Heden de beslissing over
oorlog of vrede
De verklaring der
regeering
Eensgezinde Kamer
juicht Daladier toe
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiililiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiillliliiilliiiiililliiliiiiiiiiilliii
Chamberlain; „Ik verwacht, dat er slechts
één antwoord is, hetwelk ik het Huis
morgen zal moeten geven
Italië stelde een conferentie voor
Activiteit in de
Wilhelmstrasse
Tenzij Berlijn zijn strijdkrachten terugtrekt,
zullen Frankrijk en Engeland hun ver
plichtingen jegens Polen nakomen
Wij kunnen onze handteekening niet
ongedaan maken
Mijne Heeren,
Frankrijk beveelt!"
Versobering in
Vaticaanstad
Lipski vertrokken
Het nieuws van heden
iiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiN
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
ZONDAG 3 SEPTEMBER 1939 - OCHTENDBLAD
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21975
99
In het Engelsche Lagerhuis heeft Chamberlain Zaterdag twee
maal het woord gevoerd. Eerst legde hij een verklaring af, welke
vijf minuten duurde en welke volkomen gelijk was aan die van Lord
Halifax in het Hoogerhuis, welke wij hieronder geven.
In deze verklaring werd mededeehng gedaan van een voorstel
van Italië tot het staken van de vijandelijkheden en het beleggen
van een vijf-mogendheden-conferentie.
Hierop vroeg Greenwood van de Labour-oppositie aan Cham
berlain, toch niet te willen talmen met het nemen van een beslissing.
Ieder uitstel is gevaarlijk. Daarom willen wij den tijd kennen.
In antwoord hierop gaf Chamberlain een tweede verklaring,
waarin hij zeide:
,,Ik zou ontsteld zijn, indien het Huis ook maar een oogenblik
zou meenen, dat mijn verklaring eemge verzwakking zou verraden
m de houding van de Britsche of de Fransche regeering. Ik deel
het wantrouwen, dat door manoeuvres van dezen aard wordt uit
gedrukt. Ik zou werkelijk overtuigd moeten zijn van de goede
trouw van de andere partij in elke actie welke zij onderneemt, al
vorens ik dit voorstel zou kunnen beschouwen als zoodanig, dat
het eemge redelijke kans op een succesvollen afloop biedt. Ik ver
wacht echter, dat er slechts één antwoord is, hetwelk ik het Huis
morgen (Zondag) zal moeten geven. Ik hoop, dat de beslissing zoo
spoedig mogelijk mag komen, opdat wij weten waar wij aan toe
zijn."
Het Lagerhuis ging daarna tot Zondag uiteen.
»Londen kan niet toestemmen in
een conferentie, zoolang Polen
het slachtoffer is van
een invasie
Anschluss van Danzig
niet erkend
Het Weer
RON DOM RODIN" TOT NADER
ORDER GEOPEND
4
- m s m
Boodschap van Lebrun
Zoowel de Fransche Kamer als de Senaat hebben in de Zater
dag gehouden bijzondere zitting eenstemmig de credieten voor de
landsverdediging goedgekeurd.
Bij de zitting van de Kamer, welke om tien rpinuten over drie
bijeen kwam, merkte men in de diplomatenloge op den ambas
sadeur van de Vereenigde Staten William Bullit, den ambassadeur
van Groot-Brittannië, Sir Eric Phipps, den Poolscben ambassadeur
Lukasiewicz, den ambassadeur van Roemenië Frazanovitsj en den
ambassadeur van Spanje Lequeruca.
Daladier las een boodschap voor van president Lebrun, waar
in verklaard werd, dat Frankrijk vastbesloten is trouw te blijven
aan zijn verplichtingen.
Vervolgens hield Daladier een rede, die luide werd toege
juicht. Frankrijk en Engeland, aldus Daladier, kunnen niet toe
zien bij de vernieling van een bevriend volk. Zij kunnen hun hand
teekening niet ongedaan maken. Tenzij Berlijn de verzekering
geeft, dat bet zijn strijdkrachten zal terugtrekken, zullen Frankrijk
en Engeland hun verplichtingen jegens Polen vervullen.
99'
De Pauselijke vredespogingen
worden voortgezet
Ciano ontvangt
ambassadeurs
Activiteit in Downing-
street
Nachtelijke bijeenkomst van het
Britsche kabinet
De Duitsche ambassade te
Warschau wordt ontruimd
LUGHTGEVAAR - BRANDGEVAAR
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN
Stof tot dank
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 ct Inger
mededeelingen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel Bij contract sterk verlaagde prijzen Voot
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Om vijf minuten voor half acht
Zaterdagavond is het Hoogerhuis
bijeengekomen. Onder toejuichingen
Verhief de minister van Buitenland-
sche Zaken, lord Halifax, zich van
2ijn zetel om zijn verklaring namens
de regeering af te leggen.
Hij verontschuldigde zich eerst niet in staat
Ëeweest te zijn zich te houden aan zijn belofte
OIh de verklaring af te leggen om zes uur. Daar-
ha vervolgde hij aldus:
>,De Britsche ambassadeur in Berlijn is Vrij
dagavond half tien ontvangen door Von Rib
bentrop, wien hij de 'waarschuwende boodschap
°verhandigde, welke gisteren in het Huis is
voorgelezen. Von Ribbentrop antwoordde de
ttededeeling aan Hitier te moeten voorleggen.
Tie ambassadeur verklaarde zich bereid het ant
woord van den rijkskanselier in ontvangst te
hemen, maar tot op lieden is geen antwoord
ontvangen.
Het is mogelijk, dat het uitstel
geweten moet worden aan een voor
stel, dat inmiddels naar voren is
gebracht door de Itaïiaansche re-
reering, inhoudende dat de vijan
delijkheden zouden gestaakt worden
en dat daarna onmiddellijk een
conferentie zou belegd worden tus-
schen de vijf mogendheden: Enge
land, Frankrijk, Polen, Duitsch-
land en Italië.
Hoewel de Britsche regeering de
pogingen van de Itaïiaansche regee
ring waardeert, zou de Britsche re-
geering harerzijds toch niet kunnen
deelnemen aan een conferentie, zoo
lang Polen het slachtoffer is van een
invasie, zoolang zijn steden gebom
bardeerd worden on zoolang over
Danzig eenzijdig met geweld is be
schikt.
Zooals gisteren verklaard, zal de
Britsche regeering genoopt zijn tot
handelen over te gaan, tenzij de
Duitsche troepen van Poolsch ge
bied worden teruggetrokken.
Wij staan in verbinding met de Fransche re
geering, wat de tijdlimiet betreft, waarin de
regeeringen van Engeland en Frankrijk nood
zakelijk moeten weten, of de Duitsche regeering
bereid is zulk een terugtrekking uit te voeren.
Indien de Duitsche regeering er in zou toestem
men haar troepen terug te trekken, dan zou de
Britsche regeering bereid zijn de positie te be
schouwen als gelijk aan die welke er heerschte
voor dat de Duitsche troepen de Poolsche grens
overtrokken. Dat wil zeggen, de weg zou geopend
zijn voor besprekingen tusschen de regeeringen
van Polen en Duitschland over de tusschen hen
hangende kwesties, op de voorwaarde dat een
te bereiken regeling de vitale belangen van
Polen waarborgt en een internationale garantie
verkrijgt.
Indien de regeeringen van Duitschland en
Polen wenschen, dat andere mogendheden zich
bij hen aan de confereptietafel zullen scharen,
is de Britsche regeering van haar kant bereid,
hiermede in te stemmen. Er is nog een andere
aangelegenheid, Waarvan gewag moet worden
gemaakt om den huidigen toestand volkomen
duidelijk te maken. Vrijdag heeft Forster, die
op 23 Augustus j.l., in tegenspraak tot de grond
wet van Danzig, staatshoofd geworden is, de
inlijving van Danzig bij het Duitsche rijk af
gekondigd en tevens de ontbinding van de
grondwet.
Hitier werd verzocht aan dit decreet door een
Duitsche wet kracht bij te zetten. In de gisteren
gehouden Rijksdagzitting -werd een wet aange
nomen betreffende de vereeniging van Danzig
met het rijk. De internationale status van Dan
zig als Vrije Stad werd bepaald bij verdrag, het
welk de Britsche regeering onderteekend heeft
en waarbij de Vrije Stad geplaatst werd onder
de bescherming van den Volkenbond. De aan
Polen bij dit verdrag in Danzig gegeven rechten
worden omlijnd en bevestigd door overeenkom
sten, welke tusschen Danzig en Polen gesloten
zijn. De gisteren door de autoriteiten van Danzig
en door den Rijksdag genomen maatregel vormt
een laatsten stap in de eenzijdige miskenning van
dit internationale instrument, dat slechts ge
wijzigd kon worden door onderhandelingen.
Dc Britsche regeering erkent derhalve noch
de geldigheid van de redenen op grond waar
van de actie der autoriteiten van Danzig ge
baseerd was, noch de geldigheid van deze
actie zelf, noch de uitwerking welke de Duit
sche regeering daaraan gegeven heeft.
Minister-president Chamberlain legde in het
Lagerhuis een volkomen gelijkluidende verkla
ring af.
Nadat ook Chamberlain in het Lagerhuis deze
verklaring namens de regeering had afgelegd,
nam Greenwood van de Labour-oppositie het
woord. Hij zeide:
„Ik geloof, dat het geheele Huis ontdaan
is van Chamberlain's verklaring. Er is een
toenemend gevoelen in het Huis, ik geloof
zelfs in alie kringen van het Huis, dat deze
spanning vroeg of laat moet eindigen en hoe
eerder hoe beter, maar indien wij moeten
marcheeren, hoop ik, dat wij zullen mar-
cheeren in volledige eenheid en met Frank
rijk.
Ik spreek in zeer moeilijke omstandighe
den, maar ik mag wel zeggen, dat ik op dit
oogenblik zeg wat mij op het hart ligt. Ik
ben ernstig verontrust. Achtendertig uur ge
leden vond een daad van agressie plaats. Op
het oogenblik dat deze daad van agressie ge
schiedde, trad één der belangrijkste verdra
gen der moderne tijden in werking (toejui
chingen). Er mogen redenen zijn waarom
niet onmiddellijk werd opgetreden. Ik heb
gepoogd een eerlijk spel te spelen (toejui
ching). Ik ben niet bereid te zeggen, wat ik
Zou gedaan hebben.
(Zie vervolg pag. 2)
VOOR HET GEHEELE LAND:
H zwakke wind uit Oostelijke tot Zuidelijke
H richtingen. Gedeeltelijk bewolkt, droog =j
S weer behoudens toenemende kans op on-
weer, in den vroegen ochtend plaatselijk
5j mist. Warm tot zeer warm.
nlli
Henderson en Coulondre zouden
zich Zaterdagavond opnieuw
naar Von Ribbentrop
begeven
BERLIJN, 2 Sept. (Havas). Het
antwoord van de Duitsche regeering
op de stappen, welke Vrijdag onder
nomen zijn door de ambassadeurs
van Frankrijk en Engeland, is nog
niet overhandigd. Men veronder
stelt, dat Henderson en Coulondre
Zaterdagavond weer bij von Rib
bentrop zouden worden ontboden.
Koning George van Engeland ziet toe bij het aanbrengen van luchtverdedigings-
materi aal
Tot nader order blijft de tentoonstelling
„Honderd Jaar Fransche Sculptuur" in het
Stedelijk Museum te Amsterdam open voor het
publiek.
land onze betuiging van hartelijke broeder
schap en solidariteit. De regeering, die in he'
middelpunt van het programma den strijd tegen
den aanval stelde, die plechtig verklaarde haar
hulp te willen verleenen aan ieder land, da',
strijdt voor zijn onafhankelijkheid, heeft mev
den specialist van den aanval een verdrag ge
sloten, dat de afkeur verdient van ieder recht
schapen mensch.
Frankrijk treedt met opgeheven hoofd en zui
ver geweten het gevaar tegemoet. Het heeft
het bewijs geleverd van lang geduld. Zelfs in
deze angstige uren herinnert het er aan. da:
het heeft gewerkt om alle volken te vereenigen
en dat het tegen geen enkel land vijandelijke
bedoelingen heeft. Het stelt slechts den ver
drukker verantwoordelijk. Vervolgens verklaar
de Herriot onder enthousiasme van de Kamer
dat het Britsche rijk met Frankrijk slechts éér»
lichaam en één ziel vormt.
Nadat de Kamer het voorstel had verworpen
om in geheime zitting te gaan, besteeg minister
president Daladier het spreekgestoelte. Hij werd
langdurig toegejuicht.
De minister-president las een boodschap voor
van presidfcit Lebrun, waarin werd gezegd, dat
een oorlog in Centraal Europa is uitgebroken
terwijl twee volken nog konden onderhandelen
Duitschland, aldus de boodschap van Lebrun,
heeft Polen op brutale wijze aangevallen.
Frankrijk en Engeland hebben vergeefs gepoogd
dit conflict te voorkomen. Indien men niet meer
wil luisteren naar de stem van het wereldge
weten, zal het conflict voortgaan.
Zoodra de Kamer geopend was,
las de voorzitter, Herriot, het de
creet tot bijeenroeping van de
Kamers voor. Vervolgens hield hij
de volgende toespraak:
„Op dit oogenblik zijn lange
woorden niet noodzakelijk om den
wil tot eenheid te kennen te geven,
welke leeft in de harten van alle
Franschen. Na twintig jaar werken,
hetgeen niet voldoende is geweest
om de ramp van den vorigen Duit-
schen aanval te herstellen, staan wy
tegenover een nieuwen aanval. De
zelfde man, die Oostenrijk deed
verdwijnen, die de Tsjechen martel
de, die de geheele wereld bevolkte
met vluchtelingen, heeft opnieuw
zijn toevlucht genomen tot geweld
met een "mengsel van brutaliteit en
valschheid. Met een cynisme, dat de
minister-president van Groot-Brit
tannië reeds gisteren betreurde en
dat zonder verwijl moet worden
vastgelegd.
De meest hooge bemiddelings
pogingen, welke met voldoening en
erkentelijkheid door ons werden ont
vangen, stieten af op een weigering.
Polen, waarmede wij door het verleden zijn
gebonden, heeft op het oogenblik met zijn
legendarischen moed slagen gekregen van een
wetenschappelijk barbarendom. Wii zenden dit
Frankrijk is vastbesloten trouw te
aan zijn verplichtingen.
blijven
De boodschap sluit met de woorden: „Weest
eensgezind. Leve Frankrijk."
De Kamer juichte deze boodschap staande toe.
i
(Zie vervolg pag. 2)
Onze Romeinsche correspondent seint ons
Zaterdagavond:
De president van de Pauselijke commissie
voor den staat Vaticaanstad, Zijne Eminentie
Kardinaal Canali, heeft op de bewoners van
den Vaticaanschen staat een dringend be
roep gedaan, waarin hij hen aanspoort
eerstens om te bidden, opdat God den vrede
moge bewaren, en tweedens om in overeen-
setmming met den ernst van den tijd en ten
bewijze van meeleven met de gebeurtenissen
van de laatste dagen, sober te leven.
Wat dit laatste betreft verzocht de kardinaal
bij wijze van voorbeeld aan al degenen, die in
het bezit zijn van auto's met Vaticaansche num
mers, hun wagens slechts dan te gebruiken,
wanneer het strikt noodzakelijk is. Zelfs de
minste schijn, dat men in Vaticaanstad uitstap
jes per auto maakt, moet worden vermeden.
Intusschen zet het Vaticaan zijn vredespo
gingen voort. Kardinaal Magiione ontving heden
de ambassadeurs van Frankrijk, België, Spanje
en Polen.
Naar Havas nog uit Rome verneemt, heeft
graaf. Ciano Zaterdagmiddag de ambassa
deurs: van Frankrijk en Groot-Brittannië te
Rome ontvangen.
LONDEN, 2 Sept. (Reuter). De ambas
sadeurs van Frankrijk en Polen zijn Zater
dagavond laat naar Downingstreet nr. 10
ontboden.
Kort na 11 uur 20 (Ned. tijd) werd het
Britsche kabinet bijeengeroepen.
Om 5 min. over half een (Ned. tijd) was de
kabinetszitting geëindigd. Pas in den loop van
Zondar zal een mededeeling worden verstrekt.
BERLIJN, 2 Sept. (Havas). De
Poolsche ambassadeur te Berlijn,
Lipski, is Zaterdag uit Berlijn ver
trokken. De hooge functionarissen
van de Poolsche ambassade bevin
den zich evenwel nog te Berlijn.
Uit Warschau wordt vernomen, dat men
thans bezig is de Üuitsche ambassade te
Warschau te ontruimen.
MINIMAX-BRANDBLTJSSCHERS blusschen
elk begin van brand. Goedgekeurd door be
voegde instanties. Ned. Fabr.
N.V. IFF A-MINIM AX
Telefoon Bussum 5380 Amsterdam 22302
Den Haag 395671 Arnhem 21275
Enschede 3089
De Britsche regêering za! heden bij
monde van Chamberlain een verklaring
afleggen over het Britsche standpunt
ten aanzien van oorlog of vrede.
Daladier zet in de Kamer het standpunt
van Frankrijk uiteen; tenzij Berlijn
zijn troepen terugtrekt, zullen Frankrijk
en Engeland Polen te hulp komen.
Mobilisatie in Ierland; het land zal zoo
lang mogelijk neutraal blijven.
Prins Bernhard woonde de buitenge
wone vergadering van den Raad van
State bij.
De Eerste Kamer komt a.s. Dinsdag
bijeen.
Belangrijke uitbreiding van den treinen
loop.
Beurs van New York; Stemming va$t.
Ons volk geeft in deze ernstige da
gen waarlijk een goed voorbeeld van
kalmte. De vele ongerieven, welke een
algemeene mobilisatie en de andere
regeeringsmaatregelen met zich bren
gen, worden als noodzakelijkheden
aanvaard en met een zekere blijmoe
digheid gedragen. De droog-komische
berusting welke ons volk eigen is ont
breekt daarbij niet. En met een natio-
nalen trots scharen allen zich om de
Landsvrouwe.
Er zullen nog moeilijke dagen ko
men, er zullen meer ongemakken te
aanvaarden zijn, doch we zullen
dankbaar mogen en moeten zijn,
wanneer we onze neutraliteit zullen
kunnen bewaren en met Gods hulp de
donkere dagen van menschelijke ver
dwazing zullen doorkomen. Er is nu
geen onrust aan de spaarbanken, geen
maatschappelijke ontwrichting als in
de eerste oorlogsdagen van 1914. Ons
volk heeft geleerd en het stélt zijn
vertrouwen in zijn regeerders. Zóó
moet het blijven. Nooit moeten we
te veel letten op de zwarigheden
maar we moeten God danken voor
onze vredesplaats tusschen strijdende
volken.
