R.K. Handelsreizigers bijeen
ifc
VIRA
NATIONALE VERLOTING
BESPREKINGEN TE
UTRECHT
AVONTUUR EN ROMANTIEK
■smn
ZONDAG 7 MEI 193S
StChristoffel" heeft in principe
besloten tot aansluiting bij het
R.K. Werkliedenverbond
Een succesvol jaar
Bestuursbeleid
Verkiezingen
Over aansluiting bij het
R.K. Werkliedenverbond
Trad varkenscentrale
onrechtmatig op?
Haagsche rechtbank meent
9 van niet
Lichte aardschok te Benkoelen
,Oost en West" bestaat
40 jaar
Herdenkingsbijeenkomst te
's-Gravenhage gehouden
TIENDE LANDBOUWWEEK
TE WAGENINGEN
Samenwerking met de Neder
landsche industrie
Ter verkrijging van gelden ioi sieun van missionneerende orden en
congregaties, georganiseerd ier gelegenheid van de
NATIONALE AMSTERDAMSCHE MISSIEWEEK „A.M.O.R."
van 30 Sept. tot 9 Oct. 1939
Prijs 25 c±, per lo±. Eveneens verkrijgbaar boekjes van 10 loien a f 2.50
Hoofdprijs ter waarde van f 2500.— Zeer belangrijke andere prijzen
Loien verkrijgb. aan hei secreiariaai Eikenweg 7, A'dam-O., Tel. 55427
|Wij vragen Missie vrienden voor den verkoop van onze loien|ptg}l
UITSTEKENDE PERS DANKBARE KOOPERS
VERANDERINGEN IN HET
CRISIS-MELKBESLUIT
Wie niet als melkhandelaar
beschouwd worden
WOLFHEZER BOSSCHEN
BEDREIGD
Actie der Vereeniging tot Behoud
van Natuurmonumenten
SPELEND ONDER WAGEN
GERAAKT
Vierjarig meisje was op slag dood
Een film over Kardinaal Massaia
Zaterdag werd in hotel „Noord-Brabant" te
Utrecht de jaarvergadering van de Ned. R.K.
Vereenigtng van Handelsreizigers en Handels
agenten „St. Christoffel" gehouden onder voor
zitterschap van den heer Joh. van der Meer te
Baam.
In verband met de trouwe aanwezigheid van
de pers op de jaarvergaderingen, waarover spr.
zijn waardeering uitsprak, zegde d^ voorzitter
toe de propaganda vóór de R.K. Pers zoo krach
tig mogelijk te willen aanmoedigen. Bij voort
during wil het bestuur de leden en door de
leden de geheele katholieke gemeenschap wij
zen op de verplichtende taak, het grootsche,
ideëele werk van de R.K. Pers daadwerkelijk
te schragen door woord en voorbeeld, tot wer
kelijkheid is geworden het gevleugelde woord:
In elke Roomsche hand, een Roomsche krant.
Lang bleef spr. stilstaan bij de actie naar
een Nieuwe Gemeenschap. „St. Christoffel"
stelle zich met geheel haar kracht en invloed
beschikbaar, om een werkzaam aandeel te ne
men in het streven naar een Nieuwe Gemeen
schap.
Ket afgeloopen vereenigingsjaar was er een
van vruchtbare actie en succesvollen arbeid.
De actie „Met z'n allen aan het werk" is in
geslagen. Het laatste kwartaal van 1938 bracht
een winst van 95 nieuwe leden. Het ideaal is
nu: naar de 2500 leden.
Medegedeeld werd, dat in October te Rotter
dam het 40-jarig organisatie-leven van deR.K.
Handelsreizigers herdacht zal worden.
Aan Z.H. Paus Pius XII werd een telegram
van eerbied gezonden, waarin van den H. Va
der tevens Diens Zegen over het werk van „St.
Christoffel" werd gevraagd.
De weleerw. heer Henri de Greeve gaf ver
volgens een uiteenzetting van den Bond Zon
der Naam, waarvoor hij de medewerking van
de leden van „St. Christoffel" vroeg.
Daarna werden de algemeene beschouwingen
geopend over het bestuursbeleid, waarvan de
voorzitter allereerst zelf een beeld gaf. Het le
ven in de vakgroepen werd hoopvol en bemoe
digend genoemd. Een overzicht van de ver
schillende acties, die gevoerd zijn, duidde op
den ijver van het hoofdbestuur. Zoo zijn in
het afgeloopen jaar reeds verschillende bedrij
ven overgegaan tot invoering van een pensioen
regeling voor den vertegenwoordiger. Men is
bezig, een arbeidsovereenkomst vast te stellen
in het schoen- en lederbedrijf. In September
hoopt men voor alle vakgroepen een cursus te
hebben. Ten slotte ligt er een schema gereed
voor het gesloten maken der beroepen.
Vanuit de vergadering werd dank gebracht
aan het bestuur voor het vele, dat in het af
geloopen jaar is verricht. Aangedrongen werd
op een verbetering van de grondslagen van het
Vrijwillig Ondersteuningsfonds en het t.b.c.-
fonds door het geven van meer vrijwillige bij
dragen. Venlo gaf uiting aan een grief tegen
over het hoofdbestuur wegens uitlatingen je
gens genoemde afdeeling naar aanleiding van
de behandeling van het bekende voorstel van
het bestuur tot vorming van een Vakcentrale.
Geprezen werd de leiding, die van den nieu
wen voorzitter is uitgegaan, waarvoor in het
bijzonder de afdeeling Amsterdam haar waar
deering uitsprak.
In zijn antwoord merkte de voorzitter op, dat
de afdeeling Venlo met een initiatief buiten
haar boekje was gegaan. De zaak zal in de
eerstvolgende hoofdbestuursvergadering worden
besproken en verder behandeld tusschen het
bestuur van de afdeeling Venlo en het dage-
'lijksch bestuur.
Daar de heer J. B. Tilman uit Nijmegen
zijn candidatuur had ingetrokken, werd de heer
Joh. van der Meer bij enkele candidaatstelling
als voorzitter herkozen.
De heer A. A. Koot, Utrecht, werd bij enkele
candidaatstelling tot penningmeester gekozen.
Uitvoerig werd van gedachten gewisseld over
de samenstelling van de commissie van re
dactie, welke verschillende afgevaardigden uit
gebreid wenschten te zien, waartegen het be
stuur zich verzette.
Tot leden van de commissie werden weer be
noemd de heeren C. G. Bekkering, C. Blijste en
W. B. Huising. allen te Utrecht.
Als lid van het hoofdbestuur (commissaris)
werden herkozen respectievelijk gekozen de
heeren M. P. Schemkes, Arnhem, P. Hylkema,
Leeuwarden, H. Willemse Schiedam, B. Bre-
kelmans, Vught en L. Tiessen, Amersfoort.
Dan kwam de groote kwestie van deze
jaarvergadering aan de orde, het voorstel
van het hoofdbestuur om zich aan te slui
ten bij de Vakcentrale van het RJC. Werk
liedenverbond, waarbij tevens de verschil
lende voorstellen van de afdeelingen, die
daarmee verband hielden, in behandeling
kwamen.
De voorzitter wees er op, dat het alleen om
een principe-besluit gaat. De uitvoering en de
bepaling van het tijdstip van in werking tre
ding blijven behooren tot de competentie van
het hoofdbestuur, dat ook de besprekingen af
wacht, welke gevoerd worden tusschen hetR.K.
Werkliedenverbond en den RK. Werknemenden
Middenstand.
Bij de discussies werd van de zijde van Vak
groep I er over geklaagd, dat de voorlichting,
die over deze zaak is gegeven, niet geheel juist
is. Met name heeft het Episcopaat den R.K.
Werknemenden Middenstand niet verboden, een
eigen vakcentrale te stichten.
Venlo meende, dat de handelsreizigers van
nature niet bij het R.K. Werkliedenverbond
thuis hooren.
Venlo was van oordeel, dat geen enkele vak
organisatie is te noemen, die positieve resul
taten van aansluiting bij het R.K. Werklieden
verbond kan aanwijzen. Als voorbeeld werd ge
noemd de R.K. Bond van handels-, kantoor-
en winkelbedienden, die klachten heeft. Er
wordt met hoofdarbeiders niet voldoende reke
ning gehouden.
Geadviseerd werd het voorstel van de agenda
af te voeren, totdat de onderhandelingen, waar
over de. voorzitter sprak, ten einde zijn.
De afgevaardigde van Amsterdam betoogde,
dat de klachten van sommige organisaties, die
bij het R.K. Werkliedenverbond zijn aangeslo
ten, alleen de bedrijfsorganisatie betroffen en
deze critiek dus meer ging tegen hoogere in
stanties. Spr. becijferde, dat een vakcentrale
van den R.K. Werknemenden Middenstand in
het gunstigste geval slechts 50.000 leden zal
kunnen tellen, van wie 2/3 tot het overheids
personeel behoort.
Naast positieve aansluiting bij het R.K.
Werkliedenverbond als vakorganisatie, bepleitte
deze spr. uit een oogpunt van standsorgani
satie steun aan den R.K. Werknemenden Mid
denstand.
Utrecht wenschte, dat het bestuursvoorstel
werd terug genomen, teneinde den leden nog
meer voorlichting te geven.
De voorzitter legde in zijn antwoord den na
druk op de argumenten, waarom het hoofdbe
stuur zich verplicht zag zijn voorstel onver
zwakt te handhaven. Deze kwestie is al vijftien
jaar hangende. Laat men dus niet zeggen, dat
men niet voldoende is ingelicht.
„St. Christoffel" zal haar activiteit vergroo-
ten, door deel te nemen aan de acties van alle
werknemers met volkomen behoud van eigen
zelfstandigheid. Haar invloed op verschillend
terrein zal belangrijk toenemen.
Het voorstel van het bestuur kwam hierna
in stemming en werd aangenomen met 59
tegen 34 stemmen.
Ten slotte werden na vaststelling van de be
grooting besprekingen gevoerd over zaken van
meer internen aard.
De derde kamer van de Haagsche Rechtbank
heeft uitspraak gedaan in de procedure, welke
de Nederlandsche varkenshandelaren (Ballering
c.s.) aanhangig hebben gemaakt tegen de Ne
derlandsche varkenscentrale.
De handelaren hadden schadevergoeding we
gens onrechtmatige daad van dit door de over
heid in het leven geroepen crisis-instituut ge
vorderd omdat het, naar de meening van de
varkenshandelaren, onrechtmatig is opgetreden
door ingrijpen op de binnenlandsche markt.
De rechtbank heeft evenwel den eisch van
de varkenshandelaren niet ontvankelijk ver
klaard.
Het college overweegt daarbij o.m. dat er geen
norm valt aan te wijzen, welke de N.V.C. heeft
geschonden, met name niet in de crisis-varkens-
wet, omdat daarin niet voorkomt eemge be
paling, welke de bevoegdheid van de N.V.C. om
deel te nemen aan den binnenlandschen handel
in varkens en varkensvleesch uitsluit of beperkt.
Evenmin is een dergelijke norm in de statuten
van de N.V.C. te vinden. Ook is niet gehandeld
in strijd met de goede zeden of de zorgvuldig
heid, welke in het maatschappelijk verkeer be
taamt tegenover eischers, daar eischers niet een
monopolie voor binnenlandschen handel voor
varkens en varkensvleesch hebben, en zij
niet van derden kunnen verlangen zich van dien
handel te onthouden.
Ook door de toezegging der regeering, dat
de N.V.C. zich zou onthouden van den binnen
landschen handel, is nog geen norm geschapen,
waarnaar gedaagde zich zou hebben te gedra
gen, of waaraan eischers rechten zouden ont-
leenen.
BENKOELEN, 6 Mei. (Aneta.) Te 10.50 uur
is hier een lichte aardschok gevoeld, welke eeni-
ge seconden aanhield.
j landbouwweek zullen worden behandeld. Het
doel hiervan is, te komen tot een nadere sa
menwerking tusschen den Nederlandschen land
bouw en de Nederlandsche industrie.
Deze tentoonstelling zal een strikt technisch,
zakelijk karakter dragen en is te beschouwen
als een keuze-tentoonstelling, in dien zin, dat
uitsluitend Nederlandsche artikelen kunnen
worden tentoongesteld, en dat de regelings
commissie, van welke ir. J. A. van der Loeif,
Hertenlaan 8 te Bennekom, secretaris is, de
beoordeeling aan zich houdt of aangeboden in
zendingen inderdaad voor deelneming in aan
merking komen.
Het is de bedoeling samenwerking te ver
krijgen tusschen den Nederlandschen land
bouw en de Nederlandsche induustrie, in de
hoop, dat bij de volgende congressen op den
zelfden voet kan worden voortgegaan.
Nadere inlichtingen omtrent deelneming wor
den verstrekt door het algemeen secretariaat
der vereeniging „Nederlandsch Fabrikaat",
Badhuisweg 169, Den Haag.
Drie tractors, een olifant en 50 man personeel waren noodig, om een
materiaalwagen van het circus „Strassburger", dat te 's Hertogenbosch wordt
opgebouwd, in beweging te krijgen
Zaterdagmiddag is in „Pulchri Studio" te Den
Haag een bijeenkomst gehouden, die gewijd
was aan het veertigjarig bestaan der konink
lijke vereeniging „Oost en West".
De zaal was feestelijk versierd met vlaggen,
waaronder die van Batavia, van Suriname en
Curasao, terwijl op en tegen de estrade een
schat van bloemen prijkte.
Onder de aanwezigen merkten wij op den mi
nister van Koloniën, den heer Weiter, den oud
gouverneur-generaal van Nederlandsch-Indië
mr. Fock, de oud-ministers jhr. Van Lidth de
Jeude en mr. dr. Deckers, den wethouder ir. Fe-
ber, als vertegenwoordiger van het gemeentebe
stuur van 's-Gravenhage, en oen gemeente
secretaris mr. dr. Boasson, den heer Hardeman,
hoofd der tweede afdeeling van het departe
ment van Koloniën, prof. dr. L. van Vuuren uit
Utrecht, den heer Schnebbelie, directeur van
het Katholiek Indisch Bureau, en zeer vele an
deren.
Nadat de vertegenwoordiger van H. M. de
Koningin, Hr. Ms. adjudant kapitein Roms-
winckel, was binnengeleid, nam de voorzitter
van het hoofdbestuur van „Oost en West", de
heer Zuyderholf, voorzitter van ae Algemeene
Rekenkamer, het woord voor net uitspreken
van zijn herdenkingsrede.
Spr. gaf een historisch overzicht van de ver
eeniging „Oost en West".
Den oprichters van de vereeniging stond als
doel allereerst voor oogen belangstelling en
liefde voor de overzeesche gewesten aan te
kweeken, vooral door populaire kennis omtrent
de koloniën te verbreiden.
Daarnaast heeft de vereeniging elke andere
gelegenheid aangegrepen, om haar te bevorde-
len, o.m. door spontaan optreden bij natuur
rampen in Indië, door inzamelingen te organi
seren, toen in 1931 het Nederlandsche paviljoen
op de koloniale tentoonstelling te Parijs af
brandde, enz. Blijvende instellingen van „Oost
en West", dat thans behalve de afdeelingen in
Suriname en op Curasao en de leden in Ne
derlandsch-Indië 16 moederlandsche afdeelin
gen heeft, zijn: Het Home te Amsterdam, de
studiecommissie, die toezicht houdt op onge
veer 200 pupillen, wier ouders in Indië zijn, de
informatiebureaux, en het tehuis voor inland-
sche bedienden in Den Haag.
Van het Koninklijk Huis mocht de vereeni
ging bij voortduring blijken van belangstelling
ondervinden, terwijl de Koningin als het ware
de kroon op de vereeniging plaatste, door bij het
dertigjarig bestaan aan de vereeniging het prae-
dikaat „koninklijk" toe te kennen. Ook van de
regeering werd steeds medewerking ondervon
den, geldelijk en op andere wijze, evenals van de
gemeente-besturen, in Indië werkende maat
schappijen, enz.
Groot was de medewerking en steun, die de
vereeniging steeds belangeloos van oud-gasten
mocht ondervinden. De vooruitgang van de
kennis omtrent Nederland overzee is er, maar
die kennis is nog onvoldoende. Daarom moet
spr. constateeren, dat de vereeniging wel dank
baar is maar niet voldaan. Allereerst moet op
de school de kennis van de Indiën worden bij
gebracht, maar daar buiten blijft voor vereeni-
gingen een belangrijke taak weggelegd, waarbij
„Oost en West" een eerste plaais dient in te
nemen. Nederland en de Indiën moeten wor
den gedacht als één geheel, waarvan de deelen
elkaar noodig hebben. Spr. besloot zijn rede
met de zinspreuk der vereeniging „Oost en West
en Nederland krachtig door het Rijksverband"
Vervolgens sprak de oud-gouverneur-generaal
Fock als voorzitter van den kort geleden geïn-
stalleerden algemeenen raad der vereeniging.
Het hoofdbestuurslid, dr. Zeijlstra, huldigde
daarna den vereenigingsvoorzitter. Het was op
4 Mei juist 25 jaar geleden, dat de heer Zuy-
derhoff lid van het dagelijkscn bestuur van
„Oost en West" werd. Gedurende 12 jaren was
hy onder-voorzitter en van 1926 af algemeen
voorzitter. Den wensch van den heer Zuyder-
hoff, dat hem geen stoffelijk blijk wordt aan
geboden, moet het bestuur eerbiedigen, maar
namens het bestuur biedt spr. mevr. Zuyder-
hoff bloemen aan.
Nadat mevr. Van Beresteyn-Tromp, de op
richtster van „Oost en West", van haar voort
durende belangstelling voor het welzijn van de
vereeniging had getuigd, sloot de heer Zuyder-
hoff met een woord van dank de bijeenkomst.
Hierna bestond er gelegenheid het jubileeren-
de bestuur geluk te wenschen, van welke gele
genheid velen gebruik maakten.
Het bestuur en vele leden hebben daarna aan
gezeten aan een Indische rijsttafel en bleven
voorts bijeen voor een gezelligen avond.
De eerstvolgende Nederlandsche landbouw
week zal worden gehouden van Maandag 26
Juni tot en met Vrijdag 30 Juni.
De te behandelen onderwerpen zijn de vol
gende
Maandag 26 Juni: Opbrengstcurven.
Dinsdag 27 Juni: De positie van den verede-
lingsarbeid, rassenstatistiek, overzicht van de
verschuivingen in het rassensortiment, opbrengst
en qualiteit, een jaar onderzoek en voorlichting
ten dienste van vlasteelt en vlasverwerking.
Woensdag 28 Juni: Bescherming van belang'
rijke elementen in ons landschap.
Donderdag 29 Juni: Vitaminen, invloed van
de voeding en de qualiteit van het product.
Vrijdag 30 Juni: Beveiliging van vee tegen
brand in stallen. Hooibroei. Onderwerpen op
pluimveegebied.
Aan deze landbouwweek zal worden verbon
den een kleine tentoonstelling, waarbij, naast
artikelen, die tot het gebied van den landbouw
kunnen worden gerekend, zooals b.v. zaden e.d.,
voortbrengselen van de Nederlandsche industrie
kunnen worden uitgestald, voor zoover deze
voortbrengselen in verband kunnen worden ge
bracht met de onderwerpen, die tijdens deze
IN DE DIERENWERELD. Een verzameling van uiterst boeiende
verhalen van onverschrokken wildernisreizigers, ontleend aan het
beroemde standaardwerx van den grooten dierkundige Dr A E
BREHM. GEEN FANTASIE DUS, MAAR ZEER INTERESSANTE
WERKELIJKHEID.
Zelden is een werk met zooveel waardeering ontvangen! Bekende
paedagogen als Frater M. Ludwinus en wijlen Stamperius noemden
het uitnemende lectuur ook voor de jeugd. De enthousiaste kooper
A. Ament te BI. schrijft ons: „Dit boek bevalt.me buitengewoon.
Ik heb alle boeken van Jack London en James Curwood gelezen,
dus meen over goede kwaliteit mee te kunnen praten."
Van deze bijzondere uitgaven is nog een klein, zoo goed als nieuw,
restant, dat wij hebben gebonden in 3 aantrekkelijke, kloeke boek-
deelen, totaal omvattend
1620 BLZ., RUIM 45 KLEURENDRUKPLATEN, 150 FOTO'S,
180 TEE KENINGEN,
dat wij tijdelijk aanbieden
voor slechts 9.een zeldzaam lagen prijs voor zulk een schitterend
werk. Reeds met 1.per maand kunt U zich dit werk aanschaffen.
Franco toezending onmiddellijk na ontvangst van onderstaanden bon,
in te zenden aan N.V. Boek- en Kunsthandel, H. Nelissen, Prinsen
gracht 627, Amsterdam, Postrekening No. 60092, Telefoon 31791.
Een ieder, die ons thans zijn bestelling inzendt, ontvangt de
prachtige, bekroonde roman van Henri Bor- gl m m
deaux „HET OUDERLIJKE HUIS", 248 bAUIlAU
bladzijden, in smaakvollen, linnen band
«AM Ondergeteekende wenscht franco te ontvangen de drie dee-
len van „Avontuur en Romantiek in de Dierenwereld".
Het verschuldigde bedrag ad 9.—/de le maande], termijn van
is verz./wordt met 10 ct. extra voor remb. bij ontvangst zending bet.
(Doorslaan, wat niet wordt verlangd.)
Blijkens een in het Stbl. afgekondigd Ko
ninklijk Besluit zijn bealngrijke wijzigingen aan
gebracht in het Crisis-Melkbesluit 1936.
Voortaan wordt onder consumptiemelk ver
staan: melk en door den minister aangewezen
producten, verkregen door be- o-f verwerking
van melk. kennelijk niet bestemd voor verwer
king tot zuivelproducten of voor, door den mi
nister aangewezen doeleinden. De oorspronke
lijke formuleermg lpidde aldus, dat ook de
melk, die afgeleverd werd aan afnemers voor
hun eigen huishoudelijk gebruik, als consumptie-
melk beschouwd werd, doch laatstbedoelde melK
valt klaarblijkelijk niet meer onder het Crisis-
Melkbesluit.
Ook is de omschrijving van het begrip „melk
handelaar" belangrijk veranderd.
Zij luidt thans ais volgt: „Onder melkhan
delaar verstaat dit besluit een natuurlijke of
rechtspersoon, die als hoofd- of nevenbedrijf
melk of door onzen minister aangewezen pro
ducten verhandelt niet zijnde een melkvee
houder, die melk, uitsluitend van eigen vee ge
wonnen, aan wederverkoopers pleegt te verkoo-
pen, noch zijnd een zelfslijtende melkveehouder
alsmede degene, die behoort tot een door
onzen minister op grond van dit artikel aan
gewezen groep van natuurlijke of rechtsper
sonen".
De ingrijpende wijziging bestaat hierin, dat
voortaan dus de melkveehouder, die de van zijn
vee gewonnen melk aan wederverkoopers ver
koopt en de melkveehouder, die zelf zijn melk
verkoopt, niet meer als melkhandelaar in der,
zin van het Crisis-Melkbesluit beschouwd wor
den.
In verband met een en ander is het 1ste lid
van art. 3 van voornoemd Melkbesluit aangevuld
met eenige bepalingen. Het verbod van het
voorhanden hebben, verhandelen, afleveren en
vervoeren van consumptiemelk geldt niet voor
wat betreft het voorhanden hebben en vervoeren,
indien dit geschiedt door een consument voer
eigen huishoudelijk gebruik, in niet grootere dan
door den minister te bepalen hoeveelheid, welke
verschillend kan worden vastgesteld voor ver
schillende groepen van consumenten en vel
schillende soorten consumptiemelk.
Ook is het verbod niet van kracht voor wat
betreft het voorhanden hebben en vervoeren
van consumptiemelk door anderen dan melk
handelaren, zelfslijtende veehouders of onder
de verantwoordelijkheid van melkhandelaren of
zelfslijtende veehouders werkende personen mits
het betreft consumptiemelk welke afkomstig
i:. van een melkhandelaar of van een zelfs'ij -
tenden melkveehouder. Tenslotte is het verbod
niet van kracht voor wat betreft het vervoeren
van consumptiemelk indien dit geschiedt met
een openbaar middel van vervoer.
De bosschen van Wolfheze in de gemeente
Renkum, welke tot nog toe onbelemmerd toe
gankelijk waren voor het natuurminnende pu
bliek, loopen gevaar verkaveld te worden. De'
opdringende bebouwing heeft zich al hier en
daar in de omgeving van de bosschen meester
weten te maken van het prachtige, door zoo
talrijke dichters en schilders bezongen en uit
gebeelde landschap en nu dreigt het gevaar,
dat ook de kern van dit historische woud, de
omgeving van den welbekenden duizendjarigen
den en de beroemde Wodanseiken verloren zul
len gaan, waarmede dan tevens een belangrijk
studieveld voor onderzoekingen op het gebied
der geologie, archaeologie en cultuurhistorie
verdwijnt.
De Vereeniging tot Behoud vaii Natuurmo
numenten in Nederland tracht te voorkomen,
dat deze landstreek binnenkort van haar ouden
luister beroofd zal zijn. Zij is in de gelegenheid
gesteld voor een lagen prijs de Wolfhezer bos
schen aan te koopen en aldus te behouden. Om
tot dit doel te geraken, is echter de hulp van
het publiek noodig, waarop de vereeniging
thans een beroep doet.
Het kantoor der vereeniging is gevestigd Hee
rengracht 540, Amsterdam C„ postgironummer
32391.
NAAM;
ADRES: 5h
AVWHB ttrnüOMACTitv
vn.r'R.-RoMvvniiK
AVONTUUR r nROMANTIEL
dierenwereld
NAAD HET ITANn&JUro-WERKVA*
Dn,AE.BREHM
Een vier-jarig dochtertje van de familie F.
in de Turfstraat te Breda is Zaterdagmiddag
bij het spelen onder een met een paard bespan
nen wagen geraakt. Een der wielen ging over
het hoofdje van de kleine. Het kind was op
slag dood
Een filmexpeditie is naar Afrika vertrokken
voor het nemen van de buitenopnamen voor
een film die het leven van den beroemden Ita-
liaanschen Missionaris en lateren Kardinaal
Massaia in beeld zal brengen. De film is geti
teld „Aboena Messias" en speelt grootendeels
in Abessynië, waar deze missionaris langen
tijd werkzaam was. Het werk is reeds voor het
grootste gedeelte gereed en zal op de wereld
tentoonstelling te New-York voor het eerst
vertoond worden.
Onder vira, het meervoud van virus, verstaat
men stoffen of levende wezens, die zeer veel
kleiner zijn dan de tot dusverre bekende klein
ste levende wezens, de microben, en die in
staat zijn om zgn. besmettelijke ziekten, en
vooral epidemieën te verwekken. Want de ziek
ten, die daardoor worden veroorzaakt, zijn in
hooge mate besmettelijk.
Er zijn vele zgn. besmettelijke ziekten, die
door bacillen en dergelijke wezens veroorzaakt
worden; in de laatste tientallen jaren van de
vorige eeuw zijn de verwekkers van die ziekten
gevonden, vooral door den Duitscher Robert
Koch en zijn medewerkers, nadat Pasteur hen
op het goede pad gebracht had. De bacil van
de tuberculose, de pest, de cholera, den typhus
en vele andere zijn toen ontdekt,.
Een van de voornaamste voorwerpen van
studie was de mozaïekziekte van de tabaks
planten. Daarbij ziet men op de tabaksblade
ren gele en witte vlekken; en dat zag er uit
als een soort mozaïek. Op die plekken is het
plantenweefsel ziek en ernstig ook; want op die
plekken is de vochtstroom van de bladeren naar
den stam onderbroken. Zooals men weet, neemt
het bladgroen in de bladeren het koolzuur uit
de lucht op; uit dat koolzuur wordt voor een
groot deel de geheele plant opgebouwd; is de
vochtstroom, waarmee dat koolzuur naar den
stam vervoerd wordt, gestoord, dan houdt de
groei op, zoodat men beter ophouden kan, een
dergelijk gewas weer uit te zaaien of te poten.
Ook bij knolgewassen, o.a. bij aardappelen
komen dergelijke ziekten voor; het gevolg is
niet alleen, dat de bladeren er leelijk uit zien,
maar ook de knol, de aardappel zelf, groeit niet.
Van die zieke bladeren werd dan een brei
gemaakt, en die brei werd gefiltreerd door een
porseleinen kaars; de bacillen waren te dik,
om door de poriën heen te komen; maar de
afgefiltreerde vloeistof bleek, ofschoon er met
het sterkste microscoop niets in te vinden was,
toch nog in staat, de ziekte verder te versprei
den. Dus besmettelijke ziekten zonder bacillen
of andere microben; welnu, wat er in dat water
zat, en wat men niet zien kon, maar wat toch
weer de ziekte kon verwekken, noemde men
virus, d.i. vergif, en wel: filtreerbaar virus,
omdat het door het filter heen gaat. De Ne
derlander Beyerinck heeft ook veel tot de ken
nis van deze dingen bijgedragen, en noemde
dit een contagium vivum fluidum, een vloei
bare levende smetstof.
De voornaamste ziekten, die door vira ver
oorzaakt worden zijn: de menschelijke ziekten
van de pokken, het alastrim, de mazelen en
de waterpokken; de zgn. herpes-ziekten, waar
toe behoort de gewone eenvoudige herpes, d.w.z.
het zgn. koortsuitslag, zooals dat voornamelijk
op de lippen voorkomt, maar ook de gordelroos,
en enkele andere.
Dan zijn er een aantal virus-ziekten, die in
hoofdzaak het centrale zenuwstelsel, hersenen
en ruggemerg aantasten. Daartoe behooren de
encephalitis, d.i. de hersenontsteking, zooals die
een enkele maal na pokkeninenting voorkomt,
en ook wel epidemisch, en lethargica of slaap
ziekte genaamd (maar heel iets anders dan de
Afrikaansche slaapziekte, die door een microbe
veroorzaakt wordt)verder de kinderverlam
ming, hier welbekend, en de thans zeer weinig
voorkomende hondsdolheid.
Er zijn ook virus-ziekten die het op andere
organen hebben gemunt, o.a. de bof. het tra-
choom, d.i. de oogledenziekte die tot op voor
twintig jaren zoo vaak bij de Israëlieten voor
kwam, en enkele andere.
Dan zijn er ziekten, die verloopen als een
algemeene infectie, als een soort bloedvergifti
ging; en daartoe behoort in de eerste plaats
de echte griep. Twee Engelsche onderzoekers
hebben het virus daarvan gevonden, en er vele
dierproeven mee gedaan, en wel op fretten en
muizen.
Ten laatste zijn er ook virus-ziekten, die er
uitzien als een gezwel, en daartoe behooren
onze gewone wratten.
Bij de dieren kennen wij als virus-ziekten het
mond- en klauwzeer, de kippenleuchaemie, de
paardeninfluenza, de kippenpest, het Rous-
sascoom, een kwaadaardig gezwel en nog vele
andere.
Bij de planten de mozaïekziekte van tabaki
aardappelen en tomaten
Er zijn thans vele onderzoekers bezig, om de
juiste manier van deze uitermate kleine wezens
te bepalen Dit is lang niet gemakkelijk, want
men kan ze niet zien.
(Ik weet niet, of dit niet al te sterk gezegd
is. Heel kort geleden is het zgn. electronen-
microscoop uitgevonden, en daarmee kan men
vele dingen zichtbaar maken; en toch kan meH(
ze niet zien. Dat kan men aldus verduidelijken:
de lucht kan men niet zien, maar lucht in
water, als luchtbel, is zichtbaar, omdat de
lichtstralen worden afgebogen; toch ziet men
de lucht zelf niet. Zoo weet het electronen-
microscoop ongelooflijk kleine dingen zichtbaar
te maken, maar het is niet mogelijk den vorm
en gestalte van die dingen te zien; men ziet
alleen, dat er iets is).
De eerste vraag is nu wel: hoe groot zijn die
ziekteverwekkers. Men weet, dat bacillen een
grootte bereiken van enkeft duizendste milli
meters, en die zijn door het microscoop heel
eenvoudig te meten; maar het virus is veel
kleiner, het komt tot een grootte, of liever een
kleinte van .één twintig-millioenste millimeter,
dus nog honderdduizend maal kleiner dan ba
cillen (er zijn wel grootere en kleine bacillen,
maar het zoo juist genoemde getal geeft toch
een goeden indruk). Hoe word. deze grootheid
gemeten? In hoofdzaak volgens drie methoden:
ten eerste door ze „zichtbaar" te maken met een
microscoop, waaraan verschillende hulp-inrich
tingen vast zitten: het zgn. ultramicroscoop
Precieser waarden verkrijgt men door filtree-
ren; zoo kan men b.v. een filter nemen, dat
eiwitmoleculen doorlaat, waarvan men vrijwel
weet, hoe groot ze zijn. Wanneer nu zulk een
filter het virus ook doorlaat of wanneer dit
het virus niet doorlaat, dan kan men daaruit
conclusies trekken. Deze methode lijkt op het
eerste gezicht veelbelovend, maar het ongeluK
wil, dat men het doorgelaten eiwit zoo moeilijk
kan aantoonen; d.w.z. wanneer er weinig eiwit
doorgelaten wordt, schijnt het alsof er niets is
doorgelaten.
Daarom heeft men naar 'n nog betere methode
gezocht, en deze bestaat in het centrifugeeren.
Zoo wordt op de wan het kaf van het koren ge
scheiden, het zwaarste vliegt het eerst naar de
laagste plaats. Wanneer ge in een puntglas
water doet, en zand, en meel en een lucht stof.
en ge slingert dit glas snel rond, dan vindt ge
spoedig op den bodem van het glas het zand,
daarop het meel, daarop het stof. Wanneer men
dit nu met buitengewone nauwkeurigheid doet,
kan men bepalen, wat het 'zwaarste is. Zoo kunt
ge bepalen, welke soort zand de grofste korrels
heeft. Op deze wijze dan heeft men het virus
gecentrifugeerd tegelijk met andere stoffen, en
zoo kan men bepalen of het lichter dan wel
zwaarder is dan die andere stof, wier zwaarte
en grootte bekend zijn. Al dien tijd ziet ge van
het virus niets, maar als het uitgecentrifugeerd
is, zit het in de punt van het puntglas, en
dan is dus dat gedeelte vergiftig, maar als het
boven drijft, is de vloeistof in de punt minder,
en de bovendrijvende vloeistof meer vergiftig.
Want door er dieren of planten mee te be
smetten, moet men telkens weer nagaan, of
het virus er neig is dan wel of het verdwenen is.
Zoo is men dan tot een voorloopige bepaling
van de grootte van het virus gekomen. Dat is
reeds een belangrijke schrede voorwaarts.
Dr. TH. H. SCHLICHTING
