Reactie van het Lagerhuis op
Eden's aftreden
De politiek van Chamberlain
en „my dear Anthony"
N
LCmRLA
M.
HET CHRISTENDOM
DE .FACTO ERKEND
SCHERPE CRITIEK OP
CHAMBERLAIN
LOONSVERHOOGING IN
DE TYPOGRAFIE
DE PREMIER V00RL00PIG
OVERWINNAAR
Kerkelijk leven
DINSDAG 22 FEBRUARI 1938
Het buitenland meent dat Eden
de wellevendheid in de diplo
matie verdedigde"
Motie van wantrouwen
aan de orde
Chamberlain's antwoord
De reactie te Rome
Britsch - Amerikaansche
onderhandelingen
Engelsche gedelegeerden te
Washington aangekomen
Een resolutie van het
Indische Congres
Vervanging van de grondwet
geëischt
De „groote grijze wolf"
81 jaar
Lord Baden Powell viert zijn
verjaardag te Kenya
LEENING LIEFDEGESTICHT
's HERTOGENBOSCH
Organisaties zijn tot overeenstem
ming gekomen omtrent een
nieuwe C. A. O.
VERBETERD VLIEGVELD
GOEDGEKEURD
Medan wordt weer ingeschakeld
MINISTER COLIJN TERUG
UIT ZWITSERLAND
Help Uw kind te paard.
bon
De „roofoverval" te
Oterleek
De jongeman deed het zelf
DE
BRUTALE KERKINBRAAK
TE VASEN
Politie acht opzettelijke vernieling
van het beeld uitgesloten
WAARSCHUWING
Sportvliegveld in het
Gooi
Spoedige aanleg na teekening van
het huurcontract
BUITENLANDSCH OVERZICHT
Zullen compromissen
resultaat hebben?
DE OUDSTE PRIESTER VAN
NEDERLAND
LONDEN, 21 Febr. (Reuter) In zijn
rede voor het Britsche Lagerhuis heeft
Chamberlain, sprekende over Frankrijk, o.m.
nog gezegd: „Wij zijn met Frankrijk ver
bonden door gemeenschappelijke idealen
van democratie, vrijheid en partijregeering.
Frankrijk behoeft niet te vreezen, dat het
aftreden van Eden op grond van deze kwes
tie eenig afwijken beteekent van de politiek
der nauwste vriendschap met Frankrijk.
Ik acht mijzelf een verknocht vriend
van Frankrijk."
Op een door een der Lagerhuisleden gestelde
Vraag heeft Sir John Simon geantwoord, dat
de verplichtingen van de Britsche regeering
jegens Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije gelijk
zijn aan die, welk ieder lid van den Volkenbond
op zich neemt jegens al zijn medeleden. Buiten
deze verplichtingen heeft de regeering geen
speciale waarborgen aan een der beide genoem
de landen gegeven.
De leider van de liberale oppositie, Sir
Archibald Sinclair, nam vervolgens het
woord. Hij zeide, dat de vijanden van Enge
land zich zullen verheugen over het aftre
den van Eden, terwijl zijn vrienden er door
ontmoedigd zullen worden.
In iedere crisis van de laatste jaren is Enge
land teruggetrokken voor den bluf en de bedrei
gingen van dictators, doch geen van deze te
rugtochten bracht vrede. Hierom is spreker van
meening, dat het aftreden van den minister
van Buitenlandsche Zaken Engeland heeft ver-
Zwakt, alsook de zaak van de vrijheid in dit
gevaarlijke uur, en hij kan zich er dan ook niet
over verheugen.
Nicolson, afgevaardigde van de regeerings-
getrouwe Labourpartij, zeide, dat het verschil
van meening tusschen Chamberlain en Eden
ging over het feit, of de Britsche politiek zal
worden geleid op grond van doelmatigheid dan
wel op grond van beginsel.
De meening in de Vereenigde Staten,
Scandinavië, Nederland en ook Frankrijk,
is, dat Eden de Wellevendheid in de buiten
landsche politiek verdedigde. Nicolson stelde
voor, dat Engeland van te voren duidelijk
v garanties moet verkrijgen alsmede een dui
delijke uiteenzetting van omvang en aard
der besprekingen.
De conservatieve afgevaardigde Hills ver
klaarde, dat hij reeds telegrammen in zijn zak
had van personen, die de regeering steunen, en
die hem verzoeken achter Eden te staan. Ik ge
loof, aldus spr., dat Eden's aftreden het lot der
conservatieve partij in zeer ernstige mate zal
treffen.
Bij de voortgezette debatten gaven de leden
der regeeringspartijen verder hun steun aan
Chamberlain met uitzondering van Nicolson
en Hills terwijl de oppositie van Labour en
de liberalen Eden steunden. De conservatieve
voorzitter van de commissie van Buitenlandsche
Zaken, die achter de regeering staat, oefende
krachtige critiek uit op het optreden van Cham
berlain.
In zijn antwoord op de tijdens de debatten
gemaakte opmerkingen verklaarde Chamberlain
o.m.: „Wanneer we een oogenblik aannemen,
gelijk bij de debatten naar voren gebracht is,
dat men zich niet verlaten kan op de verzeke
ringen der Italiaansche regeering, dan zal het
gevolg daarvan zijn, dat er geen overeenkomst
tot stand zal komen. Wij zijn niet bereid vrede
te sluiten tot iederen prijs. Wij hebben essen-
tieele eischen, die ingewilligd moeten worden,
Voordat wij een overeenkomst kunnen aangaan.
Ten aanzien van den Britschen wensch tot
regeling van de kwestie der buitenlandsche vrij
willigers in Spanje, zeide de premier: „De rege
ling, die wij wenschen, is een regeling van
Spaansche kwesties door Spaansche onderda
nen, vrij van buitenlandsche inmenging.
Sommige sprekers, aldus ging Chamberlain
verder, hebben het tijdens de debatten doen
voorkomen, alsof ik een viermogendhedenpact
had voorgesteld, hetgeen tot gevolgtrekkingen
aanleiding zou kunnen geven, die niet in mijn
bedoeling hebben gelegen, ik heb gezegd, dat,
wanneer de vier groote mogendheden van Euro
pa hun geschillen zouden kunnen regelen, dit
den grootst mogelijken stap zou kunnen vormen
in de richting van de vestiging van den Euro-
peeschen vrede.
Tenslotte zeide de premier: „Ik hoop, dat
ik het duidelijk heb gemaakt, dat wij be
sprekingen voorstellen en dat in dit stadium
onze voorstellen geen overeenkomst behel
zen. Wanneer in een later stadium een over
eenkomst tot stand moet komen, beteekent
dat niet, dat dit een overeenkomst zal zijn
op welke voorwaarden dan ook, welke een
ander land ons zou opleggen, maar een over
eenkomst, die aanvaardbaar voor ons moet
zijn en op zijn minst de zaken moet omvat
ten, die ik genoemd heb.
Heden zal de afgevaardigde van de La
bourpartij Lossies, een motie tegen de re
geering indienen in verband met het aftre
den van Eden. De debatten hierover zullen
vermoedelijk twee dagen in beslag nemen.
De door de Labourpartij ingediende motie
van wantrouwen zegt: „Het Lagerhuis betreurt
de omstandigheden, waaronder de vorige minis
ter van Buitenlandsche Zaken gedwongen was
uit zijn functie te treden, en heeft geen ver
trouwen in de tegenwoordige raadgevers van
Z. M. den Koning, ten aanzien van hun leiding
van Buitenlandsche Zaken."
Het onderhoud tusschen Grandi en Cham
berlain wordt te Rome zonder ophef vermeid.
Wanneer, gelijk men daar hoopt, niets de eigen
lijke besprekingen tusschen Rome en Londen
komt vertragen, meent men, dat ze snel kunnen
verloopen. De lijst van besprekingsonderwerpen
is in November ongesteld en heeft toen het
voorwerp uitgemaakt van verbale nota's. Be
halve de Spaansche kwestie zouden de voor
naamste punten zijn: Erkenning van de mo-
reele gelijkheid van het Britsche Rijk en het
Italiaansche Rijk; regeling van de grenzen
tusschen Abessinië aan den eenen kant en den
Soedan en Kenya aan den anderen kant; een
bestudeering van de Italiaansche en de Britsche
positie in de Roode Zee, een aceoord over de
propaganda in Mohammedaansche gebieden, en
een uitwisseling van inlichtingen van militairen
aard betreffende de Middellandsche Zee.
NEW YORK, 22 Febr. (Havas). De delegatie
van het Britsche Ministerie van Handel, die
met de autoriteiten te Washington zal onder
handel over een handelsverdrag, is te Wash
ington aangekomen.
Overton, de secretaris van de delegatie, ver
klaarde o.a., dat dit verdrag niet slechts betrek
king zal hebben op het handelsverkeer tusschen
Engeland en de Vereenigde Staten, doch ook op
dat tusschen de Vereenigde Staten en de dee-
len van het Britsche koloniale Rijk.
HARIPOERA, 21 Febr. (Reuter). De jaarlijk-
sche zitting van het Indische Nationaal Congres
is Maandagavond geëindigd na aanneming van
een resolutie, waardoor feitelijk de tegenwoor
dige constitutioneele impasse beperkt wordt tot
de Vereenigde Provinciën en Bihar. De resolutie
eischt voorts de afschaffing van de tegenwoor
dige Indische grondwet en de vervanging hier
van door een nieuwe grondwet, opgesteld door
een constitueerende vergadering op den grond
slag van stemrecht voor volwassenen.
Lord Baden Powell of Gilwell, die op het
oogenblik te Kenya vertoeft, viert heden zijn 81-
sten geboortedag. Van alle deelen der aarde
stroomen de felicitaties en wenschen tot het
herstel van zijn gezondheid toe. Ook de Chief-
Guide, Lady Baden Powell, die op denzelfden
dag jarig is, doch een kwart eeuw jonger is dan
haar echtgenoot, mocht hartelijke blijken van
belangstelling ondervinden.
De Chief, die reeds geruimen tijd vanwege
zijn gezondheidstoestand op doktersadvies te
Kenya vertoeft, op weg naar Zuid-Afrika, zal,
zoo meldt het R. K. Verkennersblad „Goud
land", eerstdaags zijn reis naar Rhodesia mogen
vervolgen, waar de Chief en zijn vrouw hun kin
deren zullen bezoeken. Op 18 April hopen zij
dan weer in Engeland terug te zijn.
By Lentjes en Drossaerts te 's Hertogenbosch
en op de kantoren der Nederlandsche Land
bouwbank zal Dinsdag 1 Maart de inschrijving
zijn opengesteld op f 330.000 3y2 pet. Obligatiën
in stukken van f 1000.f 500.—, f 250.en
f 100. nominaal aan toonder ten laste van
het Liefdegesticht, Choorstraat, 's Hertogen
bosch van de Congregatie der Dochters van Ma
ria en Jozef en het Zedelijk Lichaam van Vrou
wen „In Omnibus Charitas" beide gevestigd te
's Hertogenbosch, tegen den koers van 100 pet.
Het recht wordt voorbehouden inschrijvingen
zonder opgaaf van redenen geheel of gedeelte
lijk niet in aanmerking te nemen.
De betaling der toegewezen obligatiën moet
op 16 Maart geschieden.
De onderhandelingscommissie der werkge
vers- en werknemersorganisaties in de typo
grafie en het rasterdiepdrukbedrijf heeft in de
maanden Januari en Februari verschillende ver
gaderingen gehouden over de herziening van de
begin April eindigende collectieve arbeidsover
eenkomst. Deze commissie is thans tot over
eenstemming gekomen over den inhoud van
een nieuwe overeenkomst, voor het tijdstip van
11 April 1938 tot 12 April 1941.
Behalve eenige technische details is de voor
naamste wijziging die der loonen, welke ten
deele zijn aangepast aan de sinds April 1936
gestegen kosten van levensonderhoud. De vol
wassen werknemers ontvangen een loonsver-
hooging van drie cent, de jongeren van twee
en een cent.
De leden der onderhandelingscommissie heb
ben op zich genomen, het resultaatder onder
handelingen bij hun resp. organisaties te ver
dedigen.
MEDAN, 22 Febr. (Aneta). Het uitgebreid
en verbeterd vliegveld te Medan is thans goed
gekeurd, ook voor K. L. M.-vliegtuigen. Het
eerste K. L. M.-vliegtuig maakte heden met
Parmentier een proeflanding op het vergroote
vliegveld. Men kan spoedig dus de wederin-
schakeling van Medan in de Nederland-Indiï-
route verwachten.
De minister van Algemeene Zaken, dr. H
Colijn, is Maandagavond van zijn verblijf 'n
Zwitserland teruggekeerd en heeft hedenoch
tend zijn ambtsbezigheden op zijn departe
ment hervat.
Help Uw kind te paard, als hij
groot is geworden. Sluit een
spaarverzekering bij de Victoria.
Voor ongeveer 10 cents per week
krijgt U later 100 gulden. Vraag
eens inlichtingen op onder
staande bon. Een kalender of
kinderboek krijgt U er gratis bij.
N.V. VERZEKERINGSBANK
voor gratis kinderboek ot kalender en
inlichtingen.
Naam:
Adres:
V.4
1 ft# VICTORIA Keltersgr. 126. Amsterdam
Deze twee producten werden beproefd bij 17.353 menschen.
37 Doctoren en 512 andere controleurs hebben de resultaten na
gegaan. Zij constateerden, dat zij. die, zoodra dit noodig was.
Vicks Va-tro-nol of Vicks VapoRub gebruikten, minder dan de
helft aan ziektedagen door verkoudheden hadden, dan diegenen,
die verkoudheden op hun gewone manier behandelden
De nachtelijke roofoverval te Oterleek, waar
bij J. S. uit Bergen van tachtig gulden zou zijn
beroofd en bovendien gewond door messteken in
arm en schouders, heeft wel een sensationeel
slot gekregen. Bij het onderzoek door de politie
van Heerhugowaard, in welke gemeente de mis
daad zou zijn gepleegd, is gebleken, dat het
z.g. slachtoffer den geheelen overval gefanta
seerd heeft!
Hij heeft zichzelf de verwondingen toege
bracht, zijn kleeren vernield en door het slijk
gehaald, om zoo den schijn te wekken als zou
hij zijn beroofd.
Wat den jongeman tot deze daad heeft ge
bracht is nog niet duidelijk. Wel verkeert hfj
op het oogenblik in eenigszins overspannen toe
stand.
Omtrent de inbraak in de Sint Martinuskerk
te Vasen (gemeente Epe) vernemen wij nog,
dat de dief zich toegang heeft verschaft door
het uitsnijden van een ruit tusschen twee ijze
ren staven van een glas in lood-raam. De
opening was slechts 20 bij 30 c.M. groot. Hoe
wel een twee meter hoog Mariabeeld van het
altaar onder dit raam vernield op den grond
lag en de geheele kerk en sacristie nauwkeurig
waren onderzocht, acht de politie opzettelijke
vernieling uitgesloten. Het is den dader (s)
blijkbaar alleen om geld te doen geweest en
dat hebben zij niet kunnen vinden, zoodat er
niets vermist wordt.
Het Mariabeeld is vermoedelijk bij
inklimming omgevallen.
de
Een bewoner uit de buurt had te half twaalf
een zwaren slag gehoord, doch er verder geen
aandacht aan geschonken. Waarschijnlijk is
toen het beeld voorover gestort. In twee jaar
tijds zijn nu drie inbraken in deze kerk ge
pleegd, waarbij telkens hetzelfde raam het
moest ontgelden. Van beide vorige inbraken is
de dader ook nog niet opgespoord. Bij de laat
ste inbraak heeft de dader slechts geringe
sporen achtergelaten, wat het onderzoek der
politie niet vergemakkelijkt.
Dienzelfden nacht is ook ingebroken in de
openbare lagere school te Vasen, waar de dader
door een raampje naar binnen is geklommen.
De buit was hier zeer gering. Eveneens is
dien nacht ingebroken te Heerde in de villa
van den gemeentesecretaris en van den heer
G. van Ark. De dader, die door de opening
aan 'n spanjolet naar binnen was gedrongen, stel
de zich in beide gevallen alleen met wat etens
waren tevreden.
De commissaris van politie te Apeldoorn geeft
bij herhaling in overweging, alvorens in re
latie te treden met C. Q. van Zanten, handelaar
in bloembollen, rozenstruiken en planten, thans
wonende Nieuwstraat 54 te Apeldoorn en soms
handelend onder anderen naam, advies in te
winnen aan zijn bureau.
Zooals bekend, is te Hilversum de stichting
van een sportvliegveld voor het Gooi sedert
eenigen tijd in voorbereiding. Reeds verleende
de gemeenteraad de noodige medewerking,
waardoor tevens werd bereikt, dat egaliseering
van het 44 h.a. groote terrein aan de Kerklan-
den nabij Loosdrecht in werkverschaffing zal
kunnen geschieden.
Eindelijk zal tot den definitieven aanleg kunnen
worden overgegaan, nu de kerkvoogdij van de
Ned. Herv. Gemeente te Naarden, aan wie be
doeld terrein tot rusver behoorde, Maandag
avond het huurcontract heeft aangegaan.
De stichting van het vliegveld heeft een
huurcontract gesloten voor den tijd van tien
jaren met optie en recht van koop. Dat het
contract zoo laat na de beslissing in den ge
meenteraad van Hilversum is geteekend, vindt
zijn oorzaak in het feit, dat de minister er op
stond, de pachters, die onderdeelen van het nu
uit de cultuur te nemen terrein huurden, niet
te dupeeren.
Zij worden nu geplaatst op nevengelegen
terreinen, die eveneens aan de kerkvoogdij
toebehooren.
De Utrechtsche kinderarts dr. J. H. G.
Carstens, aan wien thans de medische
zorg over Prinses Beatrix is toevertrouwd
Zondag zou de dag van Hitier zijn. Het
werd de dag van Eden. Want het af
treden van den Engelschen Staatssecre
taris van Buitenlandsche Zaken, Mr. Anthony
Eden, was heel wat belangrijker dan de rede
van het Duitsche staatshoofd, waarin geen
nieuwe gezichtspunten werden geopend. Pikant
is het feit, dat Hitier tot tweemaal toe in deze
rede Eden scherp heeft aangevallen. Maar
daarover straks. Geheel er naast is een oordeel
uit Washington, volgens hetwelk er verband
zou bestaan tusschen het discours van Hitier
en de demissie van Eden. Een Fransch blad
heeft het bij het rechte einde, wanneer het
verklaart, dat het aftreden van Eden een
„remous violent" heeft veroorzaakt. 'Er is ver
warring ontstaan. Inderdaad. Maar het is mo
gelijk, dat de houding van Chamberlain, die
zich niettegenstaande zijn toenadering tot
Duitschland en Italië 'n „verknocht vriend" van
Frankrijk blijft voelen, een grootere helderheid
in de Europeesche politiek zal brengen. De
Amerikaansche pers betitelt deze houding als
de „Britsche overgave aan het fascistische blok."
Dit lijkt ons sterk overdreven. In hoeverre de
Engelsche volksvertegenwoordiging met de door
Chamberlain aangenomen houding zal mede
gaan, zal heden blijken, als er in het Lager
huis gestemd zal worden over een motie van
wantrouwen tegen de regeering, die door
Labour, althans door een afgevaardigde dezer
partij, Mr. Lossies, is ingediend. De Amerikaan
sche pers schijnt deze motie een kans te geven.
Men meldt namelijk, dat de ochtendbladen ver
schijnen met groote make up: „Het Britsche
kabinet in gevaar."
De afscheidsbrief van Chamberlain aan
Eden was zeer hartelijk; „My dear
Anthony" was de aanhef. Het is echter
de vraag, of die „beste Antoon" niet in scherpe
oppositie zal gaan. Het verschil van meening
tusschen hem en Chamberlain is namelijk te
geprononceerd. Hoe staat de kwestie? Reeds
sedert Baldwin's aftreden was de positie van
Eden niet zoo stevig meer als voorheen. Neville
Chamberlain, die naar Engelsch gebruik als
premier de geheele politieke leiding, ook die van
Buitenlandsche Zaken, in laatste instantie heeft,
kon zich al dadelijk niet vereenigen met Eden's
houding tegenover de autoritaire landen, voor
al tegenover Italië, dat Eden met persoonlijke
antipathie bejegende. Ook was de premier
koeler tegenover den Volkenbond. Eden stelde
verschillende daden, maar de konsekwenties kon
hfj niet aan, omdat hij niet den steun van het
heele kabinet in zijn rug voelde. Daardoor
kreeg ziin politiek een weifelend karakter. Het
Derde Rijk hield niet van Eden. In 1935 was
hjj met den toenmaligen minister van Buiten
landsche Zaken, Sir John Simon, bij Hitier op
bezoek geweest. Doel der visite was, Hitier te be
wegen tot een ontwapeningsconventie. Dit mis
lukte. Eden reisde toen van Berlijn naar War
schau, Moskou en Praag. Dit nam men hem in
Duitschland zeer kwalijk, vooral omdat hij zich
niet al te afkeering over Stalin's politiek
uitliet. Daarop doelde Hitler met zijn recente
aanvallen op Eden, toen hij in zijn Rijksdag
rede verklaarde, dat Stalin wel beter op de
hoogte zou zijn van zijn eigen verderfelijke
politiek dan „Herr" Eden. Voorts zag men in
Eden tijdens de sancties-periode den anti
fascist par excellence en stelde men zijn per
soon voor als geheel identiek met den gehaten
Volkenbond. Ook in Italië was Eden, zooals
vanzelf spreekt hij was de aanvoerder bij de
sancties-politiek persona ingratissima, te
meer daar hij meer dan eens een persoonlijken
antipathie tegen Mussolini toonde. Dit alles
verdroot Chamberlain. Deze wilde den Euro-
peeschen toestand verhelderen door toenadering
tot de autoritaire staten. Hij zond Lord Halifax
naar Hitier en probeerde directe onderhande
lingen met Italië te openen. Eden was daar in
principe niet tegen, maar was van meening,
dat Engeland zonder eenigen druk moest han
delen. Hij eischte daarom, dat Italië eerst de
anti-Britsche radiopropaganda moest staken,
dat het zich uit Spanje zou terugtrekken en
dat het zijn leger in Lybië zou ontbinden. Aan
vankelijk ging Chamberlain met deze eischen
mede. Maar in de laatste weken bieek, dat hfj
ook vóór de inwilliging dezer eischen direct met
Mussolini wilde onderhandelen. Met deze po
litiek kon Eden zich niet vereenigen en hfj
diende, toen bleek, dat de meerderheid van het
kabinet achter Chamberlain stond, zijn ont
slag in, dat de premier gretig aanvaardde.
iet zonder bezorgdheid ziet de democra
tische wereld deze koersverandering in
Engeland. Eden was de voltrekker van
de erfenis van Sir Austen ChamberlainBriand
Stresemann. Hij was en bleef een groot voor
stander van den Volkenbond. Door de omstan
digheden begon daar een gevaar in te schui
len. Tengevolge van het uittreden van Duitsch
land en Italië dreigde Europa in twee ideolo
gische kampen verdeeld te worden, wat steeds
dreigender oorlogsgevaar beteekende. Chamber
lain wil dit gevaar bezweren door minder in
tensief aan Genève geïnteresseerd te lijken en
door vriendschappelijker houding tegenover de
dictatuur. Hij meent namelijk, dat tusschen de
democratieën en de dictaturen stabiele betrek
kingen zeer goed mogelijk zijn. Het bewijs moet
nog worden geleverd. Het ligt in den aard der
autoritaire landen, niet met een paar vingers
tevreden te zijn. Zij willen de geheele hand
hebben. Het is dan ook de vraag, of de com
promissen, waartoe Chamberlain bereid is, niet
louter negatieve resultaten zullen opleveren.
Alstootend zal voorts de mogelijke erkenning
der Italiaansche souvereiniteit in Abessinië
werken. In Amerika is men zelfs van meening,
dat deze erkenning slechts kan eindigen met
verwarring en geschillen tusschen Engeland, de
Vereenigde Staten en Frankrijk, welke staten
blootstaan aan aanvallen in het Verre Oosten
en elders. Chamberlain zet zich echter over
al die moeilijkheden heen en streeft naar sa
menwerking tusschen Engeland, Frankrijk,
Duitschland en Italië. Deze samenwerking wil
hij voorshands niet neerleggen in een pact
Het Fransche standpunt tegenover de plannen
van Chamberlain staat nog niet vast. De En
gelsche premier wil, zooals gezegd, een ver
knocht vriend van Frankrijk blijven. Over het
algemeen betreurt men in Frankrijk het af
treden van Eden. Maar in breede kringen is
men toch ook van meening, dat de kalme po
litiek van Chamberlain zeer gunstig zal zijn
voor de onrustige toestanden in Europa, vooral
ook omdat zij steunt op de bijna gereed zijnde
Engelsche herbewapening, die Chamberlain wil
hanteeren als een „levende realiteit", waarmede
niet valt te spotten.
Sinds de laatste verkiezingen, welke
voor hen zoo'n verontrustend resul
taat opleverden, waren de liberalen er
meer dan ooit van overtuigd, dat hun poli
tieke partij en program moesten worden
herzien om daaraan opnieuw aantrekkings
kracht te verleenen. In liberalen kring ont
stonden niet altijd even gemoedelijke pole
mieken tusschen hen, die de orthodoxe li
berale beginselen „a tort et travers"
wenschten te handhaven als onwrikbare
dogma's, en hen, die, soepeler van geest,
zoowel de beginselen als de practijk min of
meer wilden aanpassen aan de veranderde
omstandigheden en mentaliteit van ons land.
Een der kernpunten van het onderiinge li
berale gedebatteer en twistgeschrijf was:
welke plaats aan het Christendom in het
opnieuw te formuleeren partijprogram zou
worden toegekend. Onder voorzitterschap
van den partij-voorzitter, jhr. ir. van Lidth
de Jeude, werd een commissie benoemd om
de k&estie van de reorganisatie van partij
en program te bestudeeren en voorstellen te
doen aan een te beleggen bijzondere alge
meene partijvergadering. In afwachting van
het resultaat van het werk dier commissie
en in het vooruitzicht van die algemeene
vergadering gingen de liberale pennen en
tongen voort met het scherp slijpen van de
in den boezem der partij bestaande contro
verse en het scheen soms of er een scheu
ring zou komen, nog vóór het gemeen
schappelijk beraad zou hebben plaats ge
had. Zoo ver is het echter niet gekomen.
De commissie heeft haar werk verricht en
enkele weken geleden heeft de partij ver
gaderd. Er is althans op papier overeen
stemming bereikt over een nieuw program,
dat een compromis mag heeten tusschen de
orthodoxe en de meer vooruitstrevende li
berale richting. Vanwege de partij werd
slechts een zeer beknopt communiqué over
de gehouden vergadering en haar uitslag
verstrekt, maar daarna is in de liberale pers
voldoende geschreven om te kunnen con-
stateeren, dat de tegenstellingen in de party
ook ten aanzien van de waardeering van
het Christendom geenszins afdoende en
maar zwakjes zijn overbrugd.
De liberalen, die Colijn liberaal of zich
zelf Christelijk genoeg achtten om
in grooten getale naast „the great
old man" te gaan staan, maar van de po
sitief versmalde Christelijke basis niets wil
den weten, hebben met hun partij genooten
van allerlei kleur en nuance er lang over
gediscussieerd of het Christendom als grond
slag van de Nederlandsche samenleving dan
wel de Christelijke grondslagen der Neder
landsche samenleving in het program dien
den te worden erkend. Het Christendom of
de Christelijkheid heelegansch buiten spel
laten, durfden zij niet meer, sedert Colijn
zelfs voor zijn breedst denkbare basis min
stens nog een zekere waardeering voor de
Christelijke traditie van ons land eischte.
De Liberale Staatspartij, die de toevoeging
„De Vrijheidsbond" wijselijk liet vallen, be
sloot het maar bij de erkenning van de
Christelijke grondslagen der Nederlandsche
samenleving te houden. Wat de positieve
waarde van deze erkenning is, verklaart het
„Liberale Weekblad" als volgt:
„Wij mogen de Joden en vrijdenkers uit
onzen kring niet binden aan formuleerin
gen, welke zij niet kunnen onderschrijven.
De erkenning van de christelijke grondsla
gen van de Nederlandsche samenleving, die
thans in het programma verschijnt, is de
erkenning van een feit. Door haar in be
paalden vorm te handhaven is de liberale
partij gewaarmerkt als een partij, die wei
gert a-religieuze gezindheid te ondersteunen,
maar die evenzeer weigert niet-christelijke
elementen te dwingen om in te gaan. Wat
wij noodig hebben is een huis, waarin allen
zich veilig gevoelen. En dat huis is op ons
Congres gebouwd."
Naar aanleiding van deze uitlating van
het „Liberale Weekblad" schrijft de even
eens, maar anders liberale „Avondpost" vol
komen terecht het volgende:
„Als dit werkelijk de officieele toelichting
moet zijn op het bewuste programpunt, al
dus het blad, dan is de wijziging voor ons
niets waard en dan zijn wij met onze vreug
de en instemming te haastig geweest.
Een omschrijving van het christelijk ka
rakter eener liberale partij, van een oriën
tatie op den grondslag eener christelijke po
litiek, die ook a-christelijken en zelfs anti
christelijken, anti-geloovigen, immers vrij
denkers (atheïsten) moet bevredigen; een
formuleering, die ook zij moeten kunnen
„onderschrijven", is ons zoo bloedloos, zoo
ellendig-slap, zoo zonder eenig karakter of
eenige waarachtige geloofsovertuiging, dat
zij ons als zonder eenige beteekenis voor
komt."
Inderdaad, een erkenning van het feit,
dat de Nederlandsche samenleving op
Christelijke grondslagen berust, waarbij
zelfs in het midden wordt gelaten of dit
feit aangenaam dan wel hoogst onaange
naam moet worden geacht en waarbij de
term „Christelijke grondslagen" tot een zin-
ledigen klank wordt gemaakt, heeft niet de
geringste positieve, laat staan Christelijke
waarde. Intusschen blijkt, dat het ten libe
ralen congresse gebouwde huis niet veel meer
dan een papieren huis is, waarin de poli
tieke commensalen het op een voor vreed
zame samenwoning zoo belangrijke punt nog
allerminst hartgrondig eens zijn.
Vandaag viert de zeereerw. heer J. Lienaerts
te Kerkrade, emeritus pastoor van Wijlre, zijn
94sten verjaardag. Hij is de oudste priester van
Nederland. Zijn gezondheid is nog uitstekend.
