De stemming in de
Volkenbondsstad
Ashton Gwatkin confereert
met de Sudeten-leiders
Defensie ziet af
van Waalhaven
wmmmi/sp-.
VEREENIGDE katholieke pers
Men gelooft dat Londen en
Parijs het spel verliezen
Ook de Slowaken
eischen
ENGELSCHE KABINET
WEER BIJEEN
PRACHTIG WONEN
Rust in Tsjecho-
Slowakije
Het nieuws van Heden
Eerste trip der
Graf Zeppelin
DE BAROMETER
I .W
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE,
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f 3.25. Bij onze Agenten 2IVj ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1938 AVONDBLAD
VIER EN ZESTICSTE JAARGANG No. 21378
Patijn's rede werd met
sympathie aangehoord
Een delegatie gezonden naar
Dr. Benesj
Bureaux der Sudeten
verplaatst
mm
mm-
„De Britsche regeering moet thans
resoluut optreden
Betooging te Londen
DE MIDDEN EUROPEESCHE KWESTIE TSJECHO-SLOWAKIJE
Feoe<-GA^
(4s londen-parijs-praag-moskou) Slowaaksche probleem
Artikel van Mussolini verwacht
De houding van Japan
Amerika blijft waakzaam
Vele Sudeten-Duitschers naar
Duitschland gevlucht
SZALASSY ZIEK
Minister voelt dientengevolge niets
meer voor vliegveldplannen
te Overschie
Hefbrug te Gouwsluis
in dienst gesteld
Aanzienlijke verruiming voor de
scheepvaart
De verkiezingen in
Polen
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
Het Weerjiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiuiiij
Het schip staat onder commando
van Dr. Eckener
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 et Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel. BIJ contract sterk verlaagde prijzen Voor
do kleine annonces „Omroepers" rte de rubriek
Onze correspondent te Genève
seint ons:
In Genève neigt men tot de mee
ning over, dat de Westersche mo
gendheden vannacht' het spel verlo
ren hebben. In plaats van Benesj tot
een onmiddellijke afwijzing van het
Duitsche ultimatum aan te sporen,
hebben zij openlijk hun bereidwillig
heid tot onderhandelen gedemon
streerd. Daaruit heeft Hitier het be-
wijs kunnen putten dat den W.-Euro-
peeschen mogendheden iedere oplos
sing liever is dan een oorlog. Maar
deze oplossing sluit ook in, dat Tsje-
cho-Slowakije practisch uiteenvalt.
Het alternatief was: plebisciet of oorlog. Nu
Was het de vraag, waartoe de Westersche mo
gendheden zouden besluiten. Uit het feit, dat
zij het standpunt hebben ingenomen dat zoo
veel mogelijk aan de eischen van de Sudeten-
Duitschers moet worden tegemoetgekomen,
blijkt wel in welke richting men zich de oplos
sing heeft gedacht.
Men verheelt zich hier niet, dat Tsjecho-
Slowakije na het afstaan van het Sudeten-
Duitsche gebied een mossel zonder schelp wordt.
De debatten over de gisteren door de Mi-
bisters van Buitenlandsche Zaken van Zweden
en Nederland gehouden redevoeringen zullen
morgen worden voortgezet.
De belangstelling hiervoor is echter
ha de gebeurtenissen van den afgeloopen
nacht zeer verminderd, want de wereldgebeur
tenissen gaan thans geheel buiten den Volken
bond om. De verklaringen van minister Patijn
Werden ook door de trouwste aanhangers van
den Volkenbond met veel sympathie en be
langstelling aangehoord. Niemand stelt zich
Voor, dat de kleine staten de verantwoorde
lijkheid voor de uitvoering van de bepalingen
Van het Handvest zullen willen dragen, zoolang
de groote democratieën zelf voor deze verant
woordelijkheid terugdeinzen.
PRESSBURG, 14 Sept. (D.N.B.). Het be
stuur van de Slowaaksche Volkspartij heeft
Èisteren onder voorzitterschap van den vice-
Voorzitter, dr. Tiso, hier vergaderd en als zijn
meening geuit, dat de Tsjechische regeering
°ok thans niet tot oplossing van het Slowaak
sche vraagstuk wil overgaan. Het bestuur
eischte voor Slowakije zelfbestuur en besloot
®en delegatie naar president Benesj te zenden,
PRAAG, 14 Sept. (D.N.B.) De politieke lei-
Üing van de Sudeten-Duitsche party heeft be
sloten, ter beveiliging van de politieke en za-r
keiykê werkzaamheden, de bureaux te verplaat
sen van Praag naar het Sudeten-Duitsche ge
bied, daar in de tegenwoordige omstandigheden
öe verbinding tusschen Praag en de provincie
biet gewaarborgd is.
In het Sudeten-Duitsche gebied is de spanning sterk toegenomen. Ook in Eger
kwam het tot onlusten. Op onze joto ziet men in het midden naast den politie
agent senator Frank, die met opgeheven hand tot kalmte maant
PRAAG, 14 Sept. (Reuter).
Ashton Gwatkin is vanochtend te
Asch aangekomen voor een bespre
king met de Sudeten-Duitsche leiders,
die den geheelen nacht in hun nieu
we hoofdbureaux hadden vergaderd.
Gwatkin tracht de Sudeten-leiders te
overreden de onderhandelingen te
hervatten.
Om elf uur vanochtend is het kabinet in
Downingstreet büeengekomen.
Behalve de resultaten der gisteren door
Chamberlain en diens voornaamste collega's
gehouden beraadslagingen, die tot laat in den
avond hebben geduurd, zullen de ministers
ook beschikken over de resultaten der bijeen
komst, welke werd bijgewoond dbor de minis
ters der departementen van defensie en de
chefs van hun staven.
ASCH, 14 Sept. (D.N.B.) Konrad Hen-
Iein heeft gisteren met de delegatie der
Sudeten-Duitsche onderhandelaars den
stand van zaken bestudeerd. Daar inge
volge de gebeurtenissen der laatste 48 uren
en ingevolge de omstandigheid, dat aan de
eischen, welke de Sudeten-Duitsche partij
Dinsdagavond heeft gesteld, niet is voldaan,
de voorwaarden voor een voortzetting der
onderhandelingen in den geest van de
vroegere opdracht niet meer aanwezig
zijn, heeft Konrad Henlein de delegatie van
haar opdracht ontheven.
Alle Engelsche bladen wijzen op den toene-
menden ernst van den toestand.
NOOR Wc
LETl.«/v0
litauen
wirsf.
HONGI^
LANDEN WELKE ZICH NIET AFZIJDIG ZOUDEN HOUDEN BIJ HET TSJECHO-
DE AS ROME-B ER L UN 8MB WAAR SUDE TEN- PUI TSCHERS WONEN
De „Times" zegt: Uiteraard heeft Duitsch-
land een rechtstreeksch belang bij de evolutie
van den toestand in centraal Europa, en het
behoort niet aan de Britsche politiek te trach
ten het in deze gebieden aan den gang zijnde
natuurlijke proces tegen te werken. Doch waar
de Duitsche belangen het grootst zyn, kan de
verantwoording voor den vrede niet uitsluitend
op de schouders van anderen gelaten worden.
Elkeen, ook de regeering, aldus de „Daily
Telegraph", blijft hopen op een vreedzame re
geling, maar de beslissing ligt in handen van
anderen.
Slechts een haarbreedte zijn wij verwijderd
van een zoodanige Duitsche invasie, welke een
Europeeschen oorlog beteekent, en dan een
oorlog, waarbij Engeland terstond betrokken
wordt, schrijft de „Daily Herald". De beschik
bare tijd is wanhopig kort, maar zoolang er
gelegenheid is, hoe gering ook, moet zij worden
aangegrepen.
De vrede kan nog bewaard blijven, aldus de
„News Chronicle", indien de Britsche regeering
resoluut optreedt, in de nauwste samenwerking
met Tsjecho-Slowakije zelf, en met Frankrijk
en Rusland. Er valt geen moment te verliezen.
De „Daily Mail" meent, dat aan elk verzoek
om een volksstemming of aan elk ander plan
dat de minderheden in staat stelt over hun
eigen toekomst te beslissen, de grootste aan
dacht moet worden geschonken.
Een delegatie van communisten heeft gister
avond aan Chamberlain 'n boodschap overhan
digd, waarin wordt verzocht 't parlement weer
bijeen te roepen, en waarin tevens geprotesteerd
wordt tegen de rede van Hitier.
Op Trafalgar Square is een bijeenkomst ge
houden, na afloop waarvan een deputatie zich
begaf naar de Duitsche ambassade om een
protest in te dienen tegen de rede van den
Rijkskanselier, die gericht was tegen Tsjecho-
Slowakije, Engeland en de democratieën.
De Duitsche pers publiceert op in het oog
loopende wijze het ultimatum van Henlein en
de incidenten in Bohemen.
De „Völkischer Beobachter"- schrijft: Zie
daar het antwoord aan Benesj.
Het blad geeft toe, dat de toestand bui
tengewoon gevaarlijk is, omdat een massa
van 3Vz millioen menschen zonder leiders
tot daden van wanhoop kan worden gedre-
Het „Berliner Tagieblatt" spreekt van „Ras-
senrecht in nood", maar wijst er tevens op,- dat
de Führer alle verantwoording voor de vrije
onderhandelingen tusschen de Tsjechische re
geering en de Sudeten-Duitschers heeft opge
houden.
Het blad voegt hieraan toë: Duitschland zal
de onderhandelingen, die vrij en onbeïnvloed
moeten zijn, niet verstoren.
De pers richt tevens verwijten aan Engeland,
wegens zijn gebrek aan begrip der redevoering
van Hitier.
Volgens een radiomededeeling van Dinsdag
avond zal Mussolini in de „Popoio d'Italia" van
Donderdag een belangrijk artikel over den
internationalen toestand publiceeren.
De Parijsche bladen manen eenstemmig tot
koelbloedigheid en sterkte in den huidigen toe
stand.
Wat er ook gebeurt, zegt het „Journal",
Frankrijk en Engeland moeten hun stem in
het tragische debat laten hooren. Zij moe
ten alles in het werk stellen om koste wat
het wil, den vrede te bewaren, doch tevens
moeten zij op hun hoede zijn om niet het
volgende onweer over hun eigen hoofd te
zien ontladen. Waar zou Duitschland, dat
zwelt van trots door de reeks onbloedige
overwinningen, ophouden?
De „Figaro" wijst erop, dat het hier een es
sentieel Europeesch vraagstuk betreft. Wil een
redelijke oplossing tot stand komen, dan moet
eerst de rust in Tsjecho-Slowakije verzekerd
worden en moet een eind komen aan de inci
denten en geweldmethoden.
Het spel wordt voortgezet, schrijft de „Ordre"
en Roemenië, Joego-Slavië, Polen en zelfs Ita
lië, vragien zich af, wat hun met den verhaas-
V -V.
Benige uren voordat Rijkskanselier Hitier Maandagavond te Neurenberg zijn groo
te rede hield over Tsjecho-Slowakije, zag hij de Duitsche weermacht aan zich
voorbijtrekken. Een batterij anti-tank geschut met motortractie
Nog enkele moderne HEERENHUIZEN
TE HUUR. Zeer gunstig gelegen aan het
einde der Hyacintenlaan (omgev. Zijl-
weg). 7 kamers, vrij uitzicht op Overveen.
Met Centr. Verw.; slechts 50.p. m.
HOEKHUIZEN met GARAGE en KOEL
KAST 58.— per maand.
Bevr. op het werk en bij S. VELDKAMP,
van Dortstraat 90, Tel. 16373.
ten „Drang nach dem Osten" nog te wachten
staat. Londen en Parijs mogen niet verzwak
ken. Laten Franschen en Engelschen vertrou
wen inboezemen aan hen, die evenals wij, zoo
veel van het Hitleriaansche pan-germanisme
te duchten hebben.
De woordvoerder van het Japansche ministe
rie van Buitenlandsche Zaken heeft een verkla
ring over de houding van Japan tegenover
Duitschland en Italië afgelegd. In deze verkla
ring wordt o.a. gezegd:
„In de gisteren te Neurenberg gehouden re
devoering geeft Hitier het fundamenteele be
ginsel aan van de buitenlandsche politiek van
Duitschiand. Daar de redevoering een authen
tieke uitdrukking van vurig patriottisme vormt,
heeft zij in Europa de uitwerking gehad van
een donderslag. De Führer eischte ten aanzien
van het Sudeten-Duitsche vraagstuk „een op
lossing in rechtvaardigheid, waarvoor Japan
slechts sympathie en bewondering" heeft.
Japan is dan ook bereid zijn krachten te
vereenigen met die van Duitschland en Italié
om de roode machinaties te bestrijden, overeen
komstig den geest van het pact tegen de kom
intern.
Door buitenlandsche journalisten gevraagd
naar de beteekenis der verklaring, die hij na
mens het ministerie van Oorlog had afgelegd,
bepaalde de woordvoerder zich er toe te betoo-
gen, dat deze verklaring niet moest worden be
schouwd als een aanvulling op de verplichtin
gen, vervat in het anti-kominternpact.
Op de vraag te zeggen of dat niet beteekent,
dat Japan zich verplicht in een oorlog te gaan
ingeval Rusland Duitschland zou aaftvallen
antwoordde hij, dat de verklaring eigenlijk ge
zegd geen verplichting voor Japan Inhoudt. Hij
besloot met de hoop uit te spreken, dat Frank-
rijk en Engeland rekening zullen houden met
het standpunt van Tokio.
Welingelichte kringen zijn van meening, dat
de verklaring van het ministerie van Etilten-
landsciie Zaken beteekent, dat Japan buiten de
Tsjecho-Slowaaksche kwestie blijft voor zoover
dat een geschil tusschen Duitschland en de
Westersche mogendheden betreft, maar dat het
voornemens zou zün te intervenieeren, indien
het conflict Duitschland tegenover Rusland zou
plaatsen.
De minister van Buitenlandsche Zaken, Huil,
heeft in een persconferentie gezegd, dat het
van zelf spreekt, dat de regeering de ontwik
keling van den Europeeschen toestand met
groote belangstelling gadeslaat.
Op het departement van staat heerschte
vandaag een ongewone bedrijvigheid: berichten
van de Amerikaansche diplomaten in Europa
stroomden binnen. In officieele kringen heeft
men zijn bezorgdheid niet verborgen, doch
commentaar wordt niet gelevérd. In andere
kringen heeft het bericht van het Sudeten-
Duitsche ultimatum een slechten indruk ge
maakt. Men is van meening, dat geen souve-
reihe regeering een dergelijk ultimatum kan
inwilligen.
Vanochtend was het in bijna geheel Tsjecho-
Slowakije rustig, doch alle Sudeten-Duitsche
bladen hebben hun publicatie gestaakt. Vele
Sudeten-Duitschers zijn reeds naar Duitsch
land gevlucht. Hoewel het Tsjechische leger
nog niet gemobiliseerd is, zijn eenige reservis
ten opgeroepen voor speciale oefeningen.
Het feit, dat Henlein de Sudeten-Duitsche
onderhandelaars van hun mandaten heeft ont
heven, beteekent, naar men gelooft, dat Hen
lein persoonlijk en alleen alle komende ont
wikkelingen wil behandelen.
Het Hongaarsche nationaal-socialistische or
gaan Oesszetartas schrijft, dat overste Sza-
lassy, die voorloopig in de gevangenis te Sze
ged zou zqn opgesloten, ernstig ziek zou zijn
geworden en tevergeefs om een dokter
zou hebben gevraagd.
B. en W. van Rotterdam hebben den ge
meenteraad in kennis gesteld van een
tweetal ministerieele brieven met betrek
king tot den verkoop van het vliegveld
Waalhaven en de stichting van een nieuw
vliegveld.
In den brief van den minister van Defensie
van 20 Juli j.l. deelt deze mede, dat hij zich
niet meer gebonden kan achten aan het aan-
koopen van het vliegveld Waalhaven, zooals in
beginsel was overeengekomen.
Defensie had belang by het zoo spoedig mo
gelijk beginnen met den bouw van hangars en
Rotterdam wilde daarvoor geen toestemming
geven, zonder dat het Rijk vergunning had
verleend voor de stichting van een nieuw bur
gervliegveld in den Zestienhovenschen polder.
Op 24 Augustus is gevolgd een schrijven van
den minister van Waterstaat. Deze herinnert
er aan, dat de toezegging, om de toestemming
tot aanleg van een luchtvaartterrein bij Over
schie niet langer te onthouden, indien mocht
worden afgezien van den aanleg van een cen
traal vliegveld, was gegrond op de overneming
van Waalhaven door Defensie.
Nu die grondslag ontbreekt, acht
de minister zich niet meer verplicht,
hoe ook de beslissing omtrent het
centrale vliegveld moge uitvallen,
mede te werken aan het verleenen
van toestemming tot overplaatsing
van de burgerlijke luchtvaart van
Waalhaven naar een door Rotterdam
te stichten vliegveld.
Nabij Gouda werd in 1927 begonnen met het
maken van een nieuwe verbinding tusschen den
Hollandschen IJsel en de Gouwe, bestaande uit
een ruim 2 K.M. langen vaarweg met een schut
sluis genaamd Julianasluis, wijd 12 M., kolk-
Iengte 110 M. Tevens is gemaakt ten behoeve
van het hoogheemraadschap Rijnland een
stroomkanaal voor waterloozing en inlating,
waarin het boezemgemaal Mr. P. A. Pijnacker
Hordijk door Rijnland is gesticht. De Juliana
sluis is 9 September 1935 in gebruik genomen.
Reeds dadelijk is van de sluis een zeer druk ge
bruik gemaakt, vooral door het zandvervoer voor
den aanleg van den rijksweg bij Gouda.
In Waddinxveen en Boskoop zijn nieuwe brug
gen over de Gouwe gebouwd, gepaard gaande met
een aanmerkeiyke verruiming van de Gouwe in
de bebouwde kommen.
Hedenmiddag te drie uur is het laatste
kunstwerk van de Gouweverbetering, de hef
brug met keersluis te Gouwsluis, in dienst
gesteld.
Deze keersluis moet worden aangebracht, om
dat het werk is gelegen in Rijnlands noodwater-
keering, gevormd door den hoogr Rijndijk. De
brug met een doorvaartwljdte van 25 M. en een
doorvaarthoogte in gesloten stand van 4.30 M.
en in geopenden stand van 35 M. is gelegen in
den rijksweg LeidenUtrecht. De oude over
gang over de Gouwe wordt gevormd door twee
achter elkaar gelegen smalle ophaalbruggen.
Deze bruggen met het tusschengelegen eiland
gaan thans verdwijnen, waardoor een aanzien
lijke verruiming wordt verkregen voor de scheep
vaart en waardoor tevens Rijnland de gelegen
heid krijgt ten volle te profiteeren van de ver
betering van de waterinlating en waterloozing
te Gouda. De nieuwe brug heeft voor het rij-
verkeer een breedte van 8.50 M. met aan één
zijde een 2.50 M. breed rijwielpad en aan de an
dere zijde een 2 M. breed voetpad.
WARSCHAU, 14 September (PAT) De
verkiezingen voor de Kamer zullen worden ger
houden op 6 November, die voor den Senaat op
12 November.
Henlein, de leider der Sudeten-Duit
schers, heeft de delegatie van haar taak
ontheven.
Verkiezingen in Polen voor Kamer en
Senaat respectievelijk op 6 en 12 No
vember.
De indruk te Genève over het ultima
tum van Henlein.
Eerste vlucht der Graf Zeppelin.
Ashton Gwatkin tracht de Sudeten-lei
ders te overreden de onderhandelingen
te hervatten.
Nieuwe transfer-overeenkomst tusschen
Nederland en Duitschland; bestaande
clearing-overeenkomst verlengd.
Defensie ziet af van den aankoop van
Waalhaven; Waterstaat werkt niet meer
mee aan toestemming tot overplaatsing
naar een centraal vliegveld.
Nieuwe regeling voor steunverleening
voor goedgekeurde pootaardappelen
oogst 1938.
Groote brand te Breda.
Hefbrug nabij Gouda in dienst gesteld,
o
VERWACHTING: In het Zuidoosten g
meest matige Westelijke wind, meest
zwaar bewolkt, weinig of geen regen, iets
koeler, overigens matige tijdelijk krach-
tige Westelijke tot Noordwestelijken wind,
=j zwaar bewolkt tot betrokken met waar-
schijnlijk regen, koeler.
Hoogste barometerstand 766.3
te Szegedin in Hongarije
Laagste barometerstand 728.6
te Sodankyla in Lapland
Zon op 6.33 - onder 7.18 - Licht op 7.48
Maan op nam. 9.07 onder v.m. 11.56
17 September L. K.
illlllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllUllllllllimilllUiniHillli
Het luchtschip LZ 130 heeft de hal der
Zeppelinwerf te Friedrichshafen verlaten en
hedenmorgen onder bevel van dr. Eckener
een proefvaart boven het Meer van Constanz
gemaakt. Oorspronkelijk was het luchtschip
gebouwd op een wijze, welke berekend was
op vulling met heliumgas. Na de weigering
der Vereenigde Staten om Duitschland he
lium voor het luchtschip te leveren, heeft
men het weer verbouwd voor waters tof vul
ling. Men heeft daarbij gebruik gemaakt
van de ervaringen, opgedaan door de ramp
van de „Hindenburg" en bij de L Z 130 vei
ligheidsmaatregelen getroffen, waardoor een
vry optreden van waterstofgas in het li
chaam van het luchtschip en daardoor de
mogelijkheid van ontbranding van dit gas
uitgesloten is.
Deze stellige mededeeling maakt een einde
aan de vele geruchten, welke omtrent de vul
ling van de nieuwe Zeppelin in de laatste maan
den de ronde gedaan hebben. Vooreerst logen
straft dit bericht de meening, ook van Duitsche
zijde herhaaldeiyk verkondigd, dat het nog wel
in orde komen zou en Amerika te elfder
ure bereid gevonden zou worden de benoodigde
hoeveelheid helium te leveren. Voorts maakt
het een einde aan de geruchten, als zouden de
Duitsche chemici erin geslaagd zqn een soort
surrogaat van helium te bereiden, dat eveneens
onbrandbaar was en lichter van gewicht dan
het helium. Ten derde schijnt men, althans voor
dit luchtschip, de hoop te hebben laten varen
op helium uit Zuid-Amerika, waar het gas even
eens in kleine hoeveelheden aangetroffen wordt:
De L Z 130 heeft een lengte van 248 meter en
een breedte van 41.2 meter. Zij ia uitgerust
met vier Daimler-Benz Dieselmotoren van 800
1000 P.K. elk. De voorgenomen vaarten diatien
niet alleen ter beproeving van het luchtschip,
doch tevens voor verdere opleiding der beman
ning.
Stand op Woensdag 1 uur n.m.: 759.1
Vorige stand: 759.0
