Eén wil beheerscht Lagerhuis:
Hitier moet vernietigd
Daladier: „Hitier
wilde den oorlog"
HET DUITSCHE VERWEER
De toestand was ondraaglijk
geworden
Chamberlain: Alles waarvoor ik gewerkt
heb gedurende mijn openbaar leven
is in puin gestort
De zitting van
Zondagmiddag
Koning George tot
zijn volk
Radiorede van
Roosevelt
Frankrijks zaak is die van
alle vredelievende en
vrije volken
MEMORANDUM VAN
BERLIJN AAN LONDEN
Chamberlain's radiorede
ALLEEN GEWELD KAN
HITLER STUITEN
Ver. Staten zijn neutraal
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1939
Engeland in oorlog
Engeland vastberaden
De rede v
Wij strijden voo
der wereld
Driehonderd dooden
BOOTVERBINDING MET
LONDEN
Toch non-agressiepact
Rusland- J apan?
Telegram van den
primaat van Polen
De vrije stad Danzig
De Britsche bedoeling mei
het Duitsche volk
Wij zullen strijden tegen het brute
geweld, tegen kwade trouw,
onrechtvaar4igheid en
vervolging"
Voor elf uur kwam
geen antwoord
De leer dat macht recht is, be-
teekent een gevaar voor het
Britsche gemeenebest en
geheel de wereld
Daarom moeten wij de
uitdaging aannemen
Proclamatie inzake
neutraliteitswet
Londen, 4 Sept. Zondagmiddag is het
"tsche Lagerhuis bijeengekomen. Terwijl
slrcnen loeiden en voor het eerst Londen
scn een luchtaanval waarschuwden,
Wa°htte het Lagerhuis op Chamberlain's
T""klaring. De eerste zinnen, die de pre-
Dl,er uitsPrak, gingen verloren in het geloei
je sirenes.
toegejuicht door alle leden van het
'l; 261(36 Chamberlain het volgende:
0611 lk gisteravond het woord tot het Huis
Hchtte,
moest ik mij er wel van bewust zijn,
Bto rjk'j SOrnttllgen twijfel of verbijstering be-
0f n ten inzien van de vraag of er aarzeling
Was Wankelin£ den kant van de regeering
geweest6^681' Wanneer lk in dezelfde positie
Var J Was als de leden en niet in het bezit
dvrC,i 6 inlichtingen, zou ik van het zelfde ge
en hebben kunnen zijn.
leg gepieeo?n glsl;eren den geheelen dag over-
Waren va„ met de Fransche regeering en wij
treden van ^Teel' dat het nog krachtlgei' op-
traging gedo Tultschers tegen Polen geen ver
positie. ln de verduidelijking van onze
°nzen amtfnSterninlng daarmede besloot ik,
^nden 0m afsadeur te Berlijn instructies te
den Dlli. Ledenmorgen om negen uur aan
Zaken een u1}, niinister van Buitenlandsche
•bidt als volgt^ 46 overllandigen, vfelke
eerTi^11^1'' in, \de mededeeling, die ik de
stelde ii-U, °P 1 September te overhandigen,
van den R Van in kennls> op instructies
«ihe 7?J^tschen minister van Buitenland-
berciri n' u V de Duitsche regeering
geven fS' evrcdigende verzekeringen te
Polen' Z1J ledere agressieve actie tegen
sJl* 2011opschorten en bereid was, met
Soruiw r troepen terug'te trekken van het
het v Sebicd, de Britsche regeering in
harP reenigde Koninkrijk zonder aarzeling
bien *verplichtlng6n jegens Polen zou nako-
EeiMfSCho0n deze mededeeling ruim 24 uur
gen r? g6daan, is geen antwoord ontvan-
Voori 6 pmtsche aanvallen op Polen werden
jezet en namen in hevigheid toe
öiëdert^ereenstemming Liermede moet ik u
Èritsc)? aat' ■tenzl-' niet later dan elf uur
vredin- T z°mertijd, heden, 3 September, be-
bovc^T6verzekeringen betreffende het
gegnvf door de Duitsche regeering
Ww e.n door de Britsche regeering te
den v °n1/Vangen zijn, tusschen beide lan-
Van' Dn ?a bovengenoemde uur, de staat
n °orlog zou bestaan."
Geen belofte van dien aard, aldus
6Doigde Chamberlain, was op het
angeduide tijdstip ontvangen en bij-
evolg verkeert dit land thans in oorlog
0,61 Duitschland.
Ik kan het Lagerhuis er van in ken-
^ls stellen, dat, volgens de afspraken,
61ke tusschen de Engelsche en Fran
se regeeringen gemaakt zijn, de
dir,ansche ambassadeur in Berlijn op
oogenblik een soortgelijke démarche
dit
vgciijivc ucuictrcfie
erneemt, welke eveneens vergezeld
gaat van een bepaalde tijdslimiet. Het
"is is op de hoogte gebracht van onze
annen en, gelijk ik reeds gezegd heb,
'j zijn gereed.
Voor iS e6n droeve dag voor ons allen, maar
Alle niemand ls de dag droever dan voor mij.
gew'S' 200 vervolgde Chamberlain, waarvoor ik
ijj erkl; Leb, waarop ik gehoopt heb en waarin
8°loofd heb gedurende mijn openbare leven,
ln Puin gestort. Het eenige, dat voor mij is
^erSebleven, is, na te gaan, welk vermogen ik
lt voor de overwinning van onze zaak. Ik
«iet zeggen, welke rol ik wellicht zal mo-
spelen, maar ik vertrouw*, dat ik den dag
mogen aanschouwen, waarop het Hitlerdom
^'iiietigd is (luide algemeene toejuichingen)
hieUw
daarop een bevrijd Europa is hersteld. (Op
luide toejuichingen).
De Lebour-leider, Greenwood, die eveneens
et algemeene toejuichingen werd begroet,
v ees op de gewijzigde atmosfeer in het Lager-
bis. Hij voegde hier aan toe: ,.Er is wrok
voeld en er heerschten gisteravond ongerust-
en woede bij de gedachte, dat het uitstel
^b kunnen uitloopen op nationale oneer en
differing van het Poolsche volk aan de Duit-
fehe tirannie. Thans, zoo voegde Greenwood
dler aan toe, komen wij bij elkander in een
bUtomen verschillende sfeer, namelijk een
Jeer van opluchting, kalmte en vastberaden-
beid.
De onduldbare beklemming der onzekerheid
voorbij. Wij weten thans het ergste. Het ge
bate woord „oorlog" is door Engeland uitge
broken ter nakoming van zijn belofte en zijn
6h wrikbare voornemens, om de vrijheden van
®Uropa te verdedigen, wij hebben méér ge
boord dan het uitgesproken woord „oorlog".
Wij hebben den oorlog hooren beginnen bui-
Jn de omheining van dit huis. Wij mogen
buide brengen aan de groote zelfbeheersching,
die Polen getoond heeft gedurende de afgeloo-
t>en weken. (Algemeene toejuichingen).
Na Polen nogmaals gehuldigd te hebben zei-
de Greenwood, dat de Polen alleen hadden
gestaan aan de portalen der beschaving, ter
Verdediging van „ons en alle vrije naties en
Van alles, waaraan wij hechten en wat ons
dierbaar was."
„Wij begroeten Polen als een kameraad, dien
»ii niet in den steek zullen laten. Tot Polen
zeggen wij: Onze harten zijn met u, met onze
harten geheel onze macht, tot den terugkeer
van den vrede. Het nationaal-socialisme most
definitief omvergeworpen worden"
De eerste-minister taldus ging Greenwood
verder heeft zijn woord gegeven, dat dit
zoo zal zijn. Zoolang dat doel met kracht, voor
uitziendheid en vastberadenheid door de re
geering wordt nagestreefd, zoolang zal er een
eensgezinde natie zijn (toejuichingen). Moch
ten er echter verwarde raadgevingen, ondoel
matigheid en aarzeling bestaan, dan moeten
andere mannen geroepen worden.
Ten slotte, na opnieuw den steun van La
bour te hebben bevestigd aan de noodmaat
regelen der regeering, verklaarde Greenwood:
In andere richtingen zullen wij, naarmate wij
daartoe de gelegenheid krijgen, onze volle
dige bijdrage geven aan de natie
juichingen), Moge de oorlog snej
Na Greenwood nam de leider
positie, Sir Archibald Sinclair,
„Op dit ernstige oogenblik
geluisterd hebben naar de on tl
van den eerste-minister, het w|
een betuiging van sympathie
(Toejuichingen). Doch wij zijn|
stemming van vastberadenhei
tenheid om tot het einde te
Sinclair sloot zich op warm
de hulde, die Greenwood aan|
volk en het Poolsche leger geb.
vens bracht Sinclair warme hl
Fransche volk, waaraan hij tJ
hebben zoo langen tijd zoo gj
dingen getroffen voor de wors
wij thans geplaatst zijn, dat
twijfel mogen koesteren aan
heid, waarmede het Fransche
opneemt.
Laat mij er hier slechts aa:
de wereld moet weten, dat hi
onverbiddelijk 'vastbesloten is,
maken aande nationaal-soci;
heersching en een orde op te
op rechtvaardigheid en vrijh
Hierna sprak Churchill:
„In dit plechtige uur, zoo zeide hij, zal het
een troost zijn, aan onze herhaalde pogingen
voor het behoud van den vrede, terug te den
ken en daar even bij te verwijlen; Zij waren
alle onder een slecht gesternte geboren, maar
zijn alle trouw en oprecht geweest en dat is
van de hoogste moreele waarde. En niet al
leen van moreele waarde, maar ook van
practische waarde op het huidige oogenblik.
Want die van ganscher harte beloofde samen
werking van tientallen millioenen mannen en
vrouwen is noodzakelijk.
Hun kameraadschap en broederschap zijn
evenzeer onontbeerlijk. Dat is de eenige grond
slag, waarop de beproeving en de tegenspoe
den van den modernen oorlog gedragen en
overwonnen kunnen worden. Buiten kunnen de
stormen van den oorlog woeden en kunnen de
landen door hevige vlagen gegeeseld worden,
maar in onze eigen harten heerscht op dezen
Zondagmorgen vrede. Onze handen kunnen
actief zijn, ons geweten echter is rustig.
Wij moeten den ernst niet onderschatten
van de taa-k, die voor ons ligt of de hardheid
van de vuurproef, waartegen wij bestand moeten
zijn. Wij moeten op vele teleurstellingen en on
aangename verrassingen rekenen, maar wij
mogen er zeker van zijn, dat de taak, die wij
vrijelijk aanvaard hebben, er een is, die de
kracht van het Britsche rijk en van de Fran
sche republiek niet te boven gaat.
De eerste minister zoo ging Churchil voort
zeide, dat het eon droeve dag was. Maar
het schijnt mij toe, dat er nog een andere fac
tor is, waarvan'men zich op dit oogenblik be
wust moet zijn en dat is: het gevoel Van dank
baarheid, dat, indien deze groote beproevingen
over ons e.'iand moeten komen, er hier op dit
oogenblik een geslacht Britten gereed staat om
te bewijzen, dat het den jongens van weleer
waardig is en niet onwaardig aan onze voor
vaderen, aan die groote mannen,2die de grond
slagen gelegd hebben van de grootheid van
ons land.
Het gaat hier niet om een strijd voor
Danzig en Polen, zoo voegde Churchill hier
aan toe. Wij strijden om de wereld te red
den van de pestilentie van een naticnaal-
socialistische tirannie en voor de verdedi
ging van alles, wat den menschen het hei
ligst is.
Deze oorlog wordt niet gevoerd om te over-
heerschen en evenmin voor uitbreiding van het
imperiu mof materieele voordeelen. Dit is geen
oorlog om eenig land van het zonlicht uit te
sluiten. Deze oorlog heeft ten doel, het toe
komstige statuut van de menschheid te vesti
gen. Wellicht lijkt het een paradox, dat een
oorlog, die ondernomen wordt uit naam van
de vrijheid en het recht, noodzakelijkerwijze
eischt, dat zoovele van die gewaardeerde rech
ten en vrijheden thans moeten worden beknot.
name van de gemotoriseerde eenheden.
De Duitsche zware artillerie had tevoren de
stad gebombardeerd, waarna tanks en pantser
auto's de stad volledig bezetten.
Men verwacht spoedig een tegenaanval.
De Polen hebben Orlowokazk bij Danzig her
overd. Zij zijn nog steeds in het bezit van de
Westerplatte.
De Poolsche bladen wijzen met verontwaardi
ging en afschuw erop, dat de „Hitleraansche
overweldiger" niet heeft geaarzeld het beroemde
klooster van Jasna Gora te Czestochowa, het
katholieke en nationale heiligdom aa.n te val
len. De bommen werden geworpen op het ge
bouw en op de kapel, waarin zich het beeld be
vindt van de Heilige Maagd.
De Duitschers hebben de steden Foznan
en Bydgoscz gebombardeerd.
Havas verneemt uit Warschau, dat bij dit
luchtbombardement ongeveer driehonderd
personen werden gedood en vijfhonderd ge
wond.
PARIJS, 3 Sept. Daladier heeft heden
avond een radiorede gehouden tot het Fran
sche volk, waarin hij nogmaals uiteenzette,
dat Frankrijk en Engeland alles in het
werk hebben gesteld om den vrede te red
den en waarin hij, nu dit onmogelijk is
gebleken, een beroep deed op de natie, haar
plicht te vervullen.
„Fransche mannen en vrouwen", zoo begon
de premier, „sedert 1 September, bij het aan
breken van den dag, is Polen het slachtof
fer van den meest brutalen en cynischen aan
val. Zijn grenzen zijn geschonden, zijn steden
worden gebombardeerd, zijn leger biedt den
invaller heldhaftigen tegenstand. De verant
woordelijkheid voor het vergoten bloed rust ge
heel op de Duitsche regeering. Het lot van den
vrede was in de handen van Hitier: Hij heeft
den oorlog gewild.
Frankrijk en Engeland hebben hun pogin
gen om den vrede te redden verdubbeld. Nog
hedenochtend hebben zij een dringenden stap
te Berlijn verricht om bij de Duitsche regee
ring een laatste beroep op den vrede te doen en
haar te vragen de vijandelijkheden te staken
en vreedzame onderhandelingen te openen.
Duitschland heeft geweigerd.
Het had reeds geweigerd een antwoord te
doen geworden aan alle menschen, die den
laatsten tijd hun stem ten gunste van den
vrede hebben doen hooren. Het wil dus de
vernietiging van Polen omzich daarna snel
van de hegemonie over Europa te verzekeren
en Frankrijk te knechten.
Ons keerende tegen de verschrikkelijkste
der tyrannieën en ons gegeven woord nako
mende, strijden wij voor de verdediging van
land en haardsteden en voor onze vrijheden.
Ik ben mij er van bewust, zonder ophouden
en tot de laatste minuut tegen den oorlog te
hebben gevochten.
Ik richt met bewogen- en teederheid een
groet tot onze jonge soldaten, die thans den
heiligen plicht gaan volbrengen, dien wü
zelf hebben vervuld. Zij kunnen vertrouwen
hebben in hun chefs, die dengenen, die
Frankrijk eens ter overwinning gevoerd
hebben, waardig zijn. De zaak van Frankrijk
gaat samen met die der gerechtigheid. Het
is de zaak van alle vredelievende en vrije
volken. Deze zaak zal overwinnen.
Fransche mannen en vrouwen, wij gaan in den
oorlog, omdat men ons dien oplegt. Ieder van
ons is op zijn post op den Franschen grond,
op dezen bodem der vrijheid, waar de eerbied
voor de menschelijke waardigheid een van zijn
laatste wijkplaatsen heeft gevonden. Gij zult
al uw kracht in het werk stellen, in het diepe
gevoel van eenheid en broederschap voor het
heil van het vaderland. Leve Frankrijk!"
Kardinaal Verdier heeft zich eveneens tot
het Fransche volk gewend, met de verklaring,
dat allen Frankrijk moeten helpen om zich bij
zijn vijanden te doen eerbiedigen en het ver
trouwen in de wereld te herstellen. De geallieer
den strijden voor een goede zaak en een offer,
dat op christelijke wijze gebracht wordt, be
reidt denweg voor de overwinning. Dat God
ons bescherme!
van ons heldhaftige leger in zijn historischen
strijd voor de rechten van Polen en zijn poli
tieke en religieuze vrijheden. Ik breng u door
deze verklaring van de kerk van Polen de me
dedeeling over, dat zij met al haar middelen
de door den staat ingezette krachtsinspannin
gen voor de landsverdediging zal steunen.
De firma W. Müller en Co. te Rotterdam deelt
ons mede, dat de boot RotterdamGravesend
Londen in plaats van vanavond morgenochtend
zal vertrekken.
MOSKOU 4 Sept. (Reuter). In de kringen
der buitenlanders alhier gaat hardnekkighet
gerucht, dat binnenkort onderhandelingen zul
len worden geopend voor het sluiten van een
niet-aanvalsverdrag tusschen Sovjet-Rusland
en Japan.
WARSCHAU, 4 Sept. (Havas). De pre
sident van de Poolsche republiek heeft een te
legram ontvangen van den Primaat van Po
len, kardinaal August Hlond. Dit telegram
luidt:
De kerk in Polen bidt voor de overwinning
BERLÏJN, 3 September. Het Duitsche
Nieuwsbureau deelt mede:
De Britsche regeering heeft in een nota
aan de rijksregeering den eisch gesteld de
op Poolsch gebied opdringende Duitsche troe
pen weer naar hun oorspronkelijke stellin
gen terug te trekken.
Vanochtend om negen uur werd door den
Engelschen ambassadeur te Berlijn in een
uitdagende nota medegedeeld, dat, wanneer
voor elf uur te Londen geen bevredigend ant
woord zou zijn ontvangen, Engeland zich zou
beschouwen als in staat van oorlog met
Duitschland.
Hierop is den Btilschen ambassadeur het
volgende memorandum overhandigd:
Ook Britsche staatslieden hebben verklaard,
dat juist de toenmaals (bij het verdrag van Ver
sailles) aan Duitschland opgedrongen oplossing
in het Oosten de kiem bevatte voor latere oor
logen. Dat gevaar uit den weg te ruimen was
de wensch van alle regeeringen van het Duit
sche rijk en in het bijzonder de bedoeling van
de nieuwe nationaal-socialistische volksregee-
nng. Deze vreedzame herziening te hebben ver
hinderd, is de schuld der politiek van het Brit
sche kabinet. De Britsche regeering heeft een
gebeurtenis welke zich slechts eenmaal in de
geschiedenis heeft voorgedaan den Poolschen
staat een algemeene volmacht verstrekt voor
alle handelingen tegenover Duitschland voor
zoover deze staat mogelijk voornemens zou zijn
De Britsche regeering heeft de Poolsche regee
ring de verzekering gegeven onder alle omstan
digheden, voor het geval Duitschland zich tegen
eenige uitdaging of een aanval te weer zou
stellen, haar militair te zullen steunen. Daarop
heeft de Poolsche terreur tegen de in de eens
van Duitschland afgescheurde gebieden wonend»
Duitschers direct onverdraaglijke vormen aan
genomen.
De vrije stad Danzig werd tegen alle wette
lijke bepalingen in strijd met het recht behan
deld. Eerst op economisch en douane-politiek
gebied met vernietiging bedreigd en vervolgens
militair omsingeld en wat het verkeer betreft,
afgesloten. Al deze aan de Britsche regeering
Lekende overtredingen tegen de wet van net
statuut van Danzig werden goedgekeurd en door
de aan Polen gegeven blanco-volmachten gedekt
De Duitsche regeering heeft, geroerd door het
leed van de door Polen gekwelde en op onmen-
schelijke wijze mishandelde Duitsche bevolking,
toch nog vijf maanden lang geduldig toegezien
zonder ook maar éénmaal tegen Polen een
dergelijke agressieve houding aan te nemen. Zij
heeft Polen slechts gewaarschuwd, dat deze
gebeurtenissen op den duur ondraaglijk zouden
worden en dat zij vastbesloten was voor het
gevat deze bevolking anders niet geholpen zou
worden, hulp te verleenen. Al deze gebeurtenis
sen waren de. Britsche regeering zeer nauwkeurig
bekend. Het zou zeer gemakkelijk voor haar zijn
geweest haar grooten invloed te Warschau aan
te wenden om de machthebbers aldaar te ver
manen gerechtigheid en menschelijkheid te laten
gelden en de bestaande verplichtingen na te
komen. De Britsche regeering heeft dat niet
gedaan. Integendeel. Zij heeft steeds met na
druk haar jegens Polen aangegane verplichting,
Polen onder alle omstandigheden bij te staan,
herhaald om de Poolsche regeering juist aan te
moedigen in haar misdadige, den vrede van
Europa in gevaar brengende houding voort te
gaan.
De Britsche regeering heeft het voorstel
van Mussolini, dat den vrede in Europa nog
steeds had kunnen redden, van de hand
gewezen, hoewel de Duitsche regeering zich
bereid had verklaard daarop in te gaan.
Daarom draagt de Britsche regeering de
verantwoordelijkheid voor al het ongeluk
en al het 3eed- dat thans over alle volken
is gekomen en nog zal komen.
Nadat alle pogingen een vreedzame oplossing
te vinden door de onverzettelijkheid van de door
Engeland gedekte Poolsche regeering onmoge
lijk waren gemaakt, nadat de sinds reeds eenige
maanden op een burgeroorlog gelijkende toe
standen aan de Oostelijke grens van het rijk,
zonder dat de Britsche regeering daartegen ook
maar iets had ingebracht, zich geleidelijk tot
openlijke aanvallen op het gebied van het Rijk
hadden versterkt, heeft de regeering van 't Duit
sche Rijk besloten deze voortdurende en voor
een groote mogendheid onverdraaglijke bedrei
ging van in de eerste plaats den buitenlandschen
en dan den binnenlandschen vrede van het
Duitsche volk. een halt toe te roepen met al
die middelen, welke, nadat de regeeringen van
de democratieën alle andere herzieningsmoge
lijkheden feitelijk hadden gesaboteerd, alleen
nog over blijven om de rust, de veiligheid en
de eer van het Duitsche Rijk te verdedigen.
Zij heeft op de laatste, het gebied van het
Rijk bedreigende aanvallen van de Polen met
gelijke maatregelen geantwoord.
De regeering van het Duitsche Rijk is
niet bereid, ingevolge welke Britsche be
doelingen of verplichtingen dan ook, in 't
Oosten van het Rijk toestanden te dulden,
welke gelijken op die, welke bestaan in 't
onder protectoraat van Groot-Brittannië
staande Palestina.
Het Duitsche volk is evenwel vooral niet
bereid zich te laten mishandelen door Po
len.
Daarom wijst de regeering van 't Duit
sche Rijk de poging van de hand Duitsch
land door een ultimatieven eisch te dwin
gen zijn ter bescherming van het Rijk aan
getreden weermacht weer terug te roepen
en daarmede de oude onrusten, het oude
onrecht opnieuw te accepteeren.
De bedreiging, Duitschland anders in een
oorlog te bestrijden, is in overeenstemming
met de sedert jaren door tal van Britsche po
litici geproclameerde bedoeling.
De Duitsche regeering en het Duitsche volk
hebben het Engelsche volk tallooze malen de
verzekering gegeven, hoezeer zij een verstan
dige, ja een zeer nauwe vriendschap met dit
volk wenschen. Wanneer de Britsche regeering
deze aanbiedingen tot nu toe steeds van de
hand heeft gewezen, en thans antwoordt met
een openlijke oorlogsbedreiging, is dat niet de
schuld van het Duitsche volk en zijn regee
ring, doch uitsluitend de schuld van het Brit
sche k'abinet, respectievelijk van die mannen,
die sedert jaren de vernietiging en uitroeiing
van het Duitsche volk prediken. Het Duitsche
volk en zijn regeering hebben niet, zooals
Groot-Brittannië, het voornemen de wereld te
overheerschen, doch zijn vastbesloten, hun eigen
vrijheid, hun onafhankelijkheid en vooral hun
leven te verdedigen.
De in opdracht van de Britsche regeering
door den heer King Hall aan ons medegedeel
de bedoeling, het Duitsche volk nog meer te
vernietigen dan door het verdrag van Versail
les, nemen wij voor kennisgeving aan en daar
om zullen wij iedere aanvalshandeling van
Engeland met gelijke wapens en in gelijken
vorm beantwoorden.
LONDEN, 4 Sept. (Reuter). Zondagmorgen
om 11.15 (Britschen zomertijd) richtte de Eerste
Minister, Chamberlain, zich tot de Engelsche
natie over alle Engelsche zenders, voor het uit
spreken van de navolgende toespraak:
„Ik spreek in het kabinetsvertrek in Dow-
ningstreet 10. Hedenmorgen heeft de Brit
sche ambassadeur in Berljjn de Duitsche
regeering een laatste nota overhandigd, ver
klarende dat, tenzij wij van haar vóór elf uur
vernamen, dat zij bereid is haar troepen uit
Polen terug te trekken, de staat van oorlog
tusschen ons zal bestaan. Ik moet u thans
mcdedeelen, dat geen belofte van Jien aard
is ontvangen en dat bijgevolg dit land in
oorlog is met Duitschland.
Gij kunt u voorstellen, welk een bittere slag
het voor mij is, dat heel mijn lange worsteling
om den vrede te redden gefaald heeft. Toch
kan ik niet gelooven, dat er iets meer of iets
anders bestaat, wat ik zou hebben kunnen doen
en dat meer succes zou hebben gehad.
Tot op het allerlaatste oogenblik zou het vol
strekt mogelijk geweest zijn, een vreedzame re
geling met eere tot stand te brengen tusschen
LONDEN, 4 Sept. Koning George
heeft Zondagavond een radiorede gehou
den, bestemd voor alle deelen van het Brit
sche rjjk, waarin hij o.m. zeide: „In dit
noodlottigste uur onzer geschiedenis willen
wij aan elk gezin in het geheele Empire
een boodschap zenden met dezelfde innig
heid, alsof wjj den drempel der kamers
hadden kunnen overschrijden om onze on
derdanen zelf toe te spreken."
Voor den tweeden keer in ons leven zijn de
meesten onzer in oorlog. Steeds weer opnieuw
hebben wü geprobeerd een vreedzame oplossing
te vinden voor de geschillen, welke tusschen
ons en onze vijanden bestaan. Wij worden
tót een conflict gedwongen, want onze bondge-
nooten en wü zijn genoodzaakt de uitdaging
te aanvaarden van een principe, dat, indien
het zou overheerschen, fataal zou zün voor de
wereldbeschaving. Dit principe toch veroorlooft
een staat op zelfzuchtige wijze geweld te ge*-
V ruiken, de aangegane verdragen en plechtige
beloften te negeeren en zich gewelddadig te
keeren tegen de souvereiniteit en onafhanke
lijkheid van andere staten.
Een dergelqk beginsel is gebaseerd op de
primitieve leer, dat macht recht is en in
dien het over de geheele wereld zou wor
den gevestigd, zou de vrijheid van ons eigen
land en het geheele "Britsche gemeenebest
in gevaar komen. Doch nog meer dan dit.
De volken der wereld zouden 4n de ban
worden gehouden van de vrees en alle
verwachtingen op een duurzamen vrede en
veiligheid, van recht en vrijheid tusschen
de naties zouden den bodem worden inge
slagen.
Daarom moeten wij deze uitdaging aan
nemen.
Onze taak zal zwaar zijn en de strijd zal
niet beperkt worden tot de slagvelden.
Wü zijn echter vastbesloten onze verplich
tingen na te komen, bereid tot alle opofferin
gen, welke men van ons zal verlangen en dan,
met Gods hulp, zullen wü zegevieren.
Duitschland en Polen, maar Hitier wilde zulks
niet. Klaarblijkelük had hü besloten, Polen aan
te vallen, wat er ook gebeurde, en nü zegt thans
wel, dat hij redelijke voorstellen naar voren heeft
gebracht, welke door de Polen werden verwor
pen, maar dat is geen waarachtige verklaring.
De voorstellen werden nooit getoond aan de
Polen, noch aan ons en ofschoon zij in de
Duitsche radio-uitzending van Donderdagavond
uitgezonden werden, wachtte Hitier niet op het
vernemen van commentaar op deze voorstellen,
doch gaf hij zün troepen bevel, den volgenden
morgen de Poolsche grens over te trekken.
Zijn optreden toont overtuigend, dat er geen
kans bestaat om te verwachten, dat deze man
ooit zijn praktijken zal opgeven om geweld toe
te passen, ten einde zijn wil door te zetten. Hij
kan alleen gestuit worden door geweld en wij en
Frankrijk gaan vandaag ter nakoming van onze
verplichtingen hulp verleenen aan Polen, dat zoo
dapper weerstand biedt aan dezen gemeenen
en niet uitgelokten aanval op zijn volk.
Wij hebben een zuiver geweten. Wij hebben
alles gedaan wat een land kon doen om den
vrede te vestigen. Wij bevinden ons echter in
een toestand, waarin men geen vertrouwen zou
kunnen stellen in eenig woord, gegeven door
den leider van Duitschland, een toestand waar
in geen enkel volk zich in veiligheid kan ge
voelen.
Deze toestand was ondraaglük geworden
en nu wij besloten hebben, er een einde aan
te maken, weet ik, dat gü allen uw rol
daarin zult spelen met kalmte en dapper
heid.
Op een oogenblik als dit vormen de verzeke
ringen van steun, die wü uit het Britsche ryk
ontvangen hebben, een bron van diepe aanmoe
diging voor ons.
Wanneer ik mün toespraak zal hebber, ge
ëindigd, zullen namens de regeering zekere ge
detailleerde aankondigingen worden gedaan.
Wijdt daaraan uw volle aandacht. De regeering
heeft plannen gemaakt volgens welke het mo
gelijk zal zijn, de werkzaamheden der natie
voort te zetten in de dagen van druk en span
ning, welke voor ons kunnen liggen. Deze plan
nen echter hebben uw hulp noodig.
Gü kunt uw deel op u nemen bij de strijdende
diensten of als vrijwilliger bij een van de tak
ken der civiele defensie. Wanneer dat het geva!
is, zult gij u aanmelden voor dienstverrichting
in overeenstemming met de instructies, die gij
ontvangt.
Wij zullen strijden tegen het brute geweld, te
gen kwade trouw, tegen onrechtvaardigheid en
tegen vervolging. Ik ben er zeker van, d8t het
goede recht in den strijd tegen deze dingen de
overhand zal behouden. God zegene ons allen."
WASHINGTON, 4 Sept. (Reuter). Pre
sident Roosevelt heeft Zondagavond zün
door de Amerikaansche omroepzenders uit
gezonden radiorede gehouden, waarin hü de
neutraliteit der Vereenigde Staten heeft af
gekondigd.
Hü kon echter niet vragen, zoo zeide hü, dat
iedere Amerikaan in gedachten neutraal zou
blijven, ,,want zelfs als men neutraal is kan
men niet vragen, zün geest of geweten af te
sluiten-"
Na te hebben gewezen op de bestaande neu-
traliteitswetgeving sprak president Roosevelt
de hoop uit, „dat in de komende dagen onze
neutraliteit tot waarlüke neutraliteit kan wor
den gemaakt" en verder zeide hü: „Zoolang het
in mijn macht blüft, zal ik voorkomen, dat de
vrede in de Vereenigde Staten verstoord wordt."
Wanneer niettemin ergens de vrede verbro
ken wordt, is de vrede van alle landen in ge
vaar. Hoe hartstochtelük wü echter ver
schoond wenschen te blijven van een oorlog, zijn
wü echter toch gedwongen ons ervan bewust
te blijven dat elk woord dat door den aether
komt, elk schip dat op zee vaart en elke slag
die gestreden wordt invloed heeft op de tefe-
komst van Amerika."
Roosevelt sprak de hoop en het geloof uit,
dat Amerika buiten den oorlog zou blüven.
Sprekende over de rol, die Amerika reeds voor
de zaak van den vrede had gestreden, zeide
Roosevelt, dat zelfs nu deze groote oorlog is
uitgebroken, de Amerikaansche invloed dient
aangewend te blijven tot het vinden van een
uiteindelijken vrede voor de menschheid, waar
door het gebruik van geweld tusschen naties
zooveel mogelijk zal worden voorkomen
Het Witte Huis deelt mede, dat een procla
matie wordt opgesteld om een beroep te doen
op de neutraliteitswet.
De secretaris van Roosevelt heeft gezegd, dat
de proclamatie zou worden uitgegeven, zoodra
de Vereenigde Staten officieel in kennis zün
gesteld van het optreden der regeeringen van
Groot-Brittannië en Frankrük.
