Heel de wereld wacht met
spanning op Hitler's rede
„Engeland kan niet buiten een algemeen
conflict blijven als Frankrijks
integriteit wordt bedreigd"
MEDEDEELING
Het Britsche kabinet? bijeen
Kalmte bewaren
Het nieuws van heden
Militaire maat
regelen
SINT PETRUS"
Het voorbeeld van de
Nederlandsche regeering
DUIDELIJKE TAAL VAN
MINISTER SARRAUT
DE BAROMETER
TROEPENBEWEGINGEN
LANGS DEN RIJN
VREEDZAME OPLOSSING
NOG STEEDS MOGELIJK
Voorzorgen van Zwitserland
en België
De N.V. Dans-Academie J. G. Martin Zonen
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
MAANDAG 12 SEPTEMBER 1938 - AVONDBLAD
N.V. VERZEKERING MAATSCHAPPIJ
Levensverzekering - Studieverzekering
Lijfrente
Collectieve Pensioenverzekering
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21374
bericht hiermede, dat de uren voor inschrijving en besprekingen,
betreffende clubs en lessen Seizoen 1938/39, zullen aanvangen
op DONDERDAG 15 SEPTEMBER van 11—12, van 2—5 en van
79 uur
SCHAGCHELSTH. 29 TE HAARLEM - TELEF. 10806
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
Laat het buitenland zich niet in
Frankrijk vergissen"
Manoeuvres uitgesteld
Sudeten-Duitschers hebben Zondag
een beroep gedaan op
Lord Runciman
Te Neurenberg gaan de
wildste geruchten
De stemming te Neurenberg
Th plaats daarvan publiceeren de bladen
«euwe gruwelverhalen uit TS-jechOr Slowakije.
De berging van een Chineesch passagiersvliegtuig, dat tusschen Macao en Kanton
door, de Japanners is neergeschoten. Veertien personen kwamen aim, het leven
De militaire toestand
in West-Rusland
Diverse maatregelen sinds den
Anschluss
probleem bijeen zijn
Downingstreet afgesloten
„Wij willen autonomie,
volksstemming"
Franco wint den strijd
aan de Ebro
Het linksche leger verslagen
MALIEBAAN 50 ÜTRECHT
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 et., Ingez.
nnededeelingen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Het WeeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiHiiiiiiii^
VERWACHTING: Meest matige Noord-
westelijke tot Zuidwestelijken wind, neve-
lig tot betrokken of zwaar bewolkt, weinig :Z
of geen regen, weinig verandering in tem-
peratuur.
Hoogste barometerstand 771.7 te Valentia
Laagste barometerstand 742.0 te Ingö
Zon op 6.29 - onder 7.22 - Licht op 7.52
Maan op nam. 8.04 onder v.m. 9.31
17 September L. K.
Nu Europa in tot berstens toe ge
spannen toestand leeft, nu welhaast
ieder, die het verloop der gebeurtenis
sen in Neurenberg, Praag en Londen
volgt, zich afvraagt wat de naaste toe
komst zal brengen, is het wellicht goed
erop te wijzen, hoe de Nederlandsche
regeering volkomen terecht haar kalm
te bewaart en „rustig te midden der
golven" haarsweegs gaat.
Aan geruchten, dat de Nederlandsche regee
ring den toestand met ernstige bezorgdheid
onder oogen zou zien en dat zij ingrijpende
maatregelen tot versterking, met name van
onze Oostgrens zou overwegen, ontbreekt het
niet. En dergelijke geruchten laten niet na de
nerveuze onrust nog hooger op te voeren.
Met den meesten nadruk zij daarom gecon
stateerd, dat de feiten al dergelijke geruchten
ten eenenmale logenstraffen.
De eenige „getroffen maatregel" in mili
tairen zin kan men dat woord niet eens ge
bruiken bestaat in een wijziging van de ver-
lovenregeling, die tot effect heeft dat alle
grensposten (niet alleen die in het Oosten, doch
evenzeer die in het Zuiden en langs de kust)
continu op hun normale vredessterkte blijven.
Nederland is noch direct noch indirect bij het
hangend geschil betrokken. Met al de mogend
heden, die er wel bij betrokken zijn, onderhou
den wij vriendschappelijke betrekkingen en wij
zijn in de verste verte niet van zin er eenige
verandering in te brengen.
I
Ook wanneer de spanning tot een conflict
zou uitgroeien, wordt het niet eens een
vraagpunt, welke houding Nederland zal
innemen; deze kan geen andere zijn, dan
die van volstrekte neutraliteit.
Ieder spoor van argwaan naar de zijde van
een grens moet dus zorgvuldig worden verme
den.
Alles wijst er intusschen op, dat de Neder
landsche regeering nog geen gewapend conflict
verwacht. De Ministerraad kwam Zaterdag
ochtend bijeen in verband met de voorbereiding
van de staatsbegrooting, die de volgende week
moet worden ingediend. Het is niet onwaar
schijnlijk, dat op deze vergadering de interna
tionale toestand een punt van bespreking heeft
uitgemaakt, doch uit het feit, dat de minister
van Buitenlandsche Zaken, Z. Exc. mr. J. A.
N. Patijn, aanstonds daarna, nog den avond
van denzelfden dag de Residentie heeft verla
ten om zich naar de vergadering van den Vol
kenbond te Genève te begeven, spreekt duide
lijk de overtuiging van het kabinet, dat ons
land dus voorloopig nog niet voor groote geva
ren beducht behoeft te zijn.
Luchthartigheid in deze ernstige zaken is de
Nederlandsche regeering vreemd, doch even
min laat zij zich meesleepen door ongerecht-
vaardigden angst. Zij houdt het hoofd koel.
Haar houding in deze moeilijke dagen van
internationale spanning moge den Nederland-
schen burger tot rust en moge de regeering van
menig ander land tot navolging aansporen.
Engeland heeft Berlijn doen weten, dat
het, indien Frankrijks integriteit wordt
bedreigd, niet buiten een algemeen con
flict kan blijven.
De Fransche minister van Binnenland-
sche Zaken wijst op de eensgezinde en
moedige houding van het Fransche volk.
Troepenbewegingen langs den Rijn.
Militaire voorzorgsmaatregelen worden
gemeld uit Zwitserland en België
Moordaanslag te Hollum. Moeder van
tehuis voor ouden van dagen ernstig ge
wond.
Geen ongerustheid over den toestand
van H. K. H. Prinses Juliana.
Ministerieel schrijven aan den Ned. Jour
nalisten-Kring inzake de uitzetting van
een Ned. dagblad-correspondente uit
Polen.
De heer G. J. Born, adj.-dir. der Ned.
Heide-Mij., zal binnenkort den dienst
met pensioen verlaten.
Nederlandsch-Belgische bijeenkomst te
Brussel in verband met de tot stand ge
komen sneltreinverbinding Eindhoven
Brussel.
De zaak Vrijman. Oud-minister mr. PI.
P. Marchant zal haar behandelen tijdens
de vergadering der A. R. U. A.
Breuk op de „Karimata"de molen zal
naar Kinderdijk gesleept worden.
Op de R. K. F.-vergadering te Amster
dam besprak ir. H. F. Hopster de kwes
tie der centralisatie.
Een nieuw wereldrecord van Ragnhild
Hveger.
„Trekvogels" clubkampioen athletiek
van Nederland.
O
NOYON, II Sept. (Havas). Bij de inwijding
van een monument heeft de minister van
Binnenlandsche Zaken, Albert Sarraut, een rede
gehouden waarin hij zeide: „Als het volk zich
in dienst van de grootheid van het land wil
stellen, is in Frankrijk niets onmogelijk.
Als morgen het uur van gevaar zou komen,
zou Frankrijk onmiddellijk weer even eensge
zind zijn als het was in vroeger jaren, wanneer
een buitenlandsch gevaar dreigde. Laat het bui
tenland zich daarin niet vergissen.
De handhaving van den vrede vraagt van
alle Franschen stoffelijke offers of doctrinaire
offers. Wij moeten eensgezinder dan ooit rond
om de regeering van nationale verdediging
staan. Het Fransche volk zal een nomogene
massa zijn, waarbij zich ongetwijfeld de elemen
ten van wijsheid en gezond verstand die nog zoo
machtig zijn in de wereld, zullen scharen.
Daardoor zal de vrede eens te meer gered
worden." Sarraut herinnerde in dit verband aan
de ondubbelzinnige waarschuwingen van Hall
fax en de treffende rede van den Amerikaan-
schen gezant.
De Fransche autoriteiten hebben besloten de
manoeuvres van de vijfde infanterie-divisie, die
gehouden zouden worden op 20, 21 en 22 Sep
tember in 't gebied van Caux, uit te stellen. De
opgeroepen reservisten zullen echter onder de
wapenen blijven.
Voor den eersten keer sedert het zomerreces
is het kabinet vanochtend in Downingstreet
bijeengekomen.
Het doel der vergadering is in de eerste plaats
alle leden van het kabinet in staat te stellen
den toestand te bezien in het licht der laatste
berichten uit het buitenland.
Zeer groote beteekenis kent men toe aan de
door Hitier vanavond uit te spreken redevoering.
In den loop der week zullen nog meer kabinets
zittingen worden gehouden.
Reuter meldt uit Keulen, dat Zondag
aan beide oevers van den Rijn talrijke troe
penbewegingen hebben plaats gehad.
In bijna alle richtingen en vooral in
het Saargebied heeft men dit in de afge-
loopen week kunnen opmerken liepen
nog laat treinen. Wat den rechter Rijnoever
betreft is men de meening toegedaan, dat
daar een groote troepenmacht, en in het
bijzonder zware artillerie, wordt samenge
trokken.
Stand op Maandag 1 uur n.m.: 763.8
Vorige stand: 763.5
De Britsche ministers hebben Zondag herhaaldelijk, soms uren achter
een, geconfereerd. Ook Eden en de Amerikaansche ambassadeur Kennedy
bevonden zich gisteren op het ministerie van Buitenlandsche Zaken.
De Britsche ambassadeur Neville Henderson heeft gisteren een vrij
langdurig onderhoud gehad met von Neurath, die lid is van den Ge
heimen Raad.
De Britsche regeering heeft Berlijn laten weten, dat Groot-
Brittannië niet buiten een algemeen conflict kan blijven, als Frankrijks
integriteit zou kunnen worden bedreigd.
Hedenmorgen is het geheele Britsche kabinet in Downingstreet bij
eengekomen. Met groote spanning wacht heel de wereld op de rede, welke
Hitier hedenavond te 8.40 Amst. tijd zal houden. Te Neurenberg gaan
op het oogenblik de wildste geruchten.
De leiders van de Sudeten-Duitsche partij in Tsjecho-Slowakije te Praag bijeen.
Van links naar rechts: dr. Sebekovsky, dr. Schicketunz, dr. Peters, Ernst Kundt,
Alfred Rosche
Bij uitstek bevoegde Hritsche kringen, die
alleszins in staat zijn, het standpunt van hun
Tand uiteen te zetten, hebben Zondagavond
voor de vertegenwoordigers van de pers com
mentaar geleverd op den internationalen toe
stand en de houding van Engeland te dien
aanzien. Men kan aannemen, dat deze verkla
ringen volkomen de inzichten van de Britsche
regeering vertegenwoordigen.
De Britsche regeering, aldus werd verklaard,
is er zich van bewust, dat de Tsjecho-Slowaak-
sche kwestie het uitgangspunt voor een gewa
pend conflict zou kunnen zijn, doch zij gelooft
hog steeds, dat het mogelijk is, dit vraagstuk
met vreedzame middelen op te lossen. Het is
volgens bedoelde kringen van het grootste be
lang, dat de onderhandelingen voortduren.
Niets zou rechtvaardigen, dat de onderhande
lingen worden afgebroken om plaats te maken
voor een krachtdadiger oplossing. Zoolang
Runciman te Praag blijft, ziet men geen en
kele reden waarom geen oplossing zou worden
gevonden. Het feit, dat zich nieuwe moeilijk
heden zouden kunnen voordoen, zou geen re-
hen zijn, het bemiddelingswerk niet voort te
setten: Dit is de meening van de Britsche re
geering en die van alle andere.
Voorts verklaart men, dat Enge
land niet afzijdig zou kunnen blij
ven in een algemeen conflict, waarin
de integriteit van Frankrijk zou wor
den bedreigd. Het is van het groot
ste belang, dat de Duitsche regeering
niet meent tegen Tsjecho-Slowakije
ongestraft een snellen en met succes
bekroonden veldtocht te kunnen be
ginnen, zonder te moeten vreezen
voor inmenging van Frankrijk en zelfs
van Engeland.
Tenslotte verklaart men, dat de regeering
der Vereenigde Staten voortdurend volledig
door de Britsche regeering van de ontwikke
ling van den toestand op de hoogte is gehou
den. Het is ook te dien ehtde, dat de Ameri
kaansche ambassadeur Zondagmiddag door
Ralifax ontvangen is en vervolgens een lang
durig onderhoud met Chamberlain heeft ge
had.
Reuter meldt uit Neurenberg:
In de afgeloopen zes en dertig uur is de
stemming zoo wild geworden, dat zij niet
meer de stem der natie of van de regee-
ringskringen weergeeft. Bij afwezigheid van
officieele richtlijnen uit den Deutschen Hof
geven de Duitsche autoriteiten en journa
listen zich aan wilde speculaties over.
Eenigen verklaren, dat een overeenkomst
met de Tsjechen onmogelijk is en een
oorlog niet meer valt te vermijden, terwijl
anderen beweren, dat een oorlog onmoge
lijk is.
Voor de meeste Duitschers is de Britsche
houding nog steeds niet te gelooven.
De gisteravond uitgegeven verklaring over de
®ritsche politiek is tot nu toe nog niet in de
Duitsche bladen gepubliceerd, hoewel zij gis-
avond wel door den voor het buitenland be
emden dienst van het Duitsche Nieuws-Bureau
"ferd verspreid.
MOSKOU, 12 Sept. (Havas). Hoewel de
berichten dienaangaande zeer schaarsch zijn,
schijnt het wel, dat aan de westelijke grenzen
der Sovjet-Unie belangrijke militaire voorbe
reidingen zijn getroffen. Na de aansluiting van
Oostenrijk bij Düitschland werden de militaire
districten Kiew en Wit-Rusland tot speciale
districtengemaakt. Thans wordt de nieuwe
lichting opgeroepen, terwijl de oudere niet voor
den 20en September naar huis zullen worden
gezonden. De gewone herfstmanoeuvres in deze
districten zijn zoo juist geëindigd evenals die
in het district Moskou en er trekken groote ge
motoriseerde troepenafdeelingen langs de
wegen.
Na de kabinetszitting van vandaag zal Lord
Delawarr zich per vliegtuig naar Genève bege
ven, waar hij ongetwijfeld aan de Hooge Com
missarissen der Dominions verslag zal uitbren
gen.
De spanning in Europa. Belangstelling rond het Ministerie van Buitenlandsche
Zaken te Londen, waar de ministers in conferentie over het Tsjecho-Slowaaksche
Als voorzorgsmaatregel heeft de politie
vandaag Downingstreet voor het gewone
publiek afgesloten.
Lord Runciman, die sedert Vrijdagavond op
het slot van graaf Czernin te Petersburg aan
den weg KarlsbadPraag vertoeft, heeft Zon
dagmiddag een delegatie van de Sudeten-Duit
sche partij onder leiding van den afgevaardigde,
Wollner, ontvangen. Wollner zette de grieven
der Sudeten-Duitschers uiteen en besloot met
de woordfin „wij schenken aan de Tsjechische
beloften geen geloof meer. Wij vertrouwen op
uw lordschap, dat u alles wat in uw vermogen
is, doen zult, opdat ons recht gedaan wordt".
Runciman liet door een tolk verklaren, dat
hij met de grootste belangstelling kennis had
genomen van de onder zijn aandacht gebrachte
gevallen van onrecht en het meegebrachte
actenmateriaal zou bestudeeren. Hij verzocht
echter wel in het oog te willen houden, dat
hij niet almachtig is.
Een uit duizenden menschen bestaande
menigte, die voor het slot wachtte riep in
spreekkoor: „Wij willen autonomie hebben."
Toen lord Runciman met zijn vrouw en
Wollner op het terras verscheen kwam er
geen einde aan het gejuich.
Voortdurend riep de menigte: „Beste
lord, maak ons vrij van Tsjecho-Slowakije".
Runciman liet Wollner aan de menigte dank
zeggen voor haar komst en verklaren, dat hij
hoopte, de diepe kloof die beide naties scheidt,
te overbruggen. Uit de menigte weerklonk de
roep „volksstemming".
In het lEngelsch sprak Runciman ten slotte
nog de volgende woorden, die door graaf
Czernin in het Duitsch werden vertaald. „Mijn
beste Duitsche mannen en vrouwen, gij leeft
hier in een wonderschoon land, zeker een der
mooiste op aarde. Moge God dit schoone land
den vrede schenken."
De menigte brak hierop spontaan in ge
juich uit.
zameld op het marktplein te Mohelnice. De
menigte schreeuwde „één rijk, één volk, één
Führer" en zong het Horst Wessellied en het
Deutschland über alles. De politie werd door
de betoogers aangevallen.
Te Jablonec hebben twee duizend manifes
tanten heropening van een door de autoritei
ten gesloten bioscooptheater geëischt. Na een
toespraak van een partijleider gingen de be
toogers uiteen. Eenige uren later kwamen hon
derden Henleinisten te Wimpiek bijeen om vrij
lating van een politiek gedetineerde te vor
deren. Ook hier ging men uiteen na een toe
spraak van een leider.
Te Liberec heeft zich gisteren een incident
afgespeeld, waarover het politierapport de vol
gende bijzonderheden verstrekt:
Des avonds tusschen 5 en 6 uur verzamelden
zich 2.000 Sudeten-Duitschers op een plein,
waar, naar men zeide, Henlein zou komen spre
ken. De politie, die trachtte het verkeer voor
opstopping te behoeden, werd ontvangen met
steenen en met kreten als: „weg met de Tsje
chische politie." Acht politiebeambten werden
gewond en twee hunner moesten in een zie
kenhuis worden opgenomen. Vier betoogers zijn
aan een verhoor onderworpen.
BERN, 12 Sept. (D.N.B.) Het federale
departement voor militaire aangelegenhe
den deelt mede: „Steunende op een mach
tiging van den bondsraad heeft het fede
rale departement voor militaire aangelegen
heden bepaald, dat vandaag, 12 September,
als voorzorgsmaatregel de mijnen moeten
worden geladen om eventueel de spoor- en
straatwegen aan alle grenzen onbegaanbaar
te maken.
Zaterdagavond hebben zich drieduizend per
sonen, voor het meerendeel Henleinisten, ver-
De mijnen worden door de vrijwillige grens-
beschermingsafdeelingen bewaakt. De bevol
king moet zich aan de door deze afdeelingen
gegeven bepalingen onderwerpen.
Het is verboden zich op te houden in de buurt
waar mijnen zijn geplaatst, deze te fotografee-
rén of te teekenen.
Het Belgisch dagblad Gazette publiceert het
volgend bericht:
Men weet, dat de internationale toestand
de Belgische regeering heeft genoodzaakt
zekere maatregelen te nemen, welke slechts
beschouwd kunnen worden als onmisbare
voorzorgen en niet als militaire besluiten,
welke de bevolking zouden kunnen veront
rusten.
Om deze reden hebben aan de Duitsch-Bel-
gische grens verscheidene troepenbewegingen
plaats gevonden, hieruit bestaande, dat in den
nacht van Zaterdag op Zondag artillerieafdee-
lingen, die te Elsenborn in kwartier lagen, naar
hun garnizoenen zijn teruggezonden.
De bereden artillerie uit Luik heeft des nachts
60 K.M. afgelegd. De carabiniers uit Eupen §n
Malmédy waren Zondag den geheelen dag ge
consigneerd. Tenslotte zijn de brigades van de
rijkswacht, die langs de grens zijn gelegen, even
eens krachtig versterkt, niet om, zooals was ge
zegd den uittocht van joden uit Düitschland
tegen te gaan, doch als militaire maatregel,
welke, naar het blad herhaalt, slechts als voor
zorg bedoeld is.
1 FRONT AAN DE EBRO, 12 Sept. (Havas.)
Naar de meening van het groote hoofdkwartier
van Franco is het linksche leger in Catalonië
thans verslagen, zoo al niet vernietigd.
De woordvoerder van het opperbevel heeft
aan den correspondent van Havas verklaard:
„het rechtsche leger heeft niet zijn beste troepen
en het gros van zijn artillerie en zijn lucht
macht in den sector van de Ebro in den strijd
geworpen, alleen met het doel den zak, die de
frontlijn vormt, kleiner te maken, doch wel in
de hoop, de strijdkrachten van den vijand te
vernietigen.
Onze zwaarbevochten zege der laatste dagen
zal eerlang vrucht afwerpen. De linksche le
gers zijn aan het einde hunner krachten. Dit
resultaat maakt op de openbare meening min
der indruk dan de verovering van een groote
stad, doch het belang er van is overwegend."