HOE ONZE VOORVADEREN REISDEN
BALLY MERCURY
FA. J. HUI
J. WENSING
moeder!
SCHOONMAKEN
N.V. „CEMSTÖ"
AardappelenberichtGeneeskrachtige Kruiden
f-a&S&l
,tU"f CHEVROLET
„MONUMENTO"
PEEPERKORN
A. ZONDERLAND
1
inmaa
OPZEELAND
I
ONZE ZOMER-BIJLACE
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Herinneringen aan
trekschuit en
diligence
AANVANG 15 JULI
Onze
werkelijk zeer sterk verlaagde
prijzen stellen iedereen in staat
een kwaliteitsschoen te kopen
HAARLEM - Groote Houtstraat 42-44
UTRECHT Choorstraat 32
NIEUWE
AUTOMOBIELEN
N.V. AUTOGARAGE VAN LENT
VAKKUNDIG
zucht niet
Van der Linden's Bakkerijen
,,WLIIMEINII!@liöOir
eem nessiri iHiyiLP mu
Drogisterij
A. J. VAN DER PIGGE, Gierstr. 3,Tel. 10563
pS&
GLAS IN LOOD
A. KUIJPERS
FAASE UW GROSSEER!
Het knusse roefje van de trekschuit hoeft pJaats moeten maken
voor de moderne spoorwagencoupé
Uit vroeger dagen
In de diligence
,Een scft&bsje uit vervlogen dagen! Door het mooie weer aangelokt verkozen vele
passagiers een ggzëllia zitje op het dak hoven het uerMÜf. de roei van de
trekschuit.
Moderne zakelijkheid
2 UUR GENOT
VOOR 8 CENT
Fa.J.P.STAM, HAARLEM
ZIJLSTR. 45, hk. Nassaul.
Telefoon 116 3 5
HAAR D E N
KACHELS en
FORNUIZEN
PIETER KIESSTRAAT 22
DAMES!
Fa. Gez. Corbière
CHEMISCH REINIGEN!
S] 28890 5% KORTING BIJ OPBELLEN
|gj 10% KORTING BIJ BEZORGEN
NASSAULAAN 30—32
BLEEKERSVAARTWEG
HEEMSTEDE
Vraagt ons
Van ouds het adres voor:
14 OF Vi LTR.M.DEKSELen RINC12c.
3< OF1 LTR.14c. 1H OF2LTR.16c.
INMAAKKETEL
MET THERMOMETER-
INZET EN 6 VEREN
Essenstraat 25-35 - Haarlem - Tel. 13460
Boldooi's maai-Eau de Cologne in y2 lifers
in diverse kwaliteiten
Flacons Eau de Cologne van 10 cis. tot 1.95 verkoop
Frictions en Lotions in y2 Liters voor kappers
Diverse Shampo's in pakjes en flacons
Huidcremes in tuben en luxe-potten
Schitterend verpakte potten Brillaniines en wiiie
Vaseline Boldooi's Pasiol in tuben en doozen
Grooie tuben prima Tandpasta 10 cis. verkoop
Enorme sorleering Tandborsiels v.a. 10 cis. verkoop
Groot sortiment Haarkammen, Stof- en Zakkammen
Hei adres voor:
onze „Succes" vliegenvangers
de beste en goedkoopste
Closetpapier in 125-, 150- en 200-grams rollen
„Pura" paienicrepe closeipap. 6 cis. verkoop
Rollen wit kastpap. „Hollandia" 10 cis. verk.
„Nuggei" schoenwii in potten, doozen en
steentjes - „Nuggei" schoencreams in alle kl.
enz., enz., enz.
WEDERVERKOOPER WINKELIER
Méér dan 40 jaar KL. HOUTSTRAAT 73 TEL. 12910
H-efc razen in het algemeen heeft de laatste
decennia wel geweldige veranderingen
ondergaan! Kenden onze overgrootouders
nog de diligence en de trekschuit, hun kinde
ren zouden deze reeds niet meer gebruiken en
«ieh met een sneller middel van vervoer, den
■poortrein, voortbewegen.
En de huidige generatie is met de, in den
loop der jaren steeds opgevoerde snelheid van
den stoomtrein niet meer tevreden, en aan
schouwt de nog snellere Diesel en Diesel-elec-
trische treinen, die door het rustige groene en
paarse Nederlandsche polder- erf heideland
schap als het ware voortglijden. Maakt de
stroomlocomotief met zijn witte rookpluimen
en des avonds met zijn rooden gloed uit den
vuurhaard tegen den donkeren avondhemel nog
een fantastischen indruk op de verbeelding van
hen, die hem nastaren of aan wie hij voorbij
rijdt, de moderne voertuigen missen ook dezen
aantrekkelijken aanblik, ja zij doen zelfs vooral
bij avond, wanneer ze in de verte door den
polder aan ons oog voorbijsuizen, als een stuk
kinderspeelgoed aan met hun vele, klein lijken
de, vierkante ruitjes, welke het licht der elec-
trische verlichting doorlaten.
Dat met de vervolmaking en uitbreiding der
vervoermiddelen ook het verkeer met enorme
schreden is toegenomen, is te begrijpen. Wie
reist kt tegenwoordig niet met trein, auto of
tram of autobus? Zelfs zijn er geheele nieuwe
toestanden geschapen, welker bestaan men vroe
ger nauwelijks vermoedde. Hoevelen immers,
die vroeger hun nering of ambacht in de plaats
hunner inwoning uitoefenden, trekken nu niet
dagelijks tweemaal of zelfs meer naar een
andere plaats om daar hun dagtaak te vol
brengen en tegen den avond weer terug te kee-
ren naar hun huisje ergens buiten, ver van
de steenen rumoerige stad? Zij heeten foren
sen en zijn, letterlijk en figuurlijk kinderen van
de twintigste eeuw!
Het reizen gaat nu zakelijk en snel.
De gemoedelijkheid van het reizen, vergele
ken met een honderd jaar geleden, is er dan
ook zeker niet op verhoogd. Integendeel. Wie
veel reist zal dit toegeven, al heeft hij de toe
standen van vroeger dan niet mede gemaakt.
Hoe velen verdringen zich thans niet op de
kleine twee- of driepersoonsbankjes in de elee-
trische treinen? En hoe dringt en wringt men
zich vaak niet door de twee smalle deuren,
waarin we vaak nog net op het laatste nipper
tje naar binnen springen, maar welke we ook
weer zoo gauw mogelijk uit willen, omdat nog
een ander middel van vervoer ons wacht, dat
ops verder naar huis zal brengen?
Wat wij kennen en aan den lijve vaak on
dervinden is de haast", welke eigenschap on
ze voorvaderen, hoe roemrucht ook vaak hun
daden geweest mogen zijn, toch wel niet be
zeten zullen hebben.
Wellicht hadden zij er geen behoefte aan en
wij kunnen hen er dan ook slechts gelukkig om
prijzen.
Het is daarom misschien wel aardig om nu
wij weer voor de vacantie staan, ons reis
plan reeds klaar in ons zak hebben en
straks, wanneer de verlossende dag van het
neerleggen van het werken eenmaal is aange
broken, den trein of tram te pakken en er op
uit te trekken, om nu eens in herinnering te
brengen hoe onze voorvaderen dan eigenlijk
wel plachten te reizen.
Zooals reeds gezegd, stonden hun de diligen-
oe en de trekschuit ten dienste. Hoe zoo'n
trekschuit er van binnen en van buiten uitzag
en hoe men trachtte den vaak langen reistijd
te verkorten, verhaalt ons Esquiros in zijn boek
„Nederland ën het leven in Nederland", welke
in 1858 het levenslicht aanschouwde. Daarin
ziet hij de trekschuiten als een soort gondels of
waterdiligences.
Over bijna de geheele lengte van ongeveer
dertig voet verheft zich een houten kast, dik
wijls groen geschilderd, waarvan het dak of
liever het dek, waarop de schippersknecht
loopt om zoo noodig te boomen of ander werk
te verrichten, bestreken is met een teerachtige
zelfstandigheid, waarover gestampte mossel
schelpen gestrooid zijn. Dit huis is in twee stuk
ken of kamers verdeeld. De grootste afdeeling,
het ruim, naar den kant van den voorsteven,
is bestemd zoowel voor personen als voor goe
deren. Daar varen 's winters de goede lieden
als in een doos opgesloten en in een zwaren
rookwolk gehuld.
Des zomers worden de houten luiken
weggenomen en staat dat gedeelte van het
dekzeil, waardoor de reizigers in- en uitgaan,
open. De tweede afdeeling is de roef, waartoe
een dubbele deur toegang verleent. Deze ka
juit, om het kamertje zoo te noemen, is klein
maar niet zonder smaak ingericht. De vier of
zes vensters hebben ieder een glasruit en zijn,
naar gelang van het seizoen, met roode of
witte gordijntjes behangen. In het midden staat
een tafel, waarop een koperen komfoor met
vuur en een ander, kleiner bakje, bestemd voor
de sigarenasch, beide schoongemaakt en ge
schuurd met een zindelijkheid, die alleen in
Holland en nergens anders wordt aangetrof-
v j:
Een 4 P.K-diligence!
fen. Een mat, een spiegel en des winters een
houten voetwarmer voor de dames, stoof ge
noemd, dat een potje of bakje van aardewerk
bevat, voltooien het ameublement.
Aan weerszijden staan banken, met kussens
bedekt, waarop de reizigers vis a vis kunnen
plaats nemen. Somtijds vindt men er eenige
boeken op een plank ten gebruike van den
leesgragen passagier. Dit eenvoudig en toch
uiterst waardeerbaar comfort kenschetst ge
heel den nationalen geest. De ruimte bij den
voorsteven is bezet met koopmansgoederen,
zakken, kisten, vaten en balen, terwijl het dek
bij den achtersteven ingenomen wordt door de
reizigers, die van de frissche lucht willen ge
nieten en den schipper, die onder het rooken
van een pijp kalm het vaartuig bestuurt.
Voorop staat de mast, die bij elke brug wordt
neergelaten. Aan den top daarvan is een lange
lijn bevestigd, waaraan het paard is gespannen,
dat de schuit voorttrekt. Dit paard wordt be
reden door een postiljon of jager, meestal een
jongen knaap, die van een ossehoorn is voor
zien, welken hij aan 'n touw om zijn schouder
draagt en waarop hij blaast, hetzij om het sein
tot vertrek te geven, hetzij om de bruggen te
doen ophalen of de schuiten, die van den an
deren kant op het vaarwater aankomen, te
waarschuwen. Van tijd tot tijd wordt aangelegd,
Moderne zakelijkheid in het interieur
van een derde-klascoupé der diesel-
electrische treinen
om passagiers uit te laten of in te nemen. Komt
men door een stad, dan wordt de lijn afge
spannen en brengt men de schuit al boomend
tusschen de andere schuiten en schepen door.
De Hollandsche schippers zijn luidruchtig
noch twistziek; het is een plezier hen rustig en
stil op het kalme water hun werkzaamheden te
zien verrichtenIs de vaart lang, dan gaat
een ieder in de roef zitten en zet daar zijn
bezigheden voort als ware hij thuis, want het
ligt in den aard der Hollanders zuinig te zijn
met hun tijd. In de roef wordt geschreven, ge
geten en geslapen, vrouwen verrichten er naai
en borduurwerk, de meer bejaarden breien. Van
de eene stad na de andere maken ze soms een
halve kous af.
Het handwerken van de Nede*landsche huis
vrouwen is dus geen uitvinding van dezen tijd,
evenals het rooken van de heeren, die de pas
sagiers niet alleen in de roef van de trekschuit,
maar ook in den coupé van de diligence als
het ware in een rookwolk zetten.
Over deze rookwoede in de diligence ver
haalt Hildebrand ons in de Camera Ob-
scura de volgende vermakelijke bijzon
derheden. Na eerst de verschillende persona
ges, die het voertuig met hun gewicht belasten
aan de hem eigen manier van beschrijven on
derworpen te hebben, bespiegelt hij de rookers
als volgt.
„Rookers! Daar was een tijd, mijne vrienden,
maar toen waren de Goudsche pijpen nog fat
soenlijk en de blikken sigarenkokers en zilve
ren pijpjes nog in de mode, dat geen welop
gevoed man, geen commis-voyageur, geen kwa
jongen zelfs (dat wel het onbeschaamdste slag
van wezens is!) een blad tabak zou hebben
aangestoken zonder eerbiedig te vragen: „Zal
het niemand" of althans:
niet hinderen?"
„zal het de dames
Nu is dit alles veranderd, constateert de
schrijver, en dat geldt voor tegenwoordig ook
nog, nu er geen trein of voorbalcon van een
tram meer is, waar niét gerookt wordt. Maar
eenmaal heeft hij toch „neen" moeten zeggen,
omdat de „stankfabriek" hem te erg hinderde.
„Het was tusschen Haarlem en Leiden", zoo
vervolgt hij, „Waarlijk al de raampjes (van de
diligence) waren gesloten en toch moesten er
twaalf menschen ademen en zes sigaren in het
leven blijven; maar hoe werd ik mishandeld
door den man, die naast mij zat en die dan
weer iets op mijn hoed en dan iets op mijn
regenscherm en dan iets op mijn voeten en
dan weer iets op mijn mantel en dan weer
iets op volstrekt niets te zeggen had; waarlijk,
ik was mijn leven niet zeker. Ook is de ge
heele wereld tegenwoordig op den voet van
tabakrooken gebracht; die kunst behoort vol
strekt tot het openbare leven en al haar toe
stel is zoo sportief mogelijk gemaakt; ieder rij
tuig is aan tabaksvervoer dienstbaar; alle sier
lijke uitvoerigheden der rookkunst zijn ingekort;
geen klassieke, langwerpige sineesverlakte
tabaksdoos meer met de handteekening van
den eigenaar in het deksel, maar tabakszakken
van een vieze varkensblaas gemaakt, met een
rood riempje aan het knoopsgat opgehangen.
Om de waarheid te zeggen zijn alle rok
zakken tabakszakken en wanneer gij een ge
zelschap fatsoenlijke heeren van onderschei
den kaliber en verdiensten bijeen ziet, kunt gij
er altijd van op aan, dat zij door elkaar gere
kend stellig zes of acht stuivers waard zijn
alleen aan sigaren, die aan hun lijf zullen
worden gevonden. Geen kiesch sigarenpijpje
meer, hetzij recht of gebogen, waardoor de
rook als 't ware werd overgehaald. Neen,
het afzichtelijke rolletje wordt, zooals het uit
de bespkselde vingers van den tabaksver-
koopersjongen komt, uit een papieren zakje
te voorschijn gebracht en in den mond ge
stoken, opdat men er een tweevoudig genot van
zou hebben, om van tijd tot tijd bezabberd en
beknabbeld over te gaan in de handen van een
ieder, die er een onzuiver vuur aan wil ont-
leenen. Geen reine blanke. Goudsche pijpen
meer met een voorzichtig dopje gewapend;
maar een leelijk, slangachtig, stinkend, prut
telend, door en door van vuiligheid doortrok
ken moffentuig.
En dan die nieuwmodische zwavelstokjes,
daar een mensch van opspringt als ze afgaan
en die een stankgas ontwikkelen, waarvan
iemand het hart in het lijf omdraait! O, wan
neer al deze schrikbeelden mij voor den geest
komen; als mijn gedachten zich hier, in de
zuivere atmosfeer van mijn studeervertrek,
waar, sedert mijn haard goed is uitgebrand,
niets is dat de verhouding van eenentwintig
deelen levenslucht tot negenenzeventig deelen
stiklucht (nieuwste berekening) stoort; als, zeg
ik, mijne gedachten zich hier in al die gru
welen verdiept en wanneer ik bedenk, dat ik
nog dikwijls, zeer dikwijls in mijn leven, mij
die indompeling in het dampbad van kruiden
van allerlei hoedanigheden zal moeten getroos
ten, dan waarlijk sluit mij het hart en beklaag
ik mij over de wreedheid van mijn natuurge-
nooten en half en half over de zwakheid
van mijn maag en de kieschheid van mijn ge
hemelte, die mij niet vergunnen (als onze
vaderen zeiden): „toeback te suygen". Want
gelijk men dieven met dieven vangen moet en
leugenaars met leugens tot zwijgen brengen,
zoo moet men, wordt er gezegd, ook rooken om
rookers te kunnen uitstaan
Zaten onze voorvaderen zoo knus en gezellig,
zij het dan veelal veel minder comfortabel
in het roefje van de trekschuit of in
den coupé van de diligence, en brachten daar
uren door nu wij veelal veel korter in onzen
electrische of coupé van den stoomtrein ver
toeven, is het vraagstuk: „raampje open
raampje dicht" nog niet, al zijn we dan een
eeuw later, afdoende opgelost en we vreezen,
dat daarmede ook het nageslacht nog wel te
kampen zal hebben, zy het dan, dat tegen
woordig nog al eens de sterke arm van den
conducteur aan wiens speurend oog geen
ongeldig abonnement ontgaat en die geen
kaartje overslaat, om het zooveelste gaatje er
in te knippen ter hulp wordt geroepen. En
over de ventilatie willen we maar niet schrij
ven, daar dit probleem nog in studie is en zelfs
de hooge tabaksbelasting den rechtgeaarden
Nederlander nog niet van zijn pijpje, sigaar of
sigaret afstand heeft kunnen laten doen!
Intusschen moeten wij veel van de Holland
sche gemoedelijkheid in onze moderne vervoer
middelen missen. In tram, autobus en trein
haast ieder zich naar binnen om een plaatsje,
liefst aan het raam in een hoekje te veroveren
en men acht zich bevoorrecht, wanneer ieder
zijn plaats voorbijgaat om eeng „lekker ruim te
kunnen zitten". Gesprekken, tenzij zakelijke,
worden bijna niet meer gevoerd. Handelsreizi
gers en marktkooplieden bekritiseeren de
markt, het weer en onder het verorberen van
een sigaar of sigaret, wordt de beurs een
hoofdpijninstituut voor amateurbeleggers, waar
van onze voorouders ook verschoond bleven
oesproken
Nu tijd geld is behalve dan voor het
te hooge aantal werkloozen prefereeren wij
een grootere snelheid boven de gemoedelijke
traagheid van de trekschuit. En bovendien bie
den de modem ingerichte coupé's in de nieuwe
spoorwegrijtuigen een comfortabele zitplaats,
welke de "-ehaaste reiziger toch ook niet ver-
émaósaz^i/
'37 en '38 modellen te huur
Zonder chauffeur, per dag per week of per maand;
desgewenscht all risk verzekerd
RAADHUISSTRAAT 53 - HEEMSTEDE - TEL. 28810
Off. Buick- en Chevrolet-dealer
DE GROOTSTE 8 CTS.
SIGAAR
FRANCO ZENDING DOOR
GEHEEL NEDERLAND
SCHOONMAKEN,
REPAREEREN,
PAS MAKEN en
POETSEN VAN
ALLE SOORTEN
Haarlem Telefoon 10408
ELECTRISCHE SMEDERIJ
Als Uw kinderen slecht eten,
geef hun dan brood van Van
der Linden. Dat wekt den eet
lust op, dat geeft trek, dat
vernieuwt de kracht, dat
bevat lecitine, het verster-
kendste voedsel van dezen
tijd. In elk onzer broodsoor
ten is dit extra-voedsel ver
werkt; in melkwit, melk-
tarwe, in ons volkoren brood,
in gewoon wit- en tarwe
brood enz.
Neem de proef eens.
HAARLEM
WINKELS: KAMPERSTRAAT 15
DA COSTASTRAAT 46
Broodfabriek: Bakenessergracht 71
Telef. 13882
Wij leeren U Smyrna-
knoopen op de een
voudigste, soliedste en
voordeeligste manier.
Steeds demonstratie zonder
verplichting.
GROOTE HOUTSTRAAT 136
SPORTPANTALONS
GETINT 75 CENT
WIT 100 CENT
NA 5 UUR IN BESTELBUS (NAAM EN ADRES)
VAN ONDER TOT BOVEN
VAN BINNEN EN BUITEN
HAARLEM - TELEF. 11363
en allerlei wetenswaardigs over Chemisch reinigen.
Gratis toezending op aanvrage.
Als U prijs stelt op een PUIK BESTE AARDAPPEL, komt U dan eens
bij ons kijken. Wij hebben een reuze sorteering tegen extra lage prijzen.
Ook voor de echte DUIN-AARDAPPELEN zijn wij Uw aangewezen adres
KOMT, ZIET EN OVERTUIGT U VAN ONZE REUZE SORTEERING
SPAARNWOUDERSTR. 79—81
TELEF 12915
95
BIJLSTRAAT 24-30, TEL. 12615
SCHOTERWEC 9, TEL 12052
in 't goede genre en tegen billijken
prijs. HET ADRES IS:
Teekeningen op aanvraag verkrijgb.
