Roemenië en het échec van
Komarno
WIJ KUNNEN NIET
LIJDELIJK TOEZIEN"
Eden wil sneller
bewapening
Het nieuws van heden
DE BAROMETER
VEREENIGDE katholieke
PERS
Funk naar Berlijn
terug
ZATERDAG 15 OCTOBER 1938 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE,
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21432
Polen blijft wijzen op de nood
zakelijkheid van een gemeen
schappelijke grens met
Hongarije
Tsjechisch protest tegen
grensschending
Gespannen toestand
in Palestina
Amerika toont zich geïnteresseerd
De Hongaarsche mobilisatie
Sudeten veroorzaken
incidenten
De houding der Duitsche
troepen is correct
Duitsche minderheid
in Polen
Leiders door Skladkowski
ontvangen
De botsingen te
Lemberg
Oekrainers protesteeren tegen
het werkeloos toezien
door de politie
Tolunie Berlijn—
Boedapest?
ik A
Het Weer
Is 't Uaud af nat
Hole*t van „do Syuzacneoiad"
Radiorede van Negrin
Jood wilde trouwen
met een Arische
„Van de Noordzee tot de Zwarte
Zee is men economisch op
elkaar aangewezen"
Nieuwe regeering in
Paraguay
Geen Joden in Italië
op de beurs
BRAND VAN DEN POOLSCHEN
STRATOSFEERBALLON
Nationale regeering op breede
basis is noodzakelijk
Ongeluk in Fransche
fabriek
DENEMARKENHOLLAND
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
Typhoons aan Japans
kust
Meer dan 200 dooden en vermisten
Bommen en dooden in
Spaansche steden
Roosevelt en de dollar
Nieüwe ministers in
Roemenië
EISCHEN VAN DU1TSCHERS
IN DENEMARKEN
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel SO cl., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag één 55 cent
per regel. BIJ contract sterk verlaagde prijzen Voor
kleine annonces „OmroeDers" zie de rubriek
BOEKAREST, 15 Oct. (Havas.) Het Roe-
ineensche blad, de Roumaine, publiceerde
gisteravond een artikel, dat de meening
schijnt te weerspiegelen van Roemeensche
fegeeringsbringen ten aanzien van het
standpunt van Roemenië jegens de Hon-
gaarsch-Tsjecho-Slowaakschc conferentie.
„Het is tijd," aldus het artikel, ,,dat Roemenië
fcijn woord spreekt. In sommige hoofdsteden
'eekent zich een neiging af om zelfs de be
sluiten van München te overschrijden en wille
keurig deelen van Tsjecho-Slowakije toe te
Schrijven of te verdeelen. Terwijl Roemenië be
wijzen van loyaliteit heeft gegeven, die weinig
gebruikelijk zijn in onze dagen, heeft het geen
enkel gebaar gemaakt, geen enkele actie on
dernomen, die de crisis zou hebben kunnen ver
ergeren, maar tegenover sommige pogingen in
een gebied, dat zoo nabij ons Roemenië ligt,
kan het, ondanks zijn reserves en zijn verklaar
baren wensch om nieuwe complicaties te vermij
den, geen lijdelijk toeschouwer blijven."
Naar uit Rome wordt gemeld, is men in Italië
J'un meening, dat de vier mogendheden, welke
'e München bijeen Zjjin geweest, het conflict de
finitief moeten oplossen.
De „Tribuna" schrijft o. a., dat te München
net recht der Hongaren is erkend. Dit was geen
Platonisch gebaar doch een uitnoodiging tot
Praag om Hongarije terug te geven, hetgeen het
Was ontnomen. Indien de Tsjechen zich aan
hun verplichtingen zouden willen onttrekken,
dan moet hun duidelijk worden gemaakt aan
Welk gevaar zij zich blootstellen en indien de
'egeering Syrovy weerstand zou blijven bieden,
öan zal interventie noodig zijn om een recht-
vaardige oplossing te brengen.
Gisteren heeft de Italiaansche minister van
buitenlandsche Zaken, graaf Ciano, den Hon-
Èaarschen kabinetschef van Buitenlandsche
^aken, graaf Osaki, en den Hongaarschen ge-
?ant te Rome, baron Villani, ontvangen. De
"ongaren hebben het standpunt van hun re-
Beering uiteengezet en interventie van de vim
ttlogendheden gevraagd.
Graaf Czaki werd gisteravond door den Duce
°htvangen.
Een in de nachtedities der Poolsche bla
den verschenen artikel van officieus uiter
lijk behandelt de Hongaarsche eischen je
gens Tsjecho-Slowakije en de noodzakelijk
heid van een gemeenschappelijke grens tus
schen Polen en Hongarije. Het artikel con
stateert het zeer groote gevaar van den
toestand, ontstaan door verbreking der on
derhandelingen te Komarno.
De tegenwoordige stand van zaken aan de
Zuid-Oostelijke grens van Tsjecho-Slowakije,
aldus het artikel, kan niet lang duren, aange
ven hij de bron is van zeer ernstige interna
tionale complicaties. Een gewapend conflict lijkt
h'et uitgesloten.
De opstand in Subkarpatisch Rusland wint
aah omvang, de eerste gefusilleerden vallen. De
•Tsjecho-Slowaaksche regeering wil in Subkar-
Patisch Rusland de Hongaarsche bevrijdingsbe
weging liquideeren, het opperbevel van het Tsje-
chische leger concentreert troepen aan de Hon
gaarsche grens. Het is een somber beeld, dat
p®n mislukking schijnt te voorspellen van de
bedoelingen der conferentie te München, n.l. de
definitieve stabilisatie in Zuid-Oost-Europa
'ah@s den weg van internationale waarborging
P®r grenzen van het nieuwe Tsjecho-Slowakije
Uiemand kan rekenen op zulk een waarborg,
Zolang de rechtstreeks betrokken staten niet
eUllen erkennen, dat een billijke, logische en
vjtale oplossing gevonden zal zijn. Deze oplos-
Slhg kan niet beperkt blijven tot voldoening
van <je Duitsche en Poolsche eischen, maar
'Poet ook voldoening aan de wettige Hongaar
se eischen brengen.
Het artikel besluit met er op te wijzen, dat
Pot Tsjecho-Slowakije, zooals het vandaag nog
bestaat, een agglomeratie vormt van geografi-
•JERUZALEM, 14 Oct. (Reuter) In de afge
lopen 24 uur zijn de hoofdwegen in het Noor
den ernstig beschadigd. De opstandelingen heb-
eh rioleeringen vernield en loopgraven dwars
Ver de wegen gegraven. Een boete van 700 pond
aterling is opgelegd aan de gemeente Sjafaamer
®h Oosten van Haifa.
Uit Washington meldt Havas: Het departe-
*Peht van Buitenlandsche Zaken heeft een com
muniqué gepubliceerd, waarin wordt gezegd, dat
et Amerikaansche volk met belangstelling de
htwikkeling in Palestina gadeslaat en dat de
egeering van de Vereenigde Staten met de
«tsche regeering de wijzigingen in het Pa-
VjstÜhsch statuut zal bestudeeren tot handha-
van de Amerikaansche rechten in Pales
tina.
De Vereenigde Staten zullen alle maatregelen
®men, die noodig zijn voor de bescherming van
j Alnerikaansche rechten en belangen in Pa-
sche, economische, ethnographische en strate
gische dwaasheden, aangezien het ontbloot is
van de mogelijkheden tot verbinding tusschen
de Tsjechische, Slowaaksche en Roetheensche
landen. Polen, noch Hongarije, en daardoor
zelfs Duitschland en Italië niet, kunnen zoo
absurde grenzen waarborgen. Niemand kan trou
wens geïnteresseerd zijn in een stabilisatie van
dezen staat van zaken.
In Tsjecho-Slowaaksche kringen te Boeda
pest wordt vernomen, dat de Tsjechische mili
taire attaché een bezoek heeft gebracht aan het
Hongaarsche ministerie van Oorlog en opmer
kingen heeft gemaakt naar aanleiding van vier
aanvallen, die Hongaren op het aan gene zijde
van de grens gelegen gebied zouden hebben
gedaan, en welke geleid hebben tot den dood
van ongeveer twintig Hongaren en de gevan
genneming van 40 tot 46 Hongaren.
De incidenten hebben zich voorgedaan op 4,
10 en 12 October, meestal des nachts. Volgens
een bericht van Tsjechische zijde waren de
betreffende Hongaren soldaten van het staand
leger. Het Hongaarsche standpunt is, dat zij
geheel op eigen gezag hebben gehandeld-
Het onder de wapenen roepen van nieuwe
lichtingen in Hongarije brengt geen buitenge
wone beroering te weeg in Duitsche politieke
kringen. In gezaghebbende kringen verklaart
men, dat tijdens de onderhandelingen te Ko
marno Hongarije bewijs heeft afgelegd van een
gereserveerde houding. Men gelooft niet, dat de
nieuwe mobilisatie-maatregelen, waartoe Hon
garije besloten heeft na het afbreken der be
sprekingen, de vier mogendheden, die de ac-
coorden van München hebben onderteekend,
kunnen verhinderen te komen tot een vreed
zame regeling van het geschil tusschen Praag
en Boedapest.
PRAAG, 15 Oct. (Havas). De Tsjechische
dagbladen maken sedert twee dagen melding
van een vrij groot aantal plaatselijke min of
meer ernstige incidenten in de Sudeten-Duit-
sche gebieden, die aan Duitschland zijn afge
staan en vooral in de neutrale zone, die gelaten
is tusschen de Duitsche bezettingstroepen en
de Tsjecho-Slowaaksche troepen na de evacua
tie. Bijna al deze incidenten: gewapende aanval
len op Tsjechische ambtenaren, die voorloopig
ter plaatse zijn gebleven, mishandelingen van
Tsjechische personen, worden veroorzaakt door
vroegere ordebewaarders der Sudeten-Duitsche
partij. Daarentegen stemmen alle getuigenissen
overeen ten opzichte van de volstrekt correcte
houding en de menschelijkheid der Duitsche
officieren en bezettingstroepen.
WARSCHAU, 15 Oct. (Havas) De leiders
der Duitsche minderheid in Polen, de senatoren
Wiesner en Hasbach, zijn gisteren door den
minister-president ontvangen.
Zij stelden hem op de hoogte van de eischen
der Duitsche minderheid ten opzichte van
kwesties betreffende onderwijs, arbeid en het
religieuze vraagstuk. De premier zeide toe deze
eischen in overweging te zullen nemen.
Het voornaamste motief van deze démarche
schijnt gelegen te zijn in het feit, dat kort ge
leden drie protestantsche Duitsche predikanten,
Poolsche staatsburgers, uit de grenszone zijn
gezet en dat Duitsche arbeiders, die in Poolsche
industrieën in Oppersilezië werkten, ontslagen
zijn.
t
WARSCHAU, 15 Oct. (Havas) Een dele
gatie der Oekrainsche bevolking van Lemberg
heeft een bezoek gebracht aan de autoriteiten
dier stad om protest in te dienen tegen de
werkeloosheid van de politie tijdens de relletjes
van twee dagen geleden tusschen Polen en
Oekrainers.
Het nationaal-democratische orgaan, Dilo,
schrijft in een artikel, dat door de autoriteiten
in beslag is genomen, dat de Oekrainers geen
Joden zijn, die zich ongestraft laten slaan.
„Wanneer de autoriteiten er niet in slagen de
orde te handhaven", aldus het orgaan, „zullen
wij zelf een actieve verdediging organiseeren en
zoo noodig zullen wij een beroep doen op de
internationale factoren."
BOEDAPEST, 15 Oct. (Reuter) Vol
gens Duitsche kringen te Boedapest zou
Duitschland voornemens zijn, Hongarije te
verzoeken* een tolunie te sluiten,
JÊÊb «SÉ
Telegrafisch uit Warschau overgebrachte foto van den brandenden Poolschen strato sfeerballon, waarmede kapitein Burzynski
en dr. Jodko-Narkiewicz het hoogterecord van 22.000 meter van den Amerikaansche n majoor Stevens hadden willen breken
-
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
Verwachting: zwakke tot matigen wind
uit Zuidelijke richtingen, gedeeltelijk be-
wolkt, waarschijnlijk droog weer, iets
warmer overdag.
Hoogste barometerstand 769.1 te
Neurenberg
Laagste barometerstand 742.0 te Tartu
in Estland
Ëj Zon op 6.25 - onder 5.06 - Licht op 5.36
Maan op nam. 9.52 onder nam. 0.52
16 October L. K.
SE
PillllllIllllllllllllllllllUllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIll
TELEFOON 14164 - 13994
BARCELONA, 15 Oct. (Havas). In een radio
rede heeft de Spaansche premier, prof Negrin,
de kansen van een bemiddeling in den
Spaanschen burgeroorlog besproken. Hij was
te dien aanzien pessimistisch gestemd en vroeg
zich af, tusschen welke partijen die bemidde
ling dan eigenlijk moest plaats vinden. Tus
schen indringers en ons? zoo vroeg hij. Wil
men deze zaak, die men nimmer heeft aange
durfd, thans gaan uitvoeren? Bemiddeling tus
schen alleen Spanjaarden? Dat zou reeds iets
anders zijn. Spanje is overigens niet een land,
waar men capituleert.
Negrin wees er op, dat men den vrede in
Spanje tot stand kan brengen door het volken
recht in eere te herstellen ten gunste van de
Spaansche regeering. „Dan zou de oorlog nog
slechts enkele uren duren. En om het binnen -
landsche conflict op te lossen, zou een volks
stemming gehouden kunnen worden, waaruit
een sterke regeering zou ontstaan voor het her
stel van Spanje. De oorlogspolitiek van onze
tegenstanders", aldus Negrin, „is gebaseerd op
onze uitroeiing, de onze op verzoening van alle
Spanjaarden."
De Tsjechische minister van Buiten
landsche Zaken Chvalkovsky heeft te
Berlijn besprekingen gevoerd ter verbe
tering der betrekkingen met Duitschland
HAMBURG, 15 Oct. (Havas). Een Duitsche
jood, die in het buitenland heeft getracht in
den echt verbonden te worden met een Arische
Duitsche, die met hem gevlucht was, is veroor
deeld tot vier jaar dwangarbeid. Zijn metge
zellin is tot 14 maanden gevangenisstraf ver
oordeeld.
De veroordeelden hadden vergeefs getracht in
Nederland en daarna in België een huwe
lijk te shuten,
SOFIA, 15 Oct. (D.N.B.). De Duitsche
rijksminister voor Economische Zaken,
Funk, is Vrijdagavond uit Sofia vertrokken
om via Belgrado terug te keeren.
Voor zijn vertrek heeft Funk voor vertegen
woordigers der pers uiteengezet, dat zijn reis
naar Zuidoost-Europa niet ten doel gehad
heeft het Zuidoosten in een afhankelijkheid in
eenigerlei vorm van Duitschland te brengen.
De methoden, die hij bij alle instanties voor
gesteld heeft, hebben slechts ten doel de reefis
bestaande economische betrekkingen volledig te
kunnen uitbuiten. Op grond van den Duitschen
goederenruil met het Zuidoosten zal nooit een
eenzijdige afhankelijkheid van het Zuidoosten
ontstaan, want de Duitsche economie en die
van het Zuidoosten vullen elkander op de ge
lukkigste wijze aan. Een afhankelijkheid der
huishoudingen der Balkanstaten van vreemde
economieën zou slechts dan kunnen ontstaan,
wanneer economische betrekkingen gevestigd
zouden worden, waaraan de natuurlijke voor
waarden ontbreken.
Van de Noordzee tot aan de Zwarte Zee be
staat een natuurlijke economische ruimte, waar
in vele nationale huishoudingen plaats vinden.
In alle staten zijn nog onontgonnen economi
sche mogelijkheden voorhanden. Duitschland
zal helpen deze tot ontwikkeling te brengen en
wel langs den weg van goederencredieten.
Voortgaande verklaarde Funk, dat hij bij alle
regeeringen een buitengewone bereidheid ge
vonden had om in te gaan op zijn voorstellen.
Door het Rijn-Main-Donaukanaal zal een na
tuurlijke verkeersweg van de Noordzee tot aan
de Zwarte Zee in het leven worden geroepen.
Duitschland wil echter niet den handel van
andere staten verdringen. De nieuwe verkeers
weg zal integendeel den handel van het Zuid
oosten ook met dien van andere Westelijke-
en Noord-Europeesche staten doen toenemen.
Concurrentie heeft Duitschland niet te vree
zen. Ook met Tsjecho-Slowakije zal Duitsch
land een vergaande economische overeenkomst
moeten aangaan. De onderhandelingen daarover
zijn reeds begonnen. Door de groote politieke
gebeurtenissen van den laatsten tijd zal het
wereldbedrijfsleven een nieuwen impuls krijgen.
ASUNCION, 15 Oct. (Havas). Er is een
nieuwe regeering van Paraguay samengesteld,
waarin Argana minister van Buitenlandsche
Zaken is.
ROME, 15 Oct. (Stefani) Gevolg gevende
aan de hun dezer dagen toegezonden uitnoodi-
gin hebben de wisselmakelaars van Joodsch ras
hun ontslag genomen. Aan Joodsche commis-
sionnairs en zaakwaarnemers, die ter beurze
waren toegelaten, is de toegangskaart ontno
men.
WARSCHAU, 14 Oct. (P. A. T.) Omtrent den
brand van den stratosfeerballon wordt nader
gemeld, dat de brand is ontstaan door zelf
ontbranding van het waterstofgas. Een tiende
deel Van het omhulsel is vernield. Onmiddellijk
zal worden begonnen met de schade te herstel
len, zoodat de ballon vermoedelijk in het ko
mende voorjaar zal opstijgen. De - ballon was
voor 200.000 zloty verzekerd.
De Engelsche luchtmaarschalk, Sir Cyril
Newal, vertoeft in Frankrijk, waar hij
de luchtvaartscholen en vliegvelden
bezoekt
LONDEN, 15 Oct. (Reuter). In een te
Cardiff gehouden rede heeft oud-minister
Eden gewezen op de noodzakelijkheid van
een eensgezinde nationale krachtsinspan
ning, zóó intens als in Engeland in vredes
tijd nog nimmer is gezien.
Het is niet waar, aldus Eden, dat, nu de oor
log is voorkomen, wij terug kunnen keeren tot
een gemakkelijk en comfortabel leven. Wij
gaan een tijdperk tegemoet, waarin het ge-
heele tempo van ons leven radicaal gewijzigd
zal worden, en wellicht zullen in ons sociale en
economische stelsel wijzigingen noodig zijn,
even verstrekkend als die welke in andere lan
den plaats vonden.
Wij kunnen zulk een tijdperk alleen dan met
vertrouwen tegemoet gaan, als de natie in haar
geheel de feiten kalm en bereidwillig onder de
oogen ziet en als wij de partij- en klassenge-
schillen begraven voor een uiterste nationale
krachtsinspanning.
Met betrekking tot de bewapening zeide
Eden, dat al het gepraat over inhalen van den
achterstand weinig zin heeft, indien wij niet
de eenvoudige waarheid onder de oogen zien,
dat in totalitaire staten de wapens worden op
gestapeld als in oorlogstijd. Doorgaan met onze
tegenwoordige methoden zou zeker tot inferio
riteit leiden.
Bewapening, vervolgde Eden, moet echter
vergezeld gaan van een program. Men moet
het er algemeen over eens zijn, wat werkelijk
de levensbelangen van ons volk vormt. De
democratieën dienen ernaar te streven, zich
aan te passen bij de methoden der dictaturen.
Er is geen man of vrouw in Engeland, die niet
den vrede wil. Wat wij echter wenschen is niet
een gewapende vrede, doch een geordende
wereld. Helaas zijn wij hiervan thans ver ver
wijderd, en wij moeten onze defensie in ieder
opzicht opbouwen, teneinde te ontkomen aan
het grootste offer, den oorlog. Om deze reden,
zoo besloot Eden, leg ik den nadruk op de
noodzaak van een nationale regeering op
breede basis.
PARIJS, 14 Oct. (Havas). In een fabriek van
Billancourt zijn twaalf arbeiders door een
stroom gesmolten metaal getroffen. Vijf wer
den met ernstige brandwonden in een zieken
huis opgenomen, een van hen is stervende.
Op 23 October de eerste interland-match van
dit seizoen.
Han Hollander in Uw kamerindien U is
aangesloten bij. de radiocentrale.
NEEM NU DISTRIBUTIE TEL. 10010
Rijksminister Funk naar Berlijn terug
gekeerd.
Duitschland zou voornemens zijn een
tolunie met Hongarije te sluiten.
Roemenië en het échec van Komarno.
Overzicht van den minister van Defen
sie over het verloop der militaire maat
regelen in September.
Rapport over de bescherming van kunst
schatten in oorlogstijd.
TOKIO, 15 Oct. (D. N. B.) De Japansche
kuststreken worden door een typhoon geteis
terd. Vooral Kagosjima, aan de Zuidpunt van
Japan heeft geleden. Tot dusver zijn 200 men-
schen om het leven gekomen of vermist.
BARCELONA, 14 Oct. (Reuter). Tien recht-
sche vliegtuigen hebben vandaag omstreeks
honderd bommen op Figueras laten vallen.
Vier personen werden gedood en elf gewond.
Ongeveer veertig huizen werden verwoest
Bij het bombardement van Madrid gister
avond, dat twee uur heeft geduurd, zijn vier
personen gedood en elf gewond.
WASHINGTON, 15 Oct. (Havas). In wel
ingelichte financieele kringen verklaart men,
dat, anders dan in een der bladen gezegd werd,
het ministerie van Financiën zich op het oogen-
blik bezig houdt met de wenschelijkheid van
verlenging der volmachten, welke den president
machtigen de goudwaarde van den dollar te
verminderen binnen een limiet van 50 tot 60
procent der waarde van voor April 1933.
BOEKAREST, 14 Oct. (Havas). Divisiegene-
raal Ciuperca werd benoemd tot minister van
Landsverdediging en divisiegeneraal Jacobici
werd benoemd tot hoofd van het vandaag bij
koninklijk decreet ingestelde departement voor
Bewapening.
De beide nieuwe ministers zijn vandaag te
Sinaia door Koning carol beëedigd.
KOPENHAGEN. Havas seint d.d. 14 Oct.:
Volgens de „Politiken" heeft Schmidt, Duitsch
afgevaardigde van Noord-Sleeswijk, gisteren
in het Folketing verklaard, dat de Duitsche
bevolkingsgroep haar eigen cultureel beheer
moest hebben naast een moratorium in ver
band met economische moeilijkheden, terwijl
maatregelen behooren te worden genomen, op
dat de Duitschers hun eigendom kunnen be
houden. Alle nationale problemen, aldus zeide
hij, kunnen niet worden geregeld als in Oos
tenrijk en het Sudeten-Duitsche gebied, maar
het cultureele zelfbeheer kan verwezenlijkt
worden. Deze kwestie en die van een nieuwe
wetgeving voor den grond zijn zoo belangrijk,
dat aldus Schmidt men zou afzien van
het indienen van andere eischen der Duitsche
minderheid.
Stand op Zaterdag 1 uur n.m.: 7655
Vorige stand: 765A
