I
Zal Engeland thans stappen doen in
de Tsjechische kwestie?
Het 40-jarig regeeringsjubileum van
H. M. de Koningin
WELLICHT EEN NOTA
AAN BERLIJN
BOODSCHAP VAN KARD.
GOMA Y TOMAS
HERVATTING VAN DE
ONDERHANDELINGEN?
Italië verwacht
geen oorlog
Het nieuws van heden
DE BAROMETER
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
Y11
ar K^\\\W|U|Y1]l111(
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1938 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE,
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21370
De Runciman-missie aan het werk in haar hoofdkwartier te Praag, hotel Alcron.
Zittend van links naar rechts: Peto, Runciman, Ashton Gwatkin, Henderson;
staande links: Stephens en Stopford
Over het algemeen vindt men
den toestand niet
ernstiger
Radiorede van den
President
Wordt art. 16 van het
Bondspact gewijzigd?
Vertegenwoordiger van de Ver.
Staten zal de Assemblee bijwonen
Treinontsporing in
Frankrijk
Sudeten-Duitschers betoogen
Fransche persstemmen
De materieele en moreele ver
woesting door den oorlog
aangericht
Vier Arabieren bij
botsing gedood
Auto met politiepersoneel werd
in hinderlaag gelokt
Het Weerj|iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijiiiiiimiiiii|
lmminimi!
Wensch der Duitsche
autoriteiten
Te Napels, is, een speciale missie uit Mandsjoekwo aangekomen,
eerbewijzen werd ontvangen
die- -met
De standvastige as-politiek
De Duitsche vloot-
manoeuvres
Tijdelijk gestaakt wegens
partijcongres
Juweelendiefstal in
Amerika
Vanmorgen is ten paleize te Amsterdam een deputatie verschenen van de Senaten
der Studenten Corporaties aan de Universiteiten te Leiden, Utrecht, Groningen,
Delft en Amsterdam. Zij werden gevolgd door een estafettelooper, den heer Z. A.
Dijkstra uit Groningen, (zie middelste foto) die een oorkonde kwam brengen
van de Kon. Ned. Athl. Unie, gewest Groningen en Drente. Ook de Nederlandsche
Jeugd in Gent had per estafette-looper met fakkel een gelukwensch doen over
brengen. Zij was ten Paleize veriegenwoor digd door de heeren H. J. H. M. Wensma,
organisator van den estafetteloop, Louis Baeck en Joh. Frederiks
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
Avondlijk défilé
voor Hitier
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
do kleine annonces „OmroeDers" zie de rubriek
LONDEN, 9 Sept. (Reuter) De terugkeer
van Chamberlain naar Londen en zijn con
ferenties met de overige ministers, benevens
het bijeenroepen van het kabinet voor een
Maandag te houden zitting, hebben in de
pers vele veronderstellingen opgeworpen.
Verschillende diplomatieke correspondenten
beweren, dat de eerste minister en zijn col
lega's beraadslagen over de vraag of een
nota aan Berlijn zal worden gezonden, waar
in gewezen zou worden op de vermoedelijke
ernstige gevolgen van een rechtstreeksche
Duitsche actie tegen Tsjecho-Slowakije.
De Times schrijft op geruststellenden toon,
Zeggende, dat er in de ontwikkeling van gisteren
te Londen niets is, dat nieuwe ongerustheid
Zou kunnen wekken, veeleer het tegendeel. De
toestand in Midden-Europa is niet plotseling
alarmeerender geworden. De Daily Herald
Roemt de bij eenroeping van het kabinet op
Maandag een voorzorgsmaatregel en schrijft,
dat het Tsjechische vraagstuk in de eerstvol
gende drie, vier dagen öf aanzienlijk verbeteren
Zal, öf wel zoo critiek zal worden, dat besluiten
Van het ernstigste belang genomen moeten wor
den. In een hoofdartikel schrijft de Daily Te-
GENEVE, 8 Sept. (Havas) Zelden heersch-
te er aan den vooravond van de zitting van den
Volkenbondsraad en van de Volkenbondsverga
dering meer bevlogenheid dan thans. De ver
tegenwoordigers der staten-leden worden door
de politieke onderhandelingen in hun land op-
Behouden. Geen van hen wil zijn stad verlaten
alvorens de verklaringen, die Hitier te Neuren
berg zal afleggen, te kennen.
Het begin der zitting zal echter niet worden
Uitgesteld en blijft op 12 September bepaald.
Het is van beteekenis dat de règeering der
Ver. Staten het secretariaat van den Volken
bond er van in kennis Leeft gesteld, dat zij
zich door haar gezant te Bern zal doen ver
tegenwoordigen. Het is de eerste keer dat de
fegeering der Ver. Staten officieel uiting geeft
aan haar belangstelling voor de debatten der
Assemblee.
Heden liep het gerucht dat de Britsche
regeering in den loop der vergadering het
initiatief zal nemen tot wijziging van art.
16 van het Volkenbondspact met betrekking
tot de sancties, in den door de Scandina
vische landen gew'enschten zin.
De woordvoerder der Britsche delegatie sprak
het bericht niet tegen, doch verklaarde dat een
dergelijk voorstel nog niet was geformuleerd.
VANNES, 9 Sept. (Havas) Tusschen Rate-
Rac en Reguigny is een trein met bedevaart
gangers ontspoord. Er zijn drie <}ooden en twin
tig
gewonden.
legraph„De vrede kan alleen worden verstoord
door een optreden van buiten af. Het is nog mo
gelijk te hopen, dat de Tsjechische regeering en
de Sudeten-Duitschers aangemoedigd zullen
worden om zich er toe te zetten, de details uit
te werken van de regeling, die voor bespre
kingen open is gebleven."
Gisteravond hebben 4000 Duitschers uit Cesky
Kroemlof en omgeving, voor het meerendeel
leden der Sudeten-Duitsche partij, betoogd. Zij
riepen: „Een rijk, een volk, een leider" en eisch-
ten den terugkeer bij het Rijk, een volksstem
ming en een actie tegen de Joden.
De betoogers drongen vervolgens door tot een
door de politie afgezette straat, waar het tot
een botsing kwam met tegenstanders. De politie
heeft de orde spoedig hersteld.
Gisteravond heeft een groep betoogers op de
groote markt te Fryvaldov (provincie Olomouc)
het Deutschland-lied en het Horst Wessel-lied
gezongen. Zij gingen om een politie-inspecteur
staan en drongen dezen op naar het politiebu
reau, dat zij probeerden binnen te dringen. Zij
werden verspreid. Er werden eenige ruiten ver
nield.
Intusschen wordt weer een incident gemeld
uit Aussig, waar het den scholieren aan het be
gin van het schooljaar verboden werd om in
Duitsche Wanderkleidung het onderwijs te vol
gen. Dit gaf aanleiding tot onregelmatigheden.
Het „Prager Tageblatt" meldt, dat Staats
president Dr. Benesj Zondagavond om zes
uur per radio 'n belangrijke boodschap tot
het volk zal richten.
Ten aanzien van het Tsjecho-Slowaaksche
probleem schrijft Bourgues in de Petit Pari-
sien:
„Wanneer het om normale onderhandelingen
ging tusschen twee partijen, zou een accoord
reeds thans volkomen mogelijk lijken. De Su
deten-Duitschers streven er niet bijzonder naar
opgenomen te worden door het rijk, waarin zij
verdronken zouden zijn in de Nationaal Socia
listische massa, zooals de bittere ervaring der
Oostenrijkers bewijst. Zij geven er de voorkeur
aan volledige autonomie te verwerven binnen
het kader van den Tsjecho-Slowaakschen staat,
waarin zij natuurlijk geroepen zouden zijn de
belangrijkste rol te spelen. Om diezelfde reden
voelen de Sudeten-Duitsche leiders geen enkele
geestdrift voor de gedachte van een plebisciet,
dat door de Hitleriaansche kringen in Duitsch-
land bepleit wordt. Er kan hierover geen enkele
twijfel bestaan, aangezien zij zelf dit verklaard
hebben tegenover bevoegde personen."
In de Epoque schrijft De Kerillis: „Zoolang
het nog tijd is, tpt de laatste minuut en met al
onze krachten, moeten wij Hitier waarschuwen.
Zijn vergissing zal ontzaglijk zijn, wanneer hij
zijn politiek grondvestte op het in gebreke blij
ven van Frankrijk. Frankrijk zal in 1938 even
min als België in 1914 in gebreke blijven. En
Engeland zal volgen en anderen zullen eveneens
volgen."
Blum schrijft in de Populaire: „Het probleem
is nog steeds hetzelfde: Tegelijkertijd de on
afhankelijkheid van Tsjecho-Slowakije en den
vrede in Europa handhaven. De oplossing is nog
altijd dezelfde voor de groote democratieën:
duidelijke standpunten innemen, een duidelijke
taal spreken. Berlijn moet begrijpen, dat men
niet verder kan gaan, omdat men reeds te ver
gegaan is."
In de maand November 1935 werd onder
voorzitterschap van Kardinaal Goma in Toledo
een „Seminarie-Week" gehouden, waarop
vooral gesproken werd over het tekort aan
priesterroepingen. Kort daarna brak de oorlog
uit. En nu, nog voor liet einde van den strijd
gekomen is, heeft de Kardinaal een ontroe
rende boodschap gericht tot de geloovigen, on
der den titel: „Na verloop van twee jaren". In
deze boodschap herinnert hij niet alleen aan
de materieele, maar ook aan de moreele ver
woesting, die de burgeroorlog heeft aangericht
Wij laten hier de voornaamste passages van dit
schrijven volgen:
Laten wij ons eerst bezig houden met de
seminaria, zoo zegt de Kardinaal Primaat; om
eenig idee te geven van de aangerichte schade,
geef ik hier eenige cijfers over de bisdommen,
waarvan de bisschopsstad niet in handen van
de Rooden was of in September 1937 reeds was
bevrijd. Van de 38 seminaria werden er 29 voor
oorlogsdoeleinden gebruikt: ze werden ingericht
tot kazernes, hospitalen, gevangenissen, wees
huizen; van de 9 overige zijn er verschillende
verwoest, terwijl enkele hun oorspronkelijke
bestemming behielden
Wij beklaagden ons reeds over de plotselinge
daling van het aantal seminaristen in Spanje:
in vijf jaar hebben w'ij 5000 roepingen verloren,
bijna de helft van het totale aantal.
Kardinaal Goma spreekt vervolgens over de
opleiding van de seminaristen, die niet geheel
bevredigend was, en welke toestand nog verer
gerd is doordat zooveel priesters in den burger
oorlog vermoord werden.
In bittere bewoordingen wijst de Kardinaal
dan op de economische crisis, die zeer goed
merkbaar is bij de opleiding der priesters. En
na twee jaar is onze financieele toestand niet
verbeterd. „Wij zouden kunnen rekenen op het
diepe geloof van ons volk; dit geloof, dat ber
gen verzet, zou ons in normale tijden zelfs hun
dagelijksche brood geven. Nu zal dat zeer moei
lijk zijn: jaren zullen voorbijgaan, voor ons
volk zijn welstand van weleer herkregen zal
hebben. Zal de godsdienstige reactie van ons
land 'n compensatie zijn voor den economischen
nood, waarin de Kerk zich bevindt?"
De Kardinaal laat hierop volgen: „De gods
dienstige reactie is nog een duister punt. In
ons diocees hebben wij de feiten onder het oog
gezien. Maar men kan zich afvragen: welk deel
moet men hiervan op rekening schuiven van een
schijnbare vriendelijkheid tegenover de Kerk,
nu het in sommige streken gevaarlijk is, eer.
tegenovergestelde houding" aan te nemen?
Maar het ergste is tach wel de diepe ont
kerstening van geheele gebieden, waar de over
heden God uit het openbare leven hebben ver
bannen. Wij hebben statistieken voor ons over
hetgeen tijdens de hegemonie der Rooden bi.;
ons is geschied. Het is beschamend: nooit heb
ben wij gedacht, dat de geest Gods bij ons zoo
vernietigd zou kunnen worden. Wat zal er over
gebleven zyn in de gebieden, waar men nu al
twee jaar leeft zonder God en zelfs in verach
ting van God, van Zijn Wet en Zijn Waarheid?
Onze vrees is niet ongegrond. De ooriog is
een slechte behoeder van de deugd, zelfs de
oorlog die met de hoogste idealen ondernomen
wordt. Ongetwijfeld schitteren op het slagveld
voorbeelden van vaderlandlievenden heldenmoed
en van christelijke deugdzaamheid. Maar in
den oorlog ontplooien zich ook de lagere in
stincten en in den langen stoet van ellende en
bloed vindt men veel geestelijke verwoesting.
De Kardinaal eindigt zijn schrijven met de
volgende woorden:
Tegenover het smartelijke perspectief, dat
vele streken ons bieden, rijst spontaan uit ons
hart omhoog het gebed: „Heer, zie op ons neer
en bezoek Uw volk, opdat het H. Sacrament
hier altijd moge worden opgedragen."
JERUZALEM, 9 Sept. (Reuter). Een autobus,
waarin zich Britsche politiebeambten bevonden,
is vanavond bij Jaffa in een hinderlaag terecht
gekomen. Er ontstond een gevecht met een ge
wapende bende, waarbij vier Arabieren werden
gedood.
Hoogste barometerstand 772.0 jE
te Stornoway en Blacksod
Laagste barometerstand 749.3
te Janmayen
VERWACHTING: Matige tot zwakken,
Noordoostelijke tot Noordwestelijken wind, 1;
nevelig tot licht of half bewolkt, weinig
of geen regen, koude nacht, overdag iets E
zachter.
Zon op v.m. 6.24 onder n.m. 7.29 uur. EE
Licht op n.m. 7.59. Maan op n.m. 6.56
onder v.m. 6 uur. Volle Maan 9.28 n.m.
NEURENBERG, 9 Sept. (Reuter). Alvorens
toe te stemmen in de hervatting van de onder
handelingen, zullen de Sudeten-Duitschers,
naar verluidt, er op aandringen, dat Hitier zijn
steun verleent ten behoeve van een zware be
straffing van de betrokkenen bij het incident
van Ostrava, aangezien zij van oordeel zijn, dat
de bij vroegere incidenten betrokkenen een te
lichte straf hebben gekregen.
De Duitsche autoriteiten wenschen
echter een zoo spoedig mogelijke her
vatting van de onderhandelingen,
teneinde Hitier de gelegenheid te
geven om in zijn redevoering van
Maandag aan te kondigen, dat een
regeling op handen is.
ROME, 9 Sept. (Stef.). De „Informazibne
diplomatica" schreef gisteren: „In verantwoor
delijke kringen te Rome volgt men met gesta
dige aandacht, maar tegelijkertijd met de groot
ste kalmte de ontwikkeling van het conflict
tusschen de Sudeten-Duitschers en de regeering
te Praag. De houding van Italië is geweest en
is nog overeenkomstig de politiek der „as"
uitgesproken gunstig ten opzichte der door
Henlein in zijn acht punten van Karlsbad ge
formuleerde eischen.
Deze eischen, welke een territoriale autono
mie voor de minderheden inhouden, hebben
nooit het deeluitmaken van het geheel van den
Tsjechischen staat in discussie gebracht. Hen
lein heeft geenszins de volstrekte afscheiding
der Duitschers van den door Benesj gepresi-
deerden staat gevraagd. Deze radicale oplos
sing daarentegen is dezer dagen onder de oogen
gezien door invloedrijke bladen als de Londen-
sche „Times" en de Parijsche .République."
Het is den bevoegden personen te Rome dui
delijk, dat in de aangelegenheid der Sudeten-
Duitschers buitenlandsche en onverantwoorde
lijke krachten werken, welke haar verbindingen
te Moskou en Parijs hebben; krachten, die het
verzet der regeering te Praag aanvuren, door
haar de mogelijkheid van een misschien
denkbeeldige hulp voor te spiegelen en het
geschil op het plan der tegenover elkaar staan
de ideologieën te plaatsen.
In Romeinsche kringen wordt de houding
van het Duitsche volk, o.a. tegenover de Fran
sche semi-mobilisatie, gewaardeerd, evenals de
door Hitler in zijn proclamatie te Neurenberg
in acht genomen reserve.
De houding van Italië in de kwestie der Su
deten-Duitschers werd vastgesteld tijdens de
besprekingen, welke de Fiihrer te Rome met
den Duce had. Italië is niet tot het oproepen
van lichtingen overgaan, of tot andere
maatregelen van militair karakter, ten eerste
omdat de oorlogszuchtige stroomingen niet over-
heerschen en het van oordeel is dat een accoord
nog mogelijk is; ten tweede omdat zijn binnen-
landsch mechanisme het in staat stelt aan elke
eventualiteit onmiddellijk het hoofd te bieden."
De manoeuvres der Duitsche vloot, die eeni-
gen tijd geleden in de Noordzee begonnen waren,
zijn tot 12 Sept. afgebroken. Men wilde de man
schappen in de gelegenheid stellen, het partij
congres te Neurenberg bij te wonen.
Na hervatting der manoeuvres zullen onge
veer 50 oorlogsschepen oefeningen houden in
verband mët de bescherming van koopvaardij
schepen. Na 20 Sept. zullen ook de reservisten
der kustverdediging aan de manoeuvres deel
nemen. Omvangrijke oefeningen, ter bescher
ming der Duitsche kust, zullen plaats hebben.
INDIANAPOLIS, 9 Sept. (A.N.P.). Vier
bandieten hebben gisteren in een juwelierswin
kel alhier een diamanthandelaar uit New York
overvallen, dien zij beroofden van een partij
diamanten ter waarde van 40.000 dollar. Zij
wisten met den buit te ontkomen.
De Vereenigde Staten loonen belang
stelling voor de Assemblee, vertegen
woordigd door den gezant te Bern.
Er loopen geruchten over openlijke
stappen van Engeland inzake Tsjecho-
Slowakije.
Belangrijke boodschap van Kardinaal
Goma Y Tomas over de materieele en
moreele verwoesting door den oorlog
aangebracht.
Diocesaan Bureau voor Katholieke Actie
in het Bisdom Haarlem opgericht.
Voor den tuinbouw is alsnog f 1.125.000
beschikbaar gesteld.
Een gedeelte der bosschen bij Eerde
wordt eigendom van het Rijk.
23 Gewonden bij een vuurwerk te
Malang. (N.-I.)
Benoemingen bij de paters Jezuieten.
Verkeersongelukken te Soest. Incident
tusschen officier en plaatselijke politie.
O O
Donderdagavond defileerden 20000 politieke
leiders langs Hitier, ieder met brandende fak
kel; tienduizend vormden een gesloten groep
marcheerend tusschen 10000 anderen die in het
rond stonden opgesteld.
De Führer zag toe vanaf het balcon van zijn
hotel.
Stand op Vrijdag I uur n.m.: 765.2
Vorige stand: 764.8
