Stimuïeering van het normale
bedrijfsleven
3
2.90
lï\E VERGISSING
i
OR. COLIJN: „HETMIDDEL
TOT VERBETERING"
Heden verscheen:
MAATREGELEN EN INSTELLINGEN OP GEBIED DER
VOLKSGEZONDHEID IN EEN STAD VAN 90-000 INWONERS
Het is verkrijgbaar in den boekhandel of bij den uitgever C. G. Cantpagne's
Boekhandel en Uitgeverij Enschede
ZATERDAG 4 JUNI 1938
TWEEDE KAMER
Ter bereiking van dit doel zal geen
enkel deugdelijk middel uit
geschakeld worden
Werkfondscredïet
is verhoogd
i
Probleem toch nog
angstwekkend
Arbeidsspreiding
Geen arbeidsdienst als
Staatsopvoeding
Moties verworpen
Gestrand en weer vlot
De „Poelau Roebiah" in het Suez-
kanaal vastgeloopen
OP SPOORBAAN DOOR TREIN
OVERREDEN
Het slachtoffer zal beide beenen
moeten missen
STEUN ZALMVISSCHERIJ
Toeslag komt te vervallen
INT. WEGENCONGRES
Gedelegeerden van de Ned. Regee
ring benoemd
CLEARING MET DUITSCH-
LAND
Stand per 31 Mei 1938
Rotterdam houdt vast
aan Overschie
Anders weigert het Waalhaven
aan Defensie af te staan
TWEEDE KAMER
De electriciteitsvoorziening
op de agenda
Door A. H. J. Coppes, Arts en J. B. Broekhuis, journalist beiden te Enschede
DE HUISHOUDING OP HET
PLATTELAND
Nieuwe leeraressen voor het
voorlichtingswerk aangesteld
WINKELS GEOPEND OP
EERSTEN KERSTDAG
Chr. Organisaties vragen
voorziening
UIT DE STAATSCOURANT
Onderscheiding
Posterijen
Voorzitter commissie
Rechterlijke macht
VAN SUPER QUXXiD
^°°r Guy Hamilton
DEN HAAG, 3 Juni 1938
Het werfcloosheidsdebat is ten ein
de gekomen, na de Kamer vijf ver
gaderingen lang bezig gehouden te
hebben.
In hoeverre de besprekingen hebben bij
gedragen tot verheldering van inzicht in
het ontzettend moeilijke werkloosheidspro
bleem en dus tot eenige vergemakkelijking
van de oplossing daarvan, daarover zal
Wel heel verschillend geoordeeld worden.
Een der belangrijkste resultaten van de
debatten is in ieder geval, dat het Neder
landsche volk en vooral het werklooze
deel daarvan met voldoening zal kunnen
constateeren, dat het lot van den werk
looze in het bijzonder en de nationale
welvaart-door-arbeid èn Kamer èn Regee-
ring zeer ter harte gaan
Minister-president COLIJN heeft vanmiddag
'Weeden termijn gesproken om niet minder
an 24 woordvoerders van antwoord te dienen
"|.deed dit op de hem eigen wijze, in nadruk-
din Wel ov®rwogen, maar niettemin leven-
vJw taal' nu en dan met eeni=re heftigheid en
«evendiging van zijn mimiek, als hij van
nwaardige critiek moest gewagen.
rachtig overzichtelijk had de minister zijn
oe weer opgebouwd.
en begon met enkele groepjes van sprekers
w een aantal in het debat gebrachte onder-
trf.rpen van zich af te schudden: met de ex-
los i1Sten' die a Pri0ri verklaren, dat de op-
van het werkloosheidsvraagstuk in on-
Valt- S door deze Regeering niet mogelijk is,
Ch n'et 4e debatteeren, evenmin als met
nristen-democraten en staatkundig-geref or
eerden, die apert onvervulbare dingen vragen.
hp °°r de uitvoering van nuttige locale werken
eft de Regeering open oog. Het blauwe boek
0 b bet N. V. V. heeft de Regeering te harer
ienteering niet noodig gehad: van al de 647
s >frin Benoemde werken waren er vóór de ver-
3cbÜning van het' boek bij het Werkfonds reeds
- in behandeling of uitgevoerd, en daar-
ast zijn er nog 338 werken aangepakt, welke
eeiemaal niet in het boek voorkomen. Als er
rtraging bestaat, mopperen de ministers zelf
het hardst!
Intusschen zal geen enkele aanbeveling, van-
ut de Kamer ten beste gegeven, verwaarloosd
Worden.
Uit drie deelen was 's Ministers rede opge-
r°Uwd: l oorzaak, stand en verloop der werk-
oosheid; 2 beschouwingen over de financieels
«sequenties en 3 opmerkingen naar aanlei-'
hig van de middelen, welke de Kamer en (of)
Regeering aangeprezen hebben, om verbe-
Ung in den toestand te brengen,
yooraf nog eenige cijfers:
„Waterstaat" zal méér uitgeven 35.mil-
e«, Defensie 60.millioen, aan werk-
,er®chaffing en werken van het Werkfonds
a 15 millioen; te zamen dus 133
anf 140 millioen. Onder aftrek van een en
bo blijft er minstens 125 millioen meer
j^bikbaar dan gemiddeld over de 5 vorige
GIn de „schok-tactiek", welke de heer Van
deren aanprijst, heeft de minister niet het
•mste geloof en hij wijst op Amerika, waar men
w °ï.tdurend geld in uitvoering van openbare
erken gepompt heeft, doch waar nadien het
°oger niveau niet gehandhaafd kon worden.
ren aanzien van de oorzaken der werklobs-
c°nstateerde dr. Colijn weinig verschil van
2icht; hoofdoorzaak is een oorzaken-complex
int1 internationalen aard, maar nu heeft de
terpellant nog een neven-oorzaak ontdekt:
Regeering zou den toestand verergerd heb-
h door normale werkgelegenheden van de
'heente lamgeslagen te hebbsn, maar zoo
kt de minister niet de Regeering heelt de
^meenten geprest tot uitvoering van minder
sterk; dat heeft de ongunstige financieele toe-
and der gemeenten zelf gedaan; het Rijk
c °est er zich alleen mee bemoeien, indien er
jheentefinanciën in de war liepen.
.°e publieke aanbestedingen van gemeenten
*iin
f 18
zeer zeker gedaald, en wel van 52 tot
millioen, maar in 1937 is dit bedrag weer
stegen tot 36.5; bovendien komen hier nog
««bestedingen van semi-officieele instellin-
f q biJ» zoodoende komt men voor 1937 tot
in f'5 millioen, terwijl in vroegere, vette jaren
totaal niet veel méér, n.l. 99.6 millioen
*erd aanbesteed.
Dr. H, Colijn, die namens de Regeering
het werkloosheidsvraagstuk in de Twee
de Kamer besproken heelt
Wat stand en verloop der werkloosheid
betreft: wij mogen het euvel niet verklei
nen, maar ook niet vergrooteh; ondanks
den jaarlijkschen aanwas der arbeidsmarkt
met 30.000 a 40.000 werkkrachten, is de da
ling van het werkloozen-cijfer nog niet tot
stand gekomen, wel is zij belangrijk ver
traagd.
Eind April 1938 waren er nog 354.715 werk-
loozen en half Mei nog 347.178. In Engeland
steeg het werkloozencijfer met niet minder dan
300.000 in één jaar! Het aantal t-ot arbeid on-
geschikten wordt getaxeerd op 38.000, vöor
„normale" werkloosheid mag men rekening
houden met- 70.000 personen, te zamen 108.000
personen, voeg daar nu bij de 75.000 (binnen
kort) in werkverschaffing, dan blijkt, dat nog
rond 165.000 werkloOzen aan arbeid geholpen
moeten worden.
Maar aldus zuiver gesteld, is het
probleem evenzeer nog van angst
wekkende beteekenis, vooral ais men
de gevolgen der rationalisatie, die
onvermijdelijk is, ook voor de toe
komst in aanmerking neemt.
Terloops vermeldde de minister hier, dat in
het zoo vaak geroemde Zweden in vorige jaren
gemiddeld voor werkverschaffing, enz., is uit
gegeven 62 millioen, in Nederland echter
75 millioen; zijn welvaart heeft Zweden aan
zijn ruim verzesvoudigden export van ijzererts
te danken.
Dat de Regeering uitsluitend maar naar een
sluitend budget had gestreefd, daarbij den
„mensch" vergetend, weersprak de minister: in
zeven jaren tijd is voor 1124 millioen inge
teerd, en rekent men er de komende spoor-
wegaflossinge'n bij dan komt men tot een ver
hooging der Staatsschuld met 1264 millioen.
Het is om van te duizelen! Dagelijks zucht ik
over die schulden, klaagde dr. Colijn.
Nu wil men de z.g. goudvoorraden gebrui
ken, maar men vergeet, dat dit geld niet van
den Staat is!
Hèt middel tot verbetering van
den toestand ziet de minister in sti
muleering van het normale bedrijfs
leven.
Hoe dit te bereiken? Geen enkel
middel, dat deugdelijk kan zijn,
wordt uitgeschakeld.
Misschien zal de invoer van bewerkte goederen
nog meer geremd moeten worden, misschien
zullen wij bestaande of nieuwe industrieën moe
ten helpen; eerst, wanneer concrete voorstellen
ter tafel komen, kan een gedragslijn overwogen
worden. Misschien en de minister zeide het
met droefheid in zijn stem zal er ook afge
weken moeten worden van de vrijhandelsrichting.
Voor verbetering van den export moge de regee
ring in nader overleg met het bedrijfsleven en
ook met de arbeiders de beste oplos
sing zoeken.
Van arbeidsspreiding, b.v. door toepassing van
een arbeiders-rouleersysteem, verwacht de re
geering veel heil, maar daartoe behoeft zij groo-
tere bevoegdheden, die de Kamer haar echter
wel niet onthouden zal.
Verkorting van den arbeidstijd heeft de volle
aandacht der regeering. In de meeste gevallen
zullen wel bijzondere maatregelen voor de uit
voering noodig blijken. Alle overige aanbevolen
middelen (b.v. ook verleening van loontoesla-
gen) worden sinds twee maanden nauwkeurig
onderzocht.
De openbare-werken-politiek zal, evenals die
der stimuleering van het bedrijfsleven, een zaak-
van langen duur zijn, ter overbrugging van den
tijd, noodig om langs reëelen weg het beoogde te
bereiken; de eischen van economische nuttigheid
zullen intusschen niet te strak worden genomen
Alle krachten worden aangewend, om de Zui-
derzee-drooglegging te bespoedigen, maar een
tijdstip is nog niet aan te geven.
Op spoedige verdwijning der groo-
te werkloosheid mag niet gerekend
worden, wel mag worden gehoopt op
een belangrijke vermindering daar
van.
Het probleem zal zijn, de geblok
keerde gelden binnen bepaalden tijd
te verwerken.
Ten aanzien van de hoe-grootheid der bedra
gen zal alléén de regeering de teugels in handen
houden. Er valt niet te denken aan verstrekking
van gelden a fonds perdu aan de gemeenten,
we kunnen misschien wat ruimere voorschotten
geven, maar in ieder geval geen f 150 millioen
méér.
Ten aanzien van het kampwerk wil
de minister het particulier initiatief
aanmoedigen (er staat reeds f 3.2'
millioen voor op de begrooting),
maar nooit zal de Regeering mee
werken tot invoering van een Ar
beidsdienstplicht met het karakter
van een soort Staatsopvoeding, in
wezen on-Nederlandsch.
Staatsmans- en Christenplicht is het,
met alle kracht de werkloosheid te
bestrijden, maar evenzeer is het deze
dubbele plicht, de financiën niet te
ontredderen.
Gedaan zal worden alias, wat menscheliiker-
wijze mogelijk is, nagelaten zal worden, wat
ons vaderland in den afgrond zou kunnen
storten.
Na 's ministers rede kwam prof. VAN GELDE
REN (S.D.A.P.) met twee moties, één be-
oogende de uitvoering der Werkfondswerken zóó
te versnellen dat in twaalf maanden tijd 150
millioen gulden zal worden verwerkt en een an
dere motie, strekkende ter snellere vermindering
van de werkloosheid, uit het Werkfonds niet. al
leen voorschotten, maar ook bedragen a fonds
perdu aan de gemeenten te doen verstrekken.
De N.S.B.-er WOUDENBERG oogstte een
lachsucces, toen hij in alleronbegrijpelijksten
ernst vertelde, dat de heer Mussert niet in deze
Kamer wil verschijnen omdat men hier zijn ca
paciteiten toch niet toonen kan en dat, als Mus
sert hier nog eens verschijnt, de Kamer zal heb
ben te zorgen voor een hem waardige „portuur".
Minister COLIJN wees de belde moties Van
Gelderen nadrukkelijk af. Het heele systeem der
financieele verhouding tusschen Rijk en Finan
ciën zal worden verstoord, indien de regeering
den weg der eerste motie opging en wat de twee
de betreft: de regeering, en alléén de regeering
moet de koorden van de staatsbeurs in handen
houden.
De eerste motie werd hierop verworpen met
46 tegen 28 stemmen. Vóór stemden de S.D.A.P.,
de N.S.B. (volgens den heer Woudenberg omdat
men daardoor de regeering met zijn afkeuring
wilde treffen! Dus niet om de mérites van de
zaak!), de Communisten en de C.D.U.
De tweede motie moest het afleggen met 47 te-
Het Nederlandsche motorvrachtschip „Poelau
Roebiah" van de Stoomvaartmaatschappij Ne
derland is Vrijdagmorgen in het Suezkanaal aan
den grond geloopen.
Het schip was op weg van Batavia naar Am
sterdam.
Omstreeks acht uur Vrijdagavond is bij de
Stoomvaartmaatschappij „Nederland" bericht
ontvangen, dat het motorvrachtschip vlot is ge
komen en zijn reis vervolgt.
De lading werd niet gelicht, hoewel daar eerst
sprake van was.
Donderdagavond omstreeks 10.50 uur
heeft te Leidschendam een ernstig ongeluk
plaats gevonden, waarvan de 38-jarige
werklooze P. Akerboom, wonende aan den
Broekweg te Leidschendam, het slachtoffer
is geworden.
A. had zich achter het posthuis van de
Nederlandsche Spoorwegen nabij k.m.-paal 18.4
van de lijn Den HaagRotterdam(Hofplein),
op het baanvak begeven.
Op dat moment naderde de electrische trein,
welke te 10.45 uit Den Haag was vertrokken en
welke had gestopt aan het station Leidschen
damVoorburg. A. werd door dezen trein ge
grepen en kwam midden tusschen de rails
terecht. Toen de trein tot stilstand was ge
bracht, bleek dat 's mans beide beenen waren
verbrijzeld.
Dr. Blom uit Voorburg, die de eerste hulp
verleende, heeft het slachtoffer, dat bewuste
loos was, direct per ziekenauto naar St. Anto-
nius-Hove te Voorburg doen vervoeren, waar
men direct is overgegaan tot het afzetten boven
de knie van beide beenen.
Op de plek, waar het ongeval geschiedde, be
vindt zich een trap, welke toegang geeft tot het
terrein van de Coöperatieve Groenteveiling,
zoodat het vermoeden bestaat, dat de man, om
welke redenen dan ook, zich naar dit terrein
heeft willen begeven. Een raadsel is, dat de
man den trein niet heeft hooren aankomen,
daar deze de groote ijzeren brug over de Vliet
moet passeeren, wat uit den aard nogal lawaai
veroorzaakt.
Het treinverkeer ondervond ruim 15 minuten
vertraging.
Van bevoegde zijde wordt medegedeeld, dat
het nu in de laatste weken over het algemeen
is gebleken, dat de prijzen van de zalm niet
ongunstig en ook de vangsten bevredigend zijn,
waardoor de uitkomsten der zalmvisscherljen
zoodanig zijn geworden, dat de toeslag, welke
per pond zalm wordt gegeven, voorshands kan
gen 27 stemmen. Dezelfde bovengenoemde frac
ties lieten hun vóór vernemen.
Het wetsontwerp tot verhooging van het
Werkfondscrediet met 60 millioen gulden
werd daarop z-h.s. aangenomen.
Woensdag komt de Kamer weer bijeen, aller
eerst ter behandeling van de interpellatie Dieters
(N.S.B.) over den vleeschinvoer en daarop die
van den heer De Visser (C.P.N.) over de jongste
circulaire van den minister van Justitie betref
fende toelating en uitwijzing van vreemdelingen.
worden gemist in het voornemen ligt, den
toeslag op zalm zoowel voor de kantzalmzegen-
en galgvisscherij als voor de drijfwant-
steek- en weervisscherijen met ingang van
Dinsdag 7 Juni te doen vervallen.
Indien na verloop van eenigen tijd de om
standigheden zich in ongunstigen zin zouden
wijzigen, zal worden overwogen, zoo noodig
weder tot het geven van toeslag over te gaan.
Bij Koninklijk besluit zijn benoemd tot ge
delegeerden van de Nederlandsche regeering
voor het in de maanden Juni en Juli 1938 te
's-Gravenhage te houden Internationale We
gencongres: de heeren dr. ir. L. R. Wentholt
hoofd van den centralen dienst voor de wegen
en de bruggen, te 's-Gravenhage, tevens hoofd
der delegatie: ir. L. J. A. Bergansius, hoofd
ingenieur van den Rijkswaterstaat, te 's-Gra
venhage; ir. J. G. Bijl, ingenieur van den Haar
lemmermeerpolder, te Hoofddorp; ir. J. W
Clerx, hoofdingenieur bij de Publieke Werken
te Amsterdam; ir. W. J. H. Harmsen, hoofd
ingenieur-directeur van den Rijkswaterstaat, te
's-Gravenhage; J. E. van der Heijden, admini
strateur bij het departement van Waterstaat,
te 's-Gravenhage; ir. D. A. van Heijst, hoofd
ingenieur-directeur van den Rijkswaterstaat, te
's-Gravenhage; prof. ir. E. R. Hondelink. hoog
leeraar aan de Technische Hoogeschool te Delft,
te 's-Gravenhage; J. H. de Man, majoor dei
Genie, hoofd van het Centraal Inundatie- en
Technisch Bureau van den Staf der Genie, te
's-Gravenhage; ir. Th. M. B. van Marle, in
specteur-generaal van het verkeer te 's-Gra
venhage; ir. W. van der Vegt, directeur van
de Gemeentewerken, te 's-Gravenhage en ir.
L. T, van der Wal, hoofdingenieur van den
Provincialen Waterstaat van Zuidholland, te
's-Gravenhage.
Algemeene Clearlngrekening.
1. Stortingen in Nederland 31 Mei 1938
121,171.300 (23 Mei 1938 115.954.100).
Waarvan bestemd voor:
a. Achterstallige vorderingen 568.700
547.300).
b. Rentedienst Dawes- en Youngleening en
Stillhalte; Rentetransfer 2.268.400 2.143.000).
c. Vrije Rekening Reichsbank 11.998.100
11.385.300).
d. Nieuwe onder de Clearing vallende vor
deringen 106.336.100 101.878.500).
2. Stortingen in Duitschland (nieuwe vorde
ringen) 120.694.800 115.129.700).
3. Uitbetalingen in Nederland op nieuwe vor
deringen (1. d.) 105.875.200 99.607.800).
Laatst uitbetaalde nummers van storting:
tegen guldensvorderingen: 583.855a
tegen Reichsmarkvorderingen: 41109/82434
Speciale Verrekening
Stortingen in Nederland tegen afgegeven reis-
cheques 1.108.300 1.060.500).
Uitbetalingen in Nederland 213.000
174.300).
Nog beschikbaar 895.300 886.200),
Zooals reeds is gemeld, is Rotterdam niet
bereid zijn plannen inzake den bouw van
een nieuw vliegveld bij Overschie te laten
varen, ondanks den door den minister van
Waterstaat voorgenomen bouw van een cen
traal vliegveld te Leiderdorp.
Mocht Rotterdam voor den bouw van dit
nieuwe vliegveld geen toestemming krijgen,
dan zou Rotterdam ook weigeren het be
staande vliegveld Waalhaven aan Defensie
af te staan.
Hiertoe heeft Rotterdam ook het recht, want
bij de verkooponderhandelingen is als conditio
sine qua rren nadrukkelijlk overeengekomen dat
de verkoop slechts dan van kracht wordt als de be
trokkene ertoe medewerkt, dat Rotterdam zijn
nieuw vliegveld zal kunnen bouwen.
Tot oordeelen bevoegde kringen veronderstel
len, dat de voorkeur van de K.L.M. voor een
centraal vliegveld niet vreemd is aan de vrij
plotseline bezwaren van den minister van
Waterstaat tegen den bouw van het vliegveld
van Rotterdam. Wanneer nu de minister bij
zijn verzet blijft, dan kan Rotterdam weigeren
Waalhaven aan Defensie af te staan.
En bij den huidigen stand van zaken is
het dus niet bevreemdend, dat men ten de-
partemente van Defensie zich beraadt, wat
in dat geval dient te gebeuren. Een beslis
sing is nog niet genomen, maar er is wel
reden om te veronderstellen, dat Defensie in
dit geval van Waalhaven zal afzien en een
ander terrein voor den bouw van een mili
tair vliegveld zal uitkiezen.
De Tweede Kamer heeft besloten, het wets
ontwerp houdende algemeene regelen ter zake
van de electriciteitsvoorziening aan de agenda
toe te voegen.
Dit werk is bedoeld als informatorisch boek voor ieder die werkzaam is op sociaal-medisch en me-
disch-hygiënlsch gebied, o.a. gemeentebesturen, gemeenteraden, ambtenaren, medici, enquêtrlces, ar
menverzorgers, organisaties, verenigingen, kortom voor leder die Interesse heeft voor sociaal werk.
INHOUD: Inleiding, Drinkwater, Keuringsdienst van waren, Het openbaar slachthuis, Melk, Woning
bouw, Woningbouwverenigingen, Huurkoop-bouw, Verwijderen van afvalstoffen, Gemeenterelniging,
Vullberglngsdienst, Zlekenvervoerdienst, Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdienst, Tand-
heelk. verzorging der schoolkinderen, Consultatlebureaux van zuigelingen en kleuters, Praenatale zorg,
Uitzending van Enschedesche kinderen naar bulten, De Vereniging „Kinderzorg", Gemeentelijke Volks-
en sclioolbaden, Drankbestrijding, Arbeidsinspectie, Ziekonfondsen, Ziekenhuizen,
Kruisverenigingen, Wijkverpleging, Tuberculosebestrijding, Do strijd tegen de ge
slachtsziekten, Raad van Arbeid, Armenzorg, Zusters van Maatschappelijk werk,
Gestichtsverpleging, De Nazorgvereniging te Enschede, Consultatiebureau v. Gees
telijke Volksgezondheid, school voor B. L. O., Parken en Parkherstelllngsoorden.
Dus een werk van grote betekenis! De prijs is per gebonden exemplaar
In een Donderdag gehouden vergadering van
het bestuur der Stichting voor huishoudelijke
voorlichting ten plattelande, welke ook ir. A,
Roebroek, directeur-generaal van den landbouw
en ir. C. Stevens, inspecteur van den landbouw,
bijwoonden, heeft de voorzitter, prof. dr. G. A.
van Poelje, een elf-tal leeraressen geïnstalleerd,
die als landbouwhuishoudkundigen in elk van
de provincies ingeschakeld worden In het alge
meen voorlichtingswerk voor het boerenbedrijf.
Wijzende op de groote moeilijkheden, welke
ongetwijfeld aan dit werk verbonden zijn, acht
te prof. Van Poelje het een gelukkig verschijn
sel, dat deze leeraressen met het noodige idea
lisme vervuld zijn, om die taak aan te vatten.
Vervolgens schetste ir. Roebroek de beteeke
nis van de taak van de nieuwe leeraressen.
De gezamenlijke Christelijke organisaties in
het bakkersbedrijf hebben zich tot den minis
ter van Economische Zaken gewend met een
adres betreffende de winkelopenstelling op len
Kerstdag.
Daar Art. 4 a van de Winkelsluitingswet een
uitzondering vormt op het algemeen verbod van
Art. 2 van deze wet om gedurende den Zondag
een winkel voor het publiek geopend te heb
ben, is het wettelijk geoorloofd op 1 Januari,
24, 26 en 31 Dec. winkels, waar uitsluitend ot
in hoofdzaak brood, banket, suikerwerk en cho
colade wordt verkocht, ook gedurende den Zon
dag geopend te hebben. Zij meenen, dat deze
uitzondering niet gemotiveerd is en dat in deze
tijden van steeds verder gaande ontheiliging
van den Zondag alles gedaan moet worden, om
misbruik van den Zondag tegen te gaan.
Aan jhr. E. W. C. Six, directeur van het mu
seum te Dordrecht, is vergunning verleend tot
het aannemen van de versierselen van offi
cier der orde van het herstelde Polen („Po-
lonia ravtituta")
Aan den commies bij den PTT-dienst H. E.
Begemann is met 7 Juli 1938 op veraoek eer
vol ontslag verleend.
Met 1 Juni is benoemd tot lid en voorzitter
van de in artikel 5 van het Reglement auto
vervoer personen bedoelde commissie, prof. ir
H. van E'rcen te 's Gravenhage, thans lid van
die commissie.
Benoemd tot kantonrechter- plaatsvervanger
in het kanton Alphen: J. Boxem, ontvanger
der reg. en dom. te Alphen; mr. E. P. Verkerk
burgemeester van Boskoop.
v. °or Morris Is geen medische hulp meer
om° Heward- 't Spijt me. Maar 't ging er
JJ1, hij of ik. En ik wou het slachtoffer niet
«ito!"
"^tokjes," weerde Guy af. ,Er is nog alle tijd,
t me haarfijn te vertellen."
klB' het „Hart van Sheherazade" uit de
*'ete6mÜnheer Heward. Je kunt nooit
ben Denk niet, dat ik veel te ngmen zal heb-
Sciantwoordde Guy met eën grijns, ,,'k
str me' dat ik zeSSen moet, maar in den
jj 'Jö met Dyson trok ik aan 't kortste eind.
I] is er met ,een wagen vandoor en 't zal wel
kjet zonder den buit zijn." Guy ging naar de
he H kluis en vond ziJn vermoeden bewaar-
'd. Er lagen heel wat kostbaarheden maar
?h „Hart van Sheherazade".
Va st°Pte Quild in bed, na eerst op verzoek
den super de schatkamer afgesloten en
jj m de sleutels gegeven te hebben. Toen liep
®Ward naar de garage, waar een onaangename
a,rraf;sing hem wachtte. Zoowel zijn eigen auto
5 die van Quild waren verdwenen. Op den
°hcl vond hij een briefje, aan zijn adres ge
richt. Hij scheurde de enveloppe open en las:
„Ik heb ongevraagd uw auto geleend, mijnheer
Heward. U krijgt ze schoongemaakt van me
terug. Katherine Warr". Guy streek met zijn
hand door de haren. Zij was er dus ook van
door, evenals Paul Dyson. De vraag, wie met
leege en wie met volle handen gegaan was, leek
hem niet moeilijk te beantwoorden. De butler
vertrok 't laatst en daaruit meende hij te mo
gen concludeeren, dat juffrouw Warr de geluk
kige was geweest. Hij bewonderde in zijn hart
de jonge vrouw er zat een buitengewone
dosis durf in haar!
Guy besloot, dan maar den wagen van Mar-
maduke Bould te nemen, waarin hij superinten
dant Quild op diens verzoek naar 't station
Langport gebracht had. 't Was een oude kar,
vol kuren, maar in dit geval gold: beter wat
dan niets. Katherine Warr en Paul Dyson had
den intusschen wel geweten, wat ze lieten
staan!
Heward reed naar Langport. Quild lag in een
gerusten slaap en 't was niet noodig, bij hem
te blijven. Zijn eerste bezoek gold 't politiebu
reau, waar hij de jongste gebeurtenissen op
Lonely Moor rapporteerde. Toen belde hij den
apotheker uit zijn bed en sloeg een voorraad
verbandlinnen in. Quild stond er op, naar Lon
den te gaan, om daar zijn wond vakkundig te
laten behandelen en den achtergebleven kogel
te doen verwijderen.
Op Lonely Moor teruggekomen, wekte Guy
een dienstbode. Hij vertelde zonder meer, dat
juffrouw Warr en de butler verdwenen waren
en verzocht haar, zoo spoedig mogelijk voor
koffie te zorgen. Guy zat aan zijn eersten kop,
toen de inspecteur uit Langport verscheen. Zü
gingen samen naar de kamer, waar Quild lag.
Bij hun binnenkomen werd hij wakker.
„Goeien morgen Casson," begroette hij den
inspecteur, ,,'t Zal een lang verhaal worden en
'k hoop, dat je opschrijfboekje voldoende
ruimte heeft. Mijnheer Heward wil wel zoo goed
zijn verslag te doen van de gebeurtenissen tot
vannacht 't dramatisch besluit in Bould's
schatkamer. Ik spaar me graag een beetje.
Mocht mijnheer Heward in zijn verhaal iets
over 't hoofd zien, dan geef ik wel een aan
vulling."
Guy voerde blijkbaar Quild's opdracht tot
diens volle tevredenheid uit, want hij viel hem
geen enkele maal in de rede.
„Nu kom ik aan de beurt," zei de super, ,,'t Is
een feit, dat ik dokter Forrester direct ver
dacht al wist ik toen niet wie hij werkelijk was.
Wie had zoo'n gunstige gelegenheid om Bould
te dooden, als hij? Hij was met hem alleen
geweest, even voordat mijnheer Heward en juf
frouw Warr den ouden baas dood in bed von
den. Maar toen kwamen er allerlei complicaties
Welk belang kon de dokter hebben bij den
moord op Jimmy Burke? Wat deed die fluiste
rende butler op Lonely Moor? Welke rol speelde
juffrouw Warr in haar vermomming? Al die
factoren leidden de aandacht weer van den
pseudo-Forrester af. Wanneer Jimmy Burke
niet had geprobeerd, via een ladder Lonely
Moor binnen te dringen; wanneer niet een stel
sleutels van de schatkamer bij Dyson was ge
vonden: wanneer Andy Hawkins niet door een
raam had gegluurd; wanneer Dick Morris niet
naar Lonely Moor gekomen was en geprobeerd
had, Paul Dyson, evenals zijn vader, te ver
moorden wanneer dat allemaal niet was
voorgevallen, ja, dan zou ik den dokter beslist
bij zijn jaspanden gepakt hebben. Maar 'k wist
toen op geen stukken na, wat een misère voor
komen zou zijn, als ik 't ineens maar gedaan
had."
„Eén vraag, mijnheer Quild," viel Guy hem
In de rede. „Waarom vermoordde Morris Jimmy
Burke?"
„Om de eigen huid te redden. Burke zag, dat
hij Bould doodstak. Daarmee teekende Jimmy
zijn doodvonnis."
„Aangenomen. Maar ik begrijp evenmin,
waarom hij Bould vermoordde. Morris is ge
neesheer geweest. Hij had den ouden man een
verdoovend middel kunnen toedienen en daar
na op zijn gemak zich van de sleutels meester
maken."
„Er is geen kwestie van gemak geweest, mijn
heer Heward. Dat weet ik van Morris, die me de
toedracht vertelde, vóór hij stierf, 't Mag vreemd
klinken, maar 't is zoo Bould zelf bracht
Morris op 't idee, hem te vermoorden. U weet,
dat hij een dringende boodschap naar uw fir
ma zond. William Crampton stuurde u in zijn
plaats, 't Bar slechte weer was oorzaak, dat u
veel later kwam dan verwacht werd. Bould had
al herhaaldelijk naar u gevraagd. Bang, dat hij
sterven zou, vóór u op Lonely Moor was, nam
hij den gewaanden dokter Forrester in vertrou
wen. Bould's geweten knaagde. Hij wilde de
zaak met het „Hart van Sheherazade" in orde
maken, vóór hij zijn laatste reiB aanvaardde."
„Datzelfde veronderstelde jufffrouw Warr,"
knikte Guy. „Ze heeft het me gezegd."
„Juffrouw Warr is buitengewoon pienter, mijn
heer Heward. U zult dat trouwens zelf wel ge
merkt hebben. Maar om op Morris terug te
komen. Bould vertelde hem alles over het „Hart
van Sheherazade"; liet hem niet alleen de sleu
tels van de schatkamer zien, maar ook die van
de kleine kluis. Ze zaten in iets, dat ieder voor
een sigaren-aansteker zou aanzien, tusschen
watten, zoodat ze niet konden rinkelen. Juf
frouw Warr en Dyson wisten alles van de sleu
tels af, die Bould aan een kettinkje om zijn
hals droeg. Maar ze wisten niet, hoeveel moeite
zij er ongetwijfeld ook voor hebben gedaan,
waar de sleutels van de kleine kluis waren, 't Is
de ironie van 't noodlot geweest, dat Bould het
juist aan Morris vertelde, aan den man, die er
't felst op gebrand was, het „Hart van Shehera
zade" in bezit te krijgen. Hij verzocht Morris,
dit allemaal aan u mee te deelen, zoodat u
namens hem handelen kon. Bould liet een
schriftelijke verklaring na, aan uw firma ge
richt, mijnheer Heward, om het „Hart" terug te
bezorgen aan den rechtmatigen eigenaar, Sir
Godfrey Whitaker, en Jimmy Burke bijwijze van
schadevergoeding duizend pond uit te betalen.
Morris had geen gelegenheid meer, die verkla
ring machtig te worden en al had hij ze wei
gehad dan zou hij er nóg naast gegrepen heb
ben want juffrouw Warr was hem al vóór ge
weest."
„Houdt 't me ten goede," protesteerde Guy,
„nu neemt uw fantasie een al te hooge vlucht!'
„Werkelijk niet, mijnheer Heward! Bould ver
telde Morris, waar die verklaring zich bevond
op de bovenste plank van de kast in juf
frouw Warr's kantoortje. In een map, waarop
niet meer staat dan: J. Burke. We zullen
straks die kast doorzoeken, 'k Verwed er mijn
pensioen om, dat we de map leeg vinden. U
herinnert zich, hoe 'k juffrouw Warr haar
nachtelijk opruim-woede onder den neus
wreef."
Guy gaf zich niet gewonnen. „Wilt u dan
duidelijk maken, waarom zij die map niet veel
eerder heeft weggenomen? Waarom ze daarmee
juist tot op 't laatste nippertje moest wachten?''
„Omdat de dingen plotseling een keer namen,
dien zij niet kon voorzien. Geloof maar gerust,
dat zij de map dozijnen malen in haar han
den gehad heeft. Alleen de naam J. Burke
zei haar niets. Tot eergisteravond. Toen werd
tegen de stoep van Lonely Moor een geworgde
man gevonden Jimmy Burke. Daarmee had
juffrouw Warr den schakel, die haar ontbrak.
Zoodra ze de kans schoon zag, ging ze naar
haar kantoortje en maakte de map leeg. Zóó
is 't gegaan, mijnheer Heward, en niet anders.
,,'t Kan zijn dat u gelijk heb, super," zei Guy
onwillig. „Maar u bent er niet in geslaagd, mij
duidelijk te maken, welk motief zij had om dat
stuk weg te nemen."
„Een heel verklaarbaar motief, mijnheer He
ward." Quild lachte zachtjes. „Een uitstekend
zelfs. Want wat u nog niet weet en waar ik in
Langport achter gekomen ben juffrouw Warr
is in werkelijkheid Dorothy Whitaker, de zuster
van Godfrey!" (Wordt vervolgd)
