Het Fransch-Britsche
beraad
Hedenavond spreekt
Hitier
Hitler's eischen aan Praag
Wilson op weg
naar Berlijn
Heden werden de discussies tusschen de
Fransche en Britsche ministers in
Downingstreet voortgezet
Generaal Gamelin
naar Londen
WANDGEDIERTE
Mussolini houdt
een rede
mm- movezet
„SINT PETRUS"
Roosevelt doet een
beroep
TEKST VAN DUITSCHE
MEMORANDUM
Het nieuws van heden
DE BAROMETER
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1938 - AVONDBLAD
N.V. VERZEKERING MAATSCHAPPIJ
Levensverzekering Stadieverzekering
Lijfrente
Collectieve Pensioenverzekering
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21398
Over het algemeen oordeelt men
te Londen de Duitsche eischen
voor onaannemelijk
Sympathie voor Praag
neemt steeds toe
De stemming te Londen
Om 8.20 uur zal hij een rede hou
den, die door alle Duitsche
zenders wordt uit
gezonden
Europeesch dictator
Ontevredenheid in Duitschland?
De toegevoegde landkaart
„Neen!" van Praag verwacht
Fa. H. v. LOON Tel. 23037
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
De Duce weigert in een Europee
schen oorlog te gelooven
Met een persoonlijke mededeeling
van Chamberlain aan Hitier
Generaal Krejci
Het Weer
VLOOTBEWEGING
MALIEBAAN 50 UTRECHT
NIEUWE HAARIEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 et., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
LONDEN, 26 Sept. De Fransche ministers Daladier en Bonnet, die Zaterdag
de Britsche uitnoodiging hebben aanvaard om naar Londen te komen tot een
verdere bespreking van den internationalen toestand, zijn Zondagavond om
18.52 uur te Croydon per vliegtuig gearriveerd. Om 21.21 uur kwamen zij in
Downingstreet aan.
Deze besprekingen duurden voort tot middernacht en toen begaven de Brit
sche ministers zich in conferentie. Hierna werd opnieuw met de Fransche mi
nisters overlegd, doch om 1 uur werd besloten de discussies tot hedenmorgen
tien uur te verdagen.
Onafgebroken was er reeds den geheelen
Zondag in Londen beraadslaagd over de si
tuatie, ontstaan door de nieuwe eischen van
Duitschland. Zondagmorgen kwam het Brit
sche kabinet bijeen tot 1 uur; er volgde een
pauze voor de lunch, gedurende welke de pre
mier op Buckingham Palace den koning op de
hoogte bracht.
's Middags vergaderde het kabinet opnieuw
totdat in den avond de Fransche ministers
aankwamen.
Voor het vertrek van Daladier en Bonnet naar
Londen, kwam het Fransche kabinet nog bijeen.
Deze kabinetsraad eindigde om 16.50 uur,
Waarna Sarraut het volgende communiqué heeft
Voorgelezen:
„De kabinetsraad heeft kennis genomen van
de uiteenzettingen van Daladier en Bonnet over
het memorandum, dat Hitier aan Chamberlain
ter hand gesteld heeft. De raad heeft eenstem
mig de verklaringen goedgekeurd, die Daladier
en Bonnet aan de Britsche regeering zullen gaan
overbrengen".
Van de zitting van den kabinetsraad hebben
Daladier en Bonnet zich onmiddellijk naar Le
Bourget begeven, vanwaar zij om 17.40 per
Vliegtuig naar Londen zijn vertrokken.
Bij zijn aankomst op Croydon verklaarde Da
ladier op vragen der journalisten glimlachend:
„In Europa moeten wij altijd blijven hopen".
De Fransche ambassade te Londen ver
klaart, dat ook generaal Gamelin, de chef
van den Franschen generalen staf, zich van
daag per vliegtuig naar Londen begeeft om
zich bij de Fransche delegatie te voegen.
Onze correspondent te Londen seinde ons
hedenmorgen:
Sedert Juli 1914 zijn gedurende geen crisis
Zulke onafzienbare menschenmassa's in White
hall samengestroomd als gisteravond laat. Aan
vankelijk was de stemming rustig en gemoede
lijk, maar het kwam tot wanordelijkheden, toen
om kwart over tien uur eenige honderden fas-
cisten-betoogers kwamen opdagen en begonnen
te schreeuwen van „Engelschen moeten alleen
Voor Engeland vechten" en „Weg met de Jo
den".
Een geweldige politiemacht was op de been
en ontruimde Whitehall, dat eerst te midder
nacht weer werd opengesteld.
Toen om 9.20 uur hedenmorgen de Fransche
ministers in Downingstreet aankwamen zong
een groot deel der menigte de Marsaillaise. Dit
is voor zoover wij weten de eerste spontane
pro-Fransche betooging, die gedurende de cri
sis plaats gehad heeft.
Gisteren en eer-gisteren hebben ontelbare
duizenden menschen gasmaskers gepast. In
bioscopen en andere openbare gebouwen wordt
sinds Zaterdag het publiek aangemaand, zich
haar den post te begeven voor het aanpassen
tier gasmaskers.
Dezelfde aanmaning is gisteren in de meeste
katholieke en andere kerken van den preek
stoel af tot de kerkbezoekers gericht.
Nog voor de tekst van Hitler's memorandum
gepubliceerd was. kende het publiek dezen reeds
in hoofdzaak en sedert Zondagmorgen had de
bijna algemeene overtuiging post gevat, dat zij
onaannemelijk waren en op dezen grondslag
tie vrede onmogelijk bewaard kon blijven.
Deze overtuiging werd aangemoedigd door
commentaren, welke klaarblijkelijk geïnspireerd
borden „van bevoegde zijde", zonder dat deze
er nota van nemen en directe verantwoorde
lijkheid voor dragen.
Niet alleen het geduld van het publiek,
maar ook dat in regeeringskringen begint
Uitgeput te raken.
In Whitehall heerscht een niet geringe
Verontwaardiging, omdat Hitier alle pogin
gen van Chamberlain beantwoord heeft met
hem te maken tot een overbrenger van dic
tatoriale voorstellen, die volkomen onaan-
hemelijk zijn.
De Britsche premier Neville Chamberlain bestudeert de landkaart, welke Hitier hem
heeft overhandigd en waarop de gebieden staan aangeteekend, welke Tsjecho-
Slowakije aan Duitschlan d zal moeten afstaan
BERLIJN, 26 Sept. (D. N. B.) Minister
Goebbels heeft bekend gemaakt, dat heden
avond in het Sportpaleis te Berlijn een groo-
te volksbijeenkomst zal worden gehouden,
die door alle Duitsche zenders zal worden
uitgezonden.
Op deze bijeenkomst, die om acht uur
Duitsehen tijd (8.20 uur Nederl. tijd) aam-
vangt, zal Hitier het woord voeren.
De rede, die Hitier zal houden, zal, naar de
Duitsche radio verklaart, „een historische ma
nifestatie op een „historisch uur" zijn. Goeb
bels mobiliseert alle partijorganisaties, opdat
iedereen naar Hitier kan luisteren. Op straat
zullen luidsprekers worden opgesteld, waardoor
het publiek de rede zal kunnen volgen.
In Frankrijk zijn omvangrijke militaire v oorzorgsmaatregelen genomen. Vele sol
daten- zijn naar het grensgebièd gezonden
Leden van het Sudeten-Duitsche vrij
korps houden aan de DuitschTsjecho-
Slowaaksche grens de wacht
Thans acht men het hier niet onmogelijk, dat
de Duitsche leiders zich van deze stemming be
wust zijn en dat de toespraak, die Hitier heden
avond houden zal, vooral beoogt de geestdrift
opnieuw aan te wakkeren.
Optimisten hebben eenige hoou, dat Hitier
zal terugkomen van het standpunt van Godes
berg en dat hij dat van Berchtesgaden in hoofd
zaak aanvaarden zal, aldus alles krijgend wat
hij verlangen kan en tevens poseerend als red
der van den Europeeschen vrede.
Over het algemeen gelooft men evenwel, dat
de zeer talrijke berichten omtrent gebrek aan
geestdrift en zelfs omtrent moedeloosheid onder
het Duitsche volk. met het noodige voorbehoud
opgenomen moeten worden.
Het besluit der Roemeensche en Joego-Siavi-
sche regeeringen Tsjecho-Slowakije zoonoodig
bij te staan, kwam voor Londen niet geheel on
verwacht, maar werd toch welkom geheeten als
een der secundaire factoren, die het behcud
van den vrede kunnen bevorderen.
Het is nog niet duidelijk, welke beteekenis
gehecht moet worden aan de overkomst van
den Franschen opperbevelhebber generaal
Gamelin naar Londen.
Aangezien Daladier minister van Oorlog is,
acht men het mogelijk, dat hij hierheen ont
boden is om met den minister overleg te plegen.
Verzekerd wordt, dat de regeering in het
bijzonder aanstoot neemt aan één zin in
Hitler's nota wegens den arroganten toon.
De zin is de volgende;
„De Duitsche regeering is bereid een ple
bisciet in deze gebieden toe te staan."
Uit deze laatste woorden blijkt, naar men in
regeeringskringen zegt, dat Hitier zich reeds
tot Europeesch dictator opgeworpen heeft en
dat het onmogelijk is, met hem te onder
handelen, zoolang de omstandigheden zoo
blijven.
Voor het eerst sedert den aanvang der
crisis heeft men ook van officieele zijde
openlijk uiting gegeven aan verontwaardi
ging.
Men kan er niet meer aan twijfelen, dat,
terwijl eerst een groot deel der openbare
meening onverschillig stond tegenover
Tsjecho-Slowakije, thans de sympathieën
voor dat land bijna algemeen zijn.
Alleen de fascisten, die ouder alle omstan
digheden voor het Duitsche standpunt opko
men en eenige andere kleine groepen, deelen
deze gevoelens niet. Ondertusschen neemt men
thans een gevaarlijke neiging waar, Duitsch
land te onderschatten.
Intusschen wordt van bevoegde zijde ver
klaard, dat de Britsche ministers, toen zij
gisteravond beraadslaagden de beschikking had
den over tal van betrouwbare inlichtingen, waar-
Uit bleek, dat het Duitsche publiek, hetwelk ten
volle achter de eischen van Berchtesgaden stond,
thans toenemende verontwaardiging toont, om
dat de Duitsche regeering het land in een nooöe-
loozen oorlog dreigt te storten.
Deze inlichtingen zouden de gisteren gehouden
beraadslagingen te Londen eveneens beïnvloed
hebben.
WASHINGTON, 26 Sept. (Havas).
President Roosevelt heeft hedenmor
gen telegrammen gestuurd aan Hitier,
Benesj, Frankrijk en Engeland, waar
in hij een beroep op hen doet, om
den vrede te bewaren.
Het telegram lindde:
„In naam van de 130 millioen inwoners van
de Vereenigde Staten en in naam der mensch-
heid doe ik een dringend beroep op u, de onder
handelingen niet af te breken maar een vreed
zame, eerlijke en opbouwende oplossing van de
moeilijkheden te betrachten. Ik herhaal, dat
zoo lang de onde:handelingen voortduren, het
meeningsverschil nog kan worden bijgelegd. Als
zij eenmaal afgebroken zijn, is de redelijkheid
/erbannen en doet de kracht zich gelden. En
"acht brengt geen beslissing die het toekom-
'ige welzijn der menschheid zal ten gevolge
•ebben."
Verder schilderde het telegram het vreese-
;ke beeld van den: oorlog, die millioenen man
nen en vrouwen van elk land zou eischen, en
i vernietiging van maat
schappelijke stelsels ten gevolge zou hebben.
Roosevelt voegde er aan toe, dat ook het
Amerikaansche volk voor het feit geplaatst :s
.'an zulk een ramp
^enigermate kan ontgaan.
Verder zegt hij, dat de traditioneele politiek
van de Vereenigde Staten altijd de bevordering
van een vreedzame oplossing van internationale
geschillen is geweest.
Hijverklaart er van overtuigd te zijn, dat er
geen probleem is, al is het nog zoo moeilijk en
dringend, dat niet billijk door redelijkheid
beter dan door geweld kan worden opgelost.
Roosevelt liet door Cordell Huil eveneens een
telegram aan Chamberlain en Daladier zenden.
Hull en Roosevelt werkten gisteren den ge
heelen dag aan het telegram, en men zegt in
officieele kringen dat de situatie zoo ernstig
was, dat President Roosevelt niet langer wilde
wachten met zijn vredesoproep.
LONDEN, 26 Sept. De tekst van
het Duitsche memorandum aan Praag,
waarin de Duitsche eischen tot in
bijzonderheden zijn vastgelegd, is
gisteren bekend geworden.
Naar Reuter van betrouwbare zijde
verneemt zijn de hoofdpunten van
Hitler's eischen, zooals deze door be
middeling van Chamberlain aan de
Tsjecho-SIowaaksche regeering zijn
voorgelegd, de volgende:
1. Terugtrekking van alle Tsjechi
sche strijdkrachten, politie, gendar
merie, douanebeambten en grens
wachten uit de te ontruimen gebie
den, zooals deze uiteengezet zijn op
de bij het memorandum gevoegde
landkaart.
Dit gebied moet op 1 October aan
Duitschland worden overgedragen.
2. Het ontruimde gebied moet in
zijn tegenwoordigen toestand worden
overgedragen, d.w.z. zonder dat de
militaire, economische of verkeersin-
richtingen, met inbegrip van de
grondoïganisatie van den luchtdienst
en alle radiostations, vernield of on
bruikbaar gemaakt zijn. Het rollend
materieel van het spoorwegnet in het
gebied moet in onbeschadigden staat
worden overgedragen.
De Duitsche regeering gaat ermede accoord,
dat een gevolmachtigde vertegenwoordiger van
de Tsjecho-SIowaaksche regeering en het
Tsjecho-SIowaaksche leger wordt toegevoegd
aan het hoofdkwartier van de Duitsche mili
taire strijdkrachten, om de bijzonderheden van
de wijze van uitvoering der evacuatie te re
gelen.
3. De Tsjecho-SIowaaksche regeering moet
onmiddellijk alle Sudeten-Duitschers die waar
dan ook op het gebied van den Tsjecho-Slo-
waakschen staat dienst doen bij de militaire
strijdkrachten of bij de politie, ontslaan en toe
staan. huiswaarts te keeren.
4. De Tsjecho-SIowaaksche regeering moet
alle politieke gevangenen van Duitsch ras vrij
laten.
5. De Duitsche regeering is bereid
toe te staan, dat voor 25- November
uiterlijk een volksstemming wordt
gehouden in nog nader vast te stel
len gebieden.
Veranderingen in de nieuwe grens, voort
vloeiende uit de volksstemming, moeten door
een Duitsch-Tsjechische of een internationale
commissie worden geregeld.
De volksstemming zelf moet gesehieden onder
toezicht van een internationale commissie.
Gedurende de volksstemming moeten beide
partijen haar militaire strijdkrachten uit de ge
bieden terugtrekken.
6. Duitschland stelt voor, dat een gezagheb
bende Duitsch-Tsjechische commissie wordt in
gesteld, voor de regeling van alle verdere de
tails.
De beteekenis van het Duitsche memorandum
blijkt pas uit de kaart, die eraan toegevoegd is.
Deze kaart bewijst namelijk, dat de nieuwe
Duitsche eischen oneindig ver uitgaan boven
eisch tot inlijving bij Duitschland van alle ge
bieden met een Duitsche meerderheid, die Hit-
Ier te Berchtesgaden had gesteld. Hitier verlangt
thans ook een volksstemming voor de gebieden,
waar het Duitsche element niet noemenswaardig
vertegenwoordigd is. Dit is bijvoorbeeld het ge
val met de gebieden tusschen Opau en Ostrau in
Moravië, het geheele gebied rond Olmutz, de
grenzen aan de Sudeten-Duitsche gebieden ten
Noorden yan de Elbe en die rond Brno (Bruenn)
De gevolgen van annexatie dezer nieuwe gebie
den zou beteekenen, dat practisch een Duitsche
muur wordt opgericht tusschen Moravië en Bo-
hemen, die slechts met elkaar in verbinding zou
den staan door een corridor van 25 tot 30 K.M.
zonder spoorweg.
Zondag heeft de Tsjechische gezant te Lon
den, Jan Masaryk, een antwoord van Praag te
Londen overhandigd.
Naar het Tsjecho-SIowaaksche persbureau
meldt, doet dit antwoord de tusschen de
Fransch-Engelsche voorstellen en het Hitier-
memorandum bestaande verschillen uitkomen.
1. De Fransch-Engeische voorstellen bevatten
slechts een idee, waarvan de modaliteiten door
een neutrale commissie moeten worden vastge
steld.
Hitier wenscht zijn plan zelf te verwezenlijken,
op de wijze, zooais hij dat wenscht en dit op de
kaart aangeeft en preciseert.
2. De Fransch-Engelsche voorstellen voorza
gen slechts dat de Tsjechen geen enkel gebied
zouden ontruimen, zoolang de internationale
commissie geen besluit zou hebben ,enomen.
Hitier daarentegen eischt dat de Tsjechen, die
het gebied, dat hij voor den eersten October zou
willen bezetten, zouden willen verlaten, al hun
goederen en bezittingen zouden achterlaten.
Het antwoord legt er verder den nadruk op,
dat wat Hitier eischt in werkelijkheid niet een
regeling van het vraagstuk der Sudeten-Duit
schers is, doch de bezetting van militaire en
strategische punten in Tsjecho-Slowakije.
Het Tsjecho-SIowaaksche kabinet was
diep in den nacht nog bezig met de opstel
ling van het antwoord op het Hitler-mc-
morandum.
In officieele Tsjechische kringen te Genève
verwacht men, dat de regeering te Praag nog
den Engelschen en Franschen ministers zal
doen weten, dat zij er niet in kan toe
stemmen zich te onderwerpen aan de
in het memorandum van Hitier gestelde voor
waarden, met name voor zoover betreft het
afstand doen van de vestingwerken, zonder
waarborgen van de zijde van Duitsch
land.
GEGARANDEERD TOTALE UITROEIING
MARNIXSTRAAT no. 116 - HAARLEM
Zuiveraars v. Rijks- en Gemeentegebouwen
De Britsch-Fransche discussies te Londen
werden vandaag voortgezet.
Praag verdedigt het bevel tot mobilisa
tie; Chamberlain wilde de nieuwe Duit
sche voorstellen niet aanbevelen.
De tekst van het Duitsche memoran
dum aan Praag gepubliceerd.
Hedenavond om 8.20 uur houdt Hitier
een radiorede, die door alle Duitsche
zenders wordt uitgezonden.
Rede van Mussolini te Vicenza.
Roosevelt doet een beroep op de mo
gendheden om den vrede te bewaren.
Ernstig verkeersongeval onder Moer
gestel.
Benoemingen in het bisdom Haarlem.
VICENZA 26 Sept. (Havas). Mussolini
heeft gisteren te Vicenza een korte toespraak
gehouden, waarin hij <j>. m. zeide: „Sedert
gisteren is voor Europa een week van af
wachten en hartstocht aangebroken.
Over de geheele wereld wordt thans erkend,
dat in de vredesverdragen fouten zijn begaan.
Doch wat doet men ingeval van een fout?
Haar herstellen.
Zoo „errare humanum est", volharden in de
fout is duivelsch.
Thans wil men niet slechts de fout, die men
gemaakt heeft door Tsjecho-Slowakije overma
tig op te blazen, niet herstellen, doch men wil
deze fout handhaven en de volken van Europa
zouden daarom tegen elkaar ten strijde moeten
trekken.
Evenwel, zoolang ik geen bewijs heb ge
zien van het tegendeel, geloof ik niet, dat
zooiets zou kunnen gebeuren, hetgeen een
der meest tragische paradoxen in de ge
schiedenis der menschheid zou zijn.
Tot dusver, zoo vervolgde Mussolini, heeft
Italië geen militaire maatregelen genomen. Doch
als de anderen doorgaan *net reservisten onder
de wapenen te roepen en naar de grenzen te
zenden, en als er vlootconcentraties zullen zijn,
zal niemand er zich over kunnen verwonderen,
als Italië eveneens maatregelen neemt.
LONDEN, 26 Sept. (Reuter).
Chamberlain heeft vanochtend de be
sprekingen met de Fransche minis
ters voortgezet en met volledige
goedkeuring van Daladier en Bonnet
besloten een persoonlijke mededee
ling aan Hitier te doen.
Sir Horace Wilson is te dien einde
vanochtend naar. Berlijn vertrokken.
Om tien minuten over twaalf hebben de
Fransche ministers Downingstreet veriaten.
Zü keeren onmiddellijk naar Parijs terug.
PRAAG 26 Sept. (Ceteka.) Benesj heeft den
chef van den generalen staf, generaal Krejci,
tot opperbevelhebber der Tsjecho-SIowaaksche
strijdkrachten benoemd.
MONTEVIDEO, 26 Sept. (Havas.) De Brit
sche kruisers „Exeter" en „Ajax", die te Rio
de la Plato waren -aangekomen en te Monte
video zouden binnenloopen zijn plotseling naar
den Atlantischen Oceaan vertrokken.
illllllllllllllllllilllllilllllllllllMIIIIIIIIIIIIlg
VERWACHTING: Zwakke tot matigen
wind uit Zuidelijke richtingen, in het
Westen meest zwaar bewolkt, in het Oos- jË
ten gedeeltelijk bewolkt, weinig of geen
neerslag, weinig verandering in tempc-
ratuur.
Hoogste barometerstand 774.6
te Kovno (Littauen) en Tartu
(Rusland)
Laagste barometerstand 745.9
E te Seydisfjord
H Zon op 6.52 - onder 6.49 - Licht op 7.19
E Maan op v.m. 10.7 onder nam. 7.41 E
E 1 October E. K.
njlllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllll
X V V I IIII h n 1
Stand op Maandag 1 uur n.m.: 767.8
Vorige stand: 760.7
