ST.WIUMRDUS -■ Roemenië neemt geen risico IJsland twintig jaar een vrije staat Het nieuws van heden N.V.NEDER.VIRZ.M!». GEEN STUK DENE MARKEN" MEER DALADIER T00NE ZICH GEMATIGD" WIJ WILLEN CORSICA EN TUNIS!!" ENGELANDS INDUSTRIE GEORGANISEERD DE BAROMETER VEREENIGE KATHOLIEKE PERS DONDERDAG 1 DECEMBER 1938 - AVONDBLAD CATHARIJNESIIGEL48-UTRECHT DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM Het Weerjiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiij De regeering vastbesloten de orde tot eiken prijs te handhaven Eindstrijd van IJzeren Garde en regeering? Geen doodvonnissen in Spanje Gunstige kans op uitwisseling van gevangenen De autonomisten willen na 1941 den band met Denemarken nog losser maken Getemde geisers Geen leger, geen vloot, eeuwig neutraal Jaarlijks 2315 K.G. visch per hoofd Vijf kinderen door granaat gedood Kunsthand Haarlem- el Leffelaar WAGENWEG 102 TELEFOON 14011 Een Bpon vpn Welkome Geschenken! VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21511 De alcjeheele staking, welke in Frankrijk voor Woensdag was uitgeschreven, is mislukt. De openbare diensten junctionneerden vrijwel normaal. Een tweetal snapshots uit Parijs VERBETERING DER LEERLINGENSCHAAL De Engelsche pers over het échec van het Fransche vakverbond Reykjavik, de hoofdstad van het feestvierende IJsland, met op den achtergrond het silhouet van de majestueuze kathedraal Overal ontslag van stakers Jeugdige betoogers trekken na Ciano's rede door de stad Een verklaring uit Rome DIT NUMMER BESTAAT UIT 16 BLADZIJDEN Er moeten maatregelen getroffen worden tegen de Duitsche concurrentie Ook Glaser schuldig verklaard Jury vraagt echter om clementie Insigne der Zuid- Af rikaanders ..If VERZEKERINGEN OT EIK BEDR AG |l Vertegenwooigers gevraagd NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT VERWACHTING geldig van hedenavond tot morgenavonc ongeveer 19 uur: Voor de kuststrook: Aeest krachtige wind tus- schen Zuid-Wes en West, zwaar be wolk- S te lucht, afgewisseld met perioden van S opklaring, regenbuien met kans op on- weer, guur weer. j| Voor het binnenland: Krachtige tot ma- tigen wind uit Zuid-West tot Zuid, af- jË H wisselend bewolkt, enkele regenbuien, guur weer. Zon op v.m. 7.48 onder n.m. 3.49 uur. §E Licht op n.m. 4.19. Maan op v.m. 0.47 onder v.m. 0.26. Volle Maan 7 December. EE BOEKAREST, 1 Dec. (Reuter). Met den dood van Codreanoe zijn de leden van de IJzerer. Garde hevig ontstemd .jegens de regeering, die zij beschuldigen van „moord" op hpn leider. Groot is de consternatie onder hen, en sommigen weigeren zelfs te gelooven dat Codreanoe dood is. De autoriteiten nemen intusschen geen risi co's. De inspecteur-generaal van de gendarmerie heeft order gegeven, zoo krachtig mogelijk op te treden, terroristen neer te schieten en de orde ten koste van alles te handhaven. Iedere gendarme, die aarzelt om te schieten, zal ge straft worden. Vele arrestaties zijn reeds ver richt. In diplomatieke en politieke kringen vraagt men zich af, welke houding Duitschland zal aannemen ten opzichte van de krachtige maat regelen tegen de beweging der IJzeten Garde De Roemeensche ministerraad is Woensdag middag bijeengekomen, ten einde de situatie te bespreken, ontstaan door de agitatie dei IJzeren Garde In buitenlandsche kringen is men er van overtuigd, dat de schoten, die een einde hebben gemaakt aan het leven van Co dreanoe en zijn volgelingen, het signaal zijn voor den eindstrijd tusschen de regee ring en de IJzeren Garde. Het eerste resultaat der ministerieele be sprekingen was, dat de geheele gendarmerie zeer strenge orders kreeg. Tot eiken prijs moet de orde gehandhaafd en tegen terroristen moet zelfs zonder voorafgaande sommatie opgetre den worden. De groote tegenstander van de IJzeren Garde, aldus bericht United Press aan haar bladen, is de minister van Binnenlandsche Zaken Ca- linescoe. Het is een kleine, energieke figuur, die opvalt door het zwarte brilleglas, dat zijn rechteroogkas bedekt, aangezien hij een oog in zijn studietijd heeft verloren. Op hem is alle haat der IJzeren Garde geconcentreerd, omdat hij meedoogenloos tegen haar leden op treedt. Nog gisteren moet Calinescoe door Koning Carol zijn ontvangen en instructie hebben ge kregen, krachtige maatregelen tegen de bewe ging te nemen. De reden hiervan is, dat thans vele vooraanstaande persoonlijkheden „dood vonnissen" van de IJzeren Garde hebben ont vangen, waarin werd aangekondigd, dat zij begin Januari zouden worden vermoord. Ook de minister zou een dergelijken brief hebben ontvangen. Men is in politieke kringen van oordeel, dat de IJzeren Garde haar agitatie niet zal opge ven, aangezien haar aanhangers verbitterd zijn en misschien tot wanhoopsdaden zullen over gaan. Voor het eerst hebben de gardisten ook den Koning in het geding gebracht, door hun cir culaire als volgt te eindigen: „Majesteit: Of gij maakt vrede met het Roemeensche volk, of wij moeten een andere oplossing vinden. On danks uw vijandigheid tegenover de christelijke studenten, hebben wij geen haat tegen de kroon." Havas verneemt, dat een lid van de IJzeren Garde, de advocaat Nicolas Fagadanoe, die reeds vroeger tot drie jaar gevangenisstraf was veroordeeld, opnieuw is aangehouden. Hij was in het bezit van een tasch, waarin zich twee handgranaten met lonten bevonden en een hoeveelheid trotyl, een gevaarlijke ontploffings middel. Fagadanoe verklaarde bij zijn eerste verhoor, dat de terroristische beweging onder de IJzeren Garde een grooten omvang heeft. LONDEN, 30 Nov. (Reuter). Het Britsche mi nisterie van Buitenlandsche Zaken publiceert de volgende mededeeling: „De regeering te Barcelona heeft er onlangs in toegestemd de uitvoering van doodvonnis sen tegen politieke gevangenen op te schor ten op basis van wederkeerigheid. Hoewel het bewind van Franco daartoe niet bereid was, besloot de linksche regeering eenzijdig de executies tot 1 December uit te stellen. De Britsche commissie voor de uitwisseling van gevangenen in Spanje meldt thans, dat de voor uitzichten op uitwisseling van gevangenen op groote schaal, met inbegrip van de personen, die in dfe buitenlandsche ambassades en ge zantschapsgebouwen te Madrid zijn gevlucht, zeer gunstig zijn. Noch door Burgos, noch door Barcelona worden voor het oogenblik dood vonnissen voltrokken. (Van onzen Seandinaafschen correspondent) De maand November van het jaar 1918, welke zoovele staten heeft zien ontstaan, was ook getuige van de geboorte van een staat in het hooge Noorden: IJsland, de vijfde van de „Noordsche broeders", Dene marken, Zweden, Noorwegen en Finland. Den 30en November 1918 werd door Koning Christiaan een wet onderteekend, volgens welke IJsland met Denemarken in een personeele unie werd verbonden, maar tevens tot een vrijen souvereinen staat werd gemaakt. Den eersten December, den dag van de inwerking treding van deze wet, welke eigenlijk geen wet, maar een verdrag is tusschen twee gelijkge rechtigde staten, vieren de IJslanders sinds dien als den dag van hun bevrijding. Is IJsland echter, ondanks zijn oevrijding tóch niet een stuk Denemarken, een annex, een kolonie in ieder geval iets niet-gelijkgerech- tigds? IJsland was langen tijd feitelijk slechts een Deensche kolonie. Het heeft in de eerste tien eeuwen van Christus een glansperiode zonder weerga beleefd, ondanks, of misschien juist, omdat het zoo geïsoleerd hoog in het Noorden tusschen Europa en Amerika in, is geiegen en vrijwel geheel op zich zelf was aangewezen. Het is de oudste democratie: het had reeds in het jaar 930 een parlement, het Aiting. Het had liederen, die thans wereldliteratuur zijn. En het waren IJslandsche zeelieden, die 500 jaar v ór Christus eerst Groenland en daarna Ame rika ontdekt hebben. In de 14e eeuw echter viel IJsland onder de heerschappij van de Deensche Koningen. De taal bleef bewaard, de oude traditie behouden, doch overigens was het in alle uiterlijke dingen een tijd van verval, totdat in het midden der vorige eeuw een taaie strijd begon om de verloren zelfstandig heid terug te winnen. In dezen strijd kwamen verschillende phasen voor; tenslotte werd de kwestie op vredelievende wijze opgelost door de onderteekening van de wet of het verdrag van 1918. Dit verdrag bepaalt, dat IJsland en Dene marken twee vrije, geheel gelijkgerechtigde staten zijn, met elkander verbonden door een gemeenschappehjken koning. Verder bestaat er eigenlijk geen gerechtelijke band. Wel genieten de burgers van beide staten door dit verdrag wederkeerig zekere voorrechten; zoo heeft een Deen op IJsland precies dezelfde recnten als een IJslander en omgekeerd. Een zeer belangrijke en interessante ver dragsbepaling is, dat Denemarken in d« buiten landsche politiek IJsland vertegenwoordigt, d.w.z. aan IJsland zijn geheele diplomatieke apparaat ter beschikking stelt. Op het minis terie van Buitenlandsche Zaken te Kopenhagen bevindt zich derhalve een bijzonder gevolmach tigde voor IJslandsche aangelegenheden. Deze regeling beteekent voor IJsland een besparing, geen afhankelijkheid. Want ten eerste zijn de IJslanders gerechtigd, bij de bestaande Deen sche gezantschappen en consulaten eigen atta- ché's te benoemen en in bijzondere aangelegen heden door eigen delegaties onderhandelingen te laten voeren en ten tweede geldt een inter nationaal verdrag, dat Denemarken sluit, geens zins automatisch ook voor IJsland. Dit ge schiedt pas, wanneer de regeering te Reijkjavik er haar goedkeuring aan gehecht heeft In vele kwesties volgt IJsland natuurlijk de lijn der Deensche buitenlandsche poli tiek maar toch niet steeds. Na de in werking-treding van het verdrag van 1918 verklaarde IJsland aan de groote mogend heden, dat het te allen tijde neutraal wilde blijven en indien het mocht worden aange vallen, niet op een verdediging voorbereid was. IJsland heeft geen leger, geen vloot, geen luchtwapen. Men beschouwt elke be wapening als belachelijk voor een zoo klein volk. Na deze verklaring van zijn eeuwige neu traliteit vond IJsland het overbodig lid van den Volkenhond te worden. Dit had o.a. tengevolge, dat IJsland in het voorjaar van 1936, toen de sancties in werking waren getreden en Dene marken hierdoor gebonden was, zelfstandig een handelsverdrag met Italië sloot. Dit is een duidelijk bewijs, dat IJsland ook in de buiten landsche politiek de vrije hand heeft. De bestaande band tusschen Denemarken en IJsland kan verbroken worden. Van eind 1940 af kan elk van de parlementen van beide lan den een revisie van het verdrag eischen en komt binnen drie jaar geen nieuwe overeen komst tot stand, dan kan het parlement het verdrag opzeggen. Van de 49 zetels in het Aiting heeft de onaf hankelijkheidspartij er thans 17. Het is moge lijk, dat zij in de revisie-kwestie door andere partijen gesteund wordt en dat derhalve het Aiting in 1941 een herziening van het verdrag zal eischen, want er zijn in IJsland autonomis ten, die ook den s c h ij n dat het land afhan kelijk zou zijn, willen zien verdwijnen. De schijn, want feitelijk bestaat er geen afhankelijkheid. De staats- en volkenrechte lijke positie van IJsland is van een heel bijzon deren, maar toch van zoodanigen aard. dat zijn souvereiniteit volkomen is. IJsland is niet „een stuk Denemarken." Men heeft geleerd, dat de IJslanders vis- schers zijn. Ten deele is dit juist. Terwijl in Duitschland jaarlijks 7 K.G. visch per inwoner, in Engeland 20, in Noorwegen 370 worden ge vangen, vangt iedere IJslander gemiddeld 2315 K.G. per jaar en er zijn slechts 7000 vis- schers! Bij de visscherij wordt volgens de mo dernste methoden gewerkt. Meer dan een derde van de IJslandsche bevolking leeft van de veeteelt. Akkerbouw is natuurlijk, ondanks den warmen golfstroom, die het klimaat van IJs land zachter maakt dan met zijn ligging in overeenstemming is nauwelijks mogelijk. De laatste jaren speelt de veeteelt (vooral schapen) een belangrijke rol; een zoo belangrijke rol, dat IJsland zelfs kaas en eieren exporteert Den allerlaatsten tijd heeft de tuinbouw, dus de teelt van fruit, groente, bloemen, een bijna fantastische vlucht genomen. Men kwam na melijk op het idéé van de talrijke warme bron nen gebruik te maken. De resultaten zijn ver bluffend; men kan op deze wijze in net hooge Noorden zuidvruchten en tropische bloemen laten rijp worden en tot bloei brengen. Wat IJs landsche fantasten droomen, dat men misschien op zekeren dag uit Reijkjavik bananen en sinaasappelen kan exporteeren, zal wel een droom blijven. Dat echter een nog betere ex ploitatie der heete bronnen voor IJsland van buitengewone beteekenis zal zijn, is zeker. Reeds thans gebruikt men in bijna alle hui zen der hoofdstad de in buizen geleide heets bronnen als een natuurlijke en goedkoope cen trale verwarming. De geisers hebben opgehou den slechts een attractie voor de touristen te zijn. IJsland is een door en door modern land, dat mag men vooral niet vergeten. Het heeft geen spoorwegen maar de IJslanders zeg gen, dat zij het ouderwetsch spoorwegstadium eenvoudig overslaan en voortaan gebruik maken van autobus en vliegtuig. En ze zijn reeds op den goeden weg. IJsland heeft de laatste 20 jaar 25 millioen kronen voor wegenaanleg uit gegeven. IJsland heeft een eigen kortegolfzen- der. IJsland heeft een automatisch telefoonnet, waarbij de verst verwijderde boerderij nog is aangesloten. Twintig jaar geleden was er op IJsland geen enkel ziekenhuis; thans zijn er eenige zeer moderne ziekenhuizen en elke in woner van de stad is verplicht een ziektever zekering te sluiten. De sterfte onder de kinderen welke vroeger buitengewoon groot was, is thans tot een zeer.laag cijfer teruggebracht. Er zijn geen analfabeten op het eiland; men vindt er talrijke scholen en ook een universiteit. De scholen worden voornamelijk in de nabijheid van de warme bronnen gebouwd en beschikken bijna altijd over een eigen prachtig zwembas sin. Dit zijn eenige feiten, waarop IJsland kan wijzen bij de twintigste herdenking van zijn zelfstandigheid. De IJslanders zijn hier zeer trotsch op en terecht ook. Denemarken viert het feest mede zonder eenigen onaangenamen bijsmaak. Want daarover is men het onder de „Noordsche broeders" eens: dat bij de kwestie der waardeering niet leger, vloot, lucht macht en evenmin het aantal inwoners den doorslag geven, maar heel andere dingen. WARSCHAU, 1 Dec. (D.N.B.)Bij Kalusz in het district Lemberg zijn vijf knapen door de ontploffing van een vermoedelijk uit den wereld oorlog achtergebleven granaat, welke zij in net land gevonden hadden, gedood. De jongens had- oen geprobeerd het projectiel te openen. Een zesde jongen werd zoo ernstig gekwetst, dat men ook voor zijn leven vreest. De Regering laat op het ogenblik 170000 kin deren onderwijzen door meer dan 4000 onder wijzers, aan wie ze niets betaalt. Welk weldenkend Nederlander wil zulk een toestand bestendigd zien? De Regering kome onverwijld met tt LONDEN, 1 Dec. (Reuter). Het mislukken van de staking in Frankrijk is, zioo schrijft de „Times", evenzeer te danken aan het gezond verstand der arbeiders als aan de krachtige houding van de regeering. De gebeurtenissen der paar laatste dagen moeten een wrok ach terlaten. Als Daladier een verstandig gebruik maakt van zijn overwinning, zal hij in staat zijn dezen wrok te sussen en den achterdocht, waarmede de regeering door de arbeiders on tegenzeggelijk wordt beschouwd, weg te nemen. Hij heeft zich sterk genoeg getoond om zich te verzetten tegen de met dreigementen gepaard gaande dictatuur van een kant. Het zou even fataal zijn voor zijn prestige als den leider, dien Frankrijk in deze crisis noodig heeft, als hij toe zou geven aan druk van elementen aan den anderen kant, die evenzeer geneigd zijn om klasse- en groepsbelangen boven die van het land te stellen. Volgens de „Daily Telegraph'" heeft Frank rijk ontzaglijk gewonnen aan eerbied van de buitenwereld, die thans het zoo welkome be wijs heeft, dat het nog pal staat, terwijl het ernstig geschokt terneergeslagen scheen. De „Daily Herald" schrijft: Laten wij hopen, dat Daladier niet zal meenen, dat hij in de verdediging van de Fransche arbeiders een bres geslagen heeft, waardoor hij een meer alge- meenen aanval kan ontketenen. De „News Chronicle" schrijft: Als Daladier verstandig is, zal hij op grond van zijn tegen woordige kracht concessies aan de arbeiders doen. Laat hij de decreten herzien, zoodat zij op billijke wijze op alle klassen drukken. Naar Havas bericht heeft de havendirectie van Bordeaux hedenochtend al het navenper- soneel, dat gisteren gestaakt heeft, medegedeeld, dat het ontslagen is. Een aantal firma's te Bordeaux, waaronder de „Société nationale des constructions aero- nautiques du Slid Ouest", die haar poorten ge sloten heeft, hebben hedenochtend geweigerd, de arbeiders die gisteren gestaakt hebben weder in dienst te nemen. In l'Orient heeft men op grond van heden nacht van den minister van Marine ontvangen instructies vanochtend geweigerd, de arbeiders van het arsenaal, die gisteren gestaakt hebben, weder in dienst te nemen. De trams zijn vanochtend niet uitgereden daar het geheele personeel ontslagen is, omdat het gisteren gestaakt heeft. ft PARIJS, 1 Dec. (Havas) De Matin meldt uit Rome, dat gisteravond een groot aantal ministers en afgevaardigden zich na afloop van de rede van Ciano op straat begeven heeft om Mussolini toe te juichen. Tot diep in den nacht trokken talrijke betoogers door de stad, steeds op maat roepend: „Wij wil len Corsica en Tunis". De betooging ten gunste van de Itaüaansche aspiraties in de Middellandsche Zee is ook ver meld in het officieele verslag van de vergade ring van de Kamer van Afgevaardigden, waarin aan het einde van het stenografisch verslag de volgende zin voorkomt: „De afgevaardigden ver heffen zich van hun zetels en juichen den Duce geestdriftig toe, roepend: „Tunis!" Hetzelfde blad meldt voorts, dat sedert Woens dagochtend in de fascistische organisaties het parool de ronde deed, waarbij de partyformaties werden uitgenoodigd, bij den uitgang van het parlement en op de Piazza Venezia onder de ramen van den Duce op dezelfde wijze te be- toogen. Uit Rome meldt Havas evenwel het volgende: In het buitenland heeft het gerucht de ronde gedaan, dat na de zitting van de Kamer op tochten door Rome zijn getrokken, onder het roepen van „Tunis". Het schijnt, dat slechts enkele jeugdige be toogers eenige malen dezen kreet hebben geuit. De eenige optocht welke gevormd werd, was die van de afgevaardigden, die zich naar de Piazza Venezia begaven om den Duce te huldigen, zoo als zij op den dag van de opening der Kamer zitting gewoonlijk doen. De groote Fascistische Raad heeft het wets ontwerp bestudeerd betreffende de vier provin cies van Libye, die voortaan deel zullen uit maken van het Italiaansche grondgebied, en de instelling van een speciale Italiaansche nationa liteit voor de Mohammedanen in deze provin cies. Het wetsontwerp omvat negen artikelen. De Parijsche bladen houden zich vanochtend bezig met de incidenten, die zich gisteren na de rede van Ciano hebben voorgedaan, toen afgevaardigden geroepen hebben: „Wij willen Tunis en Corsica." Alle bladen leggen er den nadruk op, dat te Rome geen parlementaire betooging kan plaats vinden, zonder dat deze van te voren georganiseerd is. Uit Rome wordt aan de „Journal" gemeld: Het staat vast, dat sedert eenige dagen onder de troepen en formaties der fascistische partij een krachtige propaganda wordt gevoerd om een atmosfeer te scheppen, die gunstig is voor de Italiaansche verlangens inzake Tunis. De afgevaardigden, zoowel als de andere betoogers, handelden op instructie. Daarom moet aan hun betooging meer beteekenis worden gehecht dan de fascistische pers doet. Men staat hier aan het begin van een van hoogerhand georgani seerde campagne. Aan de „Echo de Paris" wordt uit Rome ge meld, dat reeds voor de zitting het gerucht de ronde deed, dat met den kreet „Tunis" zou worden betoogd. Betoogingen te Rome voor Corsica en Tunis. Roemenië vastbesloten de IJzeren Garde tegen iederen prijs te vernietigen. De Engelsche industrie gaat zich organi- seeren tegen de Duitsche concurrentie. IJsland herdenkt zijn twintig-jarige on af hankelij kheid. Hotel afgebrand te Egmond a.d. Hoef. Pastoor B. Wösten te Jutphaas overleden De zaak der Ossche marechaussee voor den Centralen Raad van Beroep. LONDEN, 1 Dec. t.Reu er» In de Woensdag gehouden zitting van het Lagerhuis is de Brit sche handel op het buitenland besproken De minister voor buitenlandschen handel. Hodson, heeft o.a. gezegd, dat de regeering alle moge- ïykheden om het hoofd te bieden aan de tota litaire staten bestudeerd heefi en tot het vol gende resultaat is gekomen De eenige methode is de industrie zoo danig te organiseeren. dat deze tot de con currenten in Duitschland ban zeggen: „Wanneer ge niet bereid zijt deze con currentie te beëindigen en uw goederen tegen een redelijken prijs te verkoopen, zul len we U bestrijden." Volgens Hodson is Engeland sterker dan de totalitaire mogend heden en is het in staat te winnen. Verder zeide hij, dat het niet mogeiyk is het Congo-verdrag op te zeggen of te wyzigen, dan met toestemming van ce andere onder teekenaars, waaronder Japan. NEW YORK, SO Nov. (Rtuter). In het spion- nage-proces heeft de jury thans ook uitspraak gedaan in de zaak tegen den gewezen st aat bij de Amerikaansche luchtmacht, Erich Glaser. Hij werd schuldig verklaard aan „samenspanning met het doel in het bezit te komen van militaire geheimen der VB." De jury vroeg echter om clementie. BLOEMFONTEIN, 30 Nov. (A.N.P.) De leden van de Nationalistische of Republikeinsche Par tij, de z.g. Malanisten, hebben een party-em bleem aangenomen, dat bekend wordt als „Het Swastika van Zuid-Afrika". Medegedeeld is, dat de partijvlag oranje zal zyn.met een blauw ontwerp in het midden, ni. het schietwapen van een voortrekker. Het motto op het banier zal zyn: „Houdt het kruit droog". Men verwacht, dat binnen enkele maanden iedere nationalist in de Unie van Zuid-Afrika het insigne zal dragen. q IV \\utuni:-mni u in mi j Stand op Donderdag 1 uur n.m.: 745.7 Vorige stand:' 746.9

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1938 | | pagina 1