WAT DE GODLOOZEN DEDEN
J-edeM
De Britsche bewapening en
Duitschland
Nieuwe gebouwen der K.E.M. A.
in bedrijf gesteld
Nieuwe gezant in
Berlijn
THERMOGENE
WAM VAhMJUtldLf
BERLIJN WANTROUWEND
CRISIS IN PALESTINA
NADERT
Prins Bernhard onthult
den gedenksteen
Kerkelijk leven
VRIJDAG 14 OCTOBER 1938
th,
Noodweer in Indië
Vier dooden en groote
materieele schade
Drie modellen en drie melanges
in dezelfde prijsklasse.
Een prachtserie van
BUITENLANDSCH OVERZICHT
Wordt de wedloop nu
voortgezet
Jhr. mr. H. Af. van Haersma de
With zal worden benoemd
DOOR RUKWIND VOOR EEN
AUTO GEWORPEN
Doodelijk ongeluk te Kalverdijk
Den moordenaar
op het spoor?
op de pijnlijke
plek. bestrijdt
HOEST. KEELPUH
GRIEP. RHEUHATIEK
STEKEN IN DE ZU.enz
doozen a
35 en 55 et.
PUNSTILLENDE WATTEN
De nieuwe dienst kan wedijveren
met alles, wat op dit gebied
reeds bestaat
Belangrijke mijlpaal
Rede prof. Van Staveren
Audiëntie
Over wat het Godloozencongres te Lon
den, waartegen de Britsche minister
van Binnenlandsche Zaken geen wet
telijke maatregelen meende te kunnen
nemen en de katholieken op indrukwekkend
waardige wijze protesteerden, eigenlijk
heeft uitgevoerd, is weinig of niets bekend
geworden. Alle belangrijke zittingen werden
met gesloten deuren gehouden, zooals het
gewoonlijk geschiedt in processen, waarin
zulke schandelijke dingen ter tafel moeten
worden gebracht, dat men terwille van de
openbare zedelijkheid of orde beter acht
ze aan de openbaarheid te onttrekken. Van
de eigenlijke congresbesluiten betreffende
een te voeren godloozenactie lekte nagenoeg
hiets uit, maar de weinige feiten, die wèl
bekend zijn geworden, toonen duidelijk aan,
dat de van Moskou uit gedirigeerde god-
loozenbeweging een nieuwe campagne in
grooten stijl voorbereidt. Vóór den aanvang
van het congres hebben de vrijdenkersver-
eenigingen de verzekering gegeven, dat het
congres geen „anti-religieus karakter" zou
dragen. Maar wat deze verzekering, die al
te liberalen gezagdragers zand in de oogen
trachtte te strooien, in werkelijkheid waard
is geweest, bewees reeds de eerste en voor
naamste spreker van dit congres, de
Franschman Henri Lorulot, de auteur van
een godslasterlijk boek, dat hij den titel
„Vie comique de Jésus" (het komische le
ven van Jezus) gaf. Deze blasphemische ko
miek hield ni. een rede over: „Het dreigen-
gende gevaar van de Vatikaansche rat."
Bedoelde hij zijn tragischen humor te be
wijzen met een op den klank gebaseerde
woordspeling op den naam van den H.
Vader, die Achilles Ratti heet? In ieder ge
val heeft hij, zuiver wettelijk gezien, zich
schuldig gemaakt aan beleediging van een
ook in Engeland als „bevriend staatshoofd"
erkende autoriteit, terwijl hij de gevoelens
Van eerbied en ontzag, die ook niet-katho-
beken den grijzen Vader der Christenheid
toedragen, grovelijk krenkte. De Paus is als
hoofd van de Vaticaanstad ook wereldlijk
staatshoofd, maar in Engeland, waar men
Zich verontwaardigd opwond over den toon,
dien Hitler in het Sportpalast zich tegen
over President Benesj veroorloofde, heeft
men Henri Lorulot kalm den Paus laten
Verguizen.
In een boodschap van den leider der Sov
jet-Russische godloozenbeweging, den
jood Gubelmann-Jaxoslawsky, aan het
congres te Londen werd geëischt, dat de
„atheïstische proletariërs" zich met de ,,in-
tellectueele Christenen" moesten vereeni
gen tot een gemeenschappelijken strijd. De
Verschillende landelijke atheïstische ver-
eenigingen kregen de taak opgelegd alle
heutrale, cultureele en beroepsorganisaties
tot de vorming van een actief eenheidsfront
tegen de Christelijke Kerken te bewegen. De
Voorzitter van het congres, de Belgische vrij
denker dr. Terwagne, richtte bijzonder har
telijke woorden van welkom tot de delegatie
bit, het roode Spanje en huldigde o.a. de
Spaansche moordenaars van priesters en
Schenders van kerken als de „voorvechters
Van de vrijheid in geheel de wereld." Vol
gens hem waren er nergens betere en meer
voorbeeldige godloochenaars dan in Span
je...!
Het Engelsche vrijdenkersblad „The
freethinker" wijdde een niet mis te verstane
•ihymne" aan het godloozencongres, die in
letterlijke vertaling als volgt luidde:
Het land van Darwin, Bradlaughs, Tho
mas Paines,
het toevluchtsoord voor Freud, Marx en
Masaryk,
ontvangt thans de leiders der wereld
beweging
tegen de religies van Kiew en Rome.
Canterbury en York mogen klagen en
lamenteeren,
hun gebeden komen niet hooger dan de
koepels van den ouden St. Paul of wel
ke andere kerk.
Ons geslacht weet, dat het einde van
Christus moet komen!
Het einde van Christus moet komen,
Want vele menschen kunnen lezen, eeni-
ge kunnen denken, en een klein getal
kan getuigen, dat het Christendom een
verderfelijk geloof is,
dat de naties in een schand'lijk net ver
strikt,
dat de menschen gerechtigheid en waar
heid onthoudt.
Het einde van Christus staat voor de
deur,
Want Freud en Darwin zijn gekomen.
Met dit fraaie gedicht, waarin de spot
^°rdt gedreven met de protesten van de
^hglikaansche bisschoppen van Canterbury
York, waarin het einde van het Chris-
e"dom wordt aangekondigd op grond van
e vaisehe leerstellingen van den psycholo-
^'Schen sexualist of sexualistischen psycho
loog
'S dr. Freud en den vader van de evolutie-
e°rie, die den mensch van den aap wil la-
afstammen, Darwin, wordt de mentaliteit
an het Londensche godloozencongres,
aarvan de Fransche Kamervoorzitter Edou-
rci Herriot de niet-aanwezige eere-voor-
j ""ter was, in al haar domheid, achter-
Jlthei(j en haat tegen Christus zoo duidelijk
schiiderd, dat verdere commentaar over
's geacht mag worden.
e godloozen mogen zweren bij Freud en
c^in en Marx, wil hebben het woord van
„nr'stus, den Zoon Gods, die aan Zijn eeni-
6e i
der
van hen, die evenals Voltaire den wil had
den de Kerk van Christus te verpletteren. De
Kerk van Christus is op aarde de strijdende,
maar in de eeuwigheid de zegevierende. La
ten wij den goeden strijd strijden met de
wapenen, die Christus ons gegeven heeft:
met gebed en versterving, met eerherstel
en boete, met een in woord en daad voor
beeldig christelijk leven, opdat ook de dwaze
en blinde godhaters door Gods genade mo
gen getroffen worden als Saulus op den weg
naar Damascus.
BUITENZORG, 14 Oct. (Aneta.) De gouver
neur van Borneo meldde d.d. 12 dezer aan de
regeering, dat de kampong Padang Batoeng,
gelegen in de onderafdeeling Kandangan Ran-
tau, door een windhoos is geteisterd. Hierdoor
werden vijftien kamponghuizen vernield. Een
kind en twee vrouwen werden gedood. Het be
stuur heeft veiligheidsmaatregelen getroffen.
KENDAL, 14 Oct. (Aneta.) Een onweer, dat
losbarstte boven het Bodjasche, vernielde in de
desa Midjen 25 huizen. Een man werd door een
vallenden tak gedood.
Ook de rubber- en koffie-aanplant van de
onderneming Kalimas heeft schade opgeloopen.
KAREL I
M,,t.V'are ^erk beloofd heeft, dat de machten
jj. bel haar nimmer zullen overweldigen.
(je Woord van Christus is in geheel den loop
h n Sescbiedenis, ondanks alle schijnbare
^srlagen der Kerk, op treffende wijze be
leid geworden tot schade en schande
Toen Neville Chamberlain van de conferen
tie te München op Croydon terugkeerde,
toonde hij de menigte een stuk pa
pier, waarop zijn handteekening en die van
Adolf Hitler stonden onder een soort nooit-
meer-oorlog-verklaring. De menigte, die langen
tijd onder den zwaren druk van dreigend oor
logsgevaar gestaan had, juichte, zich weinig
bekommerend om wat er precies in die verkla
ring stond. De juichtoon hield eenigen tijd
aan, en eerst nadat de overweldigende geestdrift
was bekoeld, ging men het stuk papier met
eenige aandacht lezen, om te ontdekken, dat er
zeer weinig op stond. Dat Weinige werd boven
dien nog-beperkt door den tijdsduur van Cham
berlain's regeering en de beteekenis, die men
aan een belofte van den Führer kan hechten.
Hoe licht deze een reden meent te hebben om
een overeenkomst te verbreken getuigen de
jongste, wel zéér droevige gebeurtenissen te
Weenen.
De stemming in Engeland vooral zakte dan
ook vrij spoedig, en het optimisme van den
Britschen premier kreeg in het Lagerhuis een
gevoeligen knauw. Het begon met het aftreden
van minister Duff Cooper; de oppositie kwam
met zeer scherpe critiek, die werd overgenomen
en voortgezet door belangrijke persoonlijkheden
uit de partij zelf van den Eersten Minister. De
pers spaarde haar critiek evenmin, zelfs een
gematigd en conservatief blad als de „Daiiy
Telegraph" nam tegenover Chamberlain een
zeer critische houding aan. Men heeft die oppo
sitie oorlogszuchtigheid verweten, doch niets is
minder juist. Er is geen sprake van, dat lieden
als Winston Churchill met ongeduld zitten te
wachten op het eerste losbranden van de ka
nonnen; zij meenen echter, dat tegenover een
politiek van afdreiging eenzelfde houding moet
worden aangenomen. Was Chamberlain het
daarmee in zijn hart niet eens, toen hij zeide,
dat achter een krachtige buitenlandsche poli
tiek een minstens even krachtig leger moet
staan? Dit is dan ook de diepste oorzaak ervan,
dat de Britsche premier een belangrijke meer
derheid met zich kreeg; de nuchtere Britten
namen hun verlies, dat toch niet meer te her
stellen was, en verklaarden zich tevreden met
de belofte, dat in de toekomst ervoor gezorgd
zou worden, dat achter de Engelsche politiek
een krachtig militair apparaat zou staan. Hoe
zeer zij daarmee gelijk hadden, bleek wel uit de
rede, die de Duitsche rijkskanselier te Saar-
briicken hield.
Het verdere verloop der gebeurtenissen
om Praag toonde wel aan, dat de Brit
ten een verlies genomen hadden; van het
accoorö van München is niet al te veel terecht
gekomen, wanneer men in dit accoord een be
langrijke beperking van de Duitsche eischen ziet.
Langen tijd heeft men te Londen gesproken
van de „vijfde zone", die door het Duitsche
leger in Tsjecho-Slowakije bezet zou zijn; kaar
ten, die deze zone aanduidden, werden echter
niet gepubliceerd. Nu de feiten eenmaal bekend
worden, moet men den Führer met zijn succes
foliciteerende meest conservatieve Britsche
bladen geven thans toe, dat de eischen van
Godesberg zooal niet overtroffen, dan toch vol
ledig ingewilligd werden. De houding, die Berlijn
aanneemt ten aanzien van de Poolsche en Hon-
gaarsche verlangens, werpt een eigenaardig
licht op de Duitsche „politiek van beginselen":
zij wijkt weinig af van een belangen-politiek.
Praag kiest eieren voor zijn geld en toont steeds
meer genegenheid tot inschakeling op de be
faamde „as". Op de Britsche stemmen, die op
gaan voor bescherming van de politieke vluch
telingen, antwoordt Praag bitter, dat de demo
cratische mogendheden die vluchtelingen dan
zelf maar hadden moeten beschermen.
De Duitsche plannen in Zuid-Oost-Europa
zijn een voorwerp van voortdurende bezorgd
heid in Engeland; de bladen lichten het Brit
sche publiek nauwkeurig in over de gevolgen
van de reis, 5*e minister Funck langs de hoofd
steden in den Balkan maakte. Tegenover die
bezorgdheid kan het Derde Rijk zijn schouders
ophalen; de deur staat nu eenmaal open, en
men neemt zijn kans waar, zeker van de over
winning op de gezamenlijke FranschBritsche
pogingen om door middel van credieten econo
misch verzet te plegen. Geef mij mijn zin, zegt
Berlijn, en gij behoudt den vrede.
Er bestaan nog wel voldoende feiten, die
grond geven aan de hoop, dat ondanks
de verschillen van meening de kansen op
ontspanning niet gering zijn. In zijn felle rede
te Berlijn reeds wees Hitier op zijn gedane po
gingen om tot ontwapening te komen; dezer
dagen nog is het verlangen daartoe in een of
ficieus Duitsch communiqué opnieuw herhaald.
Het Derde Rijk is bereid aan een begin van
beperking van de zwaarste bewapening mee te
werken, doch het initiatief daartoe wordt aan
Engeland overgelaten.
Minister Inskip sprak ervan, dat het wagentje
van den vrede, zij het aanvankelijk hortend en
stootend, een betere toekomst tegemoet gaat,
naar een voorspoedige, gelukkige en veilige vol
kerengemeenschap.
Doch toen hij deze woorden te Gravesend
uitsprak, brak achter in de zaal hoongelach uit:
men gelooft het niet meer. Het was misschien
een kleine groep, die lachte, doch zij had er
haar reden toe. Want Engeland bewapent thans
in een sneller tempo; het territoriale leger
wordt gereorganiseerd, de gebreken in het
Britsch defensie-systeem worden aangevuld en
de regeering te Londen toont ernstig van plan
te zijn haar militair machtsapparaat zoo snel
mogelijk af te bouwen. En wederkeerig ver
meerdert dit weer het wantrouwen in Duitsch
land. De Frankfurter Zeitung wees in een waar
schijnlijk geïnspireerd artikel op de bewape-
ningspropaganda van minister Hore Belisha en
Lord Winterton, en op het feit, dat Frankrijk
aan een tweede en derde ligne-Maginot bezig
is. Wat komt er zoo van de ontspanning van
München terecht? vraagt het blad. Ook de
Völkische Beobachter, verzwijgend dat Hitier
zelf een begin maakte met zijn aankondiging
van verdere versterkingswerken, neemt Frank
rijk en vooral Engeland de voortzetting van
bewapening kwalijk, en zegt tenslotte, dat
Duitschland gedwongen zou kunnen zijn daar
uit theoretische en practische consequenties te
trekken. Voorzoover het die al niet getrokken
heeft, zou men eraan kunnen toevoegen.
De verbittering is begrijpelijk, want het rijke
Engeland kan uiteraard een bewapeningswed
loop langer volhouden dan Duitschland. Hoe
men in Londen daarover denkt, werd duidelijk
uit een headline van de „Daily Express", het
blad van Lord Beaverbrook, dat de verklaring
van Chamberlain en Hitier duidelijk becommen
tarieerde met over zes kolom te schrijven: „Er
komt geen oorlog tusschen Engeland en
Duitschland, noch dit jaar, nog het volgende."
Over de situatie in en na 1940, wanneer het
Britsche vlootprogram is afgewerkt, zweeg het
blad, aldus de toekomst in het duister latend.
De Regeeringspersdienst meldt;
Naar wij vernemen zal jhr. mr. H. M. van
Haersma de Wïth, thans Harer Majesteits
gezant in Washington, in dezelfde hoedanig
heid benoemd worden in Berlijn.
Jhr. mr. Van Haersma de With, die door
H. M. de Koningin tot gezant in Berlijn be
noemd zal worden, komt in de plaats van wij
len mr. C. Ridder van Rappard, die naar men
zich zal herinneren eenige maanden geleden
tengevolge van een auto-ongeluk om het leven
is gekomen.
De nieuwe gezant is in 1884 in Utrecht ge
boren. Hij doorliep het gymnasium en studeerde
in zijn geboorteplaats aan de rijksuniversiteit. In
1909 promoveerde hij tot doctor in de rechts
geleerdheid. Korten tijd na zijn promotie trad
hij in diplomatieken dienst en was gezant
schapsattaché in Weenen, daarna gezantschaps
secretaris in Sint Petersburg, vervolgens zaak
gelastigde in Boekarest, om na eenige jaren
naar Weenen terug te keeren, doch nu als ge
zantschapssecretaris.
Na zijn Weenschen tijd ging de heer Van
Haersma de With naar Den Haag, waar hij
werkzaam werd gesteld op het ministerie van
Buitenlandsche Zaken en wel als secretaris van
den toenmaligen minister van Buitenlandsche
Zaken, jhr. mr. dr. H. A. van Karnebeek. Zijn
diplomatieke carrière bracht jhr. Van Haersma
de With vervolgens als gezantschapsraad naar
Kopenhagen. Deze functie verwisselde hij na
eenige jaren voor die van zaakgelastigde in
Oslo.
Daarna werd de heer Van Haersma de With
bevorderd tot buitengewoon gezant en gevol
machtigd minister, in welke hoedanigheid hij
ons land vertegenwoordigde eerst in Lissabon,
en later in Praag. In 1925 werd hem de belang
rijke post van Nederlandsch gezant in Was
hington opgedragen, welke hij tot nu toe ver
vuld heeft. Sinds 1834 is de heer Van Haersma
de With ook geaccrediteerd in Havana
Donderdagavond te ongeveer 8 uur werd de
60-jarige wed. Karsten te Kalverdijk (N.H.)
aangereden door een auto, bestuurd door den
heer S. van Warmenhuizen. Hevig bloedend
werd zij opgenomen. De doktoren Groenhart en
van Hesteren alsmede kapelaan J. Boekei wa
ren spoedig ter plaatse en verleenden het
slachtoffer geestelijke en medische hulp.
In den loop van den avond is de vrouw aan
de gevolgen overleden.
Het schijnt, dat de oude vrouw door een feilen
rukwind voor den auto is geworpen, zoodat den
chauffeur geen schuld treft.
JERUZALEM, 14 Oct. (Reuter) Ter
wijl de Hooge Commissaris van Palestina,
MacMichael na zijn besprekingen te Lon
den vandaag weer terugkeert, is overal in
Palestina het gevoel merkbaar, dat de on
rust haar hoogtepunt nadert.
Nu er meer troepen zijn aangekomen, ver
wacht men, dat de soldaten het initiatief zullen
herkrijgen en het land weer zullen bezetten.
Vandaag is te Haifa het troepentransport
schip „Neuralia" met nieuWe versterkingen aan
gekomen.
Omtrent den moord op den Arabischen leider
Dajany wordt onthuld, dat Dajany door een
vuurpeleton der rebellen dood is geschoten. Hij
was gesommeerd om voor den krijgsraad der
rebellen te verschijnen, naar gezegd werd op
last van een hooge commissie der rebellen. Toen
hij in zijn auto had plaatsgenomen, werd hij,
zonder dat hij eenig vermoeden had, naar een
dorp in de heuvels gereden. Hij moest zich ver
antwoorden en werd schuldig bevonden aan
daden, welke nadeelig waren voor de Arabische
zaak, waarna hij werd doodgeschoten.
Hoewel er geen nieuwe bijzonderheden be
kend zijn geworden omtrent de identiteit van
den dader van den moord op Greta Groen te
Den Haag, zou men uit verschillende zeer vage
gegevens kunnen afleiden, dat de politie een
bepaald spoor volgt.
De getuigen, die zich Donderdag in den loop
van den dag en avond bij de recherche hebben
aangemeld, schijnen toch wel in zooverre waar
devolle verklaringen afgelegd te hebben, dat de
politie een draad heeft kunnen spannen, welke
tenslotte zal moeten leiden tot arrestatie van
den dader.
In ieder geval heeft de politie heden het stof
felijk overschot van het slachtoffer vrij gege
ven. De begrafenis van Greta Groen zal morgen
geschieden te half drie op de algemeene be
graafplaats aan de Kerkhoflaan te Den Haag.
Hedenmiddag is onder buitenge
woon groote belangstelling officieel
in bedrijf gesteld het nieuwe gebou
wencomplex der N.V. Kema (N.V.
tot keuring van electrotechnische
materialen) gelegen aan den Utrecht-
schen Weg te Arnhem
Deze officieele inbediijfsstelling ver
richtte Z. K. H. Prins Bernhard, bij
welke gelegenheid deze een rede
uitsprak en een gedenksteen in de hal
van het laboratorium onthulde.
Een belangrijke mijlpaal op electrotechnisch
gebied is hiermede bereikt. Nederland is thans
in het bezit gekomen van een keuringsdienst
van electrotechnische materialen, welke wat
outillage en inrichtingen betreft, kan wedijverer.
met alles wat op dit gebied reeds bestaat.
Omstreeks twee uur verzamelden zich eenige
honderden genoodigden in het hoogspannings
laboratorium dat voor deze gelegenheid met
palmen en tapijten feestelijk was versierd.
Onder de aanwezigen merkten wfj op Hunne
Exc. den minister-president dr. H. Colijn, Mi
nister van Staat, Minister van Algemeene Za
ken; mr. dr. ir. J. A. M. van Buuren, minister
van Waterstaat; prof. dr. J. R. Slotemaker de
Eruïne, minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen; verder de Commissarissen der
Koningin der provincies Noordbrabant, Over-
ijsel en Limburg.
Voorts de heeren G. J. Teppema en dr ir.
Hakke, resp. namens de Ministers van Econo
mische en Sociale Zaken. Prof. G. J. van Swaay,
voorzitter van den Electriciteitsraad, prof ir.
J. A. Schouten, Rector Magnificus der Techni
sche Hoogeschool te Delft, jhr. O. C. A. van
Lldth de Jeude, oud-minister van Waterstaat
en voorzitter van het Koninklijk Instituut van
Ingenieurs, ir. M. H. Damme, directeur-gene
raai der Posterijen en vele anderen.
Er waren ook ruim 50 buitenlanders, niet
minder dan tien landen vertegenwoordigende.
Nadat de president-commissaris der ven
nootschap, mr. S. baron van Heemstra, com
missaris der Koningin in de provincie Gelder
land, de bijeenkomst had geopend en de ge
noodigden staande het Wilhelmus hadden ge
zongen, hield baron Van Heemstra een rede,
waarin hij allen welkom heette, hun dank
bracht voor hun belangstelling en in het kort
de ontwikkeling der vennootschap schetste. In
het bijzonder wees hij dan op de stichting van
het kortsluitlaboratorium, verreweg het kost
baarste onderdeel der nieuwe outillage.
Spr. constateerde, dat de vennootschap toe
gerust is voor haar taak en uitte den wensch,
dat de regeering gebruik zal maken van de per
soneel e en materieele outillage voor de uit
voering van in uitzicht gestelde maatregelen
voor veilig gebruik van electriciteit.
Daarna hield de directeur der vennootschap,
prof. ir. J. C. van Staveren, een rede, waarin
hij technische bijzonderheden mededeelde over
de nieuwe gebouwen en wees op het karakter
van het bedrijf.
Als middelpunt der nieuwe outillage staat
het kortsluitlaboratorium. Daaromheen zijn in
een wijden cirkel de overige gebouwen gegroe
peerd en wel op zoodanige wijze, dat de kans
op hinder over en weer tot een minimum is
beperkt en een voor den dienst zoo doelmatig
mogelijke opstelling is verkregen. Uiteraard is
met de op het terrein aanwezige fraaie beplan
ting ten volle rekening gehouden, waaraan dan
ook practisch geen schade is toegebracht.
Zonder de zekerheid, dat een der voornaam
ste toestellen, welke in de netten der electri-
citeitsbedrijven zijn geplaatst, t.w. de vermo
gensschakelaar, onder alle omstandigheden zijn
plicht zal doen en met name bij het optreden
van kortsluitingen niet zelf aanleiding tot
groote moeilijkheden zal geven, is een behoor
lijke exploitatie der electriciteitsnetten en cen
trales niet mogelijk
Dreigde, bij ontstentenis van een Neder
landsch kcrtsluithuis, ons land op dit punt
geheel afhankelijk te worden, zoo is thans,
dank zij de niet genoeg te waardeeren sa
menwerking, die ter zake tusschen de Ne-
derlandsche electriciteitsbedrijven en de
Nederlandsche electrotechnische industrie
tot stand kon worden gebracht voor dit be
zwaar» een oplossing verkregen, die naar
verwacht mag worden aan alle te stellen
eischen zal blijken te voldoen.
De kosten van dit kortsluitlaboratorium,
het eenige ter wereld, dat voor ieder electrici-
teitsbedrijf en iedere industrie toegankelijk is,
hebben, zonder den grond, de spoorwegaanslu'
ting, e.d.m. rond 800,000.bedragen.
Met den bouw en de inrichting van het ma
gazijn, de werkplaats en het oliehuisje is een
kapitaal van rond ƒ175.000.— gemoeid geweest.
Ligt bij het kortsluitlaboratorium de klem
toon op het werk, dat de Vennootschap aan
materiaal, bestemd voor de werken der elec
triciteitsbedrijven heeft te verrieniten, zoo
treedt bij het algemeen laboratorium juist om
gekeerd het onderzoek van de materialen ten
gebruike van het publiek op den voorgrond.
Het meerendeel der in dit gebouw aanwe
zige localiteiten is voor de keuring van instal
latiematerialen, gloeilampen, huishoudelijke
toestellen, radiotoestellen, rijwielachterlichten,
autokoplantaarns e.d. bestemd. Voorts is in dit
gebouw ook het laboratorium van den meterijk-
contróledienst gevestigd, welke dienst zich met
het uitoefenen van een technische accountants
controle op de ijklaboratoria der electriciteits
bedrijven belast. Deze dienst bestrijkt met haar
werk de electriciteitsmeters van meer dan
500.000 verbruikers.
Ten slotte is in dit gebouw ook nog een che
misch en physisch laboratorium ondergebracht,
waarin onderzoekingen zoowel aan materia
len bestemd voor electriciteitsbedrijven als aan
die bestemd voor de verbruikers, b.v. bakeliet
worden uitgevoerd. Evenals de personeelsruim
ten van het kortsluitlaboratorium zijn alle lo
kalen van het algemeen laboratorium van elec-
trische plafond- en vloerverwarming voorzien.
Mede om het onderhoud te vereenvoudigen,
zijn overal tegelvloeren toegepast, terwijl het
vaste meubilair op betegelde stiepen is ge
plaatst.
Het kantoorgebouw besprekende, wees prof.
v. Staveren op het representatief karakter, dat
aan dit gebouw is gegeven. De inrichting van
een bestuurskamer en van een vergaderzaal in
dit gebouw is mogelijk geworden, dank zij een
gift, die ruim tien jaar geleden werd ontvan
gen. In de vergaderzaal zijn tevens aange
bracht de glas-in-lood ramen, welke ter gele
genheid van de tot standkoming der nieuwe la
boratoria door de aandeelhouders zijn ge
schonken.
Deze glas-in-lood-ramen, vervaardigd door
den heer P. A. H. Hofman te 's Gravenhage,
stellen de wapens voor van de verschillende
provincies en gemeenten, direct of indirect
aandeelhouders der Vennootschap, alsmede de
wapens van enkele der voornaamste Indische
gemeenten, wier electriciteitsieveranciers even
eens aandeelhouders der Vennootschap zijn.
In het souterrain zijn de noodige brandvrije
archiefruimten ondergebracht, terwijl alhier
ook een koffiekamer, zoowel ten dienste van de
bezoekers als van het iqen oersonrel, is ge
vestigd.
In samenwerking mei centraal Bureau
der V. D. E. N. houdt de Vennootschap zich
ook bezig met het doelmatigheidsonderzoek van
huishoudelijke toestellen, waarbij geheel an
dere vraagstukken naar voren komen dan bij
het gewone veiligheidsonderzoek van huishou
delijke toestellen het geval is. In verband hier
mede is voor dit onderzoek een afzonderlijk
gebouw ingericht. In dit gebouw is ook het Bu
reau der Vrouwen Elecfricite ts Vereeniging ge
vestigd.
Het hoogspanningsiaboratorium, aldus spr.,
biedt in het bijzonder gelegenheid voor de keu
ring en het onderzoek van die materialen en
toestellen welke bij den steeds voortschrijden
den bouw van het 150 kV koppelnet benoodigd
zullen zijn
Zoodra de geprojecteerde 150 kV lijn Nij
megenApeldoorn tot stand zal zijn gebracht,
zal het laboratorium met een raccordement op
deze lijn worden aangesloten, waardoor een
unieke gelegenheid zal worden verkregen tot
liet doen van proefnemingen zoo met stoot-
spanningen als met spanningen van hooge fre
quentie op een volledig uitgeruste lijn voor
zeer hooge spanning, waarvan zich de deelen
NijmegenArnhem en ArnhemApeldoorn on
der geheel verschillende omstandigheden (ten
opzichte van aarding, onweerskansen e.d.m.)
bevinden.
In totaal werden sedert 14 Februari 1936
veertien groote en kleine gebouwen tot stand
gebracht, terwijl het vroegere provisorische
houten hoogspanningsiaboratorium als berg-
loods in gebruik is genomen.
Het totale kapitaal, dat in het geheel, dus
met inbegrip van den grond, den wegenaanleg,
de kabel- en waterleidingnetten enz. in de
nieuwe outillage is geïnvesteerd, bedraagt ruim
2 millioen, welk kapitaal, naar vertrouwd
wordt, op de grond- en residu-waarden na,
over tien jaar practisch geheel zal zijn afge
schreven
Ten slotte besprak spr. de verhouding van
de Kema en andere laboratoria, die zich met
toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek be
zig houden.
Nadat de Amhemsche Orkest Vereeniging
onder leiding van Jaap Spaanderman het „Wilt
heden nu treden" uit Valerius' Gedenckklanck
had gespeeld reeds eerder waren uitgevoerd
Ouverture Egmont van L. van Beethoven en de
Academische Ouverture van J. Brahms werd
de plechtigheid gesloten.
Vervolgens werd in groepen een rondwan
deling over het terrein en door de nieuwe la
boratoria gemaakt, welke rondwandelingen
eindigden in het voorlichtingsgebouw, waar in
de bovenzaal het bestuur recipieerde.
Vanavond zouden zich ve'e gasten aan een
maaltijd vereenigen.
H. Exc. de Aartsbisschop van Utrecht zal
de volgende week alleen Dinsdag, Woensdagen
Donderdag audiëntie verleenen.
Z. H. Exc. de Bisschop van Haarlem zal a.s.
Woensdag geen audiëntie verleenen.
