late herfstwandelieg
PLANT NU BLOEMBOLLEN
KUNST-
ANTHRACIEf
l»QOi*cv
HET HUWELIJK
DE GRAAFF'S MEUBELHUIS
DE GRAAFF'S MEUBELHUIS
N.V. CEMSTO, NASSAULAAN 30-32
VOETEN?
OVERGANGSTIJD
Kachel
ff
De Noordwester
TELEFOON 11716
Wat ons boeit
de natuur
ONS NAJAARSNUMMER
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
VAN ONDER TOT BOVEN
VAN BINNEN EN BUITEN
HAARLEM - TEL. 11363
OVERHEERLIJKE SPECULAAS 12ct. per ons
JANSSTRAAT 16 - TELEFOON 11658
GROOTE 5-DEELIGE SPANNENDE FAMILIE-ROMAN
Jeannette Triwaks
Petroleumkachels
Haard
Giebels Ijzerhandel
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHHIIIIIIIH
kwam en ging
over den Biesbosch
gtr-
IIP .<X
yoor kamer en tuin. Koopt geen rom
mel die goedkoop lijkt, maar duur is.
Koop bij 'n vertrouwd adres, waar U
van prima kwaliteit zeker kunt zijn
Wij leveren:
VOOR DE KAMER
VOOR DEN TUIN:
Mwu uikül
A
ft4&&U/ ^<UvtdL%i
Mvel
Yk&el sa Awa
DAN KOMEN DE ZORGEN OM GOED
EN VOORDELIG UW
MEUBELEN te kopen
□nnaonaaon
Firma J. H. DE HEUS, KONINGSTRAAT 37, TEL. 11179
WEDEROM VERKRIJGBAAR ONZE BEKENDE
□oaoGanaaaoQD
KRUISWEG 42 HAARLEM
door GYRITHE LEMCHE
K
I. ZAKENMENSCHEN
II. VALEUR EN KRÜCER
III. HET BEGINT TE DAGEN
IV. STILTE VOOR DEN STORM
V. NA DE NEDERLAAG
Prijs per serie, 5 deelen, voorheen ƒ16.25, NU 8.75
BETAALBAAR IN MAANDELIJKSCHE TERMIJNEN VAN 1.— OF MEER NAAR VERKIEZING
KP' BESTELBILJET
1 EX. CYRITHE LEMCHE
EDWARDSGAVE
LAST VAN UW
WIJ HELPEN!
RAAMVEST 13 B
Vfcor
en
V-,
'1
M
m-m'
JïAJ
fi:
:A;:' "v
f* 'Y i
111§M -
■HHHHHpri
Hyacinthen voor glas 15 ct. p. stuk
Hyacinthen voor potten 10 ct. p. stuk
Tulpen voor potten, vanaf 35 ct. p. 10 st.
Narcissen voor potten 25 ct. p. 10 st.
Crocussen voor schalen 20 ct. p. 10 st.
Paperwhite voor op kiezel.. 70 ct. p. 10 st.
Jonquille, kleine gele Narcissen
30 ct. p. 10 st.
Aronskelk, wit, 1 in een pot 25 ct. p. stuk
Hyacinthen op kleur 60 ct. p.. 10 st.
Tulpen (soorten zie prijscourant)
vanaf 3.50 per 100
Narcissen voor border 2.50 per 100
Narcissen voor wildaanplanting
ƒ10—p. 1000
Crocussen voor den tuin 0.95 per 100
Blauwe Druifjes 1.per 100
Sneeuwklokjes, enkele ƒ1.50 per 100
Scilla Sibericae, blauw 2.per 100
VRAAGT ONZE PRIJSCOURANT EN HANDLEIDING
VOOR CENTRALE VERWARMING
SPECIALE PRIJS
In kitten of papieren zakken 30 et.
per H.L. heger
SANTPOORTERFL. 1 - HAARLEM
EEN GOED VOORNEMEN IN HET LEVEN IS
LANGE BEGIJNESTRAAT 6 - VOORBIJ CONCERTZAAL
De grote betrouwbare zaak, met kleine
exploitatiekosten, heeft al duizenden
bevredigd.
Heden bieden wij aan voor de prijs van 130.een compl.
Eng. gepol. eetkamer met schuiftafel en zw. balpoten aan.
Een Eng. riet salonstel met schitterend velours 150.
Salonclubstel 52Compl. Slaapkamer beneden alle
concurrentie. Linnen- en Boekenkasten. Te veel om te
noemen.
MEUBELMAKERIJ
STOFFEERINRICHTING
□QOQoa
ILtura
SPEC1AALSCHOEN
OIHSU VKM UGOfM
UW TtiMtM IN Ofi
O RMA.HAfURA
SCHOOUM
Voetplagen 7
rorm« Natur» dragon!
VOOR DAMES MET BREEDE GEVOELIGE VOETEN
GEMAAKT VAN CHROOMLEDER. HOOGE HIELEN.
METALEN VEEREN. LEDER HAKKEN. HOOGTE 37, cM.
LEEST 22. BREED AAN DE TEENEN
FORMA NATURA SPECIAALZAAK: nabij het station
DAMES FLANELLEN NACHTHEMDEN
DAMES FLANELLEN PYAMA'S
Groote sorteering INTERLOCK CAMISOLES, DIREC
TOIRES EN ONDERJURKEN ZIJDEN KOUSEN,
DIVERSE KLEUREN, vanaf 42ya ct. Ruime keuze in
Zijden Zelfbinders, Sokken, Overhemden, enz.
Dames-, Heeren- en Kinderpyama's worden zonder
prijsverhooging op maat geleverd
Boekh. G. J. GRAAUW, Keizersgracht 168, A'DAM-C., Tel. 44505, Postgiro 48605, Gem. Giro G 2021
BEKROOND MET DE HOOGSTE ONDERSCHEIDING V. LETTERKUNDE
IN DENEMARKEN, DE GOUDEN MEDAILLE „INGENIO ET ARTT"
EDWARDSGAVE
EDWARDSGAVE
EDWARDSGAVE
lULVMtUTNRI
JFISfflMIFMGn
MNOWW
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllillllllllllllllll
Omvang per deel pl.m. 300 pagina's gebonden in KEURIGE LINNEN BANDEN, gedrukt op houtvrij
papier.
EDWARDSGAVE heeft veel gelijkenis met het succesboek „De klop op de deur'" van mevrouw Ina
BoudierBakker.
EDWARDSGAVE berust op historische gegevens en bevat de lotgevallen van de door wederzijdsche
huwelijken nauw met elkaar verbonden koopmansfamilies Valeur en Krüger.
,DE MAASBODE'
„Waarvoor ik vooral groote wa>ardeering koester is: haar machtige compositie-talent, waardoor deze
groote roman een gaaf en krachtig werk is geworden, zonder eenig opvallend zwak moment. Iemand
die zulk een roman op kan zetten en zóó krachtig voltooien, is een kunstenares di primo cartelli.
Daarom ook acht ik die Koninklijke onderscheiding alleszins verdiend.
Deze roman zal dunkt me, een sieraad zijn in iedere bibliotheek."
EDWARDSGAVE IS EEN BUITENGEWOON LITTERAIR KUNSTWERK
Elk deel vormt een afgerond geheel en kan dus zeer goed afzonderlijk worden gelezen.
VIJF DEELEN INPLAATS 16.25 NU VOOR 8.75. Franco levering door geheel Nederland.
De ondergeteekende wenscht franco te ontvangen van G. J. GRAAUW, Boekhandelaar te Amster
dam (C.), Keizersgracht 168, Telefoon 44505, Postrek. 48605, Gem. Giro G 2021
5 deelen, gebonden in keurige linnen banden, voor den prijs van 8.75 en wenscht dit bedrag te
■betalen in maandelüksche termijnen van of meer.
Supinator. Inst, voor voetverzorging
Gedipl. Voetspecialiste
HAARLEM - TELEFOON 14519
Attesten van H.H. Doctoren ter
inzage
LET OP DE ETALAGE
Een ruime sorteering
(Merk Halier)
vindt U bij ons tegen
concurreerende prijzen.
Ook wij leveren KACHELPIJPEN
en ELLEBOGEN.
H.H. Smeden speciale korting!
Naam
Straat Woonpl.
Ged. Oude Gracht 5-7, Haarlem,
Telef, 11304, t/o Postkantoor
Het dorp aan de rivier, op de grens van
den Biesbosch, lijkt verlaten. Wie er niet
bepaald uit moet voor zijn werk blijft
binnen, want wild en onbeteugeld striemen de
regenvlagen de huizen, den dijk, het land. De
barometer schommelt onrustig, wolkenflarden
jagen elkaar achterna in eindelooze opvolging
en hoog in de lucht ls dat eigenaardige geluid,
zijn die holle suizingen, welke aan ruw weer
vooraf gaan.
De kastanjes, die een paar dagen geleden nog
een geel-bruinen herfsttooi droegen, staan plot
seling kaal en naakt met druipende takken in
de lucht te grijpen. De goten zitten verstopt
door de rottende bladeren, de straat is glibbe
rig van de klei, die aan bietenkarren hing
Tusschen een paar buien door ga ik even den
dijk op, vertelt Bep Bresier in de „Toeristen
kampioen". Bij de haven staan een paar schip
pers te turen over de rivier, die een vaal bruine
tint heeft, welke onheilspellend aandoet. Zwij
gend knikken ze en tippen met één vinger aan
de pet, bij wijze van groet. Een kort gemom
peld zinnetje: ,,'t Ziet er schouw uit," dan sta
ren ze weer zwijgend over het Water. Ja, inder
daad, het ziet er werkelijk „schouw" uit op de
rivier.
Aan den overkant van de haven ligt de Bies
bosch, liggen de verlaten polders en eenzame
boerderijen, bereid den winter te aanvaarden.
De oogst is binnen en daar, waar nog niet
zoo lang geleden het rijpe, gele koren zonover
goten stond te wiegen, liggen nu donkere, om
geploegde akkers, in eentonige opvolging door
goed zichtbare slootjes van elkaar gescheiden.
Als witte stippen zitten de meeuwen op de klui
ten. Er zijn te veel meeuwen binnen, dat is ook
geen goed teeken.
Alleen op de bietenvelden heerscht nog be
drijvigheid. Ondanks den regenval wordt er
doorgewerkt, de bieten moeten op tijd gestoken
wgrden vóór er misschien een hoog tij, een
storm-tij, komt en den boel onder water zet.
Een hevige rukwind doet vermoeden, dat de
schipper Wel gelijk zal krijgen. Zwaar hangen
de donkere wolkengevaarten over het land, een
enkele maal spelen een paar zonne-plekken
krijgertje met den wind, die al een flinke bries
geworden is, maar de regen wint het toch op
den duur en jaagt me naar huis.
's Avonds zet de Noordwester door en breekt
de storm in al zijn geweld los. De rivier begint
te koken, te bruischen en te stijgen. In het
donker van den nacht slaat en beukt het water
tegen den dijk, als worstelde het met een
doodsvijand, het geeselt de schoeiïngen, de
schepen.
De lucht is vervuld van het klagen, het steu
nen en loeien van de vlagen. Deuren klepperen,
luiken slaan, huilend giert de wind om de hoe
ken der stegen en straatjes.
Een stormtij, de polderdijkjes zullen te laag
zijn, daar kan niets tegen op....
Tegen den morgen luwt de storm, schuchter
breekt de zon door en beschijnt een grooten-
deels verdronken Biesbosch. Slechts een heel
enkele polder is droog gebleven, de rest is een
water landschap van bijzondere schoonheid, bij
zonder, omdat het zoo onwezenlijk is en waar
schijnlijk niet langer dan vier-en-twlntig uur
te aanschouwen zal zijn. Waar we een dag te
voren nog de bedrijvigheid der bietenvelden
zagen en de grauwe weilanden met vee, dat
laat buiten blijft, daar gaan we thans door een
meren-landschap, wlaartusschen de hooge dijk
zich kronkelt, als de eenige, die de omgeving
beheerscht, de eenige, waarheen alles vlucht,
wat zich uit het water redden wil. Zelfs de ha
zen zijn er in den nacht heengezwommen en
er zich langs reppend hebben ze wel ergens
een plekje gevonden, waar ze de verdere din
gen kunnen afwachten, indien tenminste geen
strooper van de gelegenheid gebruik maakt om
de arme dieren te schieten. In uitersten nood
kruipen ze zelfs in de knotwilgen, die meestal
wel met de knoestige knot boven water blijven
Wat den avond te voren nog van het land
gehaald of gesleept kon worden, ls tegen den
dijk gezet, den dijk, waar nu van alles tegen
aan drijft; stroo, balken, manden, riet
De boerderijen gelijken miniatuur-eilandjes.
Hier en daar steekt een schuurtje gedeeltelijk
boven water uit; de bovenste decimeter van een
landhek is nog juist zichtbaar en geeft aan,
dat één h anderhalven meter dieper verzonken
bouwland ligt en dat we niet voor een natuur
lijk meer staan.
In een anderen polder, die niet zóó diep is
ondergeloopen, zien wie de groene zaad-pluimen
van doorgeschoten bieten even boven het wa
ter uitkomen.
Het vee heeft de hooger gelegen stukken wei
land opgezocht en staat op een smalle strook
bijeen, of tracht, door het water wadend, een
grooter, veiliger stuk land te bereiken. Op den
dijk loopt ook een troep koeien en paarden te
grazen; die zijn 's nachts uit het land gedreven
zoo goed en zoo kwaad als dat mogelijk was.
Ze storen zich weinig aan het verkeer en zijn
blij, dat ze wat te eten heben,
De kleine polderdijkjes zijn hier en daar her
schapen in watervalletjes en maken het bijna
onmogelijk de boerderijen te bereiken, welke
over en onder langs deze dijkjes hun toegang
hebben.
Wilde meeuwen krijschen en schreeuwen bo
ven het verdronken land, aan den binnen- en
buitenkant van den dijk kabbelt zacht het wa
ter
Over een paar uur komt de eb. Dan begint
langzaam maar zeker het water weg te vloeien.
Tegen den dijk blijft een strook geffel hangen,
die precies aangeeft, hoe hoog het water wtel
gestaan heeft. De hekken worden weer goed
zichtbaar, de watervalletjes verdwijnen, het riet
langs de slootkanten geeft weer wat teekening,
er komt meer bletengroen boveneindelijk
verschijnt ook het bouwland, maar hoe! Het is
„toe-géslagen", de diepe voren zjjn nauwelijks
te zien, 't is alles een egale, kleffe, modderige
massa, welke eerst goed zal moeten drogen en
daarna opnieuw moet worden omgewerkt, wil
het land niet verzuren. Op de weilanden blijft
een dun kleilaagje over. Mannen met hooge
laarzen beginnen nu op het bietenland te ploe
teren in de modder, tusschen het doornatte
loof, om den verloren tijd ln te halen
't Leven gaat rustig verder nu, de storm is
voorbij.
f
Najaar in den Biesbosch
Wanneer het blad van onzen lindeboom
vergeelt, de kastanje glimmend bruine
noten ketsen laat op de keien, onze
Paradijsappels gloeien gaan in de gouden stra
len der late Septemberzon, dan wandel ik graag
nog even naar buiten, voor de kleine zon wordt
aangeknipt.
Ik ga dan even naar het dichtbije bosch, dat
ik bereik over een binnenwegje, dat zich kron
kelt langs akkers en weiden, tusschen een paar
boerenhofstedekes en over een smal wegje, dat
door hooge elzen aan weerskanten er tunnel
achtig uitziet.
De zon zet de straat, de huizen en de men-
schen in een zacht, blij, vredig licht. Ze zien er
uit op hun Zondagsch en de jeugd speelt daar,
onbewust genietend, joelend, gierend tusschen
door.
Aan den rand van het dorp bij het laatste
huis aan den linkerkant vallen mij de zonder
linge vruchten op van de haagbeuk, die tus
schen de geelomrande bladeren als dichte tros
sen sierlijk zijn opgehangen. De grazige weg
kant ligt volgestrooid met smalle driekleurige
wilgenblaadjes en daar tusschen-door steken
half kogelronde bruin-zwarte hoedjes van een
paddestoeltje. dat met een langen naam: Pa-
haeolus campanulatus, herinnert aan een klokje
op 'n langen steel. Beziet men het hoedje van
onderen, dan zien we daar zwartgrijze plaatjes
in een mooien cirkel geplaatst. Daaraan ont
wikkelen zich bij duizenden en duizenden de
zwarte sporen, het zaad van den paddestoel.
Het is deze zwam, die men ln weiden en zelfs
midden op den weg, dikwijls op een hoopje koe
mest aantreft.
Aan den slootkant bloeit nog een late spirea
en een dito engelwortel. Tusschen het gras
staan blauwe klokjes en paarse succlsa's (blauwe
knoop), waarop een dar of een zweefvlieg zich
heeft neergezet.
Een kaal gegraasde weide met zwarte inkt-
zwammen is afgerasterd van den weg, door ste
kelig puntdraad. De palen daartusschen zijn
niet nieuw meer en aan hun voet hebben plaat-
en buiszwammen zich genesteld om het sloo-
pingswerk van weer en wind wat te verhaas
ten. Als platte consoles staan zij bij meerdere
etages boven eikaar. Zij glanzen als met groen
en bruin fluweel overtrokken en wij kunnen be
grijpen, waarom deze den mooien naam van
Elfenbankjes dragen. Deze luchtige wezentjes,
vermoeid van het nachtelijk dansen in de
boschweide, moeten toch een natuurlijk rust
punt hebben' voor hun lichte lijfjes.
De zon blinkt vuurrood door de gele berkjes,
die een klein wildernisje omzoomen. Het was
een laag plekje, met vetten bodem, waarin riet,
orchideeën en parnassia's groeiden. Enkele
hoogere gedeelten waren dicht begroeid met els,
wilg, braam, melkeppe, bereklauw, Geldersche
roos en y;at al niet meer.
Ook was er nog een hooger plekje, nauwelijks
40 M2. groot, waar heide en zonnedauw en vet-
kruid en duizendgraan en cicendla en meer
moois groeide, 't Geheel heet de Knik en 'twas
voor mij, jarenlang, wat het nationaal Park
voor Amerika ls, een natuurmonument. Nu
"heeft men er rechte slooten door gegraven, en
kele gedeelten opgehoogd, waardoor er een wei
de met klaver o zoo nuttig! van geworden
ls. Dit jaar schreef J. B. Bernink te Dene
kamp ln „De Zwerver ln Gods vrije Natuur"
van November 1935 zag ik echter met vreug
de, dat de klaver al zoo goed als weg was, het
is er nog te vochtig.
Herfst in het moeras
1 ï§S f.' v
V' ',4
vv.r; T
i m
V.v
Verlaten rietlanden in den Biesbosch me!
hier en daar een enkelen eenzamen boom,
geteisterd door den herfstwind
Ik zag, dat nog enkele hoekjes ongeschonden
waren. Maar het is hier en daar al met punt
draad afgerasterd. Koeien moeten er in loopen
en vele botanisch merkwaardige dingetjes
worden in den letterlijken zin onder den voet
getreden. Ik ga verder langs een wal met eiken
hakhout. Hier bloeien nog leeuwebekjes en
blauwe berg-jasione's, groeien altijd groene
boomvarens en mooi zeegroen appelmos, Het
bouwland ligt zwak golvend, zwart met jonge
korenblaadjes groen doorspikt.
De tunnelweg draagt roode schijnsels van
glanzende lijsterbes en kamperfoelie-vruchten-
Ze geleiden mij naar het bosch en volgen den
zandweg, die als een ceintuurbaan de blauw
groene dennenzee omgeeft. Het voetpad is hard.
de weg weinig bereden. Grondster met ziiD
blanke kransjes heeft er hier en daar postgevat.
Groene slingers van wolfsklauw omvlechten het
met heide overgroeide pad. Terwijl het blad der
blauwe boschbes al sterft ln geel en rood, draagt
haar zuster, de winterharde roode boschbes,
nog sierlijke witte urntjes.
Allerlei zwammen groeien langs den weg en
in den drogen sloot er naast. Bruine melkzwam-
men met een puntje ln het midden, roode vlak
ke broze russula's staan er bij menigte. Gele en
roode zwavelkopjes hebben op afgezaagd®
boomstompen post gevat, zij staan er op nil
tientallen, in alle leeftijden, dicht opeen en Do
ven eikaar gedrongen, eikaar besproeiend, met
een laag van purper zwarte sporen. Deze zwam
men, Hypholoma, zijn zeer vergiftig en vormen
met de roode en witte onschuldig uitziende
vliegenzwammen Amanita phalloides en
Mappa de voornaamste gifmengers van het
woud.
Het najaar met zijn rood en bruin, als de
bloemen afsterven en de boomen hun tooi ver
liezen, als alles ons schijnt te herinneren aan
wereldsche vergankelijkheid, komen de zwam
men in wonderlijke kleuren en vormen op den
bruinen boschgrond te voorschijn. Ze verschU"
nen, als getooverd door onzichtbare machten-
In donkere nachten en het oude volksgeloof
heeft ze dan ook allerlei leelijke namen B®'
geven, zooals: Paddenstoelen en Duivelsbrood-
Het volk van tegenwoordig begint echter me®
aan natuurstudie te doen. En wanneer ouder
en onderwijzers de hun toevertrouwde kind®
ren opvoeden in liefde voor de natuur, al 1®
rend vah het schoone en interessante, dat
ons te aanschouwen geeft, dan zal langzame
hand het bijgeloof aan paddenstoelen, de over
dreven vrees voor sommige vergiftige soort®
overgaan en eindelijk de waardeering verdienc -
waarop ze aanspraak maken.
Nog nooit is men zoo ln de bres gespronS®11
voor een verongelijkte, als de laatste 25
De Mycologische- en de Nat. Hlst. Vereenigf1
hebben door hun talrijke tentoonstellingen
excursies de kennis der paddenstoelen gemaak
tot gemeen goed der Hollandsche natuurvrieb'
den. Vele boeken zijn er de laatste Jaren verf
schenen, die de liefhebber weg-wijs maken
het rijk domein der paddenstoelen. Meer dftr>
1500 soorten zijn ln Nederland reeds ontdek1'
Het album van Verkade, het boek van Dr. 8W»
nenburg de Veye; beide fraai geïllustreerd
het laatste niet het minst; de 3e druk van
paddenstoelenboekje van Cool en Van der I*
bewijzen ons goede diensten bij het deterib
neeren van deze kinderen van den Herfst.
In het jposch, waar ik over het dikke n®
was het donker geworden. Ik w
in
wandelde,
aan het peinzen geraakt en zag opeens, dat
d®
:rl)«e
maan in zacht rooden schijn boven een 8r
wolkenbank verscheen. Ik haastte mü n*9
huls, om daar bij het licht van mijn kleine
neer te schrijven, wat mij op een late her"
wandeling geboeid had.
