Het uitbreken van....
den wereldoorlog
Hoofdpijn
Hartjes
Chamberlain vertrouwt op het
anti-agressiefront
Voorzichtig en kalm
vertoog
1 TEGEN DE PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
De loop der ge
beurtenissen
in 1914
Krachtiger houding
jegens Tokio
DINSDAG 1 AUGUSTUS 1939
t tf
Be aanstaande blijde
gebeurtenis
auto smakt wielrijder
Buitenlandsch Overzicht
En thans 25 jaar later
Kerkelijk Leven
mmm- -
t ft f
ONZE CONSUL-GENERAAL TE
HAMBURG VERTROKKEN
Velen deden hem uitgeleide
Nationaal omroepprogramma op
den nationalen feestdag
TEGEN DEN WEG
Slachtoffer zwaar gewond
icvea.
VAN MIJNHARDT
STUDIE-KAMPEN
Voor intellectueele werkloozen
VACANTIECURSUS VOOR DE
BINNENVAART
PLEZIERBOOT OVERVAREN
EN GEZONKEN
Drie opvarenden gered uit
het Sneekermeer
PROTEST TEGEN VROEGE
ZA TERDAG A VONDSLUITING
JONGEN VOOR RIJDENDEN
AUTOBUS GEVALLEN
ZIEKTE VAN WEIL
GECONSTATEERD
GEEN AUDIËNTIES VAN
MINISTERS
De Sultan van Langkat grootvadei
MOEDER-OVERSTE
HERMANDA
Wanneer men de liberalen op hun
woord zou gelooven, zou men
moeten aannemen, dat er geen
vuriger en meer overtuigde voorstanders
en voorvechters van de parlementaire de
mocratieën van onze volksvrijheden zijn
dan zij. Het is een bij de liberalen ge
liefde methode, geloof en vertrouwen te
Vragen in hun woorden. Ook Dr. Colijn
Paste die methode toe, toen hij zijn vijf
de kabinet als een program-kabinet
voorstelde en de Kamer verzocht om
vertrouwen en geloof te hechten aan de
Woorden van de door hem geformuleer
de regeeringsverklaring en de daarop
volgende daden af te wachten.
Onder de leiding van de Katholieken
heeft de Kamer dat gelukkig niet ge
daan. Waar de schoon-klinkende woor
den, ook na de toelichting van Dr. Co-
lijn, een allerminst bevredigenden en
vertrouwenwekkenden indruk maakten,
achtte de Kamer het onder de huidige
omstandigheden onverantwoord de
daaraan evenredige daden af te wach
ten. Nu duidelijk gebleken was, dat bij
de verschillende kabinetsformatie-po
gingen geen enkele serieus in de richting
van een meerderheidskabinet was ge
gaan, en slechts beproefd was de per
soonlijke financieele en sociale inzichten
Van Dr. Colijn en aanverwante geestes-
gezindheden in strijd met de opvattingen
van de meerderheid in de volksvertegen
woordiging te doen zegevieren, heeft de
Kamer terecht den eigenzinnigen for
mateur een onverbiddelijk halt toege
roepen, De liberalen kermen en kreunen
nu, dat- de snelle en overhaaste val van
het vijfde kabinet-Colijn het aanzien
en het prestige en de soliditeit van de
Parlementaire democratie in ons land
heeft aangetast en wijten dit natuurlijk
aan de Katholieken, die het initiatief
namen voor de motie van afkeuring,
Welke Colijn en zijn partners na drie
dagen tot ontslagaanvrage noopte. Deze
Voorstelling van zaken is door-en-door
valsch.
Dr. Colijn en de liberalen, die hem
steunden en stijfden in zijn stre
vingen tegen de meerderheid van
he volksvertegenwoordiging in, hebben
een ernstig gebrek aan eerbied voor de
Parlementaire democratie aan den dag
gelegd. Toen het zonneklaar bleek, dat
voor zijn persoonlijke liberalistische
hobbies geen parlementaire meerder
heid te vinden was, had Dr. Colijn vrij -
Willig van kabinetsformatie moeten af-
2ien. Hij deed dat niet, maar vormde
ten ministerieele ploeg, waarin meer
hberalen zaten dan in de Kamer zelf,
en stelde een program op, waarin nie
mand anders dan de opstellers zelf ver
trouwen hadden. Hij heeft gemeend ons
democratisch parlement naar zijn on
democratische hand te kunnen zetten,
maar de volksvertegenwoordiging heeft
zich uit zelfbehoud en zelfverdediging
daartegen met kracht verzet, aldus be
wijzend, dat zij meer vitaliteit bezit en
gezonder is dan hijzelf en zijn liberale
vrienden schenen te veronderstellen. En
nu vragen wij in gemoede aan de kroko
dillentranen vergietende liberalen, die
nu zelfs in het buitenland weerklank
vindende, pogingen aanwenden om de
toekomst van ons democratisch parle
mentaire stelsel in discrediet te bren
gen, wie of dat stelsel een grooteren
dienst hebben bewezen? Zij zelve en
Colijn, die getracht hebben de meerder
heid van het parlement te negeeren, of
zij. die geëischt hebben, dat er op recht
matige en redelijke wijze met die meer
derheid rekening werd gehouden? In de
Kamer vormen de liberalen een onbe-
teekenende en weinig talrijke fractie,
buiten de Kamer in de „haute finance"
en achter de schermen van het geeste
lijke en cultureele en maatschappelijke
leven oefenen zij nog een invloed uit
vrelke volkomen onevenredig is aan hun
getalssterkte en voof het land in hooge
mate ongezond genoemd moet worden
als die van een kwaadaardig negenoog.
Van liberale oligarchie naar anti-de-
rnocratische autoritaire regeeringsvor-
men is maar één stap. Heeft de N.S.B
niet haar eerste benden gerecruteerd uit
de rangen der liberalen? Neen. wanneer
de liberalen wenschen, dat wij weer
meer vertrouwen en geloof zullen hech
ten aan hun woorden, wanneer zij zeg
gen ons democratisch parlementaire
staatsbestel en de daaruit voortvloeien
de volksvrijheden te willen verdedigen,
dan zullen zij daaraan evenredige daden
moeten stellen. Tot zulke daden kunnen
zij de gelegenheid krijgen, wanneer
straks een beroep op hen gedaan zou
worden om mede te werken aan een
waarlijk nationaal kabinet met een zoo
breed mogelijke basis in het parlement
ter behartiging van de groote nationale
belangen overeenkomstig den wil van
de grootst mogelijke bereikbare meer
derheid des volks. Maar dan moeten zij
eerst de zilte krokodillentranen van het
gezicht vegen, dit' zij thans over den
mislukten aanslag op ons democratisch
parlementair staatsbestel vergieten, en
ophouden met het scherpslijpen van de
nu eenmaal bestaande en te respec
teeren, maar ook te overbruggen tegen
stellingen in ons volk.
107 missionarissen van Steyl-Uden (Congregatie van het Goddelijk Woord), die-
Zondag in Steyl uit de handen van Z. H. Exc. Mgr. Paolo Giobbe het missiekruis
ontvangen hebben
Voor het vertrek van den middagtrein uit
Hamburg naar Nederland verzamelden zich
Maandag vele landgenooten en buitenlandsche
vrienden van den scheidenden consul-generaal
der Nederlanden te Hamburg, baron Van Aers-
sen Beyeren van Voshol en barones Van Aers-
sen Beyeren van Voshol—van Asbeck, om, na
een ruim tienjarige ambtsperiode in deze
Hanzestad, beiden een hartelijk vaarwel toe te
roepen.
Een feestmaaltijd, welken de Nederlandsche
vereeniging aanbood, alsmede een banket van
het corps consulaire, hadden onlangs dit vertrek
reeds ingeluid, doch thans kwamen nog ver
scheidene Nederlandsche zakenlieden met hun
familieleden naar het Hauptbahnhof, om ge
tuigenis af te leggen van hun sympathie met de
familie Van Aerssen.
Zeer onder der. indruk van deze vele blijken
van medeleven werden nog vele handdrukken
gewisseld en toen het vertreksignaal gegeven
werd, moet het voor de familie Van Aerssen een
groote voldoening geweest zijn, te kunnen
constateeren, dat de Nederlandsche kolonie te
Hamburg hen slechts zeer noode zag vertrekken.
schen vacantiecursus voor de binnenvaart van
Roermond naar Born vertrokken.
Tijdens den cursus, die de geheele week zal
duren en welke onder leiding staat van den hee;
G. de Jong, directeur van het Onderwijsfonds
voor de Scheepvaart, zullen verscheidene in
leidingen worden gehouden, betrekking heb
bende op het vakonderwijs en lager onderwijs
aan schippers en schipperskinderen en ver
band houdende met sociale vraagstukken, o
over de resultaten van de schipperswerkkampen.
Ook staan eenige officieele ontvangsten en
een bezoek aan de internationale tentoonstel
ling voor watertechniek te Luik op het pro
gramma.
Ter voldoening aan den wensch van den mi-
11 teer van Binnenlandsche Zaken zullen op
^en nationalen feestdag ter gelegenheid van
a.s. blijde gebeurtenis in het koninklijk huis
de vier groote omroeporganisaties (AVRO, KRO,
NCRV en VARA) een in onderling overleg sa
mengesteld „nationaal programma" verzorgen.
De verzorging van dit nationaal programma
geschiedt aldus, dat over den zender Hilversum
D (301.5 M.) de KRO en de NCRV gemeen
schappelijk zullen uitzenden, terwijl de gemeen
schappelijke uitzending van de AVRO en de
VARa over de zenders Hilversum I (Kootwijk
1875 M., Jaarsveld 415 M.) zal geschieden. Valt
dtt nationaal programma op een dag, dat ds
AVRo gewoonlijk uitzendt, dan geschiedt ds
Programma -verzorging over Hilversum I van
8—16 uur door de VARA en van 1624 uur
door de AVRO. Valt dit nationaal programma
°P een dag, waarop de VARA gewoonlijk uit-
^hdt, dan zendt de AVRO uit van 8—16 uur
®n de VARA van 1624 uur. De taakverdeeling
'Usschen den KRO en de NCRV op Hilversum
II is op dezelfde wijze geregeld, een en ander
niet dien verstande, dat de VPRO gelegenheid
ijgt, binnen het kader van dit nationaal pro
gramma zelfstandig een uitzending te verzor-
een van 19.2020.00 uur. Deze uitzending ge
schiedt zoowel over Hilversum I als over Hil
versum II.
Voor het geval, dat de geboorte van een
^rins of van een Prinses mocht zijn op een
tijdstip, dat des morgens te 7 uur het heuglijk
reit door middel van kanonschoten bekend ge
maakt zal worden, zullen de uitzendingen van
jTe omroepvereenigingen op dien dag ook te
uur 's morgens aanvangen, ongeacht of deze
samenvalt met den nationalen feestdag.
Voor het geval, dat de blijde gebeurtenis of
ficieel bekend zou worden tegen 12 uur 's nachts
zullen de omroepvereenigingen hare uitzendin
gen voortzetten tot uiterlijk 0.30 uur.
Bij onvoorziene omstandigheden zal naar be-
^hd van zaken gehandeld worden.
De programma-verzorging naar Oost- en
jvest-lndië geschiedt zelfstandig door den
*mohi.
Te Krimpen aan den IJssel is Maandagavond
ter hoogte van het z.g. veer van De Vries, dat
Verbinding geeft naar Capelle aan den IJssel,
®eh ernstig ongeluk geschied.
De 33-jarige schoenmaker J. N. uit Krimpen
aan den IJssel, kwam met zijn fiets de veer-
at*>ep op en wilde juist den IJsseldijk overste
gen, toen uit de richting Gouda een vracht-
aUto, bestuurd door den heer A. G. uit Krim
pen aan den IJssel, naderde. N. werd gegrepen
en tegen den weg gesmakt.
Hij kreeg een zware schedelbreuk en verdere
bloedende verwondingen. In hoogst ernstigen
gestand werd hij een in de nabijheid staande
jVoning binnengedragen. Men vreest voor zijn
en alle andere pijnen
Het kamp, dat het Nationaal Verbond van
Katholieke Jonge Middenstandsvereenigingen
in Nederland in de K. J. V.-Centrale te Gin-
neken heeft georganiseerd, is uitstekend ge
slaagd.
Hierin heeft het Nationaal Verbond aanlei
ding gevonden, nog een kamp speciaal voor
werkloozen uit de meer intellectueele kringen,
in de maand September te oiganiseeren.
Het ligt in de bedoeling van de organisato
ren, deze jonge menschen te vormen tot lei
ders, die bij de jeugdwerkloosheidsbestrijding
de directeuren der werk-kampen ter zijde kun
nen staan. Wanneer zij de lessen met vrucht
hebben gevolgd, zal hun een diploma worden
uitgereikt.
Wij vernamen, dat ook niet K. J. M. V.-ers
aan dit kamp kunnen deelnemen.
De Nationale Verbonds Moderator en de
Diocesane Moderator van het bisdom Breda
ontwerpen thans plannen om ook speciaal voor
het winkel- en kantoorpersoneel een ontwik
kelingskamp te organiseeren. Dit studiekamp
zal verschillende maanden in beslag nemen,
vanwege de uitgebreide voorlichting en leer
stof.
Het instructievaartuig „Prinses Juliana'' van
het onderwijsfonds voor de Scheepvaart te Am
sterdam, is met deelnemers aan den jaarlijk-
Maandagmiddag is op het Sneekermeer een
zeven-meter luxe motorboot uit Leeuwarden
door de stoomboot „Watersport 2", eveneens
thuisbehoorende te Leeuwarden, overvaren.
In de motorboot zaten een dame, haar echt
genoot en een vriend. De aanvaring geschiedde
met zulk een kracht, dat de boot in zeer korten
tfjd zonk.
Met groote moeite werden de drie opvarenden
op de stoomboot gebracht.
Een deel van de boot steekt boven water uit.
Van lichten was bij den krachtigen wind en
den sterken golfslag geen sprake. Daar de boot
niet ver van het groote scheepvaartwater ligt,
zal er een roode vlag bij donker een rood
Licht bij geplaatst worden.
Nadat de drie „schipbreukelingen" zich in het
paviljoen aan het Sneekermeer van droge klee-
ren hadden voorzien, zijn zij naar Leeuwarden
teruggekeerd.
De gemeentepolitie van Wymbritseradeel en
de rijksveldwacht leiden het onderzoek naar de
oorzaak van de aanvaring, welke nog niet tot
klaarheid is gebracht.
Te Groningen werd een Comité opgericht
tegen de actie, die van personeelswege wordt
gevoerd voor wetswijziging tot winkelsluiting op
Zaterdagmiddag 6 uur. Het is een onderdeel der
Algémeene Groningsche Winkeliersvereeniging.
Het is thans bezig een petionnement op te
stellen
Maandagmiddag is op den rijksweg te Geleen
de elfjarige J. A. K. met zijn rijwiel gevallen.
Op hetzelfde oogenblik kwam een autobus van
„De Valk" te Valkenburg aanrijden, welke niet
meer kon uitwijken. In hopeloozen toestand is
hij naar het hospitaal te Sittard vervoerd.
Den chauffeur treft geen schuld.
Kalm en waardig zoo wordt de rede ge
noemd, waarin de Britsche premier gisteren in
het Lagerhuis de brandpunten van de inter
nationale politiek hetgeen heden ten dage
hetzelfde is als internationale spanning be
schouwde; doch de in de Britsche pers min of
meer gesuggereerde sensationeele mededee-
lingen bleven uit, evenals welke mededeeling
ook, die werkelijk nieuws bevatte; of het moest
zijn de verklaringen omtrent de situatie in
het Verre Oosten, die zooal niet naar de
letter dan toch naar den geest een krachtiger
houding van Engeland doen vermoeden. Cham
berlain houdt niet overmatig van de pers, en
hij heeft dat in deze rede niet onduidelijk la
ten merken; het moet hem ook onaangenaam
zijn, dat Fleetstreet hem het gras voor de
voeten wegmaait, zoodat zijn mededeelingen in
het parlement telkenmale mosterd na den
maaltijd schijnen. Anderzijds houdt die pers,
ook de regeeringsgetrouwe, niet overmatig van
hem: zij verwijt hem gebrek aan ruggegraat,
waardoor in het „andere" kamp het vermoe
den zou kunnen ontstaan, dat hij om den vin
ger te winden is. Ook nu weer heeft Chamber
lain de kans gemist een verklaring af te leg
gen, die in vastheid en bondigheid niets te
wenschen overlaat, en die aan alle partijen
voor eens en voor altijd duidelijk maakt, waar
Engeland zal staan als het tot een acute ver
scherping van de situatie komt. Deze houding
van den Britschen premier geeft den achter-
dochtigen, die zich het verloop van de ge
beurtenissen van verleden jaar nog maar al
te goed herinneren, de verwachting in, dat
Chamberlain het met zijn „anti-agressie" niet
zoo heel erg meent, als het op daden zou
moeten aankomen vandaar de wederzijd-
sche geprikkelde stemming bij premier en op
positie.
Wat de preventieve werking van dat „anti-
agressiefront" betreft zijn de partijen het wel
eens geworden. In de hoop, dat deelname van
Rusland aan dit blok de kansen op een ge
wapend conflict aanmerkelijk zal verminderen,
heeft Londen, dat tegenover het bolsjewistischs
Rusland minstens even wantrouwig staat als
tegenover het nazistische Duitschland, vergaan
de concessies aan Moskou gedaan; thans heeft
het er dan officieel in toegestemd militaire be
sprekingen aan te knoopen nog voor de poli
tieke besprekingen tot een definitief resultaat
geleid hebben. Zeer zeker zal dit de zeer ach
terdochtige Russen geruststellen; doch ook
hier moeten de meeningen botsen ten aanzien
van het punt, waarop het politiek overleg
stuitte: de „indirecte agressie", die de neutra
liteit der Baltische staten in gevaar brengt.
Doch de toon, waarop Chamberlain over de
onderhandelingen te Moskou sprak, wettigt de
veronderstelling, dat de jongste Britsche con
cessie den Russen zooveel vertrouwen in zal
geven, dat de nog bestaande moeilijkheden
niet meer onoverkomelijk zullen blijken, en dat
de overeenkomst een feit zal zijn, voor het
straks op een krachtproef zal aankomen.
Die krachtproef wordt nog altijd verwacht
en wel inzake Danzig. Chamberlain heeft wel
gepoogd het Lagerhuis omtrent de militaire
voorbereidingen in de Vrije Stad eenigszins
gerust te stellen, doch hetgeen de Berlijnscne(
correspondent van de officieuze „Gazeta
Polska" terzelfdertijd aan zijn blad seinde, met
nauwkeurige cijfers en data, verzwakt de
kracht van die geruststellende woorden ten
zeerste. Het niet-vlotten van de Britsch-Pool-
sche onderhandelingen over een leening, waar
aan de Weichselrepubliek zoo dringend be
hoefte heeft, moet op degenen, die het betrek
kelijk optimisme van den Britschen premier
niet deelen, een pijnlijken indruk maken. Voor
het reces van het parlement komt er niets
meer van en de leening zou toch evenzeer
als het begeerde verdrag met Moskou een pre
ventief middel zijn tegen al te agressieve be
doelingen van de leiders van het Derde Rijk.
Over deze besprekingen hangt een geheimzinnig
waas, dat niet bevorderlijk kan zijn voor den
goeden gang van zaken zeker niet waar het
in de bedoeling ligt indruk te maken op de
Wilhelmstrasse, waar men vooral op de finan
cieele zwakte van Polen speculeert.
Ten aanzien van Japan sprak Chamberlain
een heel wat krachtiger taal; waarschijnlijk
onder den invloed van de netelige positie,
waarin Nippon is komen te verkeeren na de
opzegging van het Amerikaansch-Japansche
handelsverdrag. Hoewel hij terecht niet
zoover ging als de oppositie verlangde, klonken
zijn woorden toch heel anders dan in de ver
klaring van de Britsch-Japansche overeenstem
ming van verleden week: naast Uncle Sam
voelt John Buil zich veel sterker. Doch zoolang
Uncle Sam zijn plannen nog niet volledig ont
vouwd heeft, is een zekere reserve gewenscht
meer dan een opzegging van handelsverdra
gen zullen op Tokio bedekte bedreigingen in
druk maken.
Alles bij elkaar krijgt men den indruk, dat
Chamberlain in zijn hart de situatie in het
Verre Oosten voor Engeland belangrijker acht
dan hetgeen in Europa dreigt. Hij heeft het
vaste vertrouwen, dat het anti-agressiefront
c'e dreigingen dicht bij huis zal wegnemen, en
dat, nu de partijen minstens op voet van gelijk
heid gekomen zijn, een vreedzame overeenstem
ming mogelijk is. Daarom was zijn rede van
gisteren gematigd, om de atmosfeer niet ontij
dig te bederven. Moge blijken, dat die voor
zichtigheid van den Britschen premier berust
op wijs inzicht in den chaotischen toestand,
waarin ons werelddeel verkeert.
De moordaanslag van Serajewo wordt als
de naaste aanleiding tot den wereldoorlog be
schouwd. Maar de vraag is gewettigd: zou
wanneer de chauffeur van den eersten van de
vier auto's, waarmede de Oostenrijksche troon
opvolger, Aartshertog Franz Ferdinand en zijn
gemalin den tocht door Serajewo maakten
zich niet bij een straathoek had vergist, waar
door de stoet tot staan kwam en de moorde
naar Princip slechts voor het mikken had
zou dan de geschiedenis een anderen loop
hebben genomen? Op deze vraag valt slechts
een aarzelend antwoord te geven De Euro
peesche sfeer was zóó geladen, dat men al
gemeen sprak van de groote „Kladderadatsch'
die zeker binnen afzienbaren tijd moest ko
men
Na de Balkanoorlogen voerde de oude Do-
nau-monarchie, economisch zulk een voortref
felijke eenheid, maar in zijn vele naties ver
deeld en verscheurd, een agressieve Balkan
politiek, vooral tegen Servië, welk land de
regeering te Weenen wilde „isoleeren en ver
kleinen" (doelstelling, vermeld in een brief
van Franz Joseph aan Wilhelm II). Aan de
Donaumonarchie was echter Duitschland
vastgeketend door een verbond, dat de roman
tische Imperator-Rex van Duitschland onder
alle omstandigheden met „Nibelungentreue
wilde doorvoeren. Frankrijk was verbonden
met het Tsarenrijk, dat aan het vermolmen
was. Engeland wachtte slechts op een aanlei
ding om af te rekenen met zijn grootsten
concurrent op de wereldmarkt, met het zoo
machtig geworden Duitschland, welks regeer
ders het niet had kunnen overhalen tot bond
genootschap of accoord. In de autoritaire
monarchieën beheerschte het militaire appa
raat heel den toestand. De generale staven
waren bereid.
Het ontstaan van den wereldoorlog is in
derdaad veroorzaakt door een complex van ge
beurtenissen en feiten: door boos opzet van
eenige geweldenaars, vooral in Oostenrijk en
Rusland, door onhandigheid der politieke lei
ders in bijna alle landen en vooral door zake
lijke tegenstellingen van economischen of' psy-
chologischen aard, maar in afloop wel onaf
wendbaar.
Maar hoe dan ook, thans vijf en twintig jaar
geleden was de uitbarsting er opeens. Zelfs
toen Oostenrijk den oorlog aan Servië had
verklaard en de vijandelijkheden waren begon
nen door het bombardement van Belgrado, ge
loofde men en hoopte men algemeen, dat het
conflict gelocaliseerd zou blijven. Toen echter
bekend werd, dat Rusland mobiliseerde, bleek,
dat de lawine niet meer te houden was. De
monarchen trachtten op het laatste moment
nog, toen het te laat was, tegen de lawine op
te werken. Keizer Wilhelm, Koning George en
Tsaar Nikolaas telegrafeerden elkander over en
weer en gaven verzekeringen van vredelievend
heid. Het kon niet meer baten. De leidende
staatslieden hadden de teugels niet meer in
handen. De gebeurtenissen werden sterker dan
de menschen. En wat het ergste was: de oor
logspsychose maakte zich van de volken mees
ter. De Internationale deed nog zwakke po
gingen om den vrede te redden. Hermann
Müller, de latere Duitsche Rijkskanselier, toen
secretaris der Duitsche sociaal-democratische
partij, snelde naar Brussel en Farijs en hield
volksvergaderingen met medewerking van den
Franschen pacifist en sociaal-democraat Jean
Jaurès, die in zijn redevoeringen op den voor
grond stelde: „het eenige verdrag, dat wij er
kennen, is dat, wat ons aan de geheele mensch-
heid bindt". Maar ook de leden der Interna
tionale waren reeds in den greep van de oor
logspsychose. Een etmaal later zouden ze „en
bloc" de oorlogscredieten voteeren. Jaurès
werd vermoord. Te Berlijn stroomden de mas
sa's samen voor het keizerlijk paleis in den
Lustgarten. De Keizer verscheen op het bal
kon en sprak zijn befaamde woorden; „Ik
ken geen partijen meer. alléén Duitschers".
De menigte zong het choraal: „Nun danket
alle Gott". In de straten daverde de kreet:
„Nach Paris!" En in Parijs was het niet an
ders, maar daar luidde de kreet: „A Berlin".
De consulaten en gezantschappen der „vij
andelijke" mogendheden werden bestormd, de
onderdanen van „vijandelijke" staten werden
gemolesteerd en verjaagd.
En het regende mobilisatiebevelen en ulti
mata. Op 31 Juli teekent Franz Joseph het
algemeene mobilisatiebevel en geeft het be
roemde manifest uit: „Aan mijn volken". Op
1 Augustus verklaart Duitschland den oor
log aan Rusland, omdat het niet binnen den
per ultimatum gestelden termijn zijn mobili
satie had gestaakt. Duitschland mobiliseert
Op dienzelfden eersten Augustus mobiliseert
ook Frankrijk. „Van een tot drie uur hield ik
het tragische bevel in mijn handen," verklaar
de later de minister van Oorlog Messimy. Op
bevel van den premier Viviani en den gene
ralissimus Joffre moest het gepubliceerd wor
den.
sche vesting Libau. De Duitsche generale staf
begint het plan-Schlieffen uit te voeren. Op
2 Augustus bezetten de Duitschers het Groot
hertogdom Luxemburg. Het ultimatum aan
Brussel wordt overhandigd: vrije doortocht.
Koning Albert wijst het af. De Duitschers
schenden ook de door hen gegarandeerde Bel
gische neutraliteit en de aanval op de vesting
Luik begint. Dit brengt Engeland in het ge
weer. Het „vodje papier" van den Duitschen
Rijkskanselier Von Bethmann Hollweg doet
zijn intrede in de wereldgeschiedenis. Italië
verzaakt zijn bondgenootschapsplichten als lid
van den Driebond en blijft neutraal.
Het machtige Duitschland trekt ten wereld
oorlog op twee krukken; het zwakke Oosten
rijk en het nog zwakkere Turkije. Aan de an
dere zijde statjp aanvankelijk Frankrijk, Rus
land, Engeland en België. Dra sluit Japan,
later China zich aan. Dan volgt Italië. En
tenslotte de Vereenigde Staten. Het enorme
complex der geallieerde en geassocieerde mo
gendheden wordt een feit. Bijna heel de we
reld staat tegenover de Centralen, die alleen
nog maar aanwas krijgen van Bulgarije.
Het zal altijd de roem van Duitschland
blijven, vier jaren lang niet alleen stand ge
houden te hebben, maar ook half Europa in
zijn macht te hebben gehad. Maar heel het
door fronten omgeven Duitschland was als het
ware een belegerde vesting geworden. En de
honger en het gebrek aan grondstoffen wer
den de vijanden, die tenslotte het Duitsche
rijk op de knieën dwongen.
Vijf en twintig jaar zijn verloopen. En weer
leven we in tijden van spanning. De toestand
is zóó, dat een nieuw Serajewo, bij wijze van
spreken, weer aanleiding zou kunnen worden
tot een nieuwen wereldoorlog. Die naaste aan
leiding zou alleen maar een anderen naam
hebben.
Duitschland, thans Groot-Duitschland, en
Italië staan als autoritaire rijken vrijwel te
genover heel de wereld. Vooral als Engeland
het nog eens wordt met Rusland, dat trouwens
stevig met Frankrijk is verbonden. Buiten
Europa kan men Japan beschouwen als bond
genoot van Duitschland en Italië. Maar de
verbondenheid der Anti-Komintem-mogend-
heden is vol onzekere elementen. Japan heeft
in het Oosten de handen vol. En velen meenen,
dat, trots alles, Italië een „onzekere canto-
nist" blijft, evenals in 1914.
Het ergste in den tegenwoordigen toestand
is wat men noemt „de fatale invloed der ver
starring in de verhoudingen binnen en tus-
schen de naties". De organisatie der volken in
den Volkenbond is niet tot rijpheid kunnen
komen. Deze organisatie had, ware zij gelukt,
en hadde men haar niet min of meer geba
seerd op de beginselen van Versailles, de
grootste en machtigste vredesfactor kunnen
zijn. Een tweede element van onvrede is de
nederlaag der democratie in groote landen als
Duitschland en Italië.
De despotie in deze landen en in de sta
ten, die zij ingelijfd of onder protectoraat ge
steld hebben, is nog grooter dan in de voor-
oorlogsche monarchieën, met het gevolg, dat
de legerbesturen schier almachtig zijn en dat
dood en leven afhangen van den wil der dic
tatoren. wier macht in 1914 nog iets onge
kends Was.
Van een ingrijpen van de een of andere In
ternationale is thans heelemaal geen sprake
meer.
En het allerergste is, dat. trots allen voor
uitgang in het verkeer, te land, te water en
in de lucht, trots telefoon, telegrafie en radio,
de volken nog véél verder van elkander af
staan dan vroeger, dat begrip over en weer
bijna is uitgesloten, dat heele statencomplexen
hermetisch hun grenzen voor alles sluiten en
dat er een scheidsmuur van ideologieën door
de wereld loopt.
In die „verstarring in de verhoudingen bin
nen en tusschen de naties" ligt het grootste
gevaar voor heden, dat tenslotte nog op de
spits wordt gedreven door een bewapening
over en weer, waarbij die van 1914 kinderspel
was.
W. F.
Er was op het allerlaatste oogenblik nog
eenige aarzeling geweest. Er was na een laat
ste onderhoud met den Duitschen gezant von
Schön nog een vleugje hoop geweest. Maar
Duitschland eischte behalve neutraliteit ook
de bezetting door Duitsche troepen van de ves
tingen Toul en Verdun. Dit was onmogelijk.
Ook in Rusland was er aarzeling geweest. De
tsaar had de mobilisatie nog willen herroepen.
En nog na de afkondiging der mobilisatie te
Berlijn hoopte de Keizer, na berichten uit Lon
den te hebben gekregen, op een schikking in
het Westen en wilde het legerbestuur dwin
gen alleen naar het Oosten op te rukken. Maar
dit alles waren maar korte opflikkeringen.
Mars stond reeds in het veld.
Op den lsten Augustus dringen de Russen
Oost-Pruisen binnen en den dag daarna bom
bardeeren Duitséhe oorlogsbodems de Russi-
De ziekte van Weil is dezer dagen geconsta
teerd bij den heer O., te Bergum, die deze ziekte
waarschijnlijk heeft opgedaan bij het zwemmen
aldaar.
De patiënt is ter verpleging opgenomen in
een der ziekenhuizen te Leeuwarden.
De Regeeringspersdienst meldt:
In verband met de omstandigheid, dat de
leden van het kabinet demissionnair zijn, zul
len de ministers geen algemeene audiëntie
kunnen verleenen.
MEDAN, 1 Aug. (Aneta) Tengkoe Kama-
lia, een dochter van den Sultan van Langkat,
schonk het leven aan een dochter. Dit; is het
eerste kleinkind van den sultan. In verband
hiermede worden in het Langkatsche verschei
dene feestelijkheden voorbereid.
in het Moederhuis te Heythuizen is in den
juderdom van 54 jaar overleden de eerwaarde
Moeder Maria Hermanda, in de wereld M. J. L.
van Wensem, Provinciaal Overste der Neder
landsche Provincie van de Zusters van de boet
vaardigheid en van de Christelijke liefde van
de derde orde van den H. Serafijnschen Vader
Franciscus.
De plechtige uitvaart en begrafenis zullen
geschieden in het Moederhuis te Heythuizen
Donderdag 3 Augustus
