Nerveuze spanning om T s jecho-Slo wakije „Wij moeten onze kalmte bewaren", zegt Benesj 5 Praag roept twee lichtingen op Het nieuws van heden OORLOG MOET WORDEN VOORKOMEN DE BAROMETER VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884 Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor Haarlem 25 cent per week; per kwartaal f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week, per kwartaal f3.58 DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD HAARLEM ZONDAG 22 MEI 1938 - OCHTENDBLAD VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21185 De Britsche ambassadeur te Berlijn verlangt verzekeringdat geen abnormale troepenconcen traties voorkomen Halifax in contact met Chamberlain Dagbladen in beslag genomen Londen ongerust Het incident te Eger Miniatuurtreinen in botsing Het Weer huimini Fascistisch complot in Mexico Onthullingen van een Mexi- caansch dagblad Madrid gebombardeerd Broeder van den Venezoleeschen consul gedood ?w:>r-ik Aan de nationaliteiten kan het belang van den geheelen staat niet worden opgeofferd Bemiddeling in China? Engeland en Frankrijk trachten de V. S. over te halen tot een gezamenlijken stap De Tsjecho-Slowaaksche president, Benesj Geen vrees voor de toekomst De bevrijding van Finland is met groote feestelijkheden te Helsinki gevierd, dens de parade van het leger, De nationaliteiten DIT NUMMER BESTAAT UIT ACHT BLADZIJDEN Zwijgen Britsche delegatie heeft succes Contracten met elf vliegtuig bouwers Ongewenschte lectuur te Weenen De Duitsche literatuur is beter WAAROM NOG ELDERS ERGERNIS WANNEER DE ROEMER PRIMA IS? NIEUWE HAABLEMSCHE MANT Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 ct., Ingez. mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek PRAAG, 21 Mei. (Havas). Vol gens een officieel communiqué is een lichting van de eerste reserve en een lichting van de tweede reserve van het Tsjecho-Slowaaksche leger onder de wapenen geroepen, voor buiten gewonen dienst. Bij beide lichtingen worden techni sche afdeelingen ingedeeld- Vanmiddag is het volgende officieele com muniqué gepubliceerd: Met instemming van de Tsjeeho-Slbwaak- sche regeering heeft de minister van Lands verdediging heden een lichting van de eerste reserve en een lichting van de tweede reserve, met technische troepen, welke deel uitmaken van de specialisten-eenheden, onder de wape nen geroepen voor een buitengewonen dienst tijd, overeenkomstig de wet op de Landsver dediging. De reden van dezen maatregel is de nood zakelijkheid de reservisten te oefenen in het hanteeren van de moderne wapenen, welke bnlangs in gebruik zijn genomen, evenals men in andere landen doet. Bovendien heeft men rekening gehouden met de noodzakelijkheid de legersterkte, welke te klein is op het oogenblik te vergrooten, teneinde in deze woelige dagen de orde en rust en veiligheid van den staat te handhaven, alsmede te voorkomen, dat de incidenten, welke zich op verscheidene plaat sen in de Republiek hebben voorgedaan, zich herhalen Op het onder de wapenen roepen van twee reservelichtingen levert het Tsjecho-Slowaak- sche agentschap Ceteka het volgende commen taar: „Uit den tekst blijkt, dat hier sprake is van sen maatregel van den minister van Landsver dediging om de aangeduide redenen. Klaar blijkelijk is de maatregel niet uitgebreid genoeg °m ze een mobilisatie te noemen, in dat geval zou een besluit van de desbetreffende wet gevende lichamen noodig zijn. De minister heeft zijn maatregel genomen overeenkomstig Paragraaf 22 van de wet op de Landsverdedi ging. Volgens het Duitsche Nieuwsbureau zijn de epgeroepen reservisten voor een deel onmid dellijk uit hun werk naar de kazernes geroe pen. In verschillende gevallen was het hun niet meer mogelijk, hun verwanten op de hoogte te stellen en hun particuliere aangelegenheden te zegelen. Van ochtend hebben politie-agenten met de karabijn op schouder en het gasmasker aar. den koppel een bezoek gebracht aan alle kran tenkiosken te Praag en de bladen, welke alar merende berichten brachten in beslag geno men Tsjecho-Slowaaksche journalisten moeten er zich voor wachten onjuiste berichten te Publiceeren, of aanvallen te doen op de regeering of openbare instellingen, op straffe van direct te worden gearresteerd. De incidenten, welke zich in het land heb ben voorgedaan, mogen slechts ter kennis wor- den gebracht in den officieelen tekst. Deze waarschuwing werd vannacht door den Procureur-generaal der Republiek telefonisch m de redacties der bladen gericht. Deze in structies zullen bij decreet worden bevestigd. In de Duitsche pers komt een groote opwin ding tot uiting inzake de incidenten in Tsjecho- ^lowakije. De „Angriff" spreekt van de „eerste martelaren". „Groote schuld van de Tsjechische Jj'geering" en „beestachtige moord op twee °Uitschers door de Tsjechen". Gezaghebbende kringen te Praag spreken tegen, dat Duitschland een ultimatum zou hebben gericht tot de regeering te Praag. De Tsjecho-Slowaaksche ministerraad heeft *ergaderd onder voorzitterschap van Hodza en den toestand bestudeerd. De regeering heeft alle optochten en betoogin- ®en, die voor vandaag op het programma ston den, verboden. De Sudeten-Duitsche gebieden geven een in druk van kalmte. De verschijning der Tsjecho- '°Waaksche troepen heeft geen reacties uit gelokt. De partijgangers van Henlein leggen een Èroote discipline aan den dag. Op het verkeer ver de Duitsche grens wordt streng toezicht d'tgeoefend; dwars over den weg zijn auto's Geplaatst. De twee eerste étappes van de gemeente- aadsverkiezingen zullen gehouden worden op 22 en 29 Mei in ongeveer 2.600 gemeenten in S. 11A UUgOYOOi fl.UUU j °hemen en Moravie-Silezië en in 't bijzonder h Praag, terwijl in de overige gemeenten (on geveer 7.400) de verkiezingen in elk geval voor Juni zullen geschieden. De 621.165 Praagsche kiesgerechtigden (wel te lJ®rptaan mannen èn vrouwen) zullen op 22 mi een keus kunnen maken uit een twintigtal lijsten. Hierbij zij aangeteekend, dat er stem plicht bestaat. Vanmiddag heeft de Britsche ambassadeur te Berlijn, Sir Neville Henderson, een onder houd van een uur gehad met den Duitschen minister van Buitenlandsche Zaken, Von Rib- bentrop. Omtrent het onderhoud wordt mede gedeeld, dat de ambassadeur een bevestiging verlangde van de verzekering, welke gisteren staatssecretaris Weiszaecker heeft gegeven, in zake de geruchten over troepenverplaatsingen aan de grens. Verder verluidt, dat Von Ribbentrop den Britschen ambassadeur heeft gezegd, dat men van Duitsche zijde den toestand, waarin de Duitsche minderheid in Tsjecho-Slowa- kije thans verkeert, zoodanig acht, dat hier uit gemakkelijk ernstige verwikkelingen kunnen voortvloeien. Henderson bleef heden in contct met het Duitsche ministerie van Buitenlandsche Zaken. Men hoopt, dat den Tsjechischen verkiezingen een normaal verloop verzekerd blijft. Te Londen maakt men zich ernstig ongerust over de jongste ontwikkelingen van het Su deten-Duitsche probleem in Tsjecho-Slowakije, aldus meldt Reuter. Henlein's weigering, in on derhandeling te treden, zonder dat aan bepaalde voorwaarden is voldaan, heeft hier een minder gunstigen indruk gemaakt. De laatste berich ten uit Berlijn dragen bij tot vergrooting van de bezorgdheid, daar zij laten zien, dat de poli tieke meening in Duitschland steeds krachtiger aandringt op een spoedige oplossing van wat een onduldbare toestand wordt genoemd. De Britsche regeering is van meening, dat zij het mogelijke heeft gedaan om Praag en Berlijn het belang van handhaving van den vrede bij te brengen, doch de mogelijke mislukking van deze pogingen kan in verband met de span ning, die in beide landen heerscht, thans niet worden uitgeschakeld. In Britsche regeeringskringen wordt er aan herinnerd, dat de regeering van Tsje cho-Slowakije van ganscher harte heeft be antwoord aan de Britsche aansporing het minderhedenvraagstuk langs vredelieven- den weg op te lossen. Dit is gebleken uit de bereidwilligheid van de Tsjechische regeering met Henlein te onder handelen en ook uit de voorbereiding tot on derhandelen. De houding van de Britsche regeering is uit eengezet in de rede van minister-president Chamberlain op 24 Maart j.l., waarin hij wel geen beloften deed ten aanzien van Tsjecho- Slowakije, maar wel wees op de banden, welke bestaan tusschen Engeland en Frankrijk. Den Britschen ambassadeur te Berlijn zijn geen nieuwe opdrachten gegeven om met de Duitsche regeering in contact te treden. In verband met den ernst van den toe stand in Tsjecho-Slowakije is de Britsche minister van Buitenlandsche Zaken, Lord Halifax, vanochtend uit Oxford naar Lon den teruggekeerd. Hij en Chamberlain zul len gedurende het weekend in nauw con tact blijven, en de ontwikkeling van den toestand nauwlettend gadeslaan. Inzake het besluit van de Sudeten-Duitschers, dat zij niet willen onderhandelen alvorens ze kere garanties gegeven zijn, is de Britsche re geering van meening, dat dit het paard achter den wagen spannen is, aangezien deze garan ties deel zouden uitmaken van de besprekin gen. De Poolsche ambassade te Londen deelt mede, dat de geruchten, volgens welke er Pool sche troepenconcentraties zouden zijn aan de Tsjecho-Slowaaksche grenzen, en dat maar schalk Smigly Rydz zich daarheen zou hebben begeven, volkomen uit de lucht gegrepen zijn. Ook de concentratie van Hongaarsche troe pen wordt tegengesproken. In een officieel communiqué omtrent het incident, dat zich vanochtend op den weg van Cheb (Eger) naar Goldberg heeft voor gedaan, wordt verklaard, dat de beide Duitschers door eigen schuld om het leven gekomen zijn. De beide slachtoffers, die later bleken te zijn Jiri Hofmann, geboren in 1892 te Vonvoc, de partement Cheb, en Nikolaas Boehm, geboren in 1894 te Horni Lomany, departement Cheb, die onder verdachte omstandigheden op een mo torrijwiel reden, werden door een politie-agent in het Tsjechisch en het Duitsch gelast, te stop pen. In plaats van hun vaart te verminderen, reden zij op den agent in, die om niet overreden te worden, opzij moest springen. De agent schoot daarop op de banden, om deze te doen sprin gen, doch aangezien de weg daar ter plaatse aanzienlijk stijgt, trof hij de beide motorrijders. In een nabij gelegen kazerne werd aan de beide gewonden de eerste hulp verleend. Een hunner overleed direct; de andere, die naar het zieken huis te Cheb werd overgebracht, stierf eveneens. Er is een ernstig onderzoek ingesteld, en een klacht ingediend. De afgevaardigde Beran, voorzitter der Re- publikeinsch-agrarische partij, heeft naar aan leiding van de oproeping van een aantal reser visten verklaard: „Indien dit noodig mocht zijn, zouden wij nog andere, hoewel voorloo- pige maatregelen nemen. Wij moeten den toe stand bezien als menschen, die zeker van ons zelf zijn, want wij hebben ons leger zoo ge organiseerd, dat wij vertrouwen kunnen heb ben in onze strijdkrachten en onze voorberei ding, en onze akkers in vrede kunnen be zaaien." LONDEN, 21 Mei (Havas) Op de tentoon stelling te Glasgow zijn twee miniatuurtreinen met elkaar in botsing gekomen. Zeventien per sonen werden gewond. lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllB Ej VERWACHTING: Afnemende Noord- oostelijke tot Oostelijken wind, meest half bewolkt, waarschijnlijk droog weer, 2 zachter overdag. Verdere vooruitzichten: Vrij zacht. STORMWAARSCHUWINGSDIENST 1 Geseind: Zaterdagavond (21 Mei) om 20 uur 40 aan alle posten: „Attentiesein neer". MEXICO, 21 Mei. (Havas). Het Mexicaan- sche dagblad „Universul" geeft bijzonderheden over het terroristische complot der Cedikisten, dat in November 1937 werd ontdekt De sa menzweerders waren leden van een fascistische organisatie, tot wie de Italiaansche fascist Paolo Massoni behoorde. Zij beschouwden ge neraal Cedillo als hun leider. De samenzwering moest op 20 November uitbarsten. Men zou de ambassades van de Vereenigde Staten en Gua temala in de lucht laten vliegen, evenals het gebouw der Mexicaansche arbeidersorganisatie. Voorts zouden verscheiden politici worden vermoord, met name president Cardenas. Nadat zij door de politie waren ondervraagd, werden zij weer op vrije voeten gesteld. Een jonge man van 25 jaar had opdracht gekregen president Cardenas te vermoorden Hij ging eenige dagen te voren naar den dokter, om te laten nagaan of de toestand van zijn zenuwen zoodanig was, dat hij zou kunnen raak schieten. MADRID, 21 Mei (Havas) Vanochtend vroeg hebben de troepen van Franco Madrid gebombardeerd, vooral de Noordelijke wijken. De artillerie van de regeering bracht tenslotte de kanonnen van de rechtschen tot zwijgen. Een granaat is terecht gekomen op het con sulaat van Venezuela en heeft een broer van den consul, Eduardo Lozano, die te bed lag, gedood. Vier anderen werden gewond. Volgens de eerste cijfers zijn vannacht bij het bombardement van Madrid 4 personen ge dood en 11 gewond. De hertog van Atholl is de eenigste man in Groot-Brittannië wien het is toege staan een eigen regi»nent te bezitten. Het is 250 man sterk. Dit privilegie is in 1845 door Koningin Victoria verleend. SJANGHAI, 21 Mei Er zijn berichten in omloop, dat Groot-Brittannië en Frankrijk trachten de Vereenigde Staten er voor te win nen zich bij hen aan te sliuten, om gezamen lijk te intervenieeren in den Chineesch-Japan- schen oorlog. PRAAG, 21 Mei. (Havas). Vanmiddag heeft de Tsjecho-Slowaaksche president, Benesj, te Tabor in Zuid-Bohemen een rede gehouden, welke door middel van de radio is uitgezonden. Hij zeide o.a.: „Tabor herinnert ons eraan, dat we niet alleen staan in de wereld, en dat we rekening moeten houden met geheel Europa en met hen, die ons omringen. Vooral hier in Tabor moeten we ons ervan bewust zijn, dat we op het oogenblik een tijd beleven, welke van groot belang is voor onzen staat, grooter dan wij sedert den oorlog heb ben gekend. Wjj moeten ons de consequentie hiervan voor oogen houden; d.w.z. de kalmte bewa ren, ons een vast doel voor oogen stellen en niet de verbinding met de ontwikkeling van onze buren losmaken; geen vrees te hebben voor de dagen, die zullen komen, nergens bang voor te zijn en bereid te zijn om alles wat kan komen het hoofd te bie den. Indien ons land in de afgeloopen twee jaar oogenblikken heeft beleefd, moeilijker dan vroeger, dan is dit een gevolg van den alge- meenen toestand in Europa, van de revolution- naire gebeurtenissen in Duitschland, van de conflicten tusschen mogendheden in zekere deelen van Europa en zekere gebeurtenissen, welke in nauw verband staan met den An schluss. Men spreekt sedert twee jaar van een mogelijken oorlog, doch gedurende deze twee jaar heb ik gezegd, dat het mogelijk was een oorlog te voorkomen, en dat ik hoopte, dat wij dezen zouden voorkomen. Ook vandaag spreek ik dezen wensch uit. De belangrijke wijziging, welke zich in Oos tenrijk heeft voorgedaan heeft geheel Europa geschokt. Tezelfdertijd werd de Fransch-Brit- sche overeenkomst gesloten. Men moet deze overeenkomst beschouwen als een bijdrage tot het bevestigen van den toestand in Europa Tij- De Fransch-Britsche overeenkomst en de Fransch-Italiaansche onderhandelingen hebben niettegenstaande alle moeilijkheden bijgedra gen tot een zeker herstel van de rust in het Spaansche vraagstuk. De besprekingen tusschen de regeeringen van Italië en Duitschland te Rome moeten eveneens worden bescnouwd als een stap naar het herstel van het evenwicht der krachten, en dus ook als een stap in de richting van een bevestiging van den toe stand. Men kan dus met een zeker vertrouwen de ontwikkeling van den toestand gade slaan. Wat Tsjecho-Slowakije betreft, zou ik dit wil len bevestigen, hoewel wij steeds bouwen aan ons leger en bereid zijn onze onafhankelijkheid te verdedigen tot het laatste. Wanneer wij onze politiek inzake de nationa liteiten vergelijken met die van andere staten in Europa, dan is deze steeds ontegenzeglijk een van de meest liberale geweest Wannee: men de geschiedenis, den binnenlandschen toe stand, de aardrijkskundige ligging en de po litieke buren van Tsjecho-Slowakije beschouwt, dan zal men om objectief te blijven moeten toegeven, dat het land zich in een bijzonder geval bevindt en van dit standpunt moet men de politiek van het land beoordeelen. Het Tsjecho-Slowaaksche volk heeft zich hiervan rekenschap gegeven. Het wil de nationaliteitenvraagstukkcn van dezen staat oplossen met bedacht zaamheid en met begrip voor de anderen, doch het verlangt, dat de andere nationali teiten eveneens van dit begrip blijk geven. Ieder moet begrijpen, dat wjj niet de be langen van den geheelen staat kunnen op offeren. De regeering is bezig met het uitwerken van hoogst belangrijke wettige maatregelen, die ons nationaliteitenstelsel zullen aanvullen en die de werkelijke rechtsgelijkheid zullen beves tigen van alle staatsburgers en van alle natio naliteiten van den staat, hetgeen dezen hun economisch en cultureele positie, al naar ge lang van hun aantal, hun sterkte en hun ver houding zal verzekeren en hetgeen hen in staat zal stellen te waken voor hun nationaal karakter, dit te ontwikkelen en zich te voelen als gelijken onder gelijken, die in dezen staat thuis zijn. De regeering zal deze beginselen verwerken in concrete voorstellen. Wij handelen zoo, omdat de ontwikkeling van den toestand in Europa zulks eischt. Ik heb nog niet lang geleden gezegd, dat deze maatregelen onze bijdrage voor den Europee- schen vrede zijn. Ik weet dat de extremisten in het tegenovergestelde kamp zijn. In mijn hoe danigheid van president der Republiek richt ik mij tot de beide kampen en beveel ik we derzijds begrip en een geest van verzoening' aan. Ik verlang voor de bescherming van onze gemeenschappelijke belangen, dat alle politieke partijen, Tsjechische en Duitsche, bijdragen tot verwezenlijking van dezen geest van ver zoening. Beslist niets kan ons democratisch be wind aantasten en niets kan wijziging brengen in de samenwerking tusschen de partijen der huidige regeeringscoalitie. Dit ztin twee vitale kwesties voor den staat. De laatste weken hebben zich een aantal in cidenten voorgedaan. Onze staat en ons gezag gaven blijk van bedachtzaamheid en discipline. Hier wilden wij het. buitenland toonen, dat de bron van de voortdurende opwinding en span ning in gebeurtenissen in het buitenland moe ten worden gezocht. Ik heb de klacht gehoord, dat onze democra tische instellingen niet snel genoeg werken, terwijl de autoritaire regimes der buurlanden in versneld tempo arbeiden. De Britsche oud- minister van Buitenlandsche Zaken heeft ge zegd, dat de democratieën van thans zich van dit gevaar bewust moeten zijn. De democraten, die haar leiden, en de burgers dezer landen moeten zoo handelen, dat zij de vergelijking met de autoriteiten kunnen doorstaan. Zij moe ten voldoende gedisciplineerd zijn. Zij moeten er zich van bewust zijn, dat het democrati sche regime slechts daar kan voortbestaan, waar men in versneld tempo werkt. President Benesj was vanochtend naar Tabor vertrokken. Hij was vergezeld van den minister van Landsverdediging, Masjnik, den minister van Onderwijs, Franke, den president van de provincie Bohemen, Sobodka, den chef van het huis van den president der Republiek, direc teur van de politieke afdeeling en chef van het protocol, Smutny. De toestand om Tsjecho-Slowakije is gespannen. Praag riep twee reserve-lichtingen onder de wapenen. President Benesj hield een radio-rede tot het Tsjechische volk. Engeland en Frankrijk zouden met de V. S. een bemiddelingspoging willen doen in het Chi- neesch-Japansche conflict. De IJritsche delegatie in Canada zou op het punt staan contraeten te sluiten met elf vlieg tuigbouwers. Ruilovereenkomst tusschen Nederland en Duitschland, volgens welke Duitschland bevro ren vleesch levert en Nederland stroo, boter en tuinbouwproducten. In een te Den Haag gehouden vergadering van afgevaardigden van kunstenaarsvereenigingen zijn richtlijnen besproken voor de behartiging hunner sociale en cultureele belangen. De Nationale R.K. Commissie voor Jeugdwerk- loozenzorg houdt 17 Juni te 's-Hertogenbosch haar tweede congres. Schotland heeft den interland tegen Nederland met 31 gewonnen. New Yorksche beurs: Stemming gedrukt. O „Zwijgen staat den wijzen goed, hoe veel te meer den narren". De wijze weet véél te zeggen door weinig te praten. De zot zegt zoo weinig door al zijn dwaas gebabbel. Er wordt meer kwaad door veelpraat dan door stil zwijgen veroorzaakt. Onze vaderen zeiden daarom: „een gek kan onbe wust wel eens iets verstandigs zeg gen, maar de deugd eischt daden; praat heeft weinig te beduiden", ln- tusschen is zwijgen op zich zelf geen bewijs van verstand. Ook de domoor zwijgt omdat hij niets weet te zeg gen. Zwijgen staat echter den wijze goed omdat deze weet op welke oogenblikken spreken zilver en zwij gen goud is. Er zijn levensmomenten waarop een goed geplaatst woord wonderen uitricht maar een dom. on doordacht gezegde vijandschappen schept en goede verhoudingen ver nielt. OTTAWA, 21' Mei (Havas) In Canadee- sche parlementaire klingen geeft men te ver staan, dat de Britsche delegatie, belast met het aankoopen van vliegtuigen, een volledig succes schijnt te hebben behaald. Met voorbe houd van de goedkeuring der regeering te Londen zouden met elf vliegtuigbouwers con tracten kunnen wórden gesloten voor de leve ring van verscheidene honderden vliegtuigen. WEENEN, 21 Mei (Reuter) Te Weenen wordt een „zuiveringsactie" op groote schaal ten uitvoer gelegd van schoolboeken en boe ken, welke in de openbare bibliotheken aan wezig zijn. De volgende soorten werken moeten worden verwijderd: de boeken, waarin de En- gelsche, Franscche en Amerikaansche lectuur, bij een vergelijking met de Duitsche gunstig worden beoordeeld; de boeken, waarbij het pa cifisme en de Volkenbondsidee worden onder schreven; werken over atheïsme, en werken van Cristian Scientists en adventisten; werken van Joden en hun gunstig gezinde personen; werken op het gebied' der psycho-analyse en de werken van dr. Montessori. Heiligeweg 39-45, A'dam. A. J. v. d. MADE OOK VOOR INDISCHE RIJSTTAFEL Stand op Zondag 1 uur v.m. 765,9 Vorige stand: 765,6 I

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1938 | | pagina 1