HOOFDKOU
W
Naar een mislukking van de
Westersche plannen
Zelfs Hitier niet
„zeker" meer
De Nederlandsche Bank 125 jaar
DE GROOTE VRAAG
Ljgg 5
Verklaring van het
Episcopaat
Steeds meer invloed
verkregen
BELANGRIJKE FUNCTIES
HAAR TOEVERTROUWD
h 1j"';8
Stop die ellendige
VlCKS VA-TRO-NOt
Buitenlandsch overzicht
ONTLASTINGPILLEN
VRIJDAG 24 MAART 1939
Verbinding Amsterdam-
Brussel
Electrificatie van het baanvak
DordrechtAntwerpen?
Yankee Clipper heden
naar Europa
Veerpont gezonken
Betreffende het aanhangen van
niet-Katholieke beginselen
LUCHTVERDEDIGINGSFONDS-
VLIEGERS VOOR INDIË
Groote belangstelling van de jeugd
Mr. WC. Mees
Kent U de bloedzuiverende
van Dr. J. B. MEENK
Hr. Ms. Tromp"
te Bordeaux
HOFBERICHT
De gouden standaard
De Duitsche lawine, welke Oost
waarts in Europa voortrolt en
Tsjecho-Slowakije en Memel
heeft bedolven, doet de wereld en ook
Nederland zich afvragen of deze lawine
tc>t stilstand zal komen uit eigen bewe
ging dan wel door een gewelddadig in
grijpen tot staan zal moeten worden
Sebracht. Het is duidelijk, dat de groo
ts democratieën er nog niet toe kunnen
hesluiten krachtdadig in te grijpen.
Nebben zij de hoop, dat de innerlijke
krachtsontwikkeling der Duitsche lawine
Zichzelf zal verlammen, of dat zij ten
slotte zal stuiten op een natuurlijk ob
stakel, dat eindelijk houden zal? Of
billen zij nóg meer schoppen en hou
welen vervaardigen, alvorens zij een
hoging willen wagen om het dreigend
geweld met geweld te keeren? Er zijn
er, die meenen, dat Duitschland niet meer
tot stilstand kan komen, nu het een
maal zóóveel vaart gekregen heeft op
de scherpe helling naar Oost-Europa
en dat dus liever vandaag dan morgen
gered moet worden, wat er nog te red
den valt. De mogelijkheid, dat dezen
straks door de feiten in het gelijk zul
len worden gesteld, is niet uitgesloten
en daarom is het niet zinledig de vraag
te stellen, zal Nederland, indien het tot
een Europeeschen oorlog komt, er bui
ten blijven of niet? Deze vraag kan
slechts beantwoord worden met min of
dieer waarschijnlijke veronderstellin
gen, niet met betrouwbare stelligheid.
Al kunnen in geval van een Europee
schen oorlog de meest sombere voor
spellingen van de meest zwartgalligen
°nder ons bewaarheid worden, het is
°ok mogelijk, dat de optimisten, die vol
gens de zegswijze altijd gelijk heeten
te hebben, het ook wezenlijk krijgen
Zullen en daarom lijkt het ons niet on
dienstig in deze dagen van zorg en
spanning eens een voor ons land min of
öieer geruststellende en niet geheel on
waarschijnlijke visie ten beste te geven.
Vergeleken bij het rampjaar 1914
is de situatie thans geheel an
ders. Toen wilde het Duitsche
leger zoo snel mogelijk naar Parijs en
Omdat het de Belgische grens minder
onoverkomelijk achtte dan de Fransche
Wiel het België binnen, ons land rechts
liggend latend, om zoo min mogelijk te
genstand te ondervinden. Thans echter
gaat de drang van Duitschland naar
het Oosten, en het wenscht niets liever
dan dat Engeland en Frankrijk niet
tusschen Deide zullen komen om dien
drang tegen te gaan. Engeland en
frankrijk hebben duidelijk getoond al
leen dan zich gewapend te weer te zul-
lh stellen, wanneer rechtstreeks hun
Pieest directe eigenbelang geschaad
Wordt. Een lang niet onredelijke op-
Vatting is, dat indien Duitschland Ne
derland zou aanvallen, Engeland onmid
dellijk ons land te hulp zou snellen,
omdat het de Duitsche strijdmachten
Piet vlak tegenover zich aan onze kust
kan dulden. Ook Duitschland zal wel
de waarde van deze opvatting erken
den. Het moge voor een in een Euro
peeschen oorlog gewikkeld Duitschland,
dat naar het Oosten dringt, strategisch
van belang zijn ons land te bezetten om
vandaar uit Engeland gemakkelijker te
kunnen aanvallen, tegenover dit strate
gisch voordeel, dat niet zonder groote
risico's behaald zou kunnen worden, in
dien 't tenminste te behalen zou blijken,
staat een voor Duitschland misschien
veel grooter strategisch voordeel, dat
gelegen zou zijn in een ook door Enge
land en Frankrijk geëerbiedigd
strikt en betrouwbaar neutraal
Nederland en België. De Duit
sche vloot is in verhouding tot
de Britsche en Fransche veel zwak
ker dan in 1914. Zouden Nederland en
België buiten den oorlog kunnen blij
ven en worden gehouden, dan zou
Duitschland aan de Noordzee-zijde door
ons land en België gedekt en beveiligd
zijn en zijn zeestrijdkrachten in de ge
makkelijk te verdedigen Oost-zee kun
nen worden geconcentreerd. Deze neu
trale barrière tusschen Engeland en
Duitschland zou dan aansluiten op de
Fransche Maginot-linie, waartegenover
de Duitsche Siegfriedlinie slechts bezet
behoeft te worden. Heel de geweldige
Duitsche landmacht zou dan met uit
zondering van de bezettingstroepen voor
de Siegfriedlinie Oostwaarts kunnen
worden gedirigeerd. Deze voor ons land
betrekkelijk gunstige situatie ingeval
van een Europeeschen oorlog zou zich
echter alleen dan kunnen voordoen, in
dien Engeland en Frankrijk niet van
plan zijn Duitschland via België en Ne
derland aan te tasten. Om hun, zoowel
als Duitschland den mogelijken lust tot
schending van ons grondgebied bij voor
baat te doen vergaan, is het in ieder
geval noodzakelijk voor ons land ons
defensie-systeem alzijdig te versterken.
Aan deze alzijdige versterking wordt
met de beschikbare middelen krachtig
gewerkt, zóó krachtig, dat wel niet een
absolute, voor alle gevallen en mogelijk
heden afdoende weerbaarheid zal wor
den verkregen, maar toch wel zóó, dat
onze militaire defensie voldoende af
schrikkend zal werken op den al te licht-
vaardigen militairen overmoed van mo
gelijke aanvallers. Bovendien is het niet
ondenkbaar, dat het ingeval van een
Europeeschen oorlog Engeland en
Frankrijk bijzonder aangenaam kan zijn
in hun bewegingsvrijheid beperkt te
worden door eerbied voor de onschend
baarheid van een neutraal België en
Nederland.
Of de Nederlandsche regeering deze
optimistische visie bezit, weten wij niet,
maar het feit, dat bij het eeuwfeest van
onzen Generalen Staf de inlichtingen
dienst geprezen werd, omdat hij door
zijn voortreffelijke gegevens ons in Sep
tember 1938 een algeheele mobilisatie
heeft bespaard, terwijl België volledig
mobiliseerde en wij dus geen cent méér
hebben uitgegeven dan achteraf strikt
noodzakelijk bleek, en het feit, dat ook
thans nog voor onze defensie alleen „het
noodzakelijke" wordt gedaan, wettigen
niet geheel ongegrond lijkende ver
moedens in deze richting.
v
t
Het hoofdgebouw der Nederlandsche Bank aan het Rokin te Amsterdam
Naar wij vernemen is onlangs op initiatief
van de directie der Nederlandsche Spoorwegen te
Brussel een bespreking gehouden door den di
recteur, ir. W. Hupkes, met de directie der Bel
gische Spoorwegen over de electrificatie van
het baanvak DordrechtAntwerpen, om aldus
te komen tot een electrische verbinding Am
sterdamBrussel. De wenschelijkheid van een
dergelijke verbinding werd door beide zijden
erkend.
Ter bestudeering van het vraagstuk is een
commissie benoemd, waarin vertegenwoordigers
der technische en bedrijfsdirectie der beide
spoorwegmaatschappijen zitting hebben. De eer
ste zitting van deze commissie is heden te
Utrecht gehouden.
NEW-YORK, 24 Maart (Havas). Indien de
noodige vergunningen van de regeeringen van
Frankrijk, Engeland en Portugal op tijd bin
nenkomen, zal de groote Amerikaansche vlieg-
boot „Yankee Clipper" hedenmiddag om arie
uur, Greenwichtijd, voor de eerste vlucht over
den Atlantischen Oceaan opstijgen. Het toestel
vertrekt uit Baltimore en zal over de Azoren,
Lissabon en Marseille naar Southampton vlie
gen. Aan boord zullen zich negen waarnemers
en een uit twaalf personen bestaande beman
ning bevinden.
AMERICAN CIGARETTES
DEZE NIEUWE
DRUPPELS VER
LICHTEN UW
.HOOFD DIRECT
Wanneer Uw hoofd verstopt is, doe slechts
een paar druppels Vicks Va-tro-nol in de neusgaten.
Bijna oogenblikkelijk kunt U weer vrij ademen.
Direct als U het gebruikt, voelt U als het ware de
tintelende geneeskracht die zich snel door de neus
kanalen verspreidt. Het belemmerende slijm wordt
verwijderd, de zwelling der slijmvliezen vermindert
het schoonhouden der neusholte wordt erdoor
bevorderd. U haalt weer frisch en aangenaam adem.
Voorkom óók vele verkoudheden!
Maar dat is niet alles. U kunt vele verkoudheden
geheel voorkomen, wanneer U Va-tro-nol bij het
eerste waarschuwende niezen gebruikt! Het is
Speciaal gemaakt voor de "gevaarzóne" in den
leus, waar de verkoudheden ontstaan. Tijdig
gebruikt, helpt Va-tro-nol de natuur bij het afweren
Van infecties, zoodat daardoor menige dreigende
Verkoudheid in de kiem wordt gesmoord.
fel BONDGENOOT VAN VICKS VAPORUB
Prijs per flacon 0.90
Tijdens den storm van Donderdag, waardoor
bet water op de Maas tamelijk onrustig was,
18 te Mook de veerpont, die de verbinding tus-
Schen den Limburgschen en den Brabantschen
°ever onderhoudt, gezonken.
T Op de pont bevond zich een vrachtauto van
r uit Cuyk met een lading van tweehonderd
bUssen melk, op weg naar de melkfabriek te
cUyk.
De pont had "juist den oever verlaten, toen
be veerman haar niet meer in bedwang kon
ouden en het veiliger oordeelde terug te kee-
*en. Dit gelukte slechts ten deele, want dicht
den oever gekomen zonk de pont.
truck met aanhangwagen verdween met
lading gedeeltelijk in de Maas. Ruim acht
honderd liter melk ging verloren; circa hon-
^erd bussen wist men uit het water op te ha-
'eh. Wanneer de rest niet gevonden wordt be
haagt de totale schade ruim 2000 gulden.
vrachtwagen en de veerpont zijn later
Plicht.
Üe
veerman en de chauffeur, de laatste zat
■oen het ongeluk gebeurde niet in zijn auto,
*isten zich zelf te redden.
Wat al belachelijke muisjes, zou de spotvogel
Horatius zeggen, hebben in deze dagen onder
veel politiek misbaar het levenslicht aan
schouwd! Wie de vorige Week den Britschen
premier aanhoorde, toen hij te Birmingham
het gedrag van den Fuehrer geeselde (met
woorden, wel te verstaan), meende alleen al uit
den feilen toon te mogen concludeeren, dat
Chamberlain thans een krachtige daad zou
stellen. In de algemeene opwinding werden
vurige plannen gesmeed, om het den Duitschen
rijkskanselier zéér duidelijk te maken, dat het
nu met zijn agressieve daden uit moest zijn.
Het smadelijk verloop van deze dappere plan
nen is iedereen bekend; het is nu wel duide
lijk, dat er noch van een verklaring, noch van
een, als alternatief voorgestelde, internationale
conferentie iets komen zal. Natuurlijk: men
heeft een actie aangekondigd, en om zich niet
onsterfelijk belachelijk te maken, zullen Lon
den en Parijs misschien nog te zamen met
Sovjet-Rusland, dat zijn steun reeds zou toe
gezegd hebben wel een demonstratieven stap
doen. Doch wanneer men de verklaring leest,
die de prime minister gisteren in het Lager
huis deed, dan vraagt men zich af, waarheen
al de „zou's" en „indien's" van den vastbera
den Chamberlain moeten leiden.
Hoe dan ook, de geadresseerde van de nog niet
gereedgekomen verklaring wacht niet op de
toezending; terwijl de Fransch-Britsche senaat
vergaderde, bracht Hitier een bezoek aan het
intusschen verloren gegane Memel: van den
weeromstuit raakte ook hij zijn zekerheid kwijt
of was alleen maar de woelige zee daarvoor
verantwoordelijk? en verklaarde hij in even
vage termen als de staatslieden van het Westen
gewoon zijn, dat hij vermoedde, dat het einde
van zijn herstelactie misschien Wel nabij is.
Zeker is hij er dus niet van, en wij nog minder.
Prettig is dit voor de Polen niet. Kolonel Beek
kreeg dezer dagen een Britsch mes op de keel
gezet: meedoen met het Westen, of overgelaten
worden aan Duitschland. Toen hij evenwel te
Londen liet vragen, of Engeland ook een Duit
sche agressie tegen Polen niet zou dulden, kreeg
hij ten antwoord, dat hij dat zelf zou moeter.
opknappen. Voor zooveel dapperheid schrok
ken de Polen terug, zoodat Chamberlain alweer
een van zijn kaartenhuisjes ineen ziet storten
Intusschen ziet Warschau met bezorgdheid
Duitschland machtiger worden aan zijn Noord
en Zuidgrens, vooral nu de nieuwe status van
Slowakije Duitsche garnizoenen tot bij de Kar-
pathen dóet leggen. In deze omstandigheden
kan Polen zich geen scherpe anti-Duitsche
demonstratie veroorloven zonder zeker te zijn
van hulp, wanneer Berlijn neiging zou krijgen
om wraak te nemen wie denkt hier niet met
bezorgdheid aan Stresa, waar uit een Wester
sche mislukking de ..as" geboren werd?
Ook Roemenië nam het zekere voor het on
zekere en sloot het geduchte handelsverdrag
met Berlijn. De overeenkomst gaat verder dan
den Roemenen zelf lief is, doch wat hebben zij
aan platonische beloften?
De Hongaarsche troepen aan Roemenië's
grenzen hebben hun werk gedaan: thans kun
nen de Magyaren, die in dit troebele water
hoopten te kunnen visschen, Weer door Berlijn
uit hun roes gewekt worden. Dat de bezetting
van Slowaaksch gebied nog ernstige beteekenis
heeft, kan men nauwelijks aannemen: hoog
stens kan hieruit een vriendelijk kibbelpartijtje
ontstaan over den spoorweg, die Hongarije met
Polen verbindt.
Duitschland treedt als de groote overwinnaar
uit dit strijdperk; het heeft zijn Pax Germa-
nica aan nieuwe staten in het Donau-gebied
opgelegd. Dat dit het Westen niet zint, is een
kwestie, waaraan Berlijn nauwelijks aandacht
behoeft te schenken: alleen dr. Goebbels zal
in zijn propaganda-organen een schaterlachen
doen hooren over de nieuwe mislukking van de
Westersche plannen.
Koning Willem I
oprichter der Nederlandsche Bank
„Sancta Maria" bevat de volgende verklaring
van de Hoogwaardige Bisschoppen van Neder
land, welke jaarlijks zal worden afgekondigd
op Passie-Zondag:
De Aartsbisschop en de Bisschoppen van Ne
derland achten zich verplicht, bij den aanvang
van den Paaschtijd de hoogst ernstige verkla
ring te herhalen, die zij vroeger in hun herder
lijke bezorgdheid voor het heil van de hun
toevertrouwde zielen hebben afgelegd.
De H.H. Sacramenten moeten geweigerd wor
den, en, als hij zonder bekeering sterft, ook de
kerkelijke begrafenis:
1. aan den Katholiek, die de socialistische
cf communistische beginselen op godsdienstig
cf zedelijk gebied openlijk aanhangt;
2. aan den Katholiek, die de liberale of vrij
zinnige beginselen op godsdienstig of zedelijk
gebied openlijk aanhangt;
3. 'aan den Katholiek, die bekend staat als
lid van een socialistische of communistische
vereeniging of van een vereeniging, welke dus
danige vereeniginger. metterdaad steunt;
4. aan den Katholiek, van wien bekend is,
dat hü, hoewel geen lid van een socialistische
of een communistische vereeniging, toch gere
geld socialistische of communistische geschrif
ten ol bladen leest, of socialistische of com
munistische vergaderingen bijwoont;
5. aan den Katholiek, van wien bekend is,
dat hij aan de beweging van het nationaal so
cialisme in belangrijke mate steun verleent.
Mogen deze herderlijke waarschuwingen ter
harte worden genomen en hen, voor wie ze be
stemd zijn, doen besluiten van hun dwaalwe
gen terug te keeren en zich met God en de H.
Kerk te verzoenen.
Gegeven den 16en Maart van het jaar 1939.
Nota. Deze verklaring dient ter vervanging
van het mandement, dat tot hiertoe jaarlijks
moest voorgelezen worden op den vierden Zon
dag van den Advent.
Naar aanleiding van dezer dagen verschenen
berichten deelt men ons van de zijde van het
Luchtverdedigingsfonds mede, dat het ten eenen-
male onjuist is, dat de belangstelling voor de
geheel kostelooze opleiding tot het M-brevet ter
uitzending als aspirant-officier-vlieger naar In-
dië onvoldoende is. Integendeel blijkt uit het
aantal sollicitaties de zeer groote belangstelling
van de Nederlandsche jeugd. Tot nu toe kwa
men ruim 100 sollicitaties in van personen, die
wat betreft leeftijd en schoolopleiding aan de
gestelde eischen voldoen en deze worden gelei
delijk opgeroepen voor de keuringen.
De kosten voor de keuring voor de tropen,
welke te 'sGravenhage geschiedt en die voor
de vliegmedische keuring te Soesterberg komen,
met uitzondering van de reiskosten, niet voor
rekening van de sollicitanten, doch worden door
het Luchtverdedigingsfonds gedragen.
Personen, die zich wellicht hebben laten af
schrikken, kunnen alsnog hun sollicitatie inzen
den.
Bfj Souverein Besluit van 25 Maart 1814, dus
125 jaar geleden, is de Nederlandsche Bank op
gericht. Den 5den April daaropvolgende opende
zij haar loketten.
Het was in den tijd van algeheele vernieu
wing van ons staatsbestel. De herwonnen onaf
hankelijkheid was een gereede aanleiding, om
niet terug te grijpen naar de oude uitgesleten
vormen van het voor-Napoleontische tijdperk.
Met de uitwissching van de kenmerken der Fran
sche overheersching moest tevens de nieuwe
vorm geschapen worden, waarin het nieuwe Ne
derland zich tot nieuwe welvaart zou kunnen ont
plooien. De toen nog Souvereine Vorst, de latere
Koning Willem I was te veel koopman, om niet
terstond naast zijn andere maatregelen, die tot
opleving van de tot stervens toe leeggebloede
nijverheid en handel moesten bijdragen, een
centrale bank in het leven te roepen. Dit insti
tuut, de Nederlandsche Bank genaamd, ver
kreeg voor een bepaald aantal jaren octrooi,
d.w.z. zij alleen mocht bankbiljetten uitgeven.
Het eerste octrooi werd voor een vijf en twintig
tal jaren verleend. Regelmatig is het octrooi
hernieuwd, hoewel deze hernieuwing dikwijls een
gereede aanleiding was, om de bevoegdheden
van de Nederlandsche Bank al naar gelang om
standigheden te herzien en dan meestal uit te
breiden.
Aldus zijn de octrooiverlengingen in den vorm
van dorre en droge wetten en besluiten de be
langrijke mijlpalen geworden in de geschiedenis
van onze „bank der banken".
Het ging in den beginne niet zoo voorspoedig
met de Nederlandsche Bank. Vóór haar had nog
nooit hier te lande een circulatiebank bestaan
en al gaf de Staat het voorbeeld, door voor 1
millioen in het kapitaal van 5 millioen deel
te nemen, het heeft toch heel wat voeten in de
aarde gehad, om het kapitaal volteekend te krij
gen.
Merkwaardig is ook, dat de Nederlandsche
Bank nooit een wettelijk monopolie heeft beze
ten. Wil de Staat naast de Nederlandsche Bank
aan een andere bank het octrooi van bankbiljet-
tenuitgifte verleenen, geen wet noch belofte
staat hem dan in den weg, al lijkt een dergelijke
maatregel wel zeer onwaarschijnlijk. Een andere
merkwaardigheid is ook wel, dat tot 1904 de
bankbiljetten zelfs geen wettig betaalmiddel wa
ren. Wanneer men de bank niet vertrouwde, be
hoefde men het bankbiljet niet als wettig be
taalmiddel te aanvaarden!
Dit wijst er wel op, dat de Nederlandsche Bank
haar weg niet geplaveid vond, maar dien zelf
heeft moeten maken. Er bestond immers in den
beginne nog wantrouwen genoeg tegen het pa
pieren geld; de eerste minder aangename ken
nismaking daarmee, n.l. met de Fransche as
signaten, lag nog te versch in het geheugen.
Doch toen in 1904 tenslotte bij wet het bank
papier der Nederlandsche Bank als betalings
middel gesanctionneerd werd, stond menigeen
verbaasd te kijken, dat dit nog gebeuren moest.
Dat was immers vanzelfsprekend, vond men
toen. Wel een bewijs, dat de Nederlandsche Bank
het vertrouwen van het publiek had weten te
veroveren en het papieren geld algemeen als
betaalmiddel was aanvaard.
In de geschiedenis van de Bank staat één
centrale figuur: Mr. Willem Comelis Mees. In
1849 benoemd tot secretaris van de Nederland
sche Bank, zag hij al spoedig in, dat niet alleen
de taak van de circulatiebank veel ruimer moest
zijn, maar ook de Bank zelf zich veel meer
moest uitbreiden. Zijn beroemde stellingen zijn
in 1863 werkelijkheid geworden. Tegelijk met de
invoering van de eerste beurswet is toen het
derde octrooi verleend, waarbij de Bank vele
bevoegdheden maar ook verplichtingen kreeg
opgedragen. Mr. Mees werd president van de
Bank. Onverpoosd tot zijn dood in 1884 wijdde
hij zich aan zijn lievelingsbetrekking, meer
malen een zetel in de vergaderzaal van Provin
cie en Staat weigerende, terwijl hij ook de mi
nisterportefeuille afwees. Hij was een erkende
autoriteit op gebied van geld- en bankwezen,
ook in het buitenland.
Onder Mees' stuwende leiding heeft de Neder
landsche Bank zich zoodanig kunnen ontwik
kelen, dat zij haar beide groote en voorname
functies sindsdien zoo goed heeft kunnen ver
vullen.
Ten eerste heeft de bank zich ontwikkeld tot
Mr. L. J. A. Trip,
president der Nederlandsche Bank
VERBAZEND, zooals die het lichaam zuiveren
40 ct. p. doosje. Verkrijgb. bij apoth. en drogisten
Hartelijke ontvangst van onzen
flottieljeleider
De bladen van Bordeaux wijden artikelen aan
de komst van den Nederlandschen flottieljelei
der „Tromp" te Bordeaux.
De „France de Bordeaux et Sudouest" reprodu
ceert een fraaie foto van deze Nederlandsche
vlooteenheid en een interview met de Neder
landsche officieren, die de journalisten met de
grootste hoffelijkheid ontvingen en hun ver
haalden van de onderscheiden plaatsen, welke
de „Tromp" op zijn kruistocht aandeed.
Waarschijnlijk zal de „Tromp" Maandag Bor
deaux verlaten om naar Nederland terug te kee
ren. Donderdagmorgen maakte de commandant
van de „Tromp", kapitein ter zee L. C. A. M.
Doorman, zijn opwachting bij den prefect van
het departement van de Gironde, den burgemees
ter van Bordeaux en den generaal-commandant
van de achttiende militaire afdeeling, alsmede
bij den commandant der marine, Vittu. Deze
bracht daarna een tegenbezoek aan boord van
de „Tromp".
Donderdagavond om zes uur is in den marine
kring een receptie gehouden onder voorzitter
schap van commandant Salles. Daarna bood de
commandant der marine een officieel diner aan
den état-major van de „Tromp" aan.
Vandaag en Zaterdag zullen de Nederlandsche
officieren de wijngaarden bezoeken.
Donderdagavond is in het Paleis Noordeinde
te Den Haag voor H.M. de Koningin en een
aantal genoodigden de film van het Kon. Ned.-
Indisch leger vertoond.
het centrale crediet-instituut, waarbij de ge
wone banken hun verleende credieten kunnen
onderbrengen. Hierin schuilde een mogelijkheid,
om invloed te krijgen op het geheele Nederland
sche credietwezen. Door nJL eischen te stellen
welke credieten, in den vorm van wissels, pro
messen, etc. en tegen welke condities zij alleen
zal accepteeren, zijn verder alle banken verplicht
om bij het verleenen van credieten met die
eischen rekening te houden. Zoo is het disconto
van de Nederlandsche Bank doorslaggevend
voor den rentevoet in 't algemeen. Maar natuur
lijk moet de Nederlandsche Bank er ook weer
rekening mee houden, welken prijs de handel
genegen is voor het crediet te betalen bij het
vaststellen van haar disconto.
Zoo kan, of kon althans in het voormalige
vrije internationale ruilverkeer, de centrale bank
door de hoogte van de rente ook vanuit het
buitenland geld aantrekken of afstooten, naar
gelang zij dit voor het economisch leven noodig
achtte.
En hier komen we aan het tweede deel van de
taak der Nederlandsche Bank: de regeling van
de verhouding van het Nederlandsche betaal
middel tegenover dat van andere landen.
In de wijze waarop dit geschiedt, zijn vooral
in het laatste decennium vele wijzigingen geko
men. Het klassieke instrument, in den loop der
tijden gesmeed en geperfectionneerd, was de
enkele, speciaal de gouden standaard. De Neder
landsche Bank is een der laatste circulatie
banken geweest, die aan dit systeem heeft vast
gehouden. De felle strijd om de handhaving van
den gouden standaard ligt nog in aller herin
nering. De kamp om den z.g. gaven gulden is
ten langen leste beslecht door de devaluatie m
September 1936
En toch hadden wij sinds tientallen jaren
den échten gouden standaard niet meer. Immers,
deze was gebaseerd op de verplichting van de
Nederlandsche Bank, om aan een ieder tegen
een vasten prijs goud af te staan, gesymboli.
seerd in het gouden tientje. Maar wanneer wij
ook voor de devaluatie met een briefje van tien
bü de loketten van de Nederlandsche Bank
verschenen, dan kregen wij dit niet ingewisseld
tegen een gouden tientje. Neen, onze geheele z.g.
gouden standaard berustte op een eenvoudige
verklaring door de Bank tegenover de Regeering
reeds in 1903 afgelegd, om zoo lang zij daartoe
bij machte was, dus haar goudvoorraad het toe
liet, voor internationale betalingen steeds goud
tegen een vast bedrag beschikbaar te stellen.
Voor 1903 hadden wij den z.g. ..hinkenden"
standaard. In de kern van de zaak werd dus de
gouden standaard alleen volledig tegenover het
buitenland gehandhaafd en daarom heet deze
vorm dan ook het goudkernstelsel. Tijdens de
abnormale omstandigheden van den oorlog van
1914 is dit stelsel niet gehandhaafd, doordat de
Regeering eenvoudig allen uitvoer van goud ver
bood. Een bewijs, dat de Nederlandsche Bank
nooit zoo heel zelfstandig is geweest in haar
valuta-politiek. Pas in 1925 is het goudkern
stelsel weeringevoerd, zij het in gewijzigden
vorm, om na den reeds gememoreerden feilen
strijd van pro of contra in 1936 te sneuvelen.
Sindsdien „zweeft" de gulden, op peil gehouden
door het geheimzinnige, door de Nederlandsche
Bank beheerde Egalisatiefonds. Geheimzinnig is
dit fonds, omdat zijn werkwijze niet bekend is.
Het opereert o.a. op de valutamarkt door aan
bod of aankoop van vreemde gelden tegen een
door haar gewenschten koers, om aldus den gulden
ten opzichte van de andere deviezen op een door
haar gewenscht peil te houden. Eigenlijk heeft
dus de Nederlandsche Bank thans veel meer
invloed op dé valuta dan vroeger, nu zij zonder
openbaarheid het peil van den gulden kan be
palen, al zal bij deze navigatie met onzen gul
den de minister van Financiën wel een oogje in
het zeil houden.
Zoo staat thans de Nederlandsche Bank na
125 jaar weer als bij haar begin in een kentering
der tijden op monetair en economisch gebied.
Ons centrale monetaire instituut is meestal
conservatief en nogal passief geweest in haar
optreden. Uitgezonderd de periode van 1925
1931, toen zij een „goudwisselpolitiek" voerde,
doch die heeft haar dan ook een verlies van
bijna 30 millioen, d.i. l'A maal haar kapitaal,
bezorgd, toen n.l. het Engelsche Pond Sterling
in 1931 „ongewaarschuwd" devalueerde.
Doch in het algemeen heeft zij anderen landen
steeds rustig den voorrang bij het nieuwe ge
laten. Wel heeft zij vele knappe en deskundige
leiders aan het hoofd gehad, die het Nederland
sche geld- en bankwezen een internationale
faam van deskundigheid en degelijkheid gaven.
Naast Mees, den grooten organisator van de
moderne centrale bank, heeft zij in Pierson een
even groote en internationale figuur gevonden,
op theoretisch-economisch en monetair gebied
een vermaardheid. En ook de laatste vyf a zes
jaren voor de crisis van 1929 waren onder lei
ding van Mr. G. Vissering glorie-jaren voor de
Nederlandsche Bank, al liep het uit op een
débacle.
De tegenwoordige president, Mr. L. J. A. Trip,
heeft, mede als oud-president der Bazelsche
Bank voor Internationale Betalingen, een inter
nationale faam.
Met personen veranderen ook de methoden en
wijze van beheer. Maar één vaste lijn heeft de
ontwikkeling van de Nederlandsche Bank ge
kenmerkt. Haar invloed op 't economische leven
is steeds grooter geworden en het mag ten sterk
ste betwijfeld worden, of zij ooit weer haar oude
passieve functie zal kunnen hervatten.
zy beheerscht thans grootendeels het mone
taire verkeer en beïnvloedt daarmee ten sterkste
het economisch leven. Zij rekent in millioenen
en beheert den romantischen goudschat, die als
's lands reserve aan rijkdom rust in haar kelders
aan het Rokin.
Zij administreert elk bankbiljetje van tien,
dat de arbeider by zyn weekloon beurt, evenals
die der duizenden guldens en de internationale
wissels, waarmee de groote handelstransacties
betaald worden. Zoo verricht zij haar veelzijdige
functie als de bank der banken. Moge dit zijn
en blyven het land tot heil.
