Polen wil geen vrede tot
eiken prijs
»»Wij laten ons niet van de Oostzee
terugdringen"
Geen eenzijdige
concessies
Onderhandelingen mogelijk mits Berlijn
blijk geeft Van vreedzame bedoelingen
en vreedzame methoden
I
Het nieuws vanheden
Matsjek niet
geslaagd
LSMjg^
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
Het Weer
OPKLAP-
BEDDEN
Verklaring van Csaky
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TEL 13866 - GIRO 22884
voor
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) yuui
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f 3.25. Bij onze Agenten 27K ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
VRIJDAG 5 MEI 1939 - AVONDBLAD
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No 21772
In de Poolsche Kamer van Afgevaardigden heeft de minister
Van Buitenlandsche Zaken, Beek, hedenmorgen een verklaring af
gelegd, waarin hij o.a. zeide, dat zich zeer ernstige gebeurtenissen
hebben voorgedaan: op de eerste plaats de overeenkomst, welke
door Polen met Groot-Brittannië is gesloten.
Minister Beek zeide voorts, dat Polen heeft voorgesteld de
corridor-faciliteiten uit te breiden tot het vervoer op den weg, doch
Polen heeft geen reden om zijn souvereine rechten op zijn eigen
gebied te beperken.
Wat Danzig betreft, de bevolking daar is overwegend Duitsch,
doch haar bestaansmogelijkheid en welvaart hangen van Polen af.
We staan op onze rechten ten aanzien van den overzeeschen handel
en de maritieme politiek in Danzig.
Indien Duitschland geleid wordt door vreedzame bedoelingen
en vreedzame methoden wil volgen, dan zijn alle besprekingen over
de grondbeginselen, welke ik uiteen heb gezet, mogelijk.
,,Wij in Polen kennen niet het verlangen naar vrede tot eiken
pnjs: onze eer is onbetaalbaar."
JpN»
De overeenkomst met
Engeland
De kwestie-Danzig
Wat wil Berlijn?
S*
Polens antwoord
nt trouvu
HDZ.verlovm9u halte.
ringen'. i» Jiwerkmg de
n i lj
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
EEN UITKOMST VOOR
KLEINE KAMERS
Het accoord tusschen Serven
en Kroaten afgesprongen
„De spilmog end heden wenschen
vrede"
Geen Nederlandsche ruiters
naar Brussel
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 et Iroez.
mededeeiingen 50 cent; idem op pag één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
°e verklaring van Beek luidde als volgt:
..Ik maak van de bijeenkomst van het parle-.
öient gebruik, om zekere lacunes aan te vullen,
Welke de laatste maanden in mijn beleid tot
Uiting gekomen zijn. De loop der internationale
gebeurtenissen zou ongetwijfeld van den kant
van den minister van Buitenlandsche Zaken een
veelvuichger optreden wettigen, dan mijn enkele
uiteenzetting voor de senaatscommissie voor
Buitenlandsche Zaken. Maar aan den anderen
fcunt had de zoo snelle loop der gebeurtenissen
het terecht gebillijkt om een openbare verkla
ag uit te stellen tot het oogenblik, waarop de
essentieele vraagstukken van onze politiek een
riJperen vorm zouden aannemen.
De gevolgen voortvloeiende uit de verzwak-
Ug der collectieve internationale instellingen
en uit de diepgaande herziening der methoden
an samenwerking tusschen de landen, welke
ke °'l'ei i£ens meer dan eens aan de Kamers heb
de i aar gemaakt, hebben in de verschillende
eien der wereld een reeks nieuwe kwesties
a°en ontstaan.
■De gevolgen van die wijzigingen hebben, in
0eu loop der laatste maanden, de grenzen van
he republiek bereikt. Meer over het algemeen
han men ten aanzien van die verschijnselen,
haar het mij toelijkt, zeggen, dat deze kunnen
Worden samengevat in de constateering, dat de
Verhoudingen tusschen de verschillende landen
meer individueel karakter en aanzien heb
ben
aangenomen.
Wat ons betreft, moet geconstateerd worden,
uat zich zeer ernstige gebeurtenissen hebben
oorgedaan. Ons contact met sommige landen
1® diePer geworden en heeft zich op gemakke-
eru w^Ze on(-Plooid. In andere gevallen daar
tegen zijn ernstige moeilijkheden ontstaan.
C>e zaken behandelend in chronologische volg-
rue, zal ik in de eerste plaats onze overeen-
**°mst met Groot-Brittannië vermelden. Na een
oelingname langs diplomatieken weg, welke
®n hoel had het terrein te verkennen en het
u°el van onze toekomstige betrekkingen vast te
tellen, hebben wij ter gelegenheid van mijn
ez°ek aan Londen een rechtstreeksch accoord
gesloten, gebaseerd op het beginsel van weder-
Keerigen bijstand in geval eener rechtstreeksche
1 niet-rechtstreeksche bedreiging der onafhan-
.jkheid van een onzer beide landen. Gij kent
tekst van dit accoord, volgens de verklaring
jm minister-president Chamberlain d.d. 6 April,
mtrent welker bewoording wij het eens zijn
seworden, en welke beschouwd moet worden
accoord, dat gesloten is tusschen de
le regeeringen. Ik zou wenschen, dat de Pool-
ais
twe,
2?-^6 openbare meening weet, dat ik van ae
Jfle der Engelsche staatslieden niet slechts een
-eP begrip ontmoet heb voor de algemeene
raagstukken der Europeesche politiek, doch ook
®n zoodanige houding jegens ons land, dat ik
met de grootste openhartigheid en in volkomen
ortrouwen alle essentieele kwesties zonder
Uige reserve en zonder eenigen twijfel open te
aren, heb kunnen bespreken.
Indien het mogelijk geweest is, snel tot een
uefinitig der beginselen van de Engelsch-Poot-
.c"e samenwerking te komen, is dit vooral om-
uat wij duidelijk geconstateerd hebben, dat
®ide regeeringen, wat betreft de groote Euro-
Peesehe vraagstukken, dezelfde inzichten hebben.
./Iet staat vast, dat noch Engeland, noch Polen
agressieve bedoeling hebben jegens wie
w/m
De Poolsche minister van Buitenlandsche
Zakenkolonel Beek
ook, doch aan den anderen kant blijven zij zich
stevig bewegen op het gebied van eerbiediging
van bepaalde fundamenteele beginselen in het
internationale leven.
De evenwijdig loopende verklaringen der lei
ders van de Fransche politiek toonen aan, dat
Parijs en Warschau het er over eens zijn, dat
de doeltreffendheid van ons defensief accoord
niet verzwakt kan worden door wijzigingen in
de internationale conjunctuur, en dat dit accoor
in tegendeel een der essentieele elementen moet
vormen voor de structuur van de Europeesche
VERWACHTING geldig van hedenavond
tot morgenavond ongeveer 19 uur:
VOOR HET NOORDOOSTEN:
Droog weer, helder tot licht bewolkt,
meest matige Zuidoostelijke wind, zelfde
temperatuur.
VOOR HET ZUIDWESTEN:
Gedeeltelijk bewolk», geen regen van be-
teekenis, meest matige Zuidoostelijke tot
Zuidelijke wind, zelfde tempera eur.
Zon on 4.24 onder 1930. Licht op 20.00.
Maan on 21.41 onder 5.32. L.K. 11 Mei.
politiek.
De betrekkingen met
Duitschland
De minister besprak vervolgens de betrek
kingen met het Duitsche rijk en gaf een histo
risch overzicht van de totstandkoming van het
accoord van 1934. Het verdrag van 1934 was
een poging om aan de geschiedenis der betrek
kingen tusschen twee groote volken een gun
stiger wending te geven. Uit dit oogpunt be
zien, is de verbreking van dit accoord iets van
niet geringe beteekenis. Elke overeenkomst is
slechts waard wat haar gevolgen waard zijn.
Het Poolsch-Duitsche accoord van 1934 was
een overeenkomst van wederzijdsche eerbiedi
ging en van goede nabuurschap, doch het ver
loor zijn werkelijk karakter van het oogenblik
af, waarop de neiging zich openbaarde om het
zoodanig te interpreteeren, dat de vrijheid van
onze politiek beperkt werd, of als motief te ge
bruiken om van ons eenzijdige concessies te
eischen, welke onvereenigbaar zijn met onze
vitale belangen.
Overgaande tot den huldigen toestand, zeide
Beek, dat hij met betrekking tot de verschil
lende juridische bezwaren welke van Duitsche
zijde zijn opgeworpen, de juristen verwees naar
den tekst van het Poolsche antwoord op het
Duitsch memorandum, dat vandaag aan de
Duitsche regeering zal worden overhandigd.
Zooals blijkt uit den tekst van het Duitsche
memorandum, heeft de Duitsche regeering bij
het nemen van haar besluit zich gebaseerd op
persberichten, zonder de meening na te gaan
van de Britsche regeering of van de Poolsche
regeering, wat het karakter van de gesloten
overeenkomst betreft. Evenwel bracht dit geen
moeilijkheden, omdat ik mij terstond na mijn
terugkeer uit Londen bereid had verklaard, den
Duitschen ambassadeur te ontvangen, die tot
op heden gemeend heeft hiervan geen gebruik
te moeten maken. Waarom is dit feit van be
lang? Het is duidelijk, voor iemand die logisch
redeneert, dat het geenszins het karakter, het
doel of de omraming van het Poolsch-Britsche
accoord waren, welke tot dit besluit geleid heb
ben, doch wel het feit zelf, dat de overeen
komst gesloten was. En dat is op zijn beurt
van beteekenis om de bedoelingen van de Duit
sche politiek te beoordeelen.
Als namelijk de Duitsche regeering de non-
agressieverklaring welke tusschen Polen en
Duitschland in 1934 gesloten is, in tegenstelling
tot haar vorige verklaring zoodanig interpre
teert als te zijn geïnspireerd door den wensch
Poien te isoleeren en aan onzen staat een nor
male en vriendschappelijke samenwerking met
de westelijke mogendheden onmogelijk te ma
ken, dan zouden wij altijd zelf die interpretatie
van de hand hebben gewezen.
Wat Danzig betreft, zal ik met eenige alge
meene opmerkingen beginnen. De vrije stad
Danzig is geen uitvinding van het verdrag van
Versailles. Zij is een verschijnsel, dat sinds
eeuwen bestaat. Zij is een voortvloeisel van een
positieve mengeling van Poolsche en Duitscne
belangen. De Duitsche kooplieden in Danzig,
hebben de ontwikkeling en den bloei van die
stad verzekerd, dank zij den overzeeschen
handel van Polen.
Niet slechts de ontwikkeling maar
de bestaansgrond van die stad
vloeiden voort uit het feit, dat zij
gelegen is aan de monding van de
eenige groote Poolsche rivier en
aan den voornaamsten spoorweg,
welke op het oogenblik onze ver
binding vormt met de Oostzee. De
overwegende meerderheid der be
volking van Danzig is thans
Duitsch, maar haar bestaan en wel
zijn hangen af van het economische
potentieel van Polen.
Wij hebben ons altijd geplaatst
en plaatsen ons op het oogenblik
vastberaden op het standpunt der
rechten en belangen van onzen zee
handel en van onze maritieme po
litiek te Danzig.
Wij hebben niet gewild eenigen stelselmali-
gen druk uit te oefenen op de vrije nationale,
ideologische en cultureele ontwikkeling der
Duitsche meerderheid in de vrije stad. Ik ver
neem, dat men de annexatie van Danzig bij
het Duitsche Rijk opeischt. Nu ons voorstel van
26 Maart om gemeenschappelijk het bestaan en
de rechten van de vrije stad te waarborgen
zonder antwoord is gebleven en ik integendeel
verneem, dat men in dit voorstel een weigering
ziet om te onderhandelen, ben ik wel verplicht
mij af te vragen, waarom het in werkelijkheid
gaat. Gaat het om de vrijheden van de Duit
sche bevolking van Danzig, die niet bedreigd
worden, om een prestige-kwestie of gaat het
om een voornemen, Polen van de Oostzee terug
te dringen?
Welnu, Polen zal zich niet van de Oost
zee laten terugdringen. Dezelfde overwe-
De verjaardag van de stichting van den Poolschen Staat is met groote feestelijk
heden gevierd. Te Warschau iverd een groote parade gehouden, waarbij véle
buitenlandsche militaire attache's aanwezig waren
gingen zijn van toepassing op de verbindin
gen door onze Provincie POmmeren. Ik leg
den nadruk op die woorden „Provincie
Pommeren". Want de uitdrukking „Cor
ridor" is een kunstmatige uitvinding, om
dat het hier immers een provincie betreft,
welke van alle tijden Poolsch is geweest en
slechts een uiterst klein percentage aan
Duitsche kolonisten bezit.
Wij hebben aan het Duitsche Rijk alle facili
teiten in de spoorwegverbindingen verleend, wij
hebben aan de burgers van dien staat toege
staan, om uit het Duitsche Rijk naar Oost-
Pruisen te reizen zonder zich te behoeven on
derwerpen aan douane- of pasformaliteiten. Wij
hebben voorgesteld analoge faciliteiten te on
derzoeken voor het automobielverkeer en hier
ziet men opnieuw de vraag verschijnen: Waar
om gaat het in werkelijkheid? Wij hebben er
geen enkel belang bij de Duitsche burgers te
hinderen in hun verbindingen met hun Oos
telijke provincies.
Wij hebben echter geen enkele beweeg
reden, onze souvereiniteit op ons eigen
grondgebied te beperken.
Wat de eerste en de tweede kwestie betreft
t.w. die der toekomst van Danzig en der verbin
ding door Pommeren, gaat het steeds om een
zijdige concessies welke de Duitsche regeering
vair ons schijnt op te eischen.
Een staat die zichzelf respecteert, doet
geen eenzijdige concessies. Waar blijft dus
die wederkeerigheid? In dat opzicht ont
breekt den Duitschen voorstellen elke dui
delijkheid.
In zijn jongste redevoering sprak de Duitsche
rijkskanselier van een drievoudig condominium
in Slowakije. Ik ben verplicht te verklaren,
dat ik dat voorstel voor het eerst vernomen heb
uit de rede van den rijkskanselier van 28 April.
Tijdens zekere voorafgaande besprekingen,
had men zich beperkt tot zinspelingen over de
mogelijkheid om de kwestie van Slowakije te
bespreken in geval een algemeen accoord tot
stand zou komen. Wij hebben niet getracht
dieper in te gaan op dit soort besprekingen.
H
'I-W.W.WMWmi
Minister-president dr. H. Colijn onthulde Donderdag den gedenksteen ter
nagedachtenis van dr. C. Lely in den gevel van het perceel Leidschegracht 3H
te Amsterdam, waar dr, Lely in 1854 geboren werd
DE DUITSCH-POOLSCHE SPANNING K L ET LAND
WILNA
OOST-
'RUISEN
DUIT SC
LAND—f-'
GnOONO
ftlATYSTOK
L N
LUBLiN
DUITSCHvrr\j-KCLCE C 794 000 mwontn
•.LUCK
LEMBERG I
MORAVIE
_UhTANlSL AU
ONG aRIJE
UfiXHÊtisoTror HET AANLEGGEN VANEEN BOEMENlÉ
XTERRtTORIALEN WEG DOOR DEN C0/W?Ö20fi-~^O
"sé===jiVRIJSTAAT DANZIG
lllllrf
U PUTZIG
AUENBG
"--2
DANZIG
l HTÏ I111 '7
jjj^IRSCHAU
t LBINGr
TARGARC
-OOST PRUISEN^
rrrm poolsche corridor
DUITSCH GEBIED
ss-.- Zs.
daar het niet onze gewoonte is om van de be
langen van anderen een voorwerp van onder
handelingen te maken.
Eveneens is ons het voorstel om het non-
agressie-pact met 25 jaar te verlengen in geen
enkelen concreten vorm tijdens de jongste be
sprekingen voorgelegd. In dit opzicht werden
eveneens niet-officieele zinspelingen gedaan,
zij het ook, dat deze afkomstig waren var.
vooraanstaande vertegenwoordigers der Duit
sche regeering. Maar in die besprekingen kwa
men ook andere zinspelingen te voorschijn,
welke veel verder gingen dan de behandelde
onderwerpen. Ik houd mij het recht voor om
zoonoodig op deze kwestie terug te komen.
In zijn rede stelt de Duitsche rijkskanselier
als een concessie zijnerzijds voor, om de tusschen
Polen en Duitschland bestaande grens te er
kennen en definitief te aanvaarden. Ik moet
vaststellen, dat het er hier om zou gaan ons
onbetwistbaar eigendom de jure en de facto te
erkennen. Hieruit volgt dus, dat dit voorstel
evenmin mijn standpunt kan wijzigen, dat de
Duitsche eischen in de kwestie Danzig en de
autostrada' eenzijdig blijven.
In het licht van die overwegingen verwacht
gij van mij en terecht 'n antwoord op de laatste
passage van het Duitsche memorandum: „Indien
de Poolsche regeering er belang aan hecht, dat
de PoolschDuitsche betrekkingen opnieuw bij
verdrag geregeld worden, is de Duitsche regee
ring daartoe bereid".
Het komt mij voor, dat ik in beginsel onze
houding heb uiteengezet.
Thans wil ik duidelijkheidshalve nog 'n samen
vatting geven van mijn uiteenzetting. De be
weegreden voor het sluiten van zulk een accoord
zou zijn „de vrede". Een woord, dat de Duitsche
rijkskanselier in zijn rede met nadruk heeft ge
noemd. De vrede is ongetwijfeld het doel der
Poolsche diplomatie.
Twee voorwaarden moeten ver
vuld worden wil dit woord zijn wer
kelijke waarde hebben. Ten eerste:
vreedzame bedoelingen, ten tweede:
vreedzame methoden van optreden.
Indien de Duitsche regeering zich
in haar betrekkingen met ons land
door twee beginselen laat leiden, is
iedere bespreking mogelijk mits hier
bij natuurlijk de beginselen welke ik
zoo juist heb uiteengezet, in acht
worden genomen.
De vrede is een kostbaar en begeerens-
waardig iets. Onze generatie welke den oor
log heeft gekend, verdient stellig een tijd
perk van vrede. De vrede, zooals vrijwel alle
dingen op deze wereld, is een hoogen prijs
waard, welke evenwel begrensd is. Voor ons,
Polen, bestaat echter het begrip van een
vrede tot eiken prijs niet.
Er is in het leven der menschen, der vol
keren en der staten slechts een ding dat geen
prijs kent: Dat ding is de eer.
ÏÏDZ
RUIME SORTEERING IN GOEDE GOUDSMIDSZAKEN
Het antwoord van Minister Beek op de
Duitsche eischen.
Het accoord tusschen Serven en Kroaten
afgesprongen.
Boodschap van minister Colijn aan het
Amerikaansche volk ter gelegenheid van
de opening van het Nederlandsch pavil
joen te New York.
Aanvoerder van de actie-Bouman we
gens beleediging tot geldboete veroor
deeld.
ZAGREB, 5 Mei (Havas) De
Hrvatski Dnevnik, het orgaan van
de Kroatische boerenpartij, meldt in
een speciale editie, dat het accoord
tusschen Serven en Kroaten is ver
worpen.
Matsjek, de leider der Kroatische
boerenpartij, zal de afgevaardigden
van het Kroatische volk bijeen
roepen, om hun rekenschap te geven
van het mislukken der sedert 3 April
gevoerde onderhandelingen en met
hen de gevolgen van deze misluk
king bestudeeren.
BOEDAPEST, 5 Mei (Reuter). De Hongaar -
sche minister van Buitenlandsche Zaken, Csaky,
heeft in den Senaat een rede gehouden, waarin
hij onder meer mededeelde, tijdens zijn bezoek
aan Rome en Berlijn van de Duitsche en Ita-
liaansche regeeringen de verzekering te hebben
gekregen, dat „de spilmogendheden vrede wen
schen, omdat haar positie den vrede voor haar
noodzakelijk maakt."
Csaky verklaarde verder, dat Hongarije vriend
schap met Joego Slavië en een goede verstand
houding met Roemenië wenscht.
Dit jaar zal geen Nederlandsche ruiter-equipe
naar het internationaal concours hippique te
Brussel, dat van 13 tot 22 Mei plaats vindt, wor
den afgevaardigd.
Stand op Vrijdag 1 uur n.m.: 752.0
Vorige stand; 752.6
