Praag schorst de werkzaamheid der
Sudeten-partij
Chamberlain en Runciman te
Londen teruggekeerd
v
bureaux voor redactie en administratie,
x«>£L
Vredesboodschap
van Kard. Verdier
Rijksmiddelen
STAAT VAN BELEG
UITGEBREID
Sudetenleiders
manen tot kalmte
ONDERHOUD MET HITLER
WAS VRIENDSCHAPPELIJK
sa/'
JT
GOPESBECGi LkoNiG&WlNTER
Het nieuws van beden
DE BAROMETER
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
13.25. Bij onze Agenten UVi ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
ZATERDAG 17 SEPT. T938 - OCHTENDBLAD
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21383
Onzekerheid omtrent de verblijf
plaats van Henlein, die, volgens
Praag, naar Duitschland
is gevlucht
Oneenigheid onder
de Sudeten?
Geen bevel tot arrestatie
van Henlein
Hun volgelingen aangespoord een
vredelievende houding
aan te nemen
Militaire maatregelen?
Hongaarsche eischen
Het Weer
PiMini
ISBKilfflFi
Wij kennen thans eikaars
standpunt, verklaarde de
Britsche premier
Besprekingen begonnen
op Downingstreet
iOUSSELDOÜF
o
r
Limhuwj J
Keulen
\.-^«AKEn
kfr8LENZT
Chamberlain bij den Koning
Maharadja van Bikaner
zegt zijn steun toe
Gissingen van 't Fransche publiek
over de besprekingen op
den Obersalzberg
Reden tot scepticisme?
Openbaarheid
De opbrengst van Augustus was
f 85.714 minder dan
de raming
Bommen op Barcelona
Britsche schepen getroffen
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 ct., Ingec
mededeellngen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
do kletne annonces „OmroeDers" zie de rubriek
PRAAG, 16 Sept. (Reuter). De
Tsjecho-SIowaaksche regeering heeft
besloten, de werkzaamheden der
Sudeten-partij te schorsen. Oor
spronkelijk werd gemeld, dat de
regeering besloten had de partij te
ontbinden. Hoewel dit wel de be
doeling is der regeering, is deze
daartoe niet bevoegd. Daarom ligt
het in het voornemen de kwestie
van ontbinding op 19 September
voor te leggen aan de permanente
Kamercommissie, die daartoe wel de
bevoegdheid heeft.
Britsche diplomatieke kringen hebben, naar
Uit Londen wordt gemeld, bevestiging ontvan
gen van het bericht, dat de staat van beleg
opnieuw over zestien gebieden in Tsjecho-
Slowakije is uitgebreid. De laatste in dezelfde
dingen uit Praag ontvangen berichten beves
tigen voorts, dat Henlein, de leider der Su
deten-Duitsche partij, uit Tsjecho-Slowakije
haar Duitschland is vertrokken.
Zoo heeft de Tsjecho-SIowaaksche radio een
communiqué verspreid, waarin wordt gezegd,
dat Henlein en afgevaardigde Frank, zoomede
de meeste Sudeten-Duitsche leiders, naar
Duitschland zijn gevlucht.
Het communiqué besluit met de mededeeling,
dat het in het geheele land rustig is en dat
alle berichten van de Duitsche radio over den
toestand in Tsjecho-Slowakije geheel verzonnen
*Un.
Bevoegde kringen te Berlijn en Berchtesgaden
verklaren niets te weten van een verblijf van
Henlein in Duitschland. Zij voegen hieraan
toe, dat bij hun weten de leider der Sudeten-
Duitsche partij zich te Eger bevindt.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt, dat het
hoofdbestuur van de Sudeten-Duitsche partij,
dat intusschen gecamoufleerd zijn zetel opnieuw
te Eger heeft overgebracht, mededeelt, dat
hijna alle leiders der partij zich nog op Tsjecho-
Slowaaksch gebied bevinden, hoewel „om be
grijpelijke redenen" hun verblijfplaatsen niet
openbaar gemaakt kunnen worden.
De Tsjecho-SIowaaksche gezant te
Parijs heeft zich met Hodza in ver
binding gesteld naar aanleiding van
de radioberichten, volgens welke een
bevel tot arrestatie van Henlein was
uitgevaardigd.
Hodza sprak deze berichten met
stelligheid tegen en de gezant stelde
minister Bonnet hiervan onmiddel
lijk op de hoogte. Hij deelde tevens
mede, dat het rustig is in Tsjecho-
Slowakije.
Reuter meldt uit Praag: Het bericht, als zou
een arrestatiebevel tegen Henlein zijn uitgevaar
digd, is op zijn minst voorbarig. Er is een aan
klacht tegen hem ingediend en het geval wordt
onderzocht door den minister van Justitie. Het
«al ook door den raad van politieke ministers
behandeld worden, doch vanavond zal nog geen
besluit worden genomen.
De Sudeten-Duitsche senator Frank (niet te
Verwarren met den gelijknamigen plaatsver-
Vanger van Henlein) heeft vanmorgen een be
zoek gebracht aan de autoriteiten te Karlsbad en
haar medegedeeld, dat hü de politiek van
Henlein niet tot de zijne maakte maar van
toeening was, dat het Sudeten-Duitsche vraag
stuk zou kunnen worden opgelost binnen de
Krcnzen van het Tsjecho-SIowaaksche gebied en
Sender dat de Sudeten-Duitschers bij Duitsch
land zouden worden ingelijfd.
i
De Sudeten-Duitsche afgevaardigde Ritter
heeft zich ter beschikking van de autoriteiten
te Asch gesteld en een dergelijke verklaring af
gelegd.
De leider der Sudeten-Duitsche katholieken,
Reissenberger, die onlangs wegens zijn gema
tigde tendenzen uit de leiding van den bond van
Duitsche katholieken in Tsjecho-Slowakije is
Êestooten, heeft vanavond voor de Tsjecho-
SIowaaksche radio een verklaring afgelegd,
daarin hij betoogde, dat het Sudeten-Duitsche
Volk den vrede wil, daar een oorlog de ineen
storting van het land zou beteekenen. Hij ver
klaarde, dat „het denkbeeld van een Anschluss
buitenlandsche import is" en dat de voorstellen
her regeering „gelijkheid van behandeling, vrij
heid en vrede verzekeren".
De Tsjecho-SIowaaksche radio heeft van
middag een beroep gedaan op de Duitsche bur
ners van Tsjecho-Slowakije.
Duitsche burgers, zoo werd daarin o.a. ge-
2egd, zekere elementen trachten u in een bur
geroorlog mee te sleepen. Er is echter geen
probleem, hoe moeilijk ook, dat niet door
vreedzame onderhandelingen kan worden op-
PRAAG, 16 Sept. (Reuter) De
Sudeten-Duitsche leiders hebben hun
volgelingen den raad gegeven kalm
te blijven en een vredelievende hou
ding aan te nemen. De algemeene
toestand was vandaag veel minder
gespannen en er wordt geen melding
gemaakt van ernstige incidenten.
Te Karlsbad is het Bruine Huis, het hoofd
kwartier der Sudeten-Duitsche partij, door de
politie omsingeld en doorzocht. Er werd geen
verzet gepleegd. Het gebouw is gesloten.
In verscheidene steden, o.m. te Aussig,
Stroppau en Saaz hébben de Sudeten-Duitsche
leiders een bezoek gebracht aan de autoriteiten
en verklaard, dat zij al het mogelijke zullen
doen om hun volgelingen tot kalmte aan te
manen. Runcimans oproep tot kalmte heeft
veel bijgedragen tot geruststelling van het
publiek.
gelost met goeden wil aan weerszijden. Zij, die
hun toevlucht nemen tot geweld, doen zichzelf
onrecht aan,
Duitsche Burgers, weest kalm, neemt de meest
strikte discipline in acht. Vergeet niet dat het
uw vaderland is, dat het eerst bedreigd wordt.
Denkt aan de catastrofe, die 20 jaar geleden
over de wereld is gekomen.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt uit Ber
lijn: „Het gebied tusschen Jaegerndorf en
Ostrau is vol Tsjechische militairen. Bij Hult-
schin zijn groote munitietransporten gezien en
langs de Berfursche heeft men troepenverplaat
singen in de richting van Ostrau waargenomen",
In een interview over den toestand in het
Sudeten-Duitsche gebied heeft Jaksch, leider
van de Duitsche sociaal-democratische partij,
verklaard, dat de Tsjecho-SIowaaksche autori
teiten krachtig genoeg zijn om de orde te hand
haven. „Aan de onlusten," aldus Jaksch, „wordt
slechts deelgenomen door jongelieden tusschen
17 en 25 jaar; de rest der bevolking, zelfs de
Henleinisten, houd£ zich afzijdig. Ongetwijfeld
zouden de Henleinisten niet langer de meerder
heid hebben, indien de rust zou terugkeeren.
De toestand is als volgt; öf de Henleinisten
zullen den staat verwoesten, öf de staat zal de
Sudeten-Duitsche partij voor goed vernietigen.
Alles is afhankelijk van de hulp, die Duitsch
land zal verleenen aan het Tsjecho-SIowaaksche
filiaal der nationaal-socialistische partij".
In gezaghebbende Hongaarsche kringen te
Budapest is men van meening, dat Tsjecho-
Slowakije zich aan een groot ongeluk zou bloot
stellen, indien het verschil zou maken tusschen
de nationaliteiten. Deze meening wordt te krach
tiger uitgesproken, daar volgens mededeelingen
uit Duitsche politieke en diplomatieke kringen
men daar een volledig begrip zou toonen voor
de eischen der Hongaarsche minderheid.
illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|
Verwachting: Meest matige, In het
Noorden toenemende, Zuid-Oostelijke tot
Zuid-Westelijken wind, half of zwaar be-
wolkt tot betrokken, weinig of geen regen.
Later in het Westen en Noorden toene-
mende kans op regen, vooral in het Oos-
ten en Zuiden koude nacht, overdag iets
zachter.
Verdere vooruitzichten: Half tot zwaar
bewolkt, met later eenige kans op lichten
regen, zachter.
Arthur Balfour is dood,
de consequenties van zijn
in 1917 uitgevaardigde
„declaration" doen zich in
Palestina nog steeds ge
voelen. Eenige opnamen
uit dit zwaar getroffen
land: Brandende en door
bommen verwoeste hui
zen; onder: goed bewa
pende Arabische ruiterij
LONDEN, 16 Sept. (Reuter) De
Britsche minister-president Cham
berlain is te 17.29 uur per vliegtuig
op Heston aangekomen.
Chamberlain verklaarde: „Ik ben vroeger dan
verwacht werd teruggekomen na een reis, die,
als ik niet zoo vee? zorg had gehad, buitenge
woon aangenaam zou zijn geweest. Ik heb gis
termiddag een lang gesprek met Hitier gehad.
Het was een openhartig, maar vriendschappe
lijk onderhoud en ik heb thans het voldane ge
voel, dat wij een volledig begrip hebben van
elkanders opvattingen. U verwacht natuurlijk
niet van mij, dat ik thans spreek over de moge
lijke resultaten. Ik ga thans met mijn collega's
besprekingen voeren en ik raad u aan geen
voorbarige verslagen over de besprekingen te
aanvaarden, die niet uit gezaghebbende bron
komen. Later, misschien over enkele dagen, zal
ik een nieuw onderhoud met Hitier hebben.
Hitier zeide mij, dat het dezen keer zijn be
doeling was mij halverwege tegemoet te ko-
BELGIE
„Hitier zal mij halverwege tegemoetkomen," zeide Chamberlain bij zijn terugkeer
in Engeland. Daarom zal het volgend onderhoud te Godesberg aan den Rijn
gehouden worden. Zouden deze woorden ook in figuurlijken zin bedoeld zijn?
men. (Deze woorden verwekten bij de omstan
ders vroolijkheid en instemming). De heer
Hitier, aldus vervolgde Chamberlain, wenscht
een oud man zoo'n lange reis voor de tweede
maal te besparen."
De korte toespraak van Chamberlain werd
met instemming begroet.
De Duitsche zaakgelastigde, die den pre
mier was komen verwelkomen, zeide: „Ik
hoop, dat u den indruk hebt, succes te heb
ben gehad. In ieder geval hebt u de harten
van mijn landgenooten veroverd."
Chamberlain en Halifax begaven zich daarna
per auto naar Downingstreet. Bij aankomst te
Heston werd Chamberlain een brief van den
Koning overhandigd, die per specialen koerier
naar het vliegveld was gebracht.
Lord Runciman, die een minuut eerder op het
vliegveld Croydon was aangekomen, zag bleek,
toen hij uit het vliegtuig stapte. Hij was ver
gezeld van Gwatkin. Hij zeide niet te weten,
wanneer hij zou terugkeeren en geen inlichtin
gen over den toestand te kunnen geven. „De
toestand is zeer moeilijk," zeide Lord Runciman,
„alles ligt in Gods hand."
Voor zijn vertrek uit Tsjecho-Slowakije heeft
Runciman op het vliegveld Ruzin nog een inter
view toegestaan aan den vertegenwoordiger van
Havas, waarin hij verklaarde: „Ik vertrek op
verzoek van Chamberlain naar Londen. Na zijn
bespreking te Berchtesgaden heeft Chamber
lain mij gevraagd met spoed bij hem te komen.
Voor het oogenblik is het mij onmogelijk, wat
dan ook, hieraan toe te voegen."
„Komt u te Praag terug?"
„Ik hoop wel er terug te komen, maar of en
wanneer dat zoo zal zijn, kan ik u onmogelijk
zeggen. Alles zal afhangen van de loopende in
ternationale onderhandelingen."
„Wat zijn uw indrukken bij het einde van uw
verblijf te Praag?"
„Zij waren soms goed, soms slecht, doch de
goede winnen het van de slechte."
Onmiddellijk na zijn aankomst is Cham
berlain zijn besprekingen met Halifax, Si
mon en Hoare begonnen.
Bij de besprekingen in Downingstreet waren
ook- Cadogan en Van Sittart aanwezig. Run
ciman kwam te 18 uur in Downingstreet.
Om 19.45 verliet hij Downingstreet weer en
tien minuten later vertrokken ook Hoare en
Van Sittart. Halifax begaf zich toen irn ge
zelschap van Cadogan naar het ministerie van
Buitenlandsche Zaken.
Van welingelichte zijde wordt vernomen, dat
geen officieele mededeeling over het resultaat
van Chamberlains reis zal worden verstrekt
dan na den kabinetsraad van morgen. De Ko
ning heeft Chamberlain vanavond in audiëntie
ontvangen. De minister-president heeft een vol
ledig verslag over zijn reis uitgebracht.
Even voor elven is Chamberlain van zijn
audiëntie bij den Koning in Downingstreet te
ruggekeerd. Hij zag er buitengewoon opgewekt
uit.
Reuter verneemt, dat de premier de beide
dagen buitengewoon goed doorstaan heeft en
geen ongemakken heeft ondervonden.
De Maharadja van Bikaner in Britsch-
Indië, die over bijna tien millioen menschen
regeert, heeft den Britschen onderkoning
een telegram doen toekomen, waarin hij al
zijn hulpbronnen en zijn leger ter beschik
king van den Koning van Engeland stelt,
voor het geval Engeland in een oorlog
wordt gewikkeld.
Onze correspondent te Parijs seint ons Vrij
dagavond:
Vanmorgen om acht uur heeft de Aarts
bisschop van Parijs, Z.Em. Kardinaal Ver-
dier, in de basiliek Sacré Coeur een H. Mis
opgedragen voor den vrede, welke werd bij
gewoond door een groote menigte. Vanavond
heeft de Kardinaal een „Vredesboodschap"
gepubliceerd, waarin hij het volk aanspoort
tot het vormen van een hechte eenheid in
zake het christelijke en Fransche ideaal. De
Kardinaal maant voorts aan tot het vol
harden in kalmte, waarvan hij verklaarde
nog pas getuige te zijn geweest in de om
geving van Metz, waar in allen eenvoud en
stilte de evacuatie der burgerbevolking
werd voorbereid en de verdediging door de
troepen werd georganiseerd.
De stemming onder het Fransche publiek is
er een van afwachting. Men leeft tusschen hoop
en vrees in een spanning, waarvan iedereen aan
neemt, dat zij niet veel langer meer mag duren
zonder „ongezond" te worden.
Afwachten is ook het parool in de kringen
van hen, die door beroep of ambt zich van dich
terbij met de dingen te bemoeien hebben. Men
verkeert t.a.v. datgene, wat tusschen Hitier en
Chamberlain op den Obersalzberg besproken en
geconcludeerd werd, in het onzekere.
In een entrefilet spoort de „Temps" aan, geen
geloof te hechten aan eenig nieuws, hetzij aan
genaam, hetzij zeer ernstig, indien dit nieuws
niet spoedig door feiten wordt bevestigd. Onder
deze reserve, die wij tot de onze maken, meenen
wij te moeten berichten, dat in journalistieke
en politieke kringen overgeheld wordt tot de
meening, als zou Hitler Chamberlain te verstaan
hebben gegeven, dat hij voortaan slechts ge
noegen zou nemen met de aanhechting zonder
meer van het door de Sudeten-Duitschers be
woonde gebied aan het Duitsche rijk, hetgeen
ook door het bekende manifest van Henlein
werd geproclameerd.
Het voorstel, dat Chamberjain in zijn zak
had, toen hij te Londen opsteeg en dat de goed
keuring bevatte, zoowel van Engeland als
Frankrijk, van een onder internationale con
trole te houden plebisciet, zou dus dank zij de
merkwaardige Duitsche „tactiek" al weer ver
ouderd zijn geweest, toen Chamberlain te Berch
tesgaden aankwam. Vandaar ook, dat de En-
gelsche premier zijn bezoek vroeger moest af
breken om de nieuwe situatie te bespreken met
zijn collega's en de Fransche regeering.
Voor het vallen van den nacht wordt de be
slissing verwacht van een bezoek van Daladier
en Bonnet aan Londen.
De commentaren zijn voor den leider van het
Duitsche Rijk zeer hard. Men oordeelt, dat zijn
tactiek getuigt van een zeldzame brutaliteit en
gespeend is van iedere tegemoetkomendheid.
Men behoeft slechts, aldus merkt men op, den
loop der gebeurtenissen te resumeeren: Eerst
vroegen de Sudeten-Duitschers de autonomie
binnen het verband van den Tsjechischen staat.
Op aandringen van Parijs en Londen werd deze
autonomie den Sudeten-Duitschers practisch
reeds, volgens een nieuw statuut, verleend. Toen
verving Henlein de 8 punten van Karlsbad door
een nieuw parool: zelfbestemming, waaruit dus
volgt een plebisciet. En naar allen schijn stem
den Londen en Parijs hiermede in.
Chamberlain ging zulks persoonlijk aan
Hitier meedeelen, maar toen hq in Duitsch
land aankwam, was ook dit Hitier niet meer
genoeg en eischte hij, evenals Henlein, an
nexatie zonder meer.
De tactiek van Berlijn is dus, dat het op iedere
concessie antwoordt met het stellen van een
nieuwen eisch, die alle voorgaande onderhan
delingen van nul en geener waarde maakt.
Hoewel men een vreedzame regeling van het
geschil nog altijd een behoorlijke kans geeft, is
men toch van gevoelen, dat dit alles grond is
voor een zeer gerechtvaardigd scepticisme.
Wij willen hierbij vermelden, zonder er veel
waarde aan te hechten, dat zelfs door Italiaan-
sche collega's deze tactiek niet gewaardeerd zou
worden.
Voorts wordt het optimisme ernstig getem
perd door de onzekerheid, waarin men verkeert,
of Praag wel voor den amicalen drang van
Parijs en Londen zal bukken.
Een zeer extremistische meening heerscht
hieromtrent en wij deelen deze slechts curiosi-
teitshalve mee. Men zegt n.l., dat Praag, indien
het niet de medewerking krijgt van Engeland
en Frankrijk, zich teweer zou stellen met de
hulp van Rusland en de kleine Entente.
De Tsjecho-SIowaaksche regeering geeft
bevel tot ontbinding der Sudeten-Duit
sche partijonzekerheid omtrent de ver
blijfplaats van Henlein
Chamberlain en Runciman te Londen
teruggekeerd; de besprekingen op Dow
ningstreet begonnen.
Sudeten-Duitsche leiders manen hun
volgelingen aan kalm te blijven.
Vredesboodschap van Kardinaal Verdier
Besprekingen te Washington.
De Rijksmiddelen hebben over Augus
tus f85.714 minder opgebracht dan de
raming.
Bestuurder van vrachtauto onder Vlagt-
wedde tegen een boom verpletterd.
Ontploffing op een Nederlandsch vracht
schip te Rheinau; drie kinderen gewond.
Pseudo-geestelijke te Heerlen gearres
teerd.
Stand der clearing met Duitschland per
1 6 September.
Proeven op groote schaal met gedroogde
suikerbieten als veevoeder.
Beurs van New York: Koersen loopen
weer terug.
Er zijn menschen die o zoo bang
zijn voor openbaarheid. Wat zullen
de anderen er wel van zeggen? In
dien er verschil van meening ergens
isssstttsssttt. Alsof men iets
kan bereiken door het gewelddadig
te willen dempen! Laat de meeningen
binnen behoorlijke grenzen tot uiting
komen en laten de menschen hun
hart kunnen luchten. Wees niet al te
bang voor openbaarheid. Er roorden
door onderonsjes te veel dingen be
disseld die het licht der openbaar
heid niet kunnen zien. Er dient daar
om altijd zóó gehandeld te worden,
dat het licht der openbaarheid er ge
rust op kan vallen. Een rechtvaardige
zaak verdraagt dat! Maar met grooten
tact en wijsheid dient daarbij opge
treden!
Over de maand Augustus hebben de
Rijksmiddelen f 35.683.036 opgebracht,
hetgeen f 1.437.039 minder is dan over
Augustus 1937 en f85.714 minder dan
de raming.
Over de eerste acht maanden van dil
jaar was de opbrengst f 292.372.232.
Dit is f2.419.586 meer dan over de
eerste acht maanden van 1937, en
f 6.222.232 meer dan acht twaalfden
van de raming over 1938.
BARCELONA, 16 Sept. (Havas). Tijdens
een bombardement op Barcelona hedenoch
tend zijn de Engelsche schepen „Powier" en
„Caulake" getroffen. De brug van het eerste
schip werd door een bom vernield, waarbij een
opvarende gewond werd. Het bombardement
op de stad heeft dertig menschen het leven
gekost, terwijl veertien personen gewond wer
den
I V. V VV l luiMlllilllln li 1 j i j t 17 A//?
Stand op Zaterdag 1 uur v.m. 764JJ.
^'orige stand 769.5.
