AAN HET KATHOLIEKE VOLK
VAN NEDERLAND
Er is geen noodlot
L
De Britsche vlootreserve
gemobiliseerd
m
s»
ROOSEVELT DOET OPNIEUW EEN
BEROEP OP HITLER
Gezanten te Berlijn
bezoeken Hitier
Minister Colijn
voor de radio
Lord Perth bij
Ciano
See,denn^4steur
DE VERSTERKING DER
GRENSTROEPEN
m
DE DUITSCHE SCHEPEN
MOGEN NIET UITVAREN
INTERN. CONFERENTIE
VOORGESTELD
Het nieuws van heden
Z.H. DE PAUS ZAL DE
WERELD TOESPREKEN
Belangrijke Britsche mede-
deeling
Voor het behoud van den
vrede
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1938 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE,
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21402
Het Weer
Hedenavond half negen
Opgeroepenen vandaag in
werkelijken dienst
Tusschen Tsjecho-Slowakije en Duitschl and zijn alle treinverbindingen verbroken.
De. spoorbanen zijn vernield
Toenemende spanning
in Indië
Nog geen bepaalde militaire
maatregelen
Het lot van de wereld van vandaag
en van morgen staat op het
spel
Waarom geen verdere
onderhandelingen
WASHINGTON, 28 Sept. (Reu
ter). President Roosevelt heeft op
nieuw een beroep gedaan op Hitier
ten gunste van den vrede. Hij stelt
het houden van een internationale
conferentie voor tot regeling van de
geschillen in Europa.
Roosevelt
Bijeenroeping van het Congres
Amerikaansche kruisers
uitgerust
Voor een langen kruistocht
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
MiLITai
NIEUWE HAABLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel SO ct, Inget.
mededeellngen 50 cent; Idem op pag één 65 ceni
per regel. BIJ contract sterk verlaagde prijzen Voor
do kleine annonces „OmroeDers" zie de rubriek
Het Hoogwaardig Episcopaat, in vergadering bijeen, roept heel het
Katholieke volk van Nederland op tot het houden van een algemee-
nen bid- en boetedag op Vrijdag 30 September a.s.
Wij schrijven voor, dat in alle kerken en kapellen het Allerheiligste
Sacrament den geheelen dag of althans eenige uren ter aan
bidding zal worden uitgesteld.
Gegeven te Haarlem, 28 September 1938.
Het was in den grooten oorlog, dat een
Duitsch aanvoerder den teekenen van
dreigenden ondergang het moedige
woord tegenwierp; „Er is geen noodlot."
Vandaag schijnt Europa wel degelijk on
der den druk van een noodlot te liggen.
Militaire experts hebben ons de laatste
jaren honderdmaal verzekerd, dat „de vol
gende oorlog" onverklaard, als een blik
semslag uit helderen hemel, zou uitbarsten.
Maar in plaats daarvan staart heden heel
de wereld, machteloos geboeid als in een
nachtmerrie, naar een lang van te voren
aangekondigde en als een tijdbom getem-
peerde oorlogsramp, die op een vastgestel-
den datum zal losbreken om steden en
dorpen, woningen en werkplaatsen, straten
en tuinen in een puinhoop te doen verkee-
ren en millioenen jonge menschenlevens in
den wreedsten dood te vernielen.
Is dat geen noodlot?
Niet Hitier alléén zal schuldig zijn, als
deze ramp over Europa komt. Want
Hitier zelf was het product van een
politiek, die de vreedzame middelen van
onderhandeling en overleg, waaraan ook de
Duitsche staatslieden van toenmaals hun
lot toevertrouwden, zóó vruchteloos liet,
dat die middelen zelf en de staatslieden,
die ze gebruikten, aan de verachting van 'n
ongeduldig volk ten prooi vielen, en dit volk
zich overgaf aan de mannen van het ge
weld. En toen bleek, dat inderdaad door'een
enkele dreiging met geweld, door een ruw
fait-accompli, voetstoots veel kon gewon
nen worden, wat nimmer goedschiks was
te verkrijgen geweest. De nieuwe methode
had succes, dat van keer op keer steeg....
tot het de limiet bereikte.
Niet alleen wetten en rechten, zooals de
dichter van Faust' het zei, maar ook het
onrecht „erbt sich wie eine ewige Krank-
heit fort".
De verbitterde ontrechte neemt niet al
leen zijn recht, maar zijn revanche; de on
derdrukte wordt op zijn beurt, niet een
rechtvaardige, maar een onderdrukker; de
geslagene slaat harder terug.
De slinger van recht en onrecht, van
zwakheid en macht, slaat heen en weer en
suist met het geweld van een blinde
krachtontwikkeling telkens weer door het
evenwichtspunt der rechtvaardigheid heen,
alsof het niet bestond.
Maar er is geen noodlot. De soeve
reine menschelijke geest kan den
boei van deze zoogenaamde histori
sche fataliteit breken en zich verheffen
boven de wet van actie en reactie, om zich
op den bodem van rede en recht te stellen.
Dat is het, wat Roosevelt in zijn tweede
boodschap van Hitier vraagt. „De vraag,
die heden gesteld wordt, is niet of er in
het verleden dwalingen of onrechtvaardig
heden zijn begaan. Wat nu op het spel
staat is het lot van de wereld, de wereld
van vandaag en die van morgen. De we
reld vraagt van ons, die nu de hoofden der
naties zijn, dat wij onze hoogste taak ver
vullen, die is, de naties tot hun bestem
ming te voeren zonder hun als prijs de
verminking en dood op te leggen van mil
lioenen burgers. Het gebruik van geweld in
den grooten oorlog heeft den vrede niet
kunnen terugbrengen. Overwinning en ne-
In het Engelsche district, Windsor,
zijn onder de bevolking gasmaskers
gedistribueerd
H VERWACHTING: Zwakke tot matigen, p
Zuidoostelijke tot Zuidwestelijken wind,
plaatselijke ochtendmist, overigens meest
zwaar bewolkt, weinig of geen regen, iets
koeler des nachts. ir
Hoogste barometerstand 772.8 te Wilna
Laagste barometerstand 747.3 te Reykjavik EE
5 Zon op 6.56 - onder 6.45 - Licht op 7.15
Maan op v.m. 12.21 onder nam. 8.54
1 October E. K.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
De minister-president, dr. H. Co-
lijn, zal hedenavond half negen over
de drie zenders een radiorede hou
den.
De regeeringspersdienst meldt;
In aansluiting op het Dinsdag uitgegeven
communiqué betreffende de versterking der
grenstroepen, kan worden medegedeeld, dat
heden het personeel, bestemd voor verster
king van die troepen, waarvoor reeds waar
schuwingen waren verzohden, in werke
lijken dienst is geroepen.
LONDEN, 28 September (Reuter). De koning heeft vanochtend op Bucking
ham Palace zitting gehouden met het doel een proclamatie te onderteekenen,
waarbij reservepersoneel van de vloot wordt opgeroepen en de vloot wordt ge
mobiliseerd.
Aanwezig waren Hoare, Duff Cooper, Simon, Hailsham en Maugham.
derlaag bleven beide even onvruchtbaar.
Die les had de wereld wijzer moeten ma
ken."
Z al Hitier dit laat beroep op de rede
nog vermogen te volgen, en zich los
maken van den fatalen termijn, waar
mee hij zich aan den loop der feiten heeft
gebonden? Het klassieke woord „sic volo,
sic jubeo dit wil ik, dit beveel ik; laat de
wil de rede verdringen" beteekent vaak
minder een beheersching der feiten dan
een zich laten meesleepen door hun nood
lottig vérloop. En van den anderen kant
is het geneesmiddel, dat Roosevelt aan
wijst, nl. een internationale conferentie,
door den loop der feiten in de laatste jaren
herhaaldelijk met het stempel der vruchte
loosheid gebrandmerkt.
Chamberlain heeft, toen hij tweemaal
naar Duitschland vloog, een poging gedaan
om de fataliteit der historie te breken, een
pogiiig, waarvan ook de vijand-van-morgen
de menschelijke grootheid en goedheid
heeft erkend. Voor Hitler is het misschien
nog moeilijker, maar evenmin onmogelijk,
stil te houden in den stroom, dien hijzelf zoo
heftig heeft opgezweept. Fatalisme is altijd
de grootste bekoring van den Duitschen
geest geweest. Moge op het laatste oogen-
blik de klare rede het blinde noodlot over
winnen.
ROME, 29 Sept. (Havas)Lord Perth, de Brit
sche ambassadeur, werd vanochtend door graaf
Ciano ontvangen.
Volgens een officieel communiqué
heeft de Britsche ambassadeur den
Italiaanschen minister van Buiten-
landsche Zaken een „belangrijke me-
dedeeling gedaan vanwege de regee
ring te Londen in verband met de
dreiging van een Duitsch-Tsjecho-
Slowaaksch conflict".
BERLIJN, 28 Sept. (Reuter). Het
verluidt, dat Duitsche reederijen hun
schepen opdracht hebben gegeven te
rug te keeren en evenmin toestaan,
dat schepen Duitsche havens ver
laten.
BATAVIA, 28 September. (Aneta). Neder-
landsch-Indië volgt in toenemende spanning de
gebeurtenissen, doch nergens Is eenige agitatie
merkbaar. Slechts blijkt dit uit de voortdurende
vraag naar de laatste berichten, terwijl de da-
gelijksche gesprekken van bijna iedereen ver
vuld zijn van de vraag; oorlog of vrede. Van be
paalde militaire of andere maatregelen is nog
niets gemeld.
Alle toegangswegen tot Tsjecho-Slowakije zijn versperd. Vernielde brug en spoor
baan bij Kreibitz
Roosevelt heeft zijn tweede telegram aan
Hitier vannacht om drie uur verzonden. Het
besluit daartoe werd genomen na een bespre
king tusschen den president en ambtenaren
van buitenlar.dsche zaken. In zijn boodschap
doet de president een beroep op Hitier om de
onderhandelingen tot eiken prijs voort te zet
ten en stelt hü het onmiddellijk bijeenkomen
voor van de mogendheden die een direct belang
hebben bij het Tsjecho-Slowaaksche vraag
stuk. Hij verklaart: „Het lot van de wereld
van heden en morgen staat op het spel."
Het kabinet heeft zich in hoofdzaak bezig
gehouden met het bestudeeren van de houding
der Vereenigde Staten ingeval van een con
flict. Men heeft deze houding bezien in het
licht der bestaande wetgeving, de Johnson-wet
en de neutraliteitswet. Het is duidelijk, dat de
president de neutraliteitswet eigenlijk niet zal
kunnen negeeren. Niettemin is het boven eiken
twijfel verheven, gezien de gevoelens van den
president en de meerderheid zijner omgeving,
dat men alle middelen heeft bestudeerd om
den democratieën een zoo groot mogelijken
steun te verleenen.
De tekst van Roosevelt's tweeden oproep, die
alleen tot Hitier gericht is, luidt als volgt;
„Ik stel er prijs op u in kennis te stellen van
de ontvangst van het antwoord van Uwe Ex
cellentie op mijn telegram van 26 September.
Ik was er zeker van dat gij mijn meening aan
gaande de onoverzienbare gevolgen en het on
berekenbare onheil voor de geheele wereld, in
dien een Europeesche oorlog zou uitbreken,
zoudt deelen.
Het gaat er thans niet om te weten of
in het verleden vergissingen of onrechtvaar
digheden begaan zijn. Wat thans op het
spel staat, is het lot van de wereld, zoowel
dat van heden als dat van morgen. De we
reld vraagt ons, leiders van naties, onze
hooge functie, die daarin bestaat, dat wü
de volken tot welvaart brengen zonder hun
daarvoor de verminking en den dood van
millioenen burgers op te leggen, te vervullen
Men heeft in den wereldoorlog1 den vrede
niet kunnen herstellen door zijn toevlucht
tot geweld te nemen. De overwinning en de
nederlaag waren even onvruchtbaar. Deze
les had de wereld zich ter harte behooren
te nemen.
Op grond daarvan vooral heb ik op 26 Sep
tember mijn beroep gedaan op Uwe Excellentie,
op den Tsjecho-Slowaakschen president en op
de eerste ministers van Engeland en Frankrijk.
Ik heb er toen op gewezen, dat alle ge
schillen tusschen de Duitsche en de Tsjechische
regeering langs vreedzamen weg kunnen en
moeten worden geregeld en dat de bedreiging
met geweld een algemeenen oorlog zou kunnen
doen ontstaan. Deze bedreiging is even nutte
loos als niet te rechtvaardigen.
Het is dan ook van het allergrootste belang,
dat de onderhandelingen zonder onderbreking
worden voortgezet tot een billijke en opbouwen
de oplossing is verkregen. Mijn nieening aan
gaande deze beide punten is nog versterkt,
want verantwoordelijke staatslieden hebben of
ficieel verklaard, dat in principe overeenstem-
ming tusschen de regeeringen van Duitschland
en Tsjecho-Slowakije was verkregen, hoewel
nog een regeling moest worden getroffen ten
aanzien van den tijd, de methode en de bij
zonderheden der procedure, welke meenings-
verschillen er ook mogen bestaan en wat ook
de waarde der argumenten mag zijn.
Ik zal deze argumenten niet opsommen en
behoef dat ook niet te doen, mijn oproep wilde
slechts een voortzetting der onderhandelingen,
totdat er een vreedzame regeling in zicht
komt, en zoo het aanwenden van geweld wordt
vermeden.
De huidige onderhandelingen zijn onder
broken. Indien u het zegt, kunnen zij wor
den voortgezet. Indien het noodig *blijkt ze
aan te vullen, zou niets in den weg staan
hun doel uit te breiden in een conferentie
van alle landen, welke rechtstreeks bij dit
conflict betrokken zijn. Deze ontmoeting
zou kunnen gehouden worden in een of
andere neutrale streek van Europa.
Zij zou gelegenheid geven deze kwestie en
alle daarmee samenhangende kwesties op te
lossen in een geest van rechtvaardigheid en
billijkheid en naar menschelijke berekening
op meer permanente wijze. Voortzetting der
onderhandelingen blijft, naar mijn meening, de
eenige methode om het vraagstuk terstond op
hechte basis op te lossen. Indien u in zulk een
vreedzame oplossing toestemt, zullen honderden
millioenen menschen over de geheele wereld
daar ben ik van overtuigd erkennen, dat dit
gebaar van u de in de geschiedenis aan de
geheele menschheid verleende diensten overtreft.
Sta mij toe jegens u uitdrukking te geven aan
mijn nederige meening, dat de geschiedenis,
elke man, elke vrouw en elk kind, waarvan het
leven in den dreigenden oorlog verloren zou
gaan ons allen verantwoordelijk zouden stellen
indien wij 't geringste beroep, dat gedaan wordt
om zulk een oorlog te vermijden, zouden ver-
waarloozen. De regeering der Vereenigde Sta
ten, zoo besluit Roosevelt zijn oproep, heeft
geen politieke verplichtingen in Europa en is
niet voornemens eenige verplichting in den
loop der huidige onderhandelingen op zich te
nemen. Evenwel erkennen wij onze verantwoor
ding als wereldburgers. Het geweten en de
dringende wensch van het volk in mijn land
eischen, dat de stem van zijn regeering zich
telkens weer zal verheffen om een oorlog te
voorkomen.
Uit gezaghebbende bron wordt vernomen, dat
liet Amerikaansche kabinet de wenschelijkheid
van een bijeenroeping van het Congres in geval
van oorlog zou hebben overwogen.
SAN DIEGO, 28 Sept. (Reuter). Naar giste
renavond onthuld werd, worden de lichte Ame
rikaansche kruisers „Cincinnati", „Trenton" en
„Concord" in allerijl uitgerust met voldoende
voorraden voor zes maanden. De oorlogsbodems
zullen morgen gereed zijn om te vertrekken,
doch de bestemming is niet bekend gemaakt.
MINISTER COLIJN HOUDT VAN
AVOND HALF 9 EEN RADIO-REDE.
Oproep van het Hoogwaardig Episco
paat tot het houden van een bid- en
boetedag op 30 September.
Z. H. Exc. de Aartsbisschop van Utrecht
heeft gebeden voor behoud van den
vrede voorgeschreven.
Amerikaansche kruisers toegerust en met
onbekende bestemming vertrokken.
Roosevelt stelt een internationale confe
rentie voor tot regeling van de geschil
len in Europa.
Vanochtend heeft de Engelsche Koning
op Buckingham Palace een beraadsla
ging gehouden met den geheimen raad.
De Britsche vlootreserve gemobiliseerd.
Slowaken voor nauwer samenwerking
met de Tsjechen.
Lord Perth overhandigt een belangrijke
Britsche verklaring aan graaf Ciano.
Britsche pers waardeerend voor de rede
van Chamberlain.
Duitsche schepen mogen de havens niet
verlaten.
Grenstroepen hebben vandaag hun stel
lingen betrokken.
Studiedagen van katholieke midden
standsleiders op de H. Landstichting te
Nijmegen.
Dagorder van den commandant der
Lichte Brigade na de oefeningen van de
Lichte Brigade.
Vrouw te Kerkrade door wurging om
het leven gebracht?
o
BERLIJN, 28 Sept. (Havas). De
Fransche ambassadeur, Francois
Poncet, werd om 11.15 hedenmor
gen door Hitier ontvangen, en bracht
naar verluidt nieuwe voorstel
len over der Fransche Regeering ter
regeling van het Duitsch-Tsjechische
conflict. Na een onderhoud van on
geveer een uur verliet Poncet weer
het paleis, maar weigerde iets mee
te deelen.
Onmiddellijk hierna ontving Hitier
den Britschen gezant Henderson, en
onderhield zich ook met dezen lan
ger dan een uur.
VATICAAN, 28 Sept. (Havas).
De Paus zal zich morgen tot de we
reld wenden ten gunste van den
vrede.
Om 18.30 Midden-Europeeschen
tijd zal hij in het Italiaansch voor de
radio een „boodschap van een Va-
der en Herder" uitspreken, die zal
worden uitgezonden op 49.75 M. en
19.84 M.
Vertalingen in verschillende talen
zullen deze boodschap, die ongeveer
5 minuten duurt, volgen.
