Hevdt's
veilICE HOVEN
Patriotten en Prinsgezinden
EEN BAKEN IN ZEE
Balans-
Opruiming
vojox ÖAaefeca
ftaak JéeyxLt
Vele koopjes!
wat ook 'T mmwz ma® swoöp: &mmm
LAAT ONS MERK VOOR U ZIJN
BEWOGEN TIJDEN TE
SPAARNDAM
NIEUWE FUNCTIE VOOR
VAN SITTART
„Blijft trouw aan
de Kerk!"
ZONDAG 2 JANUARI 1938
De verlichte moderne
wereld
AUTO TE HAARLEM
GESTOLEN
Dieven te Amsterdam gepakt
Parochiale School
Kleverpark
Binnen enkele dagen aanbesteding
50 JAAR IN DEZELFDE ZAAK
Voor postzegelverzamelaars
R.K.
BEVOLKINGSBUREAU
HAARLEM
Interessante cijfers over 1937
Parochiegewijs
LU
KALENDERS
EEN TROUWE WAKER IN KOUDE DAGEN!
BIJ ONS ZIJT GE IN VEILIGE NAVEN
Jl 1IIO l'WTJ ES L A AX 2.3
HAARLEM
TELEF. 10070 (na 18 uur 29280)
IN MEMORIAM J. J. BOUMAN
EN J. BRAAM
De Armenraad in 1936
Esperanto-kindercursussen
-Stormvogels
C.V.V.
HEEMSTEDE
VAN ALTENA
De nieuwste Philips' Radio
Radio-Techn. Bur. G00SENS
ZAANENSTR. 41 - HAARLEM-N.
Anderhalve eeuw geleden waren
Oranje-Boven en zelfs gouds
bloemen en Princesse-
boontjes taboe!
Prinsen zouden
glunderen
Te Spaarndam
Niemand overlast
Hij wordt diplomatiek adviseur
van het Foreign Office
Onderscheidingen in
Engeland
Ontroerend beroep van Kardinaal
Faulhaber op de Duitsche
katholieken
STAD
Het is merkwaardig zooveel menschen ge
loof hechten aan waarzegsters en koffiedik
kijksters. En hoeveel intelleetueelen zich daar
toe verlagen. Het kan je overkomen, dat je in
den kring van je beste kennissen tot je stomme
verbazing dames en heeren ontmoet, die met
het ernstigste gezicht van de wereld verzeke
ren, dat zij in moeilijke zaken hun toevlucht
r.emen tot helderzienden en heele verhalen
weten te vertellen over de wonderbare alwe
tendheid van mediums en psychometristen. En
wij zelf hebben meermalen groote moeite ge
had om de een of andere „madaam", die een
advertentie kwam presenteeren, duidelijk te
maken, dat wij aan haar wonderkracht niet
geloofden. Een harer sterke tegenargumehten
was dan in den regel, dat zij veel katholieken
onder haar vaste klanten had.
Het is vooral aan het einde van het jaar, dat
wij met een glimlach aan de waarzeggerij den
ken, omdat dan tal van, vooral buitenlandsche,
kranten kolommenlange voorspellingen van al
lerlei beroemde helderzienden leveren over wat
het menschdom in het volgend jaar te wachten
staat. Wie die „voorzeggingen" aandachtig na
leest, bemerkt, dat iedere pientere krantenlezer
precies hetzelfde had kunnen „voorzien" en wie
de moeite neemt de profetieën een jaar lang
te bewaren, komt aan het einde van het jaar
tot de conclusie, dat er weinig „uitgekomen" is.
Eigenaardig is wel, dat waarzeggers juist in
steden als Den Haag zoo'n prachtig werkterrein
hebben.
Frappante staaltjes van wat men zelfs intel
leetueelen kan wijs maken, lazen wij een dezer
dagen in De Telegraaf. Ter leering en genezing
van lichtgeloovigen is het toch niet kwaad deze
te vermelden. Ze zijn ontleend aan het politie
rapport van de Fransche stad Lyon, waar zelfs
de commissaris van politie toen voor geen
klein geruchtje vervaard onthutst moet zijn
geweest over wat hij op dit gebied te verwerken
kreeg.
Er kwam een mevrouw uit de Lyonsche so
ciety haar nood klagen over het volgende: „Ik
zat," vertelde ze „een beetje krap met m'n zak
geld en toen heb ik die waarzegster opgezocht.
Ik kende haar door een advertentie en ze had
me al eens een paar dingen voorspeld, die me
vertrouwen hadden gegeven. Zij beloofde me,
dat ze me zou vertellen, welk nummer den
hoofdprijs zou krijgen in de Nationale Loterij,
als ik haar eerst een flink bedrag aan geld,
juweelen en bont zou toevertrouwen. Toen
heb ik voor 9000 gulden uit de safe van mijn
man gehaald en die heb ik haar gegeven, met
al mijn juweelen en al mijn bont. Ze zei, dat
alles nu in orde was en dat ik den volgenden
avond het nummer van het lot kon komen
hooren. Ze moest eerst nog de sterren raad
plegen. Toen ik terugkwam, was ze met de
Noorderzon vertrokken."
De hoofdcommissaris schreef het allemaal
netjes op, schudde het hoofd over de bij- en
lichtgeloovigheid van de menschen en kreeg
subiet bezoek van een tweeden slachtoffer, een
rijken fabrikant. En hier volgt dan ook zijn
relaas, dat nog veel pakkender is:
„Ik had een paar nogal rake klappen ge
kregen door de crisis en ik ging naar de waar
zegster. Toen zij de kaarten had geraadpleegd
voorspelde ze mij een geweldige toekomst. En
ze gaf mij het adres van een astrologe, die zij
de knapste van de heele stad noemde. Toen ik
bij die vrouw kwam, wist ze me alles te ver
tellen over mijn particuliere aangelegenheden;
ik stond eenvoudig verstomd over wat ze alle
maal wist.
Daarop zei ze: „Ik kan een eind maken aar.
al uw zorgen, maar dan moet u een medium
gebruiken, dat nogal duur zal zijn, want in zijn
trance waagt hij zijn leven." Ik bezocht haar
nog een paar keer en het kostte eiken keer 10
tot 50 gulden. Eeindelijk vertelde ze, dat er niet
ver van mijn landgoed een schat was verbor
gen van 10 millioen vierkante gouden munten.
Om nauwkeurig de plek aan te geven, waar dat
goud verborgen lag, zou het medium echter zelf
over flink wat goud moeten beschikken.
Ze vroeg me toen eerst 13.500 aan gouden
munten mee te brengen en deze drie uur bij
haar te laten. Direct na die drie uur kreeg ik
het geld prompt terug. Daarna gaf ik haar
ƒ27.000 aan bankbiljetten en die kreeg ik den
dag daarop ook weer keurig terug. Maar ze zei
er bij, dat het nog altijd niet genoeg was om
het medium met succes te laten werken en
toen gaf ik haar voor 18.000 aan Engelsche
en Fransche goudstukken en verder juweelen
en bankbiljetten, tot ze eindelijk voor ruim
ƒ80.000 had ontvangen.
„Nu komt alles in orde," zei de astrologe,
„ga naar huis en blijf daar tot vanavond 9 uur.
Hier is de sleutel van mijn flat. Kom na nege
nen terug, maak de deur open zonder aan te
bellen en dan krijgt u uw geld en zal ik u ver
tellen, waar de schat verborgen is."
De fabrikant was verschrikkelijk gehoor
zaam. Hij deed alles zooals de astrologe hem
had gezegd. Maar de sleutel van de flat paste
niet in het slot en aanbellen dorst hij niet. De
astrologe mocht eens boos worden over zijn
stoutigheid. Den volgenden ochtend kwam hij
toch maar terug. De vogel was gevlogen. Toen
eerst kwam het bij hem op, naar den hoofdcom
missaris te stappen."
De politie heeft al ontdekt, dat de „vermiste"
astrologe uit Barcelona afkomstig was. Hoe zij
de bijzonderheden uit het particuliere leven
van haar cliënten wist? Niet uit de sterren.
Er zijn nog particuliere detectives in Lyon.
Als men deze verhalen leest, slaat men de
handen in elkaar over de lichtgeloovigheid van
sommige menschen, doch nieuw zijn ze niet.
Telkens vliegen er lieden in. De wijs kan soms
anders zijn, het lied zelf blijft eender. Mogen
wij in dit verband even herinneren aan de ge
ruchtmakende zaak van madame Sylvia, op wie
men in Zaandam nog altijd zit te wachten tot
zij terug komt om haar opsporingen naar den
schat van den ouden Hollandschen kaperkapi
tein voort te zetten? Hoeveel rijke lieden heb
ben daar hun geld geofferd? Enfin, daarvan
hebben tal van Zaandamsche werkloozen ge
profiteerd.
Juist in tijden, dat de vaste geloofsovertui
ging wankelt, is de lichtgeloovigheid en het bij
geloof het grootst. O. L. Heer heeft toch wel
eenvoudige middelen om reeds op aarde de zon
daars te straffen!
In den loop van den Nieuwjaarsdag hebben
eenige agenten van het politiebureau War
moesstraat te Amsterdam twee Haarlemsche
autodieven kunnen aanhouden, die zich in
Haarlem een onbeheerd staanden auto hadden
toegeëigend en daarmee naar Amsterdam wa
ren gereden. Op den Zeedijk vroegen surveil-
leerende agenten hun papieren ter inzage.
Deze bleken te oatbreken of, voor zoover aan
wezig, niet te behooren bij den auto, dien de
mannen bij zich hadden. Aangezien hun op
treden argwaan wekte, werden de twee Haar
lemmers gearresteerd en werd de auto in be
slag genomen. Inderdaad bleek de wagen in
Haarlem gestolen te zijn. Beide mannen blijven
in arrest.
Naar de pastoor van de H. Hartparochie, Kle
verpark, prof. dr. Cassianus Hentzen, OF.M., in
zijn nieuwjaarspreek heeft medegedeeld, zijn de
plannen van architect Prinsenberg voor de
nieuwe RIK. parochiale school in het Klever
park thans door alle instanties, ook door de
Schoonheidscommissie, goedgekeurd, zoodat bin
nen enkele dagen de aanbesteding gehouden kan
worden.
Bovendien zal in de parochiekerk ter verbe
tering van de acoustiek een nieuw klankbord
worden aangebracht, waarbij met den ontwerper
een overeenkomst is aangegaan op basis van
„no cure no pay".
De heer W. van der Vaart zal 10 Januari a.s.
het feit herdenken, dat hij vóór 50 jaar bij
de firma van der La te Haarlem als winkel
bediende in dienst trad.
De directeur van het Post- en Telegraaf
kantoor te Haarlem brengt ter kennis van be
langhebbenden, dat met ingang van 8 Januari
het loket voor den verkoop van Nederlandsche.
Nederlandsch-Indische, Curagaosche en Suri-
naamsche postwaarden aan verzamelaars in
plaats van den derden Zaterdag voortaan twee
maal per maand, te weten op den 2den en den
4den Zaterdag van elke maand, zal worde::
opengesteld, des namiddags van 1416 uur.
nen een bedrag van 276118.82, waarvan
1974.09 voor verhaal van verleenden onder
stand. Rechtstreeks betaalden onderhouds
plichtigen door de bemiddeling van de Commis
sie aan behoeftige familieleden ruim 11.000.
Door den arbeid van de Commissie is ook ge
durende het jaar 1936 een belangrijk bedrag aan
de instellingen van weldadigheid bespaard.
De diverse ontvangsten bedroegen 1.771,23,
zoodat het nadeelig saldo ten laste van de ge
meente Haarlem 25.571.4914 bedroeg.
Nog niet hebben wij op ons redactiebureau
het laatste kalenderblad van 1937 afgescheurd
of reeds ligt het jaarverslag van het R.K. Be
volkingsbureau over het afgeloopen jaar op onze
tafel. Weer even belangrijk, interessant al
zijn het maar droge cijfers en overzichtelijk
als altijd.
Het eerste cijfer vertelt reeds dat het bureau
zeer zeker niet stil gezeten heeft in 1937. Totaal
werden immers 27.216 inlichtingen verschaft op
de paar avonden in de week, waarop het bureau
werkte. Dat zijn dan nog de gewone inlichtin
gen, niet de buitengewone gegevens.
Het percentage gemengde huwelijken was in
1937 gunstiger dan in 1936, maar 1936 was dan
ook een ongunstig jaar.
In 1929 was 42 pCt. der huwelijken ge
mengd, in 1930 40 pCt., in 1931: 39 pCt„
in 1932 maar even 43 pCt., in 1933: 38 pCt.,
in 1934: 39 pCt., in 1935: 37 pCt., in 1936:
40 pCt. en in 1937 tenslotte 39 pCt. Ver
schrikkelijk zijn de gevolgen van deze ge
mengde huwelijken. Niet minder dan 67 pCt.
immers der uit die huwelijken geboren kin
deren werd niet-R.K. Ook dit percentage is
gunstiger dan vorige jaren naar niettemin
nog veel te hoog!
Van de gemengd getrouwden was in 101 geval
len de vrouw R.K. De man sloot in minder ge
vallen (74) een gemengd huwelijk.
Naar de indeeling van de parochies geeft het
verslag de volgende cijfers:
De meeste geboorten werden geregistreerd in
de parochie van St. Liduina. Totaal 182, waarvan
125 R.K. kinderen uit zuiver R.K. huwelijken,
18 R.K. kinderen uit gemengde huwelijken en
38 niet-R.K. kinderen uit gemengde huwelijken.
Vlak daarop volgde de parochie St. Joannes
de Dooper, waar totaal 180 geboorten werden
geregistreerd. Hiervan werden 106 R.K. kinderen
uit zuiver RK. huwelijken geboren en boven-
Ai
ZfZ* ANEGANG
De Speciaalzaak in Broeken
De Raad van Arbeid zond ons een kalender in
koperdiepdruk, met groote voorstellingen, onder
de motto's: „De man en zijn arbeid", „De vrouw
en haar arbeid".
De firma Elias, Floraplein 22, Haarlem, in kof
fie en thee, liet een koffiekleungen kalender met
een Chineesche voorstelling vervaardigen.
Een fraaien' tweemaandelijkschen kalender met
eenige geslaagde etsen en bovendien een kalen-
derblok ontvingen wij van het woningbureau
Henk Th. Fibbe, makelaar, Nassaustraat 14,
Haarlem.
De wijnhandelaren zijn ook weer goed voor den
dag gekomen met een kalender, met fel gekleur
de teekeningen en interessante mededeelingen
over wijnen en champagne.
De Robinson-Schoenfabrieken
kleederdrachtenkalender uit.
geven een
Van het Comité voor theepropaganda ontvin
gen wij het schild van den theepakkerskalender
1938, met aankondigingen voor de eerste vier
maanden, verder de wederverkoopersbrochure
voor het geheele jaar 1938 en den fraaien theeka
lender, met tropische voorstellingen van L. Eland.
Verder ontvingen wij de kalenders van: Haver-
schmidt en Klaje; Effectenkantoor Van Halem
en Co.,è Schoterweg 3, Haarlem; Levensverzeke-
ringmij. „Vesta", Arnhem; firma Frans Ferquin,
Haarlem.
Het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf heeft
weer «en fraaien kalender uitgegeven met aqua
rellen, voorstellende Hollandsche landschappen.
j
Wij lezen in het „Kweekersblad":
Te Haarlem overleed de heer J. J. Bouman,
die meer dan 50 jaar aan de fa. C. G. van Tu-
bergen verbonden was. De overledene was een
groot kenner van bolgewassen, in het bijzon
der van tulpen en menige vraag kon door hem
beantwoord worden. Jarenlang leidde hij den
inkoop voor de firma en zoo kon men hem
veel op de beurs en op de veilingen aantref
fen, waar hij, door zijn uitgebreide kennis
menigen belangrijken aankoop voor zijn firma
kon doen.
Eenvoudig van aard drong de heer Bouman
zich nooit op, maar voor zijn firma streed hij
tot de overwinning. Een mooie nieuwe Bree-
dertulp draagt zijn naam en zal ons nog dik
wijls herinneren aan den goeden vakman.
Te Heemstede overleed de heer Jan Braam,
een der meest bekende bloembollenkweekers
aldaar. Zijn culturen hadden zijn volle aan
dacht en ook het vereenigingsleven trok hem
aan. Zoo was hij tientallen jaren penning
meester van de afd. Heemstede van de Alge-
meene Vereeniging voor Bloembollencultuur en
wat die functie betreft is hij in het harnas ge
storven.
De heer Braam ging bescheiden en haast
onopgemerkt zijn gang, maar als men een
beroep op hem deed, was men zeker dat hij
bij aannemen er voor zou werken. Hij kon geen
leed zien, was een goed mensch en velen in
zijn gemeente zullen hem missen.
Aan het jaarverslag van den Armenraad te
Haarlem over 1936 is het volgende ontleend:
Groote voldoening bracht het besluit van den
minister van Binnenlandsche Zaken om den
Armenraad niet op te heffen.
Het Bureau van den Armenraad bracht 3732
schriftelijke rapporten uit aan tal van gemeen
tebesturen en instellingen in het geheele land.
Het aantal uitgebrachte rapporten verminder
de met 1317. Dit wordt veroorzaakt doordat de
Gem. Dienst voor Maatschappelijk Hulpbetoon
geen rapporten meer vroeg aan den Armen
raad en ook geen onderzoeken meer werden
ingesteld voor den Gem. Dienst der Werkloos
heidsbestrijding. Het aantal rapporten, uitge
bracht voor de Vereen. „Weldadigheid naar
Vermogen", den Gem. Geneesk.- en Gezond
heidsdienst en de afd. Haarlem van het Natio
naal Crisiscomité steeg belangrijk. Vele monde-
lingen inlichtingen werden verstrekt.
De commissie inzake onderhoudsplicht hield
in 1936 acht vergaderingen, In 1936 kwam bin-
dien ook nog 9, maar die werden helaas niet-
RK. 46 kinderen uit gemengde huwelijken wer
den evenzeer niet-R.K., 15 daarentegen geluk
kig wel R.K. Niettemin een zeer ongunstige ver
houding!
De parochie van O. L. Vrouw van Zeven
Smarten had totaal 177 geboorten, waarvan 117
uit zuiver R.K. huwelijken. Maar 8 van deze
kinderen werden niet-R.K. Bovendien werden 39
kinderen uit gemengde huwelijken niet-R.K. en
18 wel gedoopt.
De Kathedrale parochie St. Bavo registreerde
165 geboorten. 105 kinderen uit zuiver R.K. ge
zinnen werden R.K., een daarentegen niet. 20
kinderen uit gemengde huwelijken ontvingen
wel, 36 niet het R.K. doopsel.
De parochie aan het Spaarne had totaal 147
geboorten. Van de 78 kinderen uit zuiver R.K,
huwelijken werden er 3 niet gedoopt. Uit ge
mengde huwelijken werden 54 kinderen geboren,
waarvan 41 niet-R.K. werden.
De parochie van St. Elisabeth en Barbara
ontving 118 nieuwe kinderen. 71 hiervan kwa
men uit zuiver R.K. gezinnen, doch 3 werden
niet-R.K. Ook 30 kinderen uit gemengde hu
welijken werden niet gedoopt, 16 daarentegen
wel.
De parochie van St. Antonfus registreerde 96
geboorten. 70 kinderen werden R.K., waarvan
er 15 uit gemengde huwelijken kwamen. 2 kin
deren uit zuiver R.K. en 24 uit gemengde huwe
lijken werden niet-R.K.
De kleinere parochies, zooals St. Jozef, had
41 geboorten. Alle 24 kinderen uit zuiver R.K.
huwelijken werden gedoopt en bovendien nog 2
uit gemengde huwelijken. Maar 13 kinderen uit
gemengde huwelijken ontvingen niet het R.K.
doopsel.
O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen te Overveen
mocht eveneens erop bogen, dat alle 30 kinde
ren uit zuiver R.K. gezinnen ook R.K. gedoopt,
werden. 7 kinderen werden uit gemengde huwe
lijken geboren, waarvan er 3 R.K. gedoopt wer
den. Totaal 37 geboorten.
De H. Hartparochie had een totaal van 27
geboorten. Alle 18 kinderen uit zuiver R.K. ge
zinnen werden R.K. gedoopt. 9 kinderen werden
in gemengde huwelijken geboren, waarvan er 3
gedoopt werden.
De kleinste parochie, St. Antonius, te Bentveld,
registreerde slechts 4 geboorten. Een kind (uit
een gemengd huwelijk) werd niet-R.K.
Het totaal aantal geboorten van het ge
heele Dekenaat bedroeg in 1937: 1174, d.l.
16 meer dan in 1936, 7 m i n d e r dan in
1935, 50 meer dan in 1934, 71 meer dan in
1933 en 75 meer dan in 1932. Vooral het feit
dat het aantal geboorten in 1935 meer was
dan in 1937, hoewel de totale bevolking toen
kleiner was, is een merkwaardig feit.
In een uitvoerig adres aan B. en W. en den
raad verzoekt de Commissie voor Esperanto-
Kindercursussen in Scholen te Haarlem een
subsidie van 100.—, teneinde het onderwijs
waaraan het afgeloopen jaar 100 leerplichtige
kinderen deelnamen, te kunnen voortzetten.
Verleden jaar verwierp de raad deze aanvra
ge met 2019 stemmen, zoodat de commissie
het er nog eens op waagt.
Stormvogels:
Hollenberg
Haak Sr. Haak Jr.
Bravenboer Schoorl Gerrits Jr.
Gerrits Sr., Van Pol, Prins, Woudenberg,
Opbergen.
Schoorsteenbrandje. Vrijdagavond werd de
brandweer gealarmeerd voor een grooten uit-
slaanden brand aan den Kadijk.
Het bleek echter nog al mee te vallen. In
een woning aan den Kadijk was men bezig
oliebollen te bakken. Daarbij sloeg de vlam in
de pan olie, met als gevolg, dat spoedig hooge
vlammen uit den schoorsteen sloegen.
De brandweer, die spoedig ter plaatse was,
kon den brand met zand dooven en behoefde
geen water te geven.
Met groote blijdschap geven wij
kennis van de geboorte van onze
dochter
JOHANNA CORNELIA CAROLINA
TOON BEELEN
STIEN BEELEN—VINK
Heemstede, 31 Dec. 1937
Bleekersvaartweg 9
Voor Brechcokes is Uw beste adres
Kleverparkweg 21B Haarlem
Telefoon 11716
vanaf f 1.per week
zonder vooruitbetaling
ANTENNE GRATIS
We zaten toen midden in den Patriotten
tijd en die bezorgde najaar. 1787 Spaarn-
dam eenigen tijd een bezetting, die even
wel door den tact van den toenmaligen
Schout Brunings, tevens Opzichter van Rijn
land, weinig last heeft bezorgd. We herin
neren er aan, dat er twee partijen waren:
de Patriotten en de Prins-gezinden, die fel
tegenover elkander stonden.
De Prins was niet in staat de rust te her
stellen. In de meeste steden, vooral in Holland,
zaten zijn tegenstanders op het kussen. Daar
en in sommige dorpen, o.a. te Spaarndam, wer
den door jongelui uit den gegoeden stand vrij
korpsen of zoogenaamde excercitiegenootschap-
pen opgericht, om, gelijk het heette, de rust te
handhaven, maar inderdaad om de patriotten
partij in haar handelingen tegen den Prins te
steunen. Het zeevolk en de plattelandsbevolking
stonden aan de zijde des Prinsen en mochten
de vrijkorpsen niet. Daardoor ontstonden op
vele plaatsen vechtpartijen. Droeg men een
oranjelintje of durfde men „Oranje boven!" te
roepen, dan werd men voor oproerkraaier ge
houden. Goudsbloemen en princesseboontjes
zelfs vonden in de oogen van heftige patriot
ten geen genade meer. Den Prins werd het bevel
over het garnizoen van 's Gravenhage ontno
men. Hij verliet Den Haag in 1785 om zich naar
het Loo te begeven en daarna te Nijmegen te
vestigen. In de steden Hattem en Elburg kwam
zulk een oproer, dat de Staten van Gelderland
herstel der rust met militaire macht vroegen.
De Prins als Kapitein-Generaal voldeed daar
aan, zonder dat één schot werd gelost. Nu
werd hij voor een Nero, een Alva, een bloed
hond uitgemaakt. Tenslotte kwam het tot
handtastelijkheden. Bij een overval van eenige
burgers op krijgsvolk, dat door de staten was
afgezonden, werd in 1787 te Utrecht het eerste
burgerbloed gestort. Nu sloeg de burgerstrijd
ook naar andere plaatsen wver. Te Amsterdam
begon het gemeen de huizen van voorname
Oranjegezinden te plunderen. Daar volgde weer
op een aanval der Prinsgezinden op de wonin
gen van Patriotten op Kattenburg.
Alleen Gelderland bleef beslist Prinsgezind en
omdat de Prins zich daar gevestigd had, noem
den de Hollandsche Patriotten hem vaak den
Gelderschen despoot.
Tot krachtige maatregelen kon de Prins met
komen. Juist door de tweedracht der Patriotten
had hij met een enkel regiment gemakkelijk de
rust in 't land kunnen herstellen. De Prinses,
Wilhelmina van Pruisen zag in, dat er krachtig
moest worden opgetreden. Zij besloot daarom,
naar Den Haag te gaan en de Oranjegezinden
te bewegen tot 't nemen van krachtige maat
regelen. De reis bleef niet geheim; daardoor
konden de patriotten ook tweeërzijds maatre
gelen nemen. Levendig herinneren we ons uit
de schooljaren de aanhouding der Prinses te
Goejanvernellesluis een paar uur van Gouda en
ten terugtocht naar Nijmegen over Schoon
hoven.
De hevige Patriotten drongen er by de Staten
zelfs op aan den Prins van zijn waardigheden
te ontslaan. We weten ook, dat de Koning van
Pruisen zich beleedigd gevoelde wegens het on
gehoorde optreden. Hij eischte voldoening, die
de patriotten hardnekkig weigerden. Gevolg was
het zenden van een leger van 20.000 man onder
bevel van den Hertog van Brunswijk naar ons
land. De patriotten maakten zich hierover niet
bevreesd, want zij rekenden op Frankrijks hulp,
die ondanks toezegging niet kwam. Het Pruisi
sche leger trok 13 September 1787 over de
grenzen. Het patriottenleger verspreidde zich
in de grootste wanorde. Verlaten en verraden
door hun hoofden overstroomden ze het plat
teland en de kleine steden. Alleen bij Amster
dam stuitten ze op eenigen tegenstandd, maar
gauw waren ze binnen tie poorten. In 'n oogen-
blik sloeg 't voï~. in de Hollandsche .steden om en
velen, die 't hardst geschreeuwd hadden „Weg
met Oranje!" riepen nu: „Oranje boven". De
Prins werd in alle waardigheden hersteld en
met gejuich in De nHaag ingehaald. Hij be
zocht in 't voorjaar van 1788 o.a. ook Haar
lem.
De Pruisen kwamen overal z.g. om de orde te
herstellen, maar deden dit op een wijze, die de
bevolking vaak zeer onhebbelijk vond.
Te Spaarndam hadden zich in den Pa
triottentijd een vijftigtal uitgezochte man
schappen tot een vrijkorps vereenigd. Adju
dant en secretaris daarvan was de waardige
Burger Klots, apotheker en, naar de toen
malige benaming, tevens chirurgijn, aldaar.
Het korps was een pronkstuk in vergelij
king met de korpsen van andere dorpen.
Zijn leden droegen „een zeer bevallige bur-
geraniform" en toonden zich waardig den
snaphaan te dragen.
Driemaal trok het Spaarndamsche Vrijkorps
in 1788 op om de grenzen der provincie tegen
de Pruisen te beschermen. Dezen, die trouwens
nergens het platteland ontzagen en later zelfs
met rijken buit huiswaarts keerden, waren naai
aanleiding van dit verzet op wraakneming be
dacht en kregen dientengevolge opdracht het
dorp Spaarndam vier uur lang te plunderen.
Spaarndam was de laatste plaats van Hol
land, die de eer van 't bezoek der Pruisische
bezoldelingen genoot.
Toen de brave Schout, Christiaan Brunings,
bericht had ontvangen van de nadering der
Pruisen, nam hij het besluit hen alleen tege
moet te treden en te trachten de plundering
te voorkomen. Dit besluit Volbracht hij kloek
moedig en zoo we zullen zien, met veel beleid.
Toen dan de Pruisen nabij het dorp waren,
trad hij op hen toe en verzocht den officier,
die vooraan liep, halt te houden en 't dorp,
waarvan hem de rust en de welvaart toever
trouwd waren, niet dichter te naderen. Ver
baasd over die zonderlinge ontmoeting hielden
de Pruisen stil. Daarop vroeg de Schout, wie
ze waren en waarom zij in zoo groote menigte
en bovendien nog wel gewapend, naar Spaarn
dam kwamen.
Wat in de oogen der Pruisen vooral de aan
dacht trok, was, dat de Schout zich zoo vloeiend
in 't Duitsch uitdrukte. Dat behoeft ons hele
maal niet te verwonderen, als we weten, dat
Brunings een Duitscher van geboorte was
De officier antwoordde, dat ze Pruisen waren
en op de wedervraag van Brunings wat ze ver
langden, vernam hij, dat ze de rust kwamen
herstellen en het dorp bezetten.
„Nu," zei de Schout, „dan zijn wij vrienden
en in dit geval zult ge ons aangenaam zijn
Tevens verzocht hij den commandant, tot wien
hij het woord had gericht en ook den anderen
officieren af te stijgen, bij hem te komen en
nader te beraadslagen.
Gaarne werd aan dit verzoek voldaan. De
soldaten moesten tot nader orden op de plaats
halt houden.
Toen de gevaarlijke gasten bij den Schout
in huis waren, liet hij ze rijkelijk onthalen en
overstelpte de officieren met zóóveel beleefd
heden, dat ze den besten indruk van hem ont
vingen.
Toen de brave Brunings, die liefde voor zijn
dorp had, dit tot zijn genoegen opgemerkt had,
sprak hij met zooveel lof over de inwoners en
den goeden geest van zijn dorp, dat de officie
ren hun soldaten de strengste orders gaven,
noch by het oprukken, noch bij de inkwartie
ring iemand te hinderen.
Werkelijk hebben de Pruisen dan ook
niemand eenig molest aangedaan. Vele in
gezetenen gedroegen zich voorts zoodanig,
dat zij het vertrouwen der Pruisen wonnen.
De reeds genoemde burger Klots weigerde op
den eersten morgen van hun inkomen (nadat
zij rijkelijk hun leege magen met spijs en drank
en daarna met sterken drank gevuld hadden)
den gasten hij hen, ingekwartierd, rooden wyn
te schenken. Dat eischten zij, maar Klot's ant-
woofd was, „niet te willen gedoogen, dat zij ziek
werden, wat echter hier te lande een onver
mijdelijk gevolg was van het drinken van wijn
vóór den middag, na sterken drank gebruikt
te hebben."
Hij zei het, de woeste Pruisische plunderaars
geloofden hem en trokken hun eisch in.
Intusschen is er door verraad nog eenige
schade toegebracht. Het Vrijkorps, nu in ruste,
had de noodige geweren en de officieren hun
sabels met zilveren gevesten. Die waren bij de
komst der Pruisen weggestopt in een verborgen
kast in de kerk. Dat was zeker door niet ge-
wenschte oogen gezien en door een mond, die
niet zwijgen kon, verklapt. Het gevolg was,
dat die schuilplaats weldra gevonden was en
werd geruimd. De glorie en heldhaftigheid der
Spaarndamsche Patriotten was verdwenen.
Het fraaie vaandel van het Genootschap was
't eenigste, dat zij nog behielden. De oorzaak
was, dat dè.t op een andere plaats was ge
borgen, waar geen onbescheiden oogen het
zochten.
(Berichten reeds geplaatst in een deel
onzer vorige oplage)
LONDEN, 31 Dec. (Reuter). Sir Robert
van Sittart, de permanente Britsche on
derstaatssecretaris voor buitenlandsche
zaken, is benoemd tot voornaamsten diplo-
matieken adviseur van het ministerie van
Buitenlandsche Zaken. Sir Alexander Ca-
dogan, thans plaatsvervangende onder
staatssecretaris aan dat ministerie is tot
zijn opvolger benoemd.
De functie van diplomatiek adviseur van het
Foreign Office is nieuw, en door Eden in over
leg met Chamberlain ingesteld, voornamelijk
als gevolg van den gespannen internationalen
toestand. Tot de taak van den nieuwen func
tionaris zal behooren het geven van advies aan
den minister van Buitenlandsche Zaken met
betrekking tot de voornaamste politieke kwes
ties, die betrekking hebben op de Buitenland
sche Zaken, en het vertegenwoordigen van het
ministerie van Buitenlandsche Zaken bij iedere
gelegenheid, zoowel in binnen- als buitenland,
waarbij de minister van zijn diensten gebruik
wenscht te maken.
De Koning van Engeland heeft ter gelegen
heid van het nieuwe jaar de volgende onder
scheidingen verleend: Baron Nuffield wordt
wegens zijn verdiensten op philantropisch ge
bied tot Viscount verheven, terwijl veldmaar
schalk Birdwood tot baron verheven wordt.
Sir Robert Van Sittart ontvangt het Groot
kruis van de Orde van Bath, evenals de opper
bevelhebber der vloot in het moederland, ad
miraal Bakhouse. Ook de aftredende Hooge
Commissaris voor Palestina, Wauchope, ont
ving deze onderscheiding.
De chef van den generalen staf van het Im
perium, Gort, wordt commandeur in de Orde
van Bath.
MUENCHEN, 1 Jan. (Reuter). In zijn Oude-
jaarspredikatie in de Frauenkirche te Muen-
chen heeft Kardinaal Faulhaber een ontróe
rend beroep gedaan op alle Duitschers, trouw
aan hun geloof te blijven. Z.Em. verklaarde,
dat de ergste berooving, die een volk kon over
komen, was, dat het van zijn God werd be
roofd, doordat deze buiten het familieleven en
de schelen en ver van de jeugd werd gehouden.
Nog grooter ramp voor de volken der heden-
daagsche wereld is de verheffing van mensche-
lijke wezens tot goden. De beste wenschen, die
zij konden hebben, is, dat Christus gebracht
zou worden aan de Duitsche jeugd, aan de
arbeiders en hun familie.
Het is verschrikkelijk de in de Duitsche pers
afgedrukte godslasterlijke taal te lezen, aldus
Kard. Faulhaber; hierop moet straf volgen.
