Het vraagstuk der Joden in Hongarije HOTEL DEN HOUT UW AANDACHT!! Mijnontploffing in Virginia F ransch-Britsche samenwerking BEPERKENDE WETTEN ONTWORPEN Het nieuws van heden DE BAROMETER VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM ZATERDAG 23 APRIL 1938 - AVONDBLAD VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21137 9 dooden geborgen; 50 personen verkeeren in levensgevaar Shakespeare-theater in Engeland Het Weer Plechtige overdracht van een bouwterrein Britsch-Duitsche toenadering Minister Ramsbotham gelooft aan de mogelijkheid ervan Autonomie-eischen in Tsjecho-Slowakije Desiderata van de sociaal democraten Fransch commando over de legers, Britsch commando over de vloten? Nazi-hetze tegen een Bisschop Relletjes te Rottenburg, omdat Mgr. Sproll niet stemde Kard. Innitzer en de Oostenrijksche clerus Oproep tot het geven van een blijk van vertrouwen Wisselende krijgskans in Catalonië Catalanen danken den H. Vader voor de canonisatie van een Catalaan Het record van Broad- bent £cn kijkje op het sloependek van Nederlands grootste mailschip de „Nieuw Amsterdam", welks officieele proefvaart en overdracht heelt plaats gehad Maar niet tegen 't ras Mahmoed Pasja zou aftreden Geschil met den koning over samenstelling van het kabinet Einde Dreef - HAARLEM - Tel. 15407 't Modernste Hotel-Pension voor langdurig verblijf. Zalen voor feestmaaltijden, vergad., enz. DIT NUMMER BESTAAT UIT VEERTIEN BLADZIJDEN Het ongunstige weer In geen halve eeuw is het in April zoo koud geweest Reeds 2 Mei a.s. trekking loten Crédit-National 1920 Fr. Staatsgarantie. Zeer veel prijzen a 1 millioen frcs., y2 millioen frcs., 2 a frcs. 200.000, 3 a frcs. 100.000, 6 a frcs. 50.000 enz. Eén deelname m. recht op den event, geheelen prijs, slechts één rijksdaalder, 2 stuks 4.50, 3 stuks 6.50, 5 stuks 10.Trekkingsiijst wordt gratis toegezonden. Zendt nog heden postwissel of girostorting No. 135173 aan de firma J. Sanders, comm. in Fff.Hoogstraat 4, Den Haag, Tel. 116587. WAAGT XJW KANS!!! NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., ingez. mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek NEW YORK, 33 April (Reuter). Ge meld wordt, dat negen lijken geborgen zqn na een ontploffing in een kolenmijn te Grundy (Virginia). Tenminste 50 personen zjjn, naar men gelooft, in de mijn ingesloten. Men vreest, dat zij om het leven gekomen zijn. Hoogste barometerstand: 769.3 te Valentia en Blacksod. j= Laagste barometerstand: 747.5 te Vardoe. VERWACHTING: Zwakke tot matigen meest Noordelijke wind, opklarend tijdens jjjj E den nacht, overdag gedeeltelijk bewolkt E met in het Noorden kans op regenbuitjes, en in het Zuiden weinig of geen regen, E kans op nachtvorst, overdag weinig ver- E andering in temperatuur. Zon op v.m. 4.48 onder n.m. 7.10 uur. Licht op n.m. 7.40. Maan op v.m. 1.43 =j onder v.m. 11.37. Nieuwe Maan 30 April. =j Vijfhonderd gasten, waaronder de Amerikaan- Sche ambassadeur te Londen, waren Vrijdag, aan den vooravond van Shakespeare's geboorte dag, aanwezig op de plaats, waar te South Ken sington bü Londen het nationale Shakespeare- theater zal verrijzen, om getuige te zijn van de plechtige overhandiging der koopacte door Sir Robert Vansittart aan Bernard Shaw, den voor zitter van de nationale theater-commissie. Bij deze plechtigheid werd volgens een uit den tyd van Shakespeare dateerende traditie te werk ge gaan. Overeenkomstig de gewoonte van toen over handigde Sir Robert Vansittart namelijk tege lijk met de koopacte een twijg en een graszode, de symbolen, waarmede in Shakespeare's tijd, toen er nog geen sprake was van formeelé koop- acten, de verkoop van land bezegeld werd. LONDEN, 22 April. (Havas). De Britsche mi nister voor de pensioenen, Ramsbotham, heeft te Morecombe in Lancashire een rede gehou den, waarin hy een toespeling maakte op het streven naar toenadering tusschen Engeland en Duitschland. „Het Britsch-Italiaansch ac- coord zeide hy is door de Duitsche pers gunstig beoordeeld, en ik zie niet in, waarom wy te gelegener tijd niet zouden komen tot vriendschappeiyker betrekkingen met deze groo- te en machtige natie. Als de randen van een woud gaan heelen, is er alle reden om te hopen, dat de geheele wond zal genezen." PRAAG, 23 April (Havas) De leiders der Tsjecho-Slowaaksche sociaal-democraten heb ben Vrijdag een vergadering gehouden, na af loop waarvan een communiqué is gepubliceerd, Waarin gewezen wordt op de „terreur, uitge oefend door de Sudeten-Duitsche party". Zij hebben een ontwerp tot regeling van de kwestie der nationaliteiten bij het parlement ingediend. Dit ontwerp voorziet in volkomen erkenning van de onschendbaarheid en on deelbaarheid van den staat, rechtsgelijkheid voor de nationaliteiten, zooals deze in Zwitser land wordt toegepast. De politieke commissie der party, aldus het manifest, wenscht een gezonde samenwerking tusschen administratieve centralisatie, regiona lisme, economie en administratieve en cultu- reele autonomie, zy vraagt met name rechts gelijkheid op taalgebied, ter versterking der administratieve autonomie. LONDEN, 22 April. (Havas). Reuter publi ceert het volgende bericht uit Parys: Hoewel men in diplomatieke kringen zich weinig uitlaat over de Fransch-Britsche bespre kingen betreffende militaire, luchtvaart- en vlootvraagstukken wint de overtuiging veld, dat dergeiyke besprekingen onverwijld zullen wor den gehouden. Men gelooft, dat de besprekin gen, die Daladier en Bonnet te Londen zul len hebben, ook op deze vraagstukken betrek king zullen hebben, en dat daarbij bijzondere beteekenis zal worden toegekend aan samen werking bij de verdediging en eenheid van be vel. In dit verband acht men het bezoek van Churchill aan Parijs en de reis van Duff Coo per naar Frankrijk van beteekenis. Churchill zou na zijn reis een verslag hebben uitgewerkt. De besprekingen te Londen zullen niettemin een algemeen karakter hebben: de technische punten zullen worden overgelaten aan een be studeering door deskundigen. Bij de besprekingen zal een belangryke plaats worden ingenomen door een voorstel tot het instellen van een eenhoofdig com mando over beide legers in tijd van oorlog, waarvoor de Fransche opperbevelhebber in aanmerking zal komen. De luchtstrijdkrach ten van beide landen zonder onder dat op perbevel vallen. Volgens een ander voorstel zouden beide vloten onder Engelsch bevel komen. Tenslotte bestaan er plannen voor samen werking bij de productie en den verkoop van wapens en munitie door de industrie in beide landen. Over de relletjes, die zich in verband met de volksstemming in het Derde Rijk op 10 April (waaraan de Bisschop van Rottenburg, zooals bekend, niet heeft deelgenomen) voor het pa leis van den Bisschop in Rottenburg hebben afgespeeld, brengt Kipa het volgende schrijven van betrouwbare zijde: „De 11e April zal een zwarte smet blijven in de geschiedenis van de stad Rottenburg. Wat zich op den avond van dien dag voor het paleis van den Bisschop afspeelde, tart alle be schrijving. In spreekkoren werd de Bisschop, Mgr. Dr. Sproll, op de gemeenste wijze uitge scholden en bespot. Langen tijd achtereen werd geroepen: „Schooier", „Volksverrader", „Aan den galg met hem". Met een dikken boomstam werden de deuren van het bisschoppelijk paleis ingeslagen. Ook de ruiten werden vernield. Men hoorde het spotlied zingen: „Zet de zwarten tegen den muur!" Treurig is ook het feit, dat de landraad en de burgemeester van de stad zich onder het gepeupel bevond, zonder in te grijpen 'of de politie te doen optreden." De „Ranger", „Saratoga." en Lexington klieven de golven van den Stillen Oceaan in den vroegen morgen. Eén enkel signaal, en de dicht opeengepakte vliegtuigen verla ten 't moederschip voor een verpletterenden aanval. Nog geldt het nu slechts den vreedzamen strijd van 't eehe Amerikaan- sche eskader tegen het andere Onze Weensche correspondent seint ons d.d. 23 April: De „Arbeitsgemeinschaft fuer religiösen Friede" heeft een oproep verzonden van de ar beidersgroepen aan den Katholieken clerus in Oostenrijk, inhoudende een motie van vertrou wen ten gunste van Kardinaal Innitzer, betref fende de plechtige verklaring van de Oosten rijksche bisschoppen, met het verzoek dezen te onderteekenen. Deze oproep is hedenmorgen in de ..Reichs- post" gepubliceerd en drie dagen gelecen reeds naar den clerus verzonden. Reeds nu zijn hon derden handteekeningen ontvangen. SALAMANCA, 23 April. (Havas) Het groote hoofdkwartier van Franco deelt mede, dat het legér van Galice het kasteel van Chivert en an dere belangrijke punten bij Cuevas de Vinroma en Albocacer bezet heeft. Het ministerie van Defensie te Barcelona deelt mede, dat de regeeringstroepen eenige stellingen hebben veroverd in den sector Ba- laguer, ten Westen van Casa del Notario. In den sector Cati-Tirig werd een stelling verloren en later weer genomen. De stellingen ten Noor den van Alcala de Chivert worden nog steeds door de regeeringstroepen verdedigd. De voorzitter der Catalaansche Democra tische Unie heeft een telegram doen toe komen aan Kardinaal-Staatssecretaris Pa- celli, waarin hij Z.Em. verzoekt aan Z. H. den Paus den dank van de Catalaansche Katholieken over te brengen voor de cano nisatie van den Catalaan Salvador de Horta. De Tsjecho-Slowaaksche „Narodni Politika" meldt, dat de onderhandelingen, welke Tsjecho- Slowakije begin van dit jaar met het rechtsche Spanje aanknoopte, bijna geëindigd zijn. Tsje cho-Slowakije zal volgens het blad bij Franco vertegenwoordigd worden door een consulairen agent, die niet alleen politiek agent zal zijn, daar hij ook over economische en commercieeie belangen zal moeten waken. Het blad voegt hier aan toe, dat de houding van Tsjecho-Slowakije ten aanzien van de Spaansche kwestie niet veranderd is. Het land handelt in volledig overleg met alle landen dei- Kleine Entente, die ten aanzien van de niet- inmengingscommissie van Londen verbonden biyven. LONDEN, 23 April. (Havas). Officieel wordt medegedeeld, dat Broadbent gisteravond om tien ninuten voor elf op het vliegveld van Lympne is gedaald. Hy heeft daarmede den afstand Port Darwin (Australië)—Lympne afgelegd in vijf dagen, vier uren en 21 minuten. Het vorige record stond in een tijd, welke 13 uur 54 minuten langer was, op naam van de vliegster Jean Batten. WK Het antisemietisme is in Hongarije, zoo goed als in vele andere landen van ons wereld deel, in de laatste jaren steeds in kracht toegenomen. De triomf van het racistische Hitle- risme in Duitschland is koren op den molen van de Hongaarsche antisemieten geweest. Toch is het Jodenvraagstuk in Hongarije niet in de eerste plaats een rassenprobleem; het is vooral een vraagstuk van economischen aard. Zoolang de landbouw nagenoeg de eenige bron van inkomsten was, was er van een Jo denvraagstuk in Hongarije nauwelijks sprake. De Joden speelden een onbelangrijke rol. Som migen van hen slaagden er in op landgoederen als rentmeester te worden aangesteld; anderen traden als tusschenpersoon bij het te gelde maken van de producten van den bodem op. Van tijd tot tijd hoorde men van relletjes, waarvan de Joden het slachtoffer waren, maai in het algemeen was het lot der Joden in Hon garije ver te verkiezen boven dat der Zigeuners en zeker ook boven dat der arbeiders op de groote landgoederen, die aan de willekeur van hun „heer" bijna volkomen overgeleverd waren. De toestand veranderde, toen, in de tweede helft der vorige eeuw, ook Hongarije een zekere mate van economische ontwikkeling leerde ken nen. De handel, het bankbedrijf en de indus trie gaven den Joden gelegenheid hun talenten te ontplooien en die gelegenheid was te gunsti ger, omdat zij slechts weinige mededingers op hun weg vonden. De Hongaarsche aristocratie en ook de middenstand - achtten het beneden hun waardigheid „zaken te doen", zich met koophandel m te laten. Deze Hongaren van goede geboorte meenden dat hun zoons alleen in het leger of in de administratie, als officier en als ambtenaar op hun plaats waren. Er waren wel de „liberale" beroepen, die niet Vernede rend heeten konden, maar deze vroegen vele jaren studie en schrikten daarom menigen jon gen Hongaar af. De vlijtige Joden evenwel lieten zich door moeilijkheden niet ontmoedigen en velen hunner werden dokter, advocaat en kun stenaar. De vlucht, die handel en industrie namen, kwam den Joden zeer ten goede. Boedapest, waar een betrekkelijk groot percentage van alle Hongaarsche Joden woont, bieflt in onze dagen het beeld van een groote moderne stad, die haar bloei en haaf activiteit op bijna elk ge bied aan de Joden schijnt te hebben te dan ken. Het spreekt vanzelf dat dit °°k den Hongaren niet ontgaan is. En het kan niet verwonderen dat tallooze jonge Hongaren in de Joden, die overal, in alle takken van bedrijf, de eerste en beste plaatsen bezetten, hun vijanden zijn gaan zien. De meest-redelijke van deze Hongaren geven volmondig toe dat zij en vooral de generaties, die hun voorafgingen, het zich zelf te wijten hebben, dat zij op het economi sche leven van het land zoo geringen invloed oefenen. Te Iaat hebben zij ingezien dat handel dryven niet vernedert. Te laatV Neen, want er blijft een mogelijkheid het verloren terrein te herwinnen en die mogelijkheid moet nu wel aangegrepen worden, omdat het kleine Honga rije van onze dagen veel minder officieren en ambtenaren voeden kan dan het groote van eertijds. De wet moet den Hongaren daartoe te hulp komen en het ministerie Daranyi heeft niet geaarzeld dit éénige middel om den Joodschen invloed in te dammen, aan te grij pen. Men weet wat Daranyi en zijn ministers voor stellen. De Joden vormen ongeveer 5 pCt. van de bevolking van het land, maar de bevolking van de hoofdstad bestaat voor 20.3 pCt. uit Joden. 40 pCt. van alle handels- en bankoedien- den, 33 pCt. van hen, die in de industrie werk zaam zyn de arbeiders niet medegerekend 11 pCt. van de zelfstandige industrieelen, 45 pCt. der handelaars en der bankiers zijn Joden. Bo vendien 49 pCt. der advocaten, 34 pCt. der dok toren, 31 pCt. der journalisten, 28 pCt. der mu sici, 24 pCt. der tooneelspelers en 27 pCt. der schrijvers en der geleerden. Daarentegen zijn slechts zeer weinigen in den landbouw werkzaam en niet meer dan 2 pCt. heeft een betrekking als huisknecht of dienstbode. Anderhalf percent hoogstens is in staatsdienst en het aantal Jo den in het leger bereikt het aantal van 154. Daranyi is van oordeel dat de tegenwoordige toestand in vele opzichten ongewenscht is en niet gehandhaafd bl«ven kan. De Hongaarsche regeering stelt dus voor den Israëlietischen in vloed in het economische, wetenschappelijke, letterkundige en artistieke leven van het land te beperken en Wil daartoe het percentage Jo den, dat gerechtigd is officieel aan deze uitin gen van nationaal leven deel te nemen, op hoog stens 20 vastgesteld zien. Een reorganisatie van de pers, het schouwburg- en bioscoop-wezen behoort mede tot de voorgestelde hervormingen. De oorlogsverminkten en de oud-stryders onder de Joden, benevens zij, die voor 1 Augustus 1914 den Christelijken godsdienst omhelsden, zullen niet onder de bovengenoemde 20 pCt. begrepen zijn. De wet zal niet onmiddeliyk in vollen om vang worden toegepast; termijnen van vijf en tien jaren kunnen in bepaald» gevallen worden vastgesteld. Evenwel zal in het kranten-, het theater- en het filmbedrijf de wet aan het einde van 1939 reeds in vollen omvang gelden. De regeering zal maatregelen kunnen nemen tegen bedryven, die de uitvoering van de verschillen de wetsbepalingen zouden weigeren of ook maar bemoeilijken. In ernstige gevallen zou zij zelfs het recht hebben op de betrokken bedrijven be slag te leggen om die vervolgens te nationali- seeren. Ten slotte zal het aan Joden toegestane grondbezit aan beperkende bepalingen onder worpen worden. Het spreekt vanzelf, dat deze voorstellen, hoe zachtzinnig zij, in vergeiyking met de Duitsche wetten van Neurenberg, ooi- genoemd kunnen worden, door de Hongaarsche Joden met heel weinig ingenomenheid, ontvan gen zyn. Maar ook Hongaren, die inzien dat de Joden in Hongarije niet alleen zich zelf verrijkt hebben, maar ook op krachtige wijze tot den bloei en den welstand van het land hebben bij gedragen, waarschuwen tegen onberaden stap pen. Zoo heeft graaf Bethlen, oud-minister president, onlangs in het Parlement een rede over het Jodenvraagstuk gehouden en o.m. ge zegd; „Kan Hongarije, met een bevolking van negen millioen inwoners, zich veroorloven wat Duitschland met een bevolking van vele tien tallen millioenen zich nauweiyks veroorloven kon? Laat ons voorzichtig zijn. Stellen wij ons niet bloot aan een algemeene boycot, die ons noodlottig zou kunnen zijn. Vergeten wij niet, dat wij op dit oogenblik zoo goed als niemand hebben om de Joden en hun werk te vervangen. Het is gemakkelijk genoeg zich van Paganini's viool meester te maken, maar het is noodig mu ziek te leeren vóór men er zich op de juiste wijze van bedienen kan." Deze zeer verstandige woorden zijn de over weging waard. Dat de regeeringsvoorstellen aan vaard zullen worden is wel zeker. De „Hongaar sche" meerderheid in het Parlement is zóó groot, dat er voor twijfel in dat opzicht geen plaats is. De aanneming der „Jodenwetten" zal de „gelijkschakeling" van het magyarisme en het nazisme in sterke mate bevorderen. Zoo wordt een ideologische solidariteit tusschen Duitschland en Hongarye in het leven geroepen en dat is voor de „Mittel-Europa"-politiek van Duitschland van evenveel belang als voor Hon- garije's toekomstige positie. CAIRO, 23 April. (Reuter.) De Egyptische minister-president Mahmoed Pasja heeft, naar uit welingelichte kringen wordt vernomen, be sloten af te treden ten gevolge van geschillen met het paleis. De oneenigheid gaat over de voorstellen van den premier het ministerie een betere weerspie geling te geven der groepen, die in het parle ment de meerderheid vormen. Naar het schynt, heeft dit thans tot de crisis geleid. "Voorheen ROOZEN De plannen tot^defensieve samenwerking tus schen Frankrijk en Engeland zouden in een acuut stadium zijn gekomen. Negen personen kwamen om bij een mijn- ontploffing in Virginia; 50 opgeslotenen ver keeren in levensgevaar. Roemenië zou namens de kleine Entente te Genêve vrijheid vragen om over te gaan tot erkenning van het Italiaansch Imperium. Tot den Oostenrijkschen clerus is een oproep gericht tot het geven van een blijk 5 an ver trouwen in Kard. Innitzer. Felle brand te Coevorden; twee winkelhuizen in asch gelegd. Nationaal veiligheidscongres te Amsterdam voortgezet. Onze weerkundige medewerker schrijft: Het is Donderdag in Nederland zoo koud ge weest als zeker in geen halve' eeuw het geval was. De morgentemperatuur was nauwelijks bo ven het vriespunt en nog lager dan in de beide gevallen, die ik als de uiterste in een waarne mingsreeks van 47 jafen heb kunnen vinden. Op 20 April 1908 was het des morgens om 8 uur ruim 2 graden boven nul, thans één graad. Dien dag was het Paschen en zware sneeuw buien trokken over ons land. Ook 20 April 1933 had een zeer kouden ochtend met ruim 2 gra den boven nul, maar overigens vinden wy in de koudste jaren, 1903, 1908, 1917, 1921 en 1936 geen zoo lage morgentemperaturen. Zelfs in vergelijking met de bijzonder koude Aprilmaand van 1917 steekt het tegenwoordige koude weer nog ongunstig af. Wij beleven dan ook een bui tengewoon kouden tijd. Donderdagmorgen zag bij ons, in Zuid-Holland, na een zwaren sneeuw val, het landschap er uit als een compleet win terlandschap. Er lag een sneeuwlaag en een donkere, grauwe winterhemel welfde zich daar overheen. Nog steeds geeft de algemeene weerstoestand geen uitzicht op een flinke styging van de tem peratuur. Er is weinig verandering in het Westen en over Denemarken en omgeving vor men zich telkens storingsgebieden, die ons buiig weer brengen. De aanvoer van koude lucht uit het Noorden blijft voortduren. De tydelijke draaiing van den wind naar het Zuidwesten bracht geen verbetering, want geheel Europa is overstroomd met koude lucht. Alleen veraf in het Noordwesten, bij IJsland, voeren Z.W.-iyke winden warmere lucht aan, maar daar hebben wij voorloopig niets van te verwachten. Zoo is dan de algemeene weerstoestand zeld zaam ongunstig. Allerwegen komen klachten los over bevriezen van jonge gewassen en bloesems der vruchtboomen. Ook de groote droogte, die in ons land thans gelukkig even onderbroken is, geeft elders aan leiding tot ongerustheid. In Engeland b.v. is sedert 25 Maart geen of zeer weinig regen gevallen. Tot dusver was het trouwens in ons land zeer droog. Maart gaf nog niet de helft van de normale hoeveelheid neer slag en April heeft daarin nog weinig verande ring gebracht. Alleen de laatste dagen is eenige neerslag gevallen, maar dat deze hoofdzakelijk als sneeuw viel, is voor het land zeer ongunstig. De dooiende sneeuw onttrekt veel warmte aan den grond. Het jonge gewas kan niet gedyen. Overigens is de weersgesteldheid ook al niet beter geworden. De temperatuur is voortdurend gelijk aan of lager dan de Januari-tempera- tuur. De negatieve afwijking van de normale is tot ruim vier graden gestegen en de normale, vrij sterke stijging, die in dezen tijd kan voor komen, biyft geheel uit. In warmere April maanden kan het om dezen tyd 1012 graden warmer zijn. Wanneer zal het verbeteren? Het ziet er nog niet naar uit. (Nadruk verboden). INI II. I IIUUIIIIIMIIIIIIIIIDIDI I) i//9 Stand op Zaterdag 1 uur n.m.: 761.8 Vorige stand: 761.7

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1938 | | pagina 1