Angstige spanningen,
maar nog geen oorlog
Daladier stelt een diagnose van
Europa's kwalen
Nederlands onzijdigheid
Het nieuws van heden
Hitier ontvangt Henderson en andere
ambassadeurs en neemt een
dreigende houding aan
Henderson heden
naar Londen
Een verdrag van
duistere krachten
Poolsch-Britsch
verdrag gesloten
Geen herdenking
bij Tannenberg
VOIENDAM
Militaire missies
verlaten Moskou
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
Duitsche schepen varen
niet meer uit
Met de vrijheid en het leven van Polen is het lot der
andere volkeren van Europa zelf
op het spel gezet
WIJZIGINGSPLAN VOOR
BRITSCH KABINET
VOLDOENING OP HET
VATIC AAN
VERBOD VOOR VREEMDE
OORLOGSSCHEPEN
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1939 - OCHTENDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
13.25. Bij onze Agenten 27XA ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21961
Veerschillende incidenten worden
gemeld van de Poolsch-
Duitsche grenzen
Roosevelt kreeg nog
geen antwoord
Roosevelt heeft nog hoop
Besprekingen te Londen
Japanners verlaten Europa
Het Fransche militaire opperbevel. V.l.n.r. generaal Vuillemin die de Luchtmacht
commandeert, admiraal Darlan die het bevel voert over de Vloot en generaal
Gamelin, het hoofd der geheele nationale defensie
Het WeeriiiiiiiiiiiiiiiiiMiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini^
in
De duidelijke en categorische verklaring van den regee-
ringspersdienst over „den onwrikbaren wil van Nederland
om in voorkomend geval 's Lands onzijdigheid, mei name
ook in de lucht, naar alle zijden, welke dan ook, te hand
haven" ontneemt aan allen twijfel den allergeringsien
grond. Deze verklaring, waarmee iedere rechtgeaarde en
weldenkende Nederlander volledig instemt, was noodig,
omdat, zooals de verklaring van den regeeringspersdiensi
zegt, hier en daar in de buitenlandsche pers twijfel gewekt
was aan den onwrikbaren wil van Nederland. Helaas, is
niet alleen hier en daar in hei buitenland, maar zelfs in hei
binnenland niet alleen slechts twijfel gewekt, maar zelfs
mef stelselmatige stelligheid beweerd, dat Nederland niet
naar alle zijden zijn onzijdigheid zou wenschen ie hand
haven. Mei name de N.S.B.-pers heeft bij herhaling ge
schreven, dat de Siaaisgreeppariij of ie wel Inquisiiie-
pariij, die alle andere partijen in den regeeringszak zou heb
ben, principieel de alzijdige Nederlandsche onzijdigheid
zou verwerpen. Wij zouden om dezen dollen N.S.B.-praat
kunnen lachen, indien deze niet in hei buitenland hier en
daar voor ons land gevaarlijk geloof vond. Hel landsbelang
eischf in deze ure des gevaars, dat hei gezag en het woord
van de Nederlandsche regeering over haar buitenlandsche
politiek vooral tegenover hei buitenland worden hoogge
houden. Wie dat niet doei, schaadt de meest vitale en
elementaire belangen en ontneemt zichzelf hei recht zich
een trouw vaderlander te noemen.
De Fransche premier Daladier besprak
in een radiorede den Europeeschen
toestand
Kalmte vereischt
Wederzijdsche verplichting tot
hulpverleening thans
definitief vast
gelegd
BERLIJN, 25 Aug. (D. N. B.).
Officieel wordt medegedeeld, dat
met het oog op den gespannen in
ternationalen toestand het op Zon
dag bepaalde Tannenbergfeest ver
valt.
In geval van oorlog zouden ook
Churchill, Eden en Attlee
toetreden
HOTEL „VAN DIEPEN" - TEL. 208
Goede keuken
Dagscholels f 0.90 - Lunch f 1.50
De regeering Tsvetkowitsj in Joego-Sla-
vië afgetreden. Een nieuwe regeering-
Tsvetkowitsj wordt gevormd.
Een verklaring door
Molotof verwacht
Op Maandag a.s. over het accoord
met Berlijn
Hedennacht te half een zou de
terugreis via Helsinki
aanvaard worden
Niet meer binnen de territoriale
wateren van Nederland
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
LONDEN, 25 Aug. Press Asso
ciation verneemt dat vanmiddag de
Britsche ambassadeur te Berlin
Henderson opnieuw een onderhoud
heeft gehad met Hitier. Dit onder
houd is geschied op verzoek van den
Fuehrer.
Van semi-officieele zijde te Ber
lijn werd medegedeeld, dat het on
derhoud tusschen Henderson en
Hitier ongeveer een half uur ge
duurd heeft.
Verder heeft, naar van welinge
lichte zijde te Berlijn verluidt, rijks
kanselier Hitier hedenmiddag in te
genwoordigheid van v. Ribbentrop
in de rijkskanselarij de ambassadeurs
van Italië, Japan, Engeland en
Frankrijk ontvangen.
BERLIJN, 25 Aug. (Havas). De diploma
tieke besprekingen, welke vandaag te Ber
lijn zjjn gevoerd, schijnen geen reden tot
optimisme te geven.
Naar verluidt heeft de Fuehrer aan de
ambassadeurs medegedeeld, dat hij vastbe
sloten is handelend op te treden om de
Duitschers in Polen te beschermen. Verder
zeide hij dat de „maat vol was" en het ge
ringste incident het vat zou doen over-
loopcn.
Niettegenstaande dit dreigement had men
toch in de betrokken kringen den indruk, dat
van Duitsche zijde pogingen in het werk wer
den gesteld, om een soort conferentie te be
leggen, ten einde het lot van Polen te regelen
den zin van de Duitsche eischen.
Men weet de draagwijdte van dit initiatief
*>og niet, noch de kansen, welke het heeft,
doch in Duitsche politieke kringen heeft men
te verstaan gegeven, dat dergelijke pogingen in
het werk worden gesteld.
Eveneens bericht Havas dat Vrijdagmiddag
«m twaalf uur Hitier zich in conferentie in de
Rijkskanselarij bevond met Goering, von Brau-
ehitsch en Raeder. De wijk, waar de ministe
ries gelegen zijn, bood een normalen aanblik,
Er was geen enkele bijzondere drukte te zien.
Verder zal, naar Reuter bericht,
de Britsche ambassadeur te Berlijn,
Henderson, zich Zaterdagmorgen
per vliegtuig naar Londen begeven
teneinde rapport uit te brengen aan
lord Halifax, den minister van Bui-
tenlandsche Zaken.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt verder
Uit Berlijn:
Nu de Engelsche regeering haar handels
vloot instructie heeft gegeven om in Engel
sche havens te blijven, resp. daarheen te-
vug te keeren, heeft de Duitsche regeering
de koopvaardij bevel gegeven eveneens in
de Duitsche havens te blijven of daarheen
terug te keeren.
De vreemdelingen, die in Duitsehland
tvonen of hier op doorreis waren, vertrek
ken volgens Havas steeds meer. De treinen
ln westelijke richting zijn meer dan vol en
de plaatsen in de vliegtuigen zijn tot Zon-
d&g a.s. uitverkocht.
Op het Britsche consulaat melden zich
talloozen die om een visum komen vragen.
verder wordt zoowei van rooisone als van
"Uitsche zijde melding gemaakt van verschil
lende incidenten. Het is moeilijk deze berichten
alle op juiste waarde te schatten, maar zij
wijzen zeker op een uiterst gespannen toestand,
evenals op de neiging der Duitsche berichtge
ving om deze spanning nog te versterken. In
Opper-Silezië heerscht volgens D.N.B. thans
een toestand van volledige mobilisatie.
In een persconferentie heeft president Roo
sevelt verklaard, dat hij den Europeeschen toe
stand voor het oogenblik niet zoo beschouwde,
dat hij zeker tot oorlog zal leiden.
De president gaf te kennen dat hij niet be
reid was een speciale zitting van het Congres
bijeen te roepen en dat hij zulks niet zou doen
voor het redelijkerwijze zeker was, dat een oor
log voor de deur stond.
Voorts deelde de president mede, dat hij nog
geen antwoorden had ontvangen op zijn bood
schappen aan Hitler en Moscicki of van Koning
Victor Emmanuel.
Op een vraag betreffende de gereedheid van
Amerika tot het nemen van maatregelen zeide
Roosevelt, dat de machinerie, die hij twee jaar
geleden begon in te stellen, verleden jaar is ge-
perfectionneerd. Er blijft thans nog slechts over
op een knopje te drukken om te juister tijd de
machinerie in werking te stellen.
Naar Havas verneemt, heeft Chamberlain
behalve Lord Halifax en Sir Alexander Cado-
gan ook de ministers ontvangen, die te zamen
de commissie voor Buitenlandsche Zaken van
de regeering vormen. Deze bijeenkomst eindig
de te 13 uur.
Verder heeft de Fransche ambassadeur Cor-
bin een bezoek gebracht aan het Foreign Office,
waar hij een uur bleef.
Volgens een Reuter-bericht uit Londen is het
Britsche mailschip Strathmore van een kruis
tocht naar de Bermuda-eilanden teruggeroepen.
Domei meldt dat de Japansche regeering heeft
besloten alle in Europa verblijvende Japanners
naar Japan te laten komen. Het s.s. Yasoekoeni
Maroe, dat heden uit Hamburg zou vertrekken
heeft instructie gekregen om daar te blijven
en alle uit Europa vertrekkende Japanners aan
boord te nemen. De Japansche athleten, die
zich op het oogenblik in Weenen bevinden, zul
len Duitsehland eveneens verlaten.
In Europa wonen de volgende aantallen Ja
panners: Engeland 1032, Frankrijk 564, Duitseh
land 471, Italië 75 en Polen 18.
ff
VOOR HET NOORD-OOSTEN:
Helder tot licht bewolkt, droog, warm
weer, behoudens geringe kans op onweer,
zwakke tot matige wind uit Oostelijke
richtingen.
VOOR HET ZUID-WESTEN:
Gedeeltelijk bewolkt, overwegend droog
weer, iets koeler, zwakke tot matige, ver- [2
anderlijke wind.
PARIJS, 25 Aug. (Havas). De minister
president Daladier heeft hedenavond een
radiorede uitgesproken, waarin hij het vol
gende zei:
„Ik heb mij hedenavond eenige oogenblikken
tot u willen richten omdat het in de moeilijke
uren die wij beleven noodig is, dat het hoofd
van de regeering der republiek in voortdurend
contact blijft met het Fransche volk. Gij volgt-,
het is mij bekend, met gespannen aandacht ons
optreden voor het heil van den vrede des va
derlands.
Gij kent mij voldoende om te weten, dat ik
om een oorlog te bezweren alles zou doen wat
menschelijkerwijze mogelijk gedaan kan worden.
Ik zal niet ophouden een beroep te doen op de
rede van alle volkeren en ik geloof, wanneer
ieder verantwoordelijk staatsman oprecht den
vrede wil alle problemen geregeld kunnen worden
door vrije en loyale onderhandelingen.
Maar waarom dreigt de kwestie-Danzig
heden bijvoorbeeld een Europeeschen oorlog
te ontketenen? Dat komt in de eerste plaats
omdat zij, opgediend onder bedreiging met
geweid en reeds begeleid door uitgebreidere
eischen, de kwestie stelt van de vrijheid en
het leven van Polen. Met de vrijheid en het
leven van Polen, dat wil zeggen, met het
leven en de vrijheid van 33 millioen men-
schelijke wezens is het lot der andere volke
ren van Europa zelf op het spel gezet.
Er is niemand onder u, die niet begrijpt dat
wanneer door een gebrek aan helder inzicht of
door lafheid wij het een na het ander al deze
volkeren zouden laten omkomen, dat dan, na
ons woord te hebben verloochend, ons ideaal
verraden, onze levensbelangen te hebben mis
kend, wij zonder eer, zonder vrienden, zonder
steun zouden staan, wanneer weldra deze onder
neming tot overheersching van Europa zich plot
seling tegen ons vaderland zou keeren.
Om een vredesfront te vormen tegen alle po
gingen tot agressie hebben we met andere lan
den verplichtingen aangegaan, met alle landen,
die een gelijke verplichting als wij wilden aan-
van menschelijke
vaarden in denzelfden geest
solidariteit.
Met dit doel hebben wij o.m. met Rusland, in
overeenstemming met Engeland, politieke en mi
litaire besprekingen aangeknoopt. Wij hebben
alles in het werk gesteld om ze tot een succes
te maken en wij dachten, dat zij tot een geluk
kig einde zouden komen, toen Rusland, plotseling
zijn politiek en zijn leer omverwerpende, met
Duitsehland een pact onderteekende, dat het in
staat stelde zich te onttrekken aan de verplich
tingen, die de politiek, welke het steeds openlijk
had uitgesproken, oplegde.
De duistere omstandigheden waaronder over
het pact is onderhandeld, het uur waarop het
werd gepubliceerd, de bewoordingen van zijn ar
tikelen toonen duidelijk dat het de kansen ver
hoogt van een agressie op de vrienden van
Frankrijk en op Frankrijk zelve. EchterTiebben
alle mogendheden reeds haar stem doen hooren
tegen de ontketening van geweld, er werden
reeds in grooten getale pogingen ondernomen
en reeds werd een begin gemaakt met verwezen
lijking van pogingen tot behoud van den vrede.
Het Opperhoofd der Kerk heeft een beroep
gericht tot de wereld op die hooge gevoelens
van menschlievendheid en broederschap, die alle
menschen moeten vereenigen. Roosevelt heeft
edelmoedig en dapper het initiatief genomen
om de naties uit te noodigen hun geschillen te
onderwerpen aan een practisch onderzoek en
aan een rechtvaardige en belangelooze arbitrage.
De Koning der Belgen, de souverein van het
land, welks martelaarschap tijdens den oorlog
ons nog voor den geest staat, heeft zich in be
woordingen, die het hart van alle menschen
ontroeren, gericht tot de redelijkheid van alle
verantwoordelijke mannen.
Op al deze oproepen en pogingen heeft Frank
rijk reeds geantwoord. Het heeft onmiddellijk
geantwoord en heeft hun zijn algeheele adhaesie
en vurige goedkeuring gegeven, zak die geven en
herhaalt dit.
Vóór alles zijn thans noodig kalmte en koel
bloedigheid. Daarvan geeft Polen het bewijs
door den onbetwistbaren moed dien dit land
sinds verscheidene maanden betoont. Om het
heil en de vrijheid te verzekeren van de volke
ren en de onafhankelijkheid der naties, die
evenals wij zelve de vitale belangen en de eer
der menschheid verdedigen, verzamelt het vast
beraden Groot-Brittannië zijn krachten en de
krachten van zijn rijk, gelijk wij onze krachten
verzamelen. Voor de verdediging van de vrijheid
vormen Frankrijk en Engeland nog slechts, één
enkel blok.
In deze voor het lot der wereld plechtige uren
willen wij allen gelooven dat ondanks alles de
wijsheid en het verstand ten slotte zullen zege
vieren. Wanneer echter ons streven vergeefsch
mocht blijven zouden wij, Fransche mannen en
vrouwen, een beroep doen op uw moed en uw
wil om niet de slavernij te ondergaan, op den
wil, die de jongemannen bezielt, welke bij hon
derdduizenden zich aangemeld hebben bij de
regimenten, met die ernstige en zwijgende vast
beradenheid waarvan nog nooit een volk, dat
door oorlog werd bedreigd, een zoo schitterend
voorbeeld heeft gegeven.
Franschen, wij willen vrij blijven. Wij wil
len den vrede, maar zouden niet kunnen
aanvaarden ons te onderwerpen aan de
sommatie van het geweld en aan de heer
schappij van het onrecht.
Fransche mannen en vrouwen, ik behoef
U uw plicht niet aan te geven. Ik weet, dat
gij vastbesloten zijt om met alle offers het
lot van het vaderland te verzekeren."
LONDEN, 25 Aug. (Reuter). De
overeenkomst van wederzijdschen
bijstand tusschen Engeland en Po
len is hedenavond in het Foreign Of
fice onderteekend door lord Halifax
aan den eenen en den Poolschen
ambassadeur aan den anderen kant.
Deze Engelsch-Poolsche overeenkomst ver
vangt en geeft formeel effect aan de voor,
loopige overeenkomst, welke tot stand geko
men is tusschen de Britsche en de Poolsche re
geering tijdens het bezoek van minister Beek
aan Londen en op 6 April j.l. in het Lagerhuis
bekend werd gemaakt. Het is een bron van le
vendige voldoening voor beide regeeringen dat
de onderhandelingen over de onderhavige over
eenkomst zoo snel en op zoo bevredigende wijze
zijn gesloten. De overeenkomst bestaat uit acht
artikelen, waarin de omstandigheden worden
vastgelegd, onder welke de verdragsluitende
partijen elkander te hulp zullen komen.
LONDEN, 25 Aug. (Reuter). Uit gezag
hebbende regeeringskringen verluidt dat
wijzigingen onder oogen gezien worden in
het kabinet in geval van oorlog. Het plan,
dat thans voor oogen staat, is de vroegere
conservatieve ministers en de leiders der
oppositie-partijen uit te noodigen om zit
ting te nemen in de landsregeering. Tege
lijkertijd zal er een z.g. inner cabinet ge
vormd worden, bestaande uit ongeveer ze
ven ministers.
Men denkt, dat dit inwendige kabinet waar
schijnlijk zal omvatten; Chamberlain, Halifax,
Simon, lord Chatfield, Attlee, wanneer hij daar
toe bereid is, Sinclair en Churchill. Bovendien
zal het aantal leden van het kabinet worden
uitgebreid en is het mogelijk dat Eden in het
kabinet terugkeert.
In dit verband is het belangwekkend op te
merken, dat in hun vergadering van Rieden
de drie executieven der Labour-beweging be.
sloten hebben dat Labour geen portefeuille zal
aanvaarden in een oorlogskabinet, tenzij de
goedkeuring verkregen wordt van een voltal
lige gedelegeerdenconferentie der Labour-partij
met inbegrip van de vakvereenigingen.
Reuter verneemt dat tot dusverre nog geen
voorstel is gedaan in deze aangelegenheid aan
de Labour-partij.
VATICAAN, 25 Aug. (.Havas)In reli
gieuze kringen schijnt men zeer voldaan
over den weerklank, dien de radiotoe
spraak van den Heiligen Vader heeft ge
vonden. Men voegt hieraan toe dat Z. H.
de Paus meer dan ooit besloten is alles in
het werk te stellen om den vrede te be
waren.
Aan de Haven
Met terras en groote parkeerplaats
Hitier ontvangt opnieuw Henderson, den
Britschen ambassadeur te Berlijn.
De ambassadeurs van Italië, Japan, En
geland en Frankrijk hebben een onder
houd met den Fuehrer in tegenwoordig
heid van Von Ribbentrop.
Hitier heeft tegenover de ambassadeurs
te Berlijn een dreigende houding aange
nomen.
Het Tannenbergfeest wordt niet gevierd.
Het Britsch-Poolsch verdrag tot weder
zijdschen bijstand werd te Londen on
derteekend.
De Britsche en Fransche militaire missies
verlaten Moskou.
Een radiorede van minister-president
Daladier.
Aan Duitsche schepen werd opdracht
gegeven naar de havens terug te keeren.
Uitvoerverboden van een groot aantal
artikelen afgekondigd.
Contactcommissie voor de arbeidsmarkt
ingesteld.
Verbod uitgevaardigd voor vreemde
oorlogsschepen, om te komen binnen
de territoriale wateren van Nederland.
New-Yorksche beurs: na lustelooze ope
ning volgde betere stemming met als re
sultaat koersstijgingen; slot vast.
O
Leef en laat leven
Het leven moet zooveel mogelijk
zijn gewonen gang gaan. Leef en laat
leven. Wees daarom bedachtzaam,
voorzichtig, zuinig maar niet gierig.
Pot niet op, doch laat anderen blijven
verdienen. Doe normaal uwe inkco'pen
en laat herstellen wat herstelling
noodig heeft. Zoo blijft de arbeid in de
wereldzoo helpt de een den ander
het best, critieke tijden door te komen.
Ge moet nu vooral den stelregel in
toepassing brengen: leef en laat leven.
Ge zijt blij werk te hebben, geld te
kunnen verdienen voor de uwen, het
allernoodigste te kunnen koopen.
Welnu: onthoud door verkeerde zui
nigheid de bestaansmogelijkheid aan
uw evenmensch niet. Geef hem het
gewone werk dat u hem anders zoudt
schenken. Leef en laat leven.
Él
MOSKOU, 25 Aug. (D.N.B.) Naar van of-
ficieele zijde verluidt zal op de buitengewone
bijeenkomst van de Hoogste Sovjet op 28
Augustus waarschijnlijk een verklaring worden
afgelegd betreffende het DuitschRussische
accoord door den volkscommissaris voor Buiten
landsche Zaken Molotof. De Hoogste Sovjet zal
dan een resolutie aannemen, die het presidium
machtigt tot ratificatie van het verdrag.
MOSKOU, 25 Aug. (Havas) Naar thans
wordt vernomen hebben de leiders van de
Fransche en Britsche militaire missies, gene
raal Doumenc en admiraal Plunkett, van
middag te één uur aan maarschalk Wo-
rosjilof een afscheidsbezoek gebracht.
Het onderhoud duurde tien minuten.
Vannacht te half één zullen de militaire
missies via Leningrad naar Helsinki gaan en
vervolgens naar him vaderland terugkeeren.
Tijdens het afscheidsbezoek, dat de leiders
van de Fransche en Britsche militaire missie
hebben gebracht aan maarschalk Worosjilof,
heeft deze hun medegedeeld, dat de regeering
van de Sovjet-Unie na het sluiten van het ver
drag tusschen Duitsehland en de Sovjet-Ume
van oordeel was, dat de besprekingen tusschen
Frankrijk, Engeland en Rusland van geen nut
meer waren.
Vrijdag is afgekondigd het Kon. Besluit
van 25 Augustus 1939, Stbl. 184, betreffende
het verbod voor oorlogsschepen van vreemde
mogendheden, om te komen binnen de ter
ritoriale wateren van het Rijk in Europa.
Het besluit treedt onmiddellijk in werking.