U weet niet
wat U mist
Haarlem, 10 Oct.
DOODELIJK ONGEVAL OP
DE EENTJESPOORTBRUG
KREYMBORG
Van der Linden's Bakkerijen
MAANDAG 10 OCTOBER 1938
EEN KLEED VOOR CHRISTUS
Ee tentoonstelling der Sacraments-
vereeniging
JONGEN TE WATER
^ank zij den ergerlijken toestand
van de Bakenessergracht
fc-K. OPENBARE LEESZAAL
EN BIBLIOTHEEK
Lijst van nieuwe aanwinsten
ALBERDINGK THIJM SPEELT
„JANUS TULP"
Tegenstellingen in de rolbezetting
Oud-Leiden op excursie
Puzzles rond Boerhaave
als U nog geen brood eet
uit:
BAKENESSERGRACHT 71
TELEFOON 13882 - HAARLEM
KWAKZALFSTER ACHTER
SLOT
Nu een einde aan haar obscure
praktijken?
COMITÉ KATH. OVERVEEN
Het winterprogramma 1938-39
12-jarig schoolmeisje door
vrachtauto overreden
STADSSCHOUWBURG
„Rasmus, de wonderdokter" door
het Gezelschap Saalborn-Parser
WAARBORG-KLEEDING
alléén bij
„Speurhonden" door 't Gezel
schap Jan Musch
AGENDA
Bioscopen
11 October
Bioscopen
Wekelijksch Spreekwoord:
Collecte
SPECIALIST IN HET STELEN
VAN FOTO-ARTIKELEN
Doch ook een achterlichtverklikker
werd niet versmaad
Programma Radio-Centrale
BURGERLIJKE STAND
n den strijd tegen het communisme
is sociale rechtvaardigheid het sterk
ste wapen.
STAD
■•Als ik dat geweten had" merkte een der da-
van de Sacramentsvereeniging gisterenmid-
"aS omstreeks half een op „als ik dat geweten
"ad, zou ik een taxi genomen hebben."
De volijverige dames, die jaar op jaar werken
""i arme kerken in stad, land en missie van
^asuifeis, superplies, altaar'oenoodigdheden etc.
voorzien, hadden ook niet durven vermoeden,
öat de Bisschop, een kwartier na de officieele
"Pening van de expositie, in het Bisschoppelijk
pUseum op bezoek zou komen. En dan nog wel
J1 gezelschap van den vicaris-generaal, mgr. N.
Amrnerlaan en de beide secretarissen. Het hoo-
gezelschap verrastte den kleinen kring dames
hooge mate en vooral het bestuur verheugde
«ich om de interesse, die de bisschop toonde en
"en „tip", dien mgr. heel huishoudelijk wist te
Beven. Vóór het vertrek gaf mgr. Huibers zijn
rekbaarheid en waardeering nog eens duide-
Jk te kennen en Zijn sympathieke woorden
"ebben de aanwezigen ongetwijfeld aangespoord
in het komende jaar nóg meer te doen voor
een waardige entourage van den eeredienst.
Dm kwart voor een was het woord aan ple-
ïan Pilbry. „Ik ben blij uiting te kunnen ge-
Ven
aan mijn dankbaarheid", aldus spr. „en ik
*>eem nog eens de gelegenheid te baat om te
*lfeen op uw prachtige devies: Tot eer van God
het H. Sacrament des Altaars. Het bestuur
eeft weer als een zweefvogel zijn vleugels over
en groot publiek uitgespreid, waardoor het in
e gelegenheid gesteld werd om den dames de
®r°ndstoffen ter verwerking te geven. In vele
Parochies is de collectebus voor het zegenrijke
V'erk rondgegaan, waardoor tegelijkertijd de
andacht van Katholiek Haarlem voor de Sa-
«amentsvereeniging verkregen werd. Toch zou
k willen, aldus spr., dat de waardeering grooter
™erd en dat vooraanstaande personen de waar-
van het werk beter zouden gaan beseffen.
~en bezoek aan de tentoonstelling zou dat ze
ker
vergemakkelijken.
De legende zegt, dat Moeder Maria het kleed
an Christus geweven heeft zonder naad. Het is
seen legende, dat gij, die aan den Altaardienst
^erkt, het kleed voor Christus in het Sacra
ment weeft. Duizenden Maria's weven in dezen
'h voor den Koning der Koningen.
De plebaan wees daarna vooral op het vaat-
^'"rk, dat werd vervaardigd uit oud goud en
hver, door de vaardige handen van den heer
J:ahnis. Mevrouw Smit is dit liefdewerk na de
Vhttovos begonnen en zij heeft haar gedachte
pkroond gezien door de officieele inschakeling
het algemeene Missiewerk. In Haarlem moge
tak der Sacramentsvereeniging daarom
h^eds belangrijker worden. De plebaan ver
klaarde de expositie daarna voor geopend.
hedenmorgen om ongeveer kwart over 9 is
ÏP he Bakenessergracht aan den kant van de
5t°kstraat de 14-jarige bakkersknecht de
Jpbijff, tengevolge van den ergerlijken toe-
^a"d der Bakenessergracht te water geraakt,
kwam uit de richting Zakstraat en wilde,
zijn bakkerij te bereiken, de Kokstraat in
rijden. Op dat moment stonden een eindje voor
Kokstraat een auto en een paardenwagen
®et>arkeerd. Om te kunnen passeeren ging de
i°hgen achter een boom om en geraakte daar-
lJ met fiets en al te water. Door handreiking
y''acht een voorbijganger hem op het droge,
"rmoedelijk zal hij geen ernstige gevolgen van
Oh onvrijwillig bad behoeven te ondervinden.
j Dit ongeval, dat gelukkig nog goed is afge-
"°Pen, werpt weer eens, zoo werd hedenmorgen
'gemeen door de bewoners opgemerkt, een
leuw licht op den onhoudbaren toestand van
bakenessergracht. Het punt KokstraatBa-
ehessergracht is een van de gevaarlijkste hoe-
®h. Er bestaat wel een inrij-verbod vanaf de
a°ht, maar het verkeer vanuit de Kokstraat
na§ wel naar beide richtingen de Bakenesser-
Kracht afbuigen.
het mag volgens de bewoners een wonder
eten, dat er hier nog geen ernstiger ongeval
gebeurd. Reeds enkele jaren geleden is er
h zeer ernstig ongeluk gebeurd voor de Zak-
ij^at, waar ook een soortgelijk punt is.
bovendien klagen alle bewoners zonder uit-
hdering over den onaangenamen geur, die de
acht in den zomer verspreidt, niettegenstaan
de uitbaggering.
Men is eenparig van oordeel, dat de Bake-
ssergracht ter voorkoming van ernstiger on-
^alien, die ongetwijfeld zullen voorkomen,
"®mpt dient te worden.
Menschenlevens mogen niet geriskeerd wor-
Voor z.g. mooi-Haarlem, dat ratten herbergt
een afschuwelijken geur verspreidt,
q r°t zoover de meening van de belanghebben
de?' eeIlvouciig is de kwestie echter niet,
drpn welbekende tegen-argumenten van 'n
°te bevolkingsgroep.
j, S,-Udic werken:
'Scholten en E. M. Meyers Gedenkboek
e-Burgerlijk Wetboek, 1938—1938.
A. Verrijn Stuart Inleiding tot de be-
^"cfening der statistiek, 3 dln.
j J- van Balen Ons gebiedsdeel Curacao.
M. Cornelissen Hooft ten Tacitus.
Japikse Die stellung Hollands im Welt-
j ^eg.
j M. Eggen De invloed der Z'Zuid-Neder-
ahden op Noord-Nederland uitgeoefend op
®et einde der XVIe en het begin der XVIIe
St "W'
Axters Scholastiek lexikon.
Denhoff De laatste vijf uren van Oos-
j^hrijk.
Thomas van Aquino.
{j M. Sauer Grammaire espagnole.
j ,chledowski Het hof van Ferrara.
atl Lennep en J. ter Gouw Het boek der
jj ^Schriften.
Meredith Be dans om het gouden
^aif.
V Die Kunst des Mittelalters.
A A Kuiper De katholieken en Spanje.
Dou<jSche Glazen, 1555—1603.
ïj h van Wijk De Gregoriaansche kalender,
b D°rresteyn Het heilig priesterschap.
V barsch Het heilig Misoffer,
ost goo hoort het.
j^mans:
A1 AmmersKuiler De getrouwen.
J, anken Tehuis voor meisjes,
h- Eekhout Aarde en brood.
ruws
S. Greup Roldanus Cathelyne van Ingel-
munster.
C. M. v. d. Heever Droogte.
J. Falkberget Christianus Sextus.
W. Faulkner De familie Sartoris.
C. Collodi Le aventure ditt Pinnochio.
C. Colding Cavalcade of history.
Clarke-Lieber Gret short histories.
De uitleen is dagelijks open van 10 tot 12.30,
van 2 tot 5 en van 7 tot 9 uur des avonds.
Niettegenstaande de najaarsstorm rond het
gebouw „St. Bavo" in de Smedestraat gierde,
daverde meerdere avonden (per week de lach in
de groote tooneelz-aal bij de opvoering van
Justus van Maurik's „Janus Tulp", dat met
veel enthousiasme door Alberdingk Thijm voor
de tallooze leden van den R. K. Volksbond
wordt opgevoerd.
Dit bij uitstek Amsterdamsche stuk, hande
lende in de tweede helft van de vorige eeuw,
leent zich uitstekend voor een opvoering, waar
bij men is uitgegaan van den stelregel: prettige
ontspanning, zonder vulgaire, aan het leven
vreemde intrigue. Het spreekt van zelf, dat de
tekst hier en daar den sentimenteelen inslag
vertoont, waardoor de tooneelproducten uit dien
tijd zich kenmerkten, doch Alberdingk Thijm
heeft deze op enkele plaatsen gewijzigd, al
zou het naar onze meening niet kwaad zijn
geweest, indien het taai-louterende „mes" er
hier en daar wat drastischer was ingedreven.
De kunstzinnige regisseur, Herman Moerkerk,
heeft de goede gedachte gehad het stuk in de
eigen periode te laten spelen en het niet over
te hevelen naar dezen modernen tijd. Hierdoor
ontstond een sfeer, die vele tafereelen, welke
anders dwaas en belachelijk zouden zijn ge
weest, thans volkomen aanvaardbaar maakte,
omdat de toeschouwer zich verplaatst voelt naar
een periode, die ruim vijftig jaar achter ons
ligt.
Onze vorige, korte en inleidende beschouwing
getuigde reeds van onze voldoening, dat door
de dubbele bezetting ook den minder geoefenden
leden van deze tooneelvereeniging ditmaal een
kans werd geboden een belangrijke rol te ver
vullen en zoodoende aan practische ervaring
rijker te worden. Beide rolbezettingen hebben
we thans aan het werk gezien en we moeten
erkennen, dat de prestaties van de „oude gene
ratie" beter waren dan die van de „jonge gene
ratie", met dien verstande, dat, indien een
modelvoorstelling zou moeten worden gegeven,
uitwisseling tusschen de beide formeeringon mo
gelijk, en zelfs noodzakelijk zou zijn.
Op den openingsavond hebben we de heeren
Nielen en Teeuwisse respectievelijk de rollen van
Janus Tulp en van Jhr. van Rietheuvel zien
vertolken. En al ontbrak bij eerstgenoemde het
bijna onontbeerlijke Amsterdamsch accent, het
spel, dat deze beide A. T.-ers lieten zien, was
voorbeeldig. Door de tweede bezetting werden
deze rollen niet zoo sterk gespeeld de jonker-
figuur was voor ons onaanvaardbaar en de
heer Kruijver als de barbier-rentenier Tulp ver
hief zich in geen enkele scène boven de mid
delmaat. in de voorstellingen, die wij bijwoon
den, was de belangrijke figuur Barend een tra-
vesti-rol en de jonge dame, die deze moeilijke
taak vervulde, sloeg er zich uitstekend door
heen en wist zelfs door houding en gebaar de
illusie van een opgeschoten Amsterdamschen
jongen te wekken.
Tante Betje, de schoonzuster van Tulp, werd
overwegend beter gespeeld door mevrouw Kreeft
dan door de kennelijk te jeugdige dame van de
tweede bezetting. Mevrouw Nielen vertolkte de
rol van Marie Tulp, de een-en-twintig-jarige
dochter van den barbier, terwijl mevrouw Kruij-
ver-Rubeling deze in de andere bezetting speel
de. De opvatting van mevrouw Nielen was uit
stekend, beter dan die van haar plaatsvervang
ster, doch het was niet wel mogelijk in haar
de twintig-jarige jonge dochter te zien. Reeds
bij vorige opvoeringen van Alberdingk Thijm
is ons dit euvel opgevallen. Voor het overige
bleken ook de kleinere rollen te zijn verzorgd,
waarbij ons vooral opviel hoe Brand, de effec
tenmakelaar, met overgave werd gespeeld.
Alberdingk Thijm heeft, onder leiding van
den regisseur Herman Moerkerk, wederom -be
wezen, dat haar leden hun taak ernstig op
vatten en iets willen bereiken. Wij hopen hier
aan door enkele, in opbouwenden zin bedoelde
aanwijzingen te hebben meegewerkt.
PIETER VAN DER VALK
Al hadden dan vele deskundigen bij de offi
cieele herdenking van den dood van prof. Boer
haave de verdiensten opgesomd van dezen be-
faamden Leidschen hoogleeraar, van het be
stuur van de vereeniging Oud-Leiden, dat steeds
met zooveel succes het heden met het verleden
voor de leden in verband weet te brengen, be
stond er nog alle aanleiding de geïnteresseerden
in de geschiedenis van de Sleutelstad en haar
omgeving Zaterdag 1.1. op te roepen voor een
excursie naar het domineeshuis te Voorhout,
waar Boerhaave geboren is, en naar het kastee1
Oud-Poelgeest te Oegstgeest, waar hij veje jaren
heeft gewoond.
De opzet dezer excursie was niet Eoerhaave
als medicus alle recht te doen wedervaren,
dat was reeds geschied maar een bevrediging
van veler belangstelling in de plaatselijke ge
schiedenis. Daar hier op wel zeer gelukkige
wijze het nuttige met het aangename vereenigd
werd, mag deze excursie ten zeerste geslaagd
heeteii
Over Voorhouts oude kerkwerf, die in den
loop der eeuwen wel wat veranderd is vele
der boerenhuizingen zijn verdwenen en een
groote kerk heeft de oude gedeeltelijk vervan
gen trokken de vele excursisten op naar het
oude huis, waar nog heden de Voorhoutsche
predikant in woont.
In dit ruime, door boomen en tuinen omgeven
gebouw, dat wellicht in vroeger dagen de pas
toor van voorhout tot woning gediend heeft,
werd Herman Boerhaave op 31 December 1668
geboren. De overlevering wijst nog de plek aan
waar de jonge Boerhaave het levenslicht aan
schouwde, maar, al is in dit huis met zijn moer
en kinderbalken nog veel onveranderd gebleven,
veel van het interieur is ook gewijzigd in den
loop der tijden.
Nagenoeg ongerept is de idyllische omgeving:
tuinen tusschen kerk en pastorie voor het huis.
weilanden er achter. Verrukkelijk moet het zijn
daar te toeven onder de oude boomen. Een steen
in den gevel vermeldt den bezoeker dat hier op
den laatsten dag van 1668 Boerhaave zijn leven
begon.
Op Nieuwjaarsdag 166!) werd de kleine Her-
Een 58-jarig inwoonster van IJmuiden had
zich eenigen tijd geleden voor den zooveelsten
keer voor den kantonrechter te verantwoor
den, wegens het onbevoegd uitoefenen van de
geneeskunde.
Doordat zij allerlei middeltjes en zalfjes had
voorgeschreven was een van haar patiënten
tot aan den rand van het graf gebracht.
De kwakzalfster kwam zélf bij personen,
waarvan zij gehoord had, dal zij ziek waren,
op visite. Door allerlei mooie praatjes wist zij
hen tot „klanten" te maken.. 'Een vrouw, die
aan suikerziekte leed, schreef zij voor zitbaden
met kruiden te nemen. Voor een „vetziekte"
schreef zij bruine suiker voor.
Zij gaf een andere dame, die reeds zeer be
jaard was, glycerine-olie, tengevolge waarvan
de patiënt zeer ernstig ziek werd. Volgens den
huisdokter van die dame, mag het een won
der genoemd worden, dat zij herstelde.
De ambtenaar van het O. M. vond de men-
schen, die zich beet lieten nemen door kwak
zalvers dom. De Nederlandsche dokters hebben
een veel te goede reputatie. In verband met
den ernst van het geval eisente hij vier maan
den gevangenisstraf.
De kantonrechter heeft hedenmorgen schrif
telijk vonnis gewezen en veroordeelde verdachte
tot 4 maal 14 dagen hechtenis.
Het einde van den zomertijd heeft de periode
der lange avonden ingeluid; wij stevenen recht
op den wintertijd aan: den actietijd van onze
katholieke vereenigingen en organisaties.
De zomer lokte ons naar buiten; in Gods
schoone natuur werden lichaam, geest en hart
gestaald. Nu zal de donkere, gure tijd ons ge
makkelijk brengen naar de gezelligheid der
warme vergaderzalen, waar de katholieke be
langen in een groote verscheidenheid van onder
werpen weer zullen worden behandeld.
De winteractie vraagt dus ons aller zorg en
kracht!
Het comité „Katholiek Overveen" heeft het
winterprogramma thans voorbereid en vastge
steld. Ditmaal is aan het gesproken woord een
ruime plaats toebedeeld. Het bevat o.m. onder
staande voordrachten.
1 „De ontwikkeling van Haarlems Stads-
schoon" (met lichtbeelden) te houden door
mevrouw J. M. Sterck-Proot, op Vrijdag 28
October a.s.
2 „De Katholieken en de Cultuur", te
houden door mr. J. F. de Vilder op Vrijdag 25
November.
3 „Een monstrueuze vergissing", te houden
door H. de Greeve, pr. op Woensdag 7 December.
4 „Priester en leek", te houden door mr.
Aug. E. M. Povel, in Januari (op nader te be
palen dag).
5 „20 jaren gezondheidszorg in Nederland"
(met lichtbeelden) door mr. J. de Vreeze te
Utrecht, te houden in Februari.
6 „De zeven wonderen van Afrika" (met
lichtbeelden) door mr. J. Hustinx, te houden in
Maart.
Al deze voordrachten worden gehouden in ge
bouw „Domi" aan het Zandvoorterpad, 's avonds
te kwart over acht; ze zijn voor ieder gratis toe
gankelijk.
Het zal wel onnoodig zijn te zeggen, dat op
groote belangstelling voor deze avonden wordt
gerekend.
Hedenmiddag omstreeks half 1' is op de
Eentjespoortbrug bij de Langebrug een zeer
ernstig ongeluk gebeurd, waarbij een 12-ja-
rig meisje uit de Spaarnwouderstraat het
leven heeft verloren. Het meisje werd op
slag gedood.
Om half 1 kwam het 12-jarig dochtertje van
den heer S. uit de Spaarnwouderstraat de Eent
jespoortbrug opfietsen, in de richting Lange
brug, in gezelschap van een vriendinnetje. Gp
dat moment naderde een vrachtauto, die de
beide fietsende meisjes links passeerde. Hef
slachtoffertje kon haar stuur niet houden en
kwam met het voorwiel in de tramrails terecht.
Zij slipte en viel juist met haar hoofd tusschen
het rechtervoor- en achterwiel van den zwaren
vrachtwagen. Het achterwiel ging haar over het
hoofd, waardoor het meisje op slag werd gedood.
Den chauffeur treft geen schuld.
Altijd opnieuw is 't weer een lieve lust, Louis
Saalborn op de planken te zien. Hij is een ge
weldig acteur, die zich op een rol werpt om
haar te knijpen en te kneden tot ze alle blijken
vertoont van de bezieling, die hij in zijn vinger
toppen voelt tintelen. Saalborn plaatst zich zóó
breed op het tooneel, dat hij het met zijn per
soonlijkheid bijna geheel vult.
In die prachtige tooneelspelerseigenschap
schuilen enkele gevaren. Eén er van is, dat de
acteur zijn rol overschat, en daarmee het stuk,
als hij de leiding in handen heeft. De verklaring
in het programma', bij de Zondagavondsche op
voering van Rasmus, den wonderdokter van
Paul Sarauw, wijst ef maar al te duidelijk op.
Voor ons inzicht en gevoel is dit tooneelspel te
zeer een mengelmoes van fijne trekken en grove
halen, waarbij het zooal niet origineele dan
toch interessante gegeven in het gedrang komt.
Sarauw plaatst 't conflict tusschen den medicus,
die met moeite zijn praktijk handhaaft, en den
kwakzalver, die de goedgeloovige patiënten naar
zich toe ziet stroomen, binnen een kleinen kring
van'"belanghebbenden. De in zijn carrière teleur
gestelde dokter Haller wordt steeds meer een
bulderbast, die de menschen afstoot, en Rasmus
Thomsen, die niet alleen met kruiden en zalven,
maar ook met menschenkennis werkt, speelt de
sympathieke rol. Hij haalt zelfs de dochter van
den medicus naar zich toe, maar moet haar
afstaan aan zijn zoon, die als dokter de partij
van Haller kiest, omdat hij in zijn vader een
gevaarlijken charlatan ziet. De partijen komen
tot elkaar, als het jonge vrouwtje in haar ziekte
door geen medicijnen geholpen kan worden,
maar door het gevoelige optreden van den won
derdokter den weg der genezing opgaat.
Het conflict zou belangwekkender zijn, als de
auteur ons in zijn Rasmus deed gelooven. Maar
wat we van 's mans daden te zien krijgen is wei
nig meer dan aanstellerij en eerst als de uitbun
dige dilettant-geneesheer door tegenslag gebro
ken wordt en zijn zelfvertrouwen kwijt is wint
hij ons meegevoel.
Bijgestaan door Ferd. Sterneberg als den jongen
dr. Thomson, Carla de Raet als ook nu weer een
liefhebbende dochter en schoondochter, Maud
Perry als de slaafsch-goede huishoudster en ver
schillende anderen in zóó komische rollen, dat
zij, hoe knap ook gespeeld, den aard van het
stuk aantasten door die allen voortreffelijk
bijgestaan beeldt Louis Saalborn den wonder
dokter met veel lust en kracht en een overmaat
van bravour uit. Zoo kregen we enkele staaltjes
van individueele tooneelspeelkunst te zien, die in
het moderne spel zeldzaam zijn. Maar het stuk
als zoodanig werd er niet door op hooger plan
gebracht.
Het schaars aanwezige publiek onthield den
leider en eersten speler van het gezelschap zijn
bijval niet en op het laatst leek het zelfs een
ovatie. Toen stond op den achtergrond, heel be
scheiden, de oude dokter Haller uit het spel, en
wij hadden gewild, dat hij met een enkel breed
man door zijn vader gedoopt, van welke^ ge
beurtenis men kennis kan nemen ln een zijka
mertje van het oude kerkje, waar het doopre
gister getoond werd.
Nadat allen in dit kerkje gezeten waren, sprak
dr. Kroon van de Leidsche universiteitsbiblio
theek eenige woorden over Boerhaave. In het
kort ging hij de belangrijkste data na uit het
leven van den grooten medicus en bracht hierbij
eenige puzzles naar voren. Al zijn deze vragen
van geen groot gewicht, voor een nauwkeurige
biografie zullen zij toch den eventueelen schrij
ver onverwachte hindemissen in den weg leg
gen.
Zoo is er allereerst het feit, dat Boerhaave's
vader, de latere predikant te Voorhout, twee
maal als student te Leiden is ingeschreven. Als
student in de theologie in 1648, 22 jaar oud, en
drie jaar later weer en tevens weer 22 jaar oud.
Dan is er het befaamde gezwel, dat de jonge
Boerhaave kreeg aan een dij en dat hij zelf mei.
goed succes behandelde. Dat deze medische in
tuïtie door Boerhaave's biografen naar voren
gebracht wordt, is te begrijpen, maar eenstem
mig zijn zij daarbij niet. De een zegt, dat Boer
haave slechts negen jaar oud was, toen hij zich
zelf zoo goed onder handen nam, de ander geefi
hem reeds twalf jaren, bovendien zeggen twee
dat het zijn rechter en twee, dat het zijn lin
kerdij was. Maar dit zijn slechts kleinigheden.
De jonge domineeszoon moet wel aanleg voor de
heelkunde gehad hebben, een eigenschap, waar
door zich ook zijn moeder heet onderscheiden
te hebben.
In zijn 14de jaar werd Herman Boerhaave te
Leiden ingeschreven in het album studiosorum
der universiteit als tertiae classis discipulus, als
leerling van de derde klas der Latijnsche school,
wonende bij zijn vader op de Breestraat. Hoe
een Voorhoutsch predikant op de Breestraat
kon wonen, mag een komend biograaf uitzoeken,
of anoers waaraan deze overigens ook nog on
duidelijke inschrijving mank gaat. In 1683 stierf
Jacob Boerhaave, Herman's vader. Woonde hij
toen in de stad?
In 1684 moet Boerhaave als student in de
theologie zijn ingeschreven, maar dr. Kroon
heeft zijn naam niet kunnen vinden. Dan mag
men voorts nog nasnuffelen, waarom precies
Boerhaave in de wijsbegeerte promoveerde lïi
1690 en waarom hij na drie jaar medische stu
die zich op 12 Juli te Harderwijk liet inschrij
ven en daar op 13 Juli promoveerde. Was het
werkelijk omdat daar de kosten lager waren?
Boerhaave moet reeds den 14den Juli naar
gebaar naar voren was gehaald. Want het was
Lou Ezerman, die den heelen avond groote be
wondering had afgedwongen door de onverbeter
lijke wijze, waarop hij Rasmus' tegenstander in
verschillende phasen had uitgebeeld. Dat ging
met een fijnheid en een fantasie, die zijn rol
groot maakten.
Er komen in het spel enkele vrijmoedige uit
latingen voor, die voor al te jonge ooren niet ge
schikt zijn. Even valt het op, dat de vertaler van
een „pastoor" laat spreken, waar klaarblijkelijk
een dominee bedoeld wordt. Maar dat zijn klei
nigheden, die weinig afbreuk doen aan den al-
gemeenen indruk.
H. B. v. d. S.
Mejuffrouw van Gorder is zonder twijfel een
cordate dame, met groote wilskracht en scherp
verstand. Trots haar grijze haren houdt ze wel
van eenige afwisseling in haar rustig bestaan. En
een sensationeele afwisseling blijft niet uit. In
het afgelegen landhuis, dat zij voor de zomer
maanden heeft gehuurd, spóókt het. Haar huis-
genooten, de Japansche butler Billy en de schrik
achtige kamenier Rizzy, kunnen het getuigen, en
als haar nichtje Dale Ogden bij haar logeert
weet dat er ook gauw van mee te praten.
Om het interessante van het geval haalt
Miss van Gorder een detective uit New York
in haar huis en nu kan het onderzoek naar den
geheimzinnigen klopgeest met zijn angstwek
kend stralend oog beginnen. De man krijgt hel
pers genoeg, want iedereen in huis, tot den
vreemd-doenden dokter en den pseudo-tuinman
toe, verandert in een „speurhond". Maar hoe
meer moeite er gedaan wordt om het raadsel
achtige geval op te lossen, hoe mysterieuzer en
beklemmender het wordt, te meer omdat er in
den loop van de drie spannende bedrijven,
waaruit Robert Rinehart's detectivespel bestaat,
zelfs twee dooden vallen. Deze lugubere om
standigheid maakt wat als een „vroolijk spel'
is aangekondigd niet bepaald opwekkend, al
houdt de kostelijk te keer gaande Lizzy er bij
de lachers den moed wel in.
Alles draait ten slotte om een geheime kamer
van het spookhuis, waarin de vorige bewoner
een gestolen kapitaal herbergt, en daar komt be
halve een zeer berucht inbreker nog een voort
vluchtige kassier aan te pas, die met het eer
zame nichtje in de beste verstandhouding feeft.
Aan de buitengewone tegenwoordigheid van
geest der vrouw des huizes is het uiteindelijk te
danken, dat de schuldigen ontmaskerd worden
en het moet gezegd, dat dit op een wel zeer ver
wikkeld en pakkend moment gebeurt. Hoe, dat
mogen we natuurlijk niet verraden.
De verdienste van het stuk steekt in de han
dige manier, waarop de schrijver verdenkingen
oproept om dan de verrassende onthulling tot
het laatst te bewaren. Dat daarbij een serie
onwaarschijnlijkheden aan het welslagen mee
werkt, spreekt bij een dergelijk drama vanzelf.
Knap tooneel krijgt men weinig te zien, omdat
de auteur geen werk heeft gemaakt van de ka
rakteriseering en blijkbaar liever de eene sen
satie op de andere stapelde dan enkele scènes,
waarvan een genialere pen iets bijzonders had
kunnen maken, fijn te ontwikkelen. Maar al be
rust de spanning dan op knal-effecten, ze is in
ieder geval tot het einde aanwezig en dat moet
men bij een crimineele vertooning niet gering
achten.
Jan Musch levert met zijn gezelschap een
zeer goede opvoering, waarbij geen details ver
waarloosd worden en die ook in het décor tot
haar recht komt. Zelf treedt hij op als detec
tive Anderson en al biedt zoo'n vlakke rol aan
een groot acteur weinig mogelijkheden, de geraf
fineerde speler verloochent zich toch nooit. Jaap
van der Poll had als dokter Wells de best ge
schreven rol uit het stuk en hij beeldde dat dub
belzinnige karakter met talent uit. Lize van der
FoilHamakers speelde beschaafd en goed
de energieke vrouw des huizes, Mary
MuschSmithuysen maakte de figuur van het
nichtje interessant en Elly van Stekelenburg
voldeed uitstekend als de „hersenlooze" kame
nier. Verder zorgden Hans van Dorp, Adolphe
Hamburger, Ferdinand Koolbergen, Theo Vink
en Frits Bouwmeester in vrij belangrijke rollen
voor een vlot samenspel. Onder regie van Ham
burger zat er schot in de uitvoering en het ge
heimzinnige karakter van het geheel was zoo
strak als het peil van het stuk toeliet.
Voor wie van gezellig griezelen houdt levert
„Speurhonden", dat Zaterdagavond vrij veel
publiek trok, de gewenschte voldoening. En bij
alle misdadigheid in het gegeven is het volko
men onschuldig.
H. B. v. d. S.
Leiden zijn teruggekeerd. Was dit 's mans groot
ste reis en heeft hij zich inderdaad zijn geheele
leven lang tot de Sleutelstad en haar naaste
omgeving bepaald?
Na dit interessante kleingoed van dr. Kroon
kreeg dc heer Swierstra gelegenheid in het kort
de geschiedenis na te gaan van het kerkje,
waarin men gezeten was.
Voorhout, het oude Foreholte, moet het be
gin zijn geweest van het groote woud, dat zich
uitstrekte vanaf de moerassige oevers van den
Rijn tot Alkmaar toe. Het kerkje, dat hier uit
tufsteen gebouwd werd, was slechts laag en had
geen zijbeuken. Zoodat, toen na verloop van
tijd vergrooting noodig bleek, men slechts gaten
in de muren kon breken en kleine kapelletjes
in baksteen rond de kerk kon bouwen.
Ten tijde der reformatie in onze streken, moet
hier een pastoor geweest zijn, die zijn schapen
bijeen wist te houden. Te Voorhout is nooit
een groote protestantsche gemeenschap geweest.
Bovendien moet de verstandhouding tusschen
beide partijen hier steeds goed zijn geweest, al
raakten de katholieken hun kerk kwijt.
Ten tijde van Lodewijk Napoleon mocht het
den katholieken gelukken weer de beschikking
te krijgen over driekwart van hun oude kerk
De heivormden behielden het koor en de room-
schen kerkten in het schip achter een schei
dingsmuur; een der weinige simultaan-kerken,
die er bestaan hebben.
In de zeventiger jaren der vorige eeuw is
het deel dat de katholieken in gebruik hadden
met den. ouden toren afgebroken en !s de hui
dige neogotische kerk gebouwd. De protestanten
behielden hun deel, dat er nu nog staat, in de
zelfde as als de nieuwe kerk. In 1913 echter
hebben zij den vlakken rechten koormuur van
dit vrocggotische kerkje doorgebroken en er een
veelhoekige afsluiting aangebouwd.
In dit kleine kerkje is Voorhouts kerkgeschie
denis voor een groot deel nog te herkennen:
tufsteen en baksteenen aanbouw.
Na de thee in café Boerhaave begaf het ge
zelschap zich naar kasteel Oud-Poelgeest, waar
prof. Eoerhaave heeft gewoond.
Na een tocht door het park en een bezoek
aan oen put van 1550, die nog altijd in gebruik
is, verzamelde het gezelschap zich in de „dra-
kenkamer" van het kasteel en verwonderde zich
over de grillige fantasie van den schoonzoon
van Boerhaave. Deze heer voerde een draak in
zijn wapen, welk feit hem inspireerde tot de
draken op den marmeren schoonsteenmantel en
aan het plafond.
Gebouw St. Bavo: Haarl. Zanggenot, 8 uur
RLC. Bevolkingsbureau, 8 uur.
Kunstzaal Huysen: Expositie kunstfoto's.
Kunstzaal De Bois: Expositie, 9 tot 5 uur.
Kunstzaal Leffelaar: Expositie, 105 uur.
Frans Hals-museum: Tentoonstelling Haarl.
Schilders en Beeldhouwers, 10 tot 16 uur.
St. Elisabethsvereeniging, Jansstraat; Cur
sus Wijsbegeerte voor „Geloof en Wetenschap",
kwart over 8.
Luxor: De kunst om te Leven, 2.30 uur, 7
uur, 6.15 uur.
Frans Hals: Wildzang, 2.30 uur, 7 uur, 9.15 U.
Moviac: Doorloopend Uurfilmprogramma.
Gebouw St. Bavo: Jaarfeest R. K. Volksbond
8 uur; St. Caecilia 8 uur; R. K. Rechtskundig
Bureau 8 uur; Bestuur Trampersoneel 8 uur;
Bestuur Herwonnen Levenskracht 8 uur.
Kunstzaal Huysen: Exposiite van Kunstfoto's.
Kunstzaal De Bois: Expositie van 95 uur.
Kunsthandel Leffelaar: Expositie schilderijen
en teekeningen 106 uur.
De Kerkuil: Nwe Gracht 23: Tentoonstelling.
Frans Hals Museum: Tentoonstelling van wer-
van van Haarl. Schilders en Beeldhouwers 10
tot 16 uur.
Stadsschouwburg: Geh. Onthouders Tooneelv.
„Inkeer 8.15 uur.
Luxor: De kunst om te leven, 2.30 uur, 7 uur,
9.15 uur.
Frans Hals: Wildzang, 2.30 uur, 7 uur, 9.15 uur.
Moviac: Doorloopend Uurfilmprogramma.
van Kolenhandel KRUL.
„OP HEETE KOLEN ZITTEN",
be teekent: de drang hebben om
weg te komen. Bij een haard
vuur gestookt met Brandstoffen
van KOLENHANDEL KRUL
zit men bij heete kolen, maar
wil men juist zoo lang mogelijk
blijven.
Stationsterrein Overveen,
Telef. 23517; Huis Telef. 28724
Gaarne voldoen wij aan het verzoek van Het
Nederlandsche Roode Kruis, afdeeling Haarlem
en Omstreken, om langs dezen weg nog eens
een beroep te doen op jongelui, die zich als
collectanten ter beschikking zouden willen
stellen voor de op Woensdag 2 November a.s.
te houden collecte ten bate vap het Parkher
stellingsoord. Eventueele aanmelding kan ge
schieden bij mevrouw Lucassenvan Idsinga,
Spruit en Boschstraat 12, Haarlem.
Langs het marmeren trappenhuis bereikten
de excursisten een geïmproviseerde coüegezaal,
waar de heer Bijleveld vaardig en vlot de ge
schiedenis van dit kasteel en zijn bewoners uit
eenzette
Uit de eerste tijden, toen de Poelgeesten hier
woonoen, weet men, zooals gewoonlijk, heel wei
nig. Men moge zich erover verwonderen, aldus
spr., dat men elders, reeds in Gelderland, bijna
steeds meer weet, en meer documenten bezit,
maar men bedenke, dat het vochtige klimaat
in deze lage streken vele documenten reeds
spoedig vernietigd zal hebben.
Vermelden wy uit deze kasteelgeschiedenis,
dat het in 1573 verwoest werd en pas in 1667
werd herbouwd en wel „in Italiaanschen stijl"
zooals het heet.
In 1724 kocht Boerhaave, die door een rijk
huwelijk, en het succes van zijn ambt geenszins
onbemiddeld was, het kasteel van vrouwe Sohier
de Vermandoit, die gelijk de huidige eigenares,
jnkv. Willink, o.a. vrouwe van Bennebroek was
en de laatste van haar geslacht. Het verhaal,
dat ecu Engelschman als tusschenpersoon fun
geerde, moet als een verzinsel afgeschreven
worden
Boerhaave, die ook den Leidschen Hortus Bo
tanicus beheerde, moet hier veel geliefhebberd
hebben, maar van zijn kruidtuinen ls niets meer
over. Trouwens bij den verbouw in 1817, toen de
gracht gedeeltelijk gedempt is en het grootsche
marmeren trappenhuis is gebouwd, is ook de Le
Notre-tuin gewijzigd door den tuinarchitect
Zocher.
Stil en verlaten ligt nu Oud-Poelgeest tus
schen zijn oude eiken en beuken. Al meer dan
30 jaar is het onbewoond.
Stormen gaan over het oude kasteel en de
oude boomen; een zware eik verloor zijn kruin
in den laatsten herfststorm van verleden week.
Een andere storm bedreigde nog onlangs de
fiere behuizinge. In de dagen van spanningen
zijn militaire autoriteiten op het kasteel ge
weest. In den gewelfden onderbouw werd geme
ten voor den aanleg van waterleiding en elec-
trisch licht; in de zalen met hun antiek behang,
groote spiegels en marmeren schoorsteenen zou
den 30v militairen gehuisvest worden.
Aan de ramp van deze bewoning is het kasteel
gelukkig ontkomen. Majesteitelijk staat er nog
het forsche gebouw tusschen de boomen in han
treurenden herfsttooi, weerspiegeld in het water.
Maar het staat er zonder vreugde: het wordt
niet bewoond.
De Bloemendaalsche recherche heeft een 28-
jarigen aldaar wonenden kantoorbediende aan
gehouden, die in een fotowinkel een toestel had
gestolen. Bij verhoor bekende de man zich ook
te Haarlem aan dergelijke feiten schuldig te
hebben gemaakt. In het tijdvak AprilOctober
heeft hij bij verschilende handelaren in onze
stad een tiental foto-toestellen, een filmappa
raat, een microfilm, een belichtingsmeter en
eenige statiefjes ontvreemd.
Daarnaast had hij nog een vruchtenpers en
een achterlichtverklikker gestolen, waaruit
bleek, dat hij zich niet alleen op fotografische
artikelen gespecialiseerd had.
De zaak kwam aan het rollen doordat de
Bloemendaalsche winkelier een advertentie
plaatste in een vakblad, dat bij hem een toestel
was ontvreemd. Naar aanleiding daarvan ont
ving hij van een collega in Den Haag bericht,
dat het gestolen apparaat aan hem verkocht
was.
De kantoorbediende had een deel van zijn
buit in Den Haag aan den man gebracht.
Nadat proces-verbaal tegen hem was opge
maakt is hij Zondag op vrije voeten gesteld.
Dinsdag 11 October
Programma I: Hilversum II.
Programma II: Hilversum I.
Programma III: Keulen 8.00, Parijs Radio
10.20, Radio PTT Nord 12.05, Parijs Radio 12.20,
Keulen 12.40, Ned. Brussel 1.20, Radio PTT Nord
2.20, Parijs Radio 3.05, Keulen 3.20, Parijs Radio
4.20, Keulen 4.35, Ned. Brussel 5.20, Keulen 6.50,
Ned. Brussel 720, Keulen 7.50, Ned. Brussel 9.35,
Boedapest 10.30, Wenen 11.20.
Programma IV: Neö. Brussel 8.00, Diversen
9.20 tot 10.35, London Reg. 10.35, Droitwich 1.35,
London Regional 2.00, Droitwich 4.20, London
Reg. 6.40, Droitwich 7.00, London' Reg. 7.50,
Droitwich 8.20, London Regional 10.50, Droit
wich 11.20.
Programma V: Van 8.00 tot 7.00 Diversen;
van 7.00 tot 8.00 Eigen gramofoonplatenconcert
I. Tiger Rag, 2, Boo-Hoo, 3. Harlem, 4. Roll
along prairie moon, 5. It doesu 't meen a thing,
6. The Dipsey Dodle, 7. You're in Kentucky,
8. Drink up, 9. Let 'er go, 10. I do like tot see,
II. Sentimental gentleman from Georgia, 12.
Cowboy, 13. Jubilee, 14. The goose hangs high,
15. Pullman Porter Sam, 16. The Snabe Char
mer, 17. Someday Sweetheart, 18. Nagasaki. Van
8.00 tof 12.00 Diversen.
Geboren; 7 October: T. RethmeierFrölich,
dochter; D. C. van LimbergenBosveld, zoon;
8 October: M. E. LentermanMica, dochter;
A. A. M. KramersLageweg, zoon; A. Lem
Schuijt, dochter; A. M. E. BestenbreurBak
ker, zoon; T. GodthelpSalverda, zoon;
9 October: M. F. H. BroertjesOtten, doch
ter; E. A. WittemanKortekaas, dochter; L.
A. C. Kamer—v. Turnhout, zoon; H. van San-
tenArthofer, dochter; G. MartensVlug,
dochter; M. E. T. van NesKlabou, zoon; C.
B. v. d. Driftde Buur, zoon; D. W. C. Vooren
Beumer, dochter;
10 October: C. v. d. VechtKroezen, doch
ter; M. D. J. Bouckaertv. Schie, dochter; S.
A. WittKleebaum, dochter.
Overleden: 7 October: C. GeerlingBijster, 71
jaar, Nwe Kerksplein; A. M„ 3 jaar, dochter
van J. G. Bantz, Slachthuisstraat;
8 October; A. Turkenburg, 80 jaar, Fabricius-
straat; A. P. A. Verkooij, 21 jaar, Da Costa-
straat.
