Moskou het groote vraagteeken
in den huidigen toestand
Verscheidene dorpen door de
Duitschers prijsgegeven
Een initiatief van
Prins Bernhard
Gunstige reactie
te Tokio
Graal verboden
in Duitschland
Ramp in de haven
van Casablanca
Het nieuws van heden
DE BREMEN IN NOORD
RUSLAND?
HET VERGAAN VAN DE
ALEX VAN OPSTAL
STRIJD GEHEEL OP
DUITSCH GEBIED
>1
VEREENIGDE katholieke pers
De mogelijkheid van een niet-aanvalspact tusschen de
Sovjet-unie en Japan zou thans ernstig
worden overwogen
Van het Westelijk front
^REAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
N^SSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
ZONDAG 17 SEPTEMBER 1939 - OCHTENDBLAD
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
^•25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE NV. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 21999
Berlijn in het onzekere
Gunstiger htmosfeer,
zegt Tokio
Voldoening in de Duit
sche pers
(Zie vervolg pag. 2)
De dorpen, die door de Duitschers op de Polen worden veroverd zijn meerendeels
door granaten, bommen en brand verwoest
Het Weern
I VOOR HET GEHEELE LAND:
Onder dekking van talrijke pantserwagens en tanks rukt het Duitsche leger in
Polen op
Ernstige ontploffing op den Fran-
schen mijnenlegger Pluton
Twee Britsche schepen tot
zinken gebracht
HET ROODE KRUIS
Vorderingen in het
Saargebied
De reeds gemaakte
veroveringen
r iil»
In Roemenië zijn uitgebreide maatregelen genomen om op alles voorbereid te zijn.
Generaal Stoicesco, de commandant der luchtmacht, probeert een gasmasker
Fransche mobilisatie
bijna voltooid
Centrale raad van advies voor
ontwikkeling en ontspanning
van gemobiliseerden
Hoover wil commissies
in neutrale landen
Om te controleeren of volkenrecht
geëerbiedigd wordt
Op initiatief van Prins Bernhard is een
centrale raad van advies voor ontwikke
ling en ontspanning van gemobiliseerden
ingesteld.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN
Het troostend middelpunt
De woorden door Paus Pius XII
dezer dagen tot de wereld gesproken
hebben wederom de zeer bijzondere
plaats gereleveerd, welke de Paus in
de wereldlijke ordening inneemt. In
de zeventiger jaren dachten de vijan
den der Kerk het Pausdomover
wonnen. Maar de wereldgeschiedenis
is het wereldgerecht. Het pausschap
won voortdurend aan kracht en be
teekenis. Niemand heeft dit zoo diep
gevoeld als Bismarck. Hij, de ijzeren
kanselier, die de gevleugelde woor
den in den Rijksdag had gesproken:
„Nach Canossa gehen wir nicht we
der, Körperlich noch geistig," hij
moest ervaren, dat hij de internatio
nale macht van den Paus had on
derschat. Tot den Paus gingen de
grooten dezer aarde. In 't leed van den
in 1918 volstreden wereldoorlog is de
Paus de verzoenende, het oorlogsleed
verzachtende middelaar geweest. Se
dert is de beteekenis van den Paus nog
gegroeid, ih de Vaticaansche Stad
zetelt hij nu als vrije, niet meer als
gevangene. En daar in het Vaticaan
worden de pogingen voor den vrede
rusteloos voortgezet, wordt alles ge
daan om het leed te verzachten. Het
kloppend hart en het waarschuwend
geweten is vooral thans het Vaticaan
in een wereld van oorlogsver dwazing.
Pauselijk schrijven aan
het Kardinaalscollege
Arbeidsdienst voor
Duitsche meisjes
Treinverkeer via den
Brenner hersteld
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen 'egel SO et t^gez
mededeelingen 50 cent; Idem op pag èén 65 :ent
per regel Bi] contract sterk verlaagde prijzen Voot
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
LONDEN, 16 Sept. (Reuter). De
°vereenkomst gesloten tusschen Ja
pan en de Sovjet-unie heeft in de
Europeesche hoofdsteden stenk de
indacht getrokken. Volgens een
Ptededeeling uit niet-officieele, doch
betrouwbare bron te Moskou wor-
den de besprekingen tusschen Mo-
lotof en Togo thans voortgezet.
Verklaard wordt, dat de onderhan
delingen thans betrekking hebben op
de mogelijke sluiting van een niet-
aanvalspact. Hieraan wordt toege
legd, dat Duitschland voor een
kroot deel verantwoordelijk is voor
de pogingen van Rusland en Japan
Qrn tot overeenstemming te komen.
Va?6 ^"'^che diplomatie was na de sluiting
0 het Duitach-Russisch pact in deze richting
flo koortsachtige wijze bezig. Men gelooft, dat
Riir.,.:. i ,1 -
.fysische hulp aan China de belangrijkste
j derPaal is op den weg naar een Russisch-
jj-^hsche overeenstemming, daar de Russen
^bereid zijn c.e Chineezen in den steek te
<W-eu''ers diplomatieke correspondent te Lon-
tee, 2egt, dat de Sovjetunie het groote vraag-
<n is in den huidigen Europeeschen toe-
fcact. hfa de sluiting van het Russisch-Duitscire
(ia werd algemeen geloofd, dat de Sovjets er
,r streefden de handen in het Verre Oosten
vri
te hebben. De gebeurtenissen hebben el-
r sindsdien zoo snel opgevolgd, dat het in 't
^hphi
ê-een verwondering wekt de Sovjets een
^eS?nstüstand te zien sluiten met Japan, welke
*grlc nog gevolgd zal worden door een non-
w.fiepaet, waarmede Moskou zijn handen
J krijgt in Europa.
Na lezing van het recente artikel in de
awda waarin gezegd! wordt, dat er in Polen
rniihoen Oekrainers en Wit-Russen zijn,
estaan er twee mogelijkheden:
h Het is mogelijk, dat er een afspraak is
et Duitschland over de verdeeling van
poien;
2- Moskou is verontrust over de snelheid
an de Duitsche overwinning en is wellicht
°rnemerrs zijn eischen op sommige gebie-
kracht bij te zetten indien de Duitsche
Pbiarsch te ver wordt doorgedreven.
mobih"satie van 4 millioen Sovjet-soldaten
baaj.efc clk dezer beide mogelijkheden vereenig-
^kel eiï ,kan beschouwd) worden als een maat-
welke in elke eventualiteit voorziet.
kqq b is niet zonder beteekenis, dat Duitseh-
^eet weinig over de houding der Sovjets
Vetohfvn evenzeer over de houding der Sovjets
^'®feid US' schi)nt te zijn als de rest van de
Hoewel de Japanners thans in staat
S p. ,moeten ziJn. al hun kracht te wijden
r°llWe valt het te betwisten of hun ver-
®tenen den wapenstilstand hen ïn staat zal
eh w' ,Cle 300000 manschappen terug te trek-
Riw Welke thans 7.iin finmpnffpr.rniziz0«
- WpIl- TLAA tcxug te treK-
gfens hans ziJn samengetrokken aan ue
hef, van Mongolië. Het valt moeilijk in te
"e Sov°efhet wederkeerige wantrouwen tusschen
"^errp en de Japanners zoo plotseling ver-
yaq dn kan zÜn- Hetzelfde kan gezegd worden
W"6 betrekkingen tusschen de sovjets en de
bid p wapenstilstand tusschen Sovjet-Rus-
flerin dJapan brengt ïn het geheel geen ophei-
^Uwo ln den toestand. Hij voegt alleen een
e onzekerheid eraan toe.
b?1'ichffectenbeurs. Tokio heeft- volgens een
^bciep,Van Domci' gunstig gereageerd op het
Ntnio van het slu'ten van den wa-
Ndat tusschen Japan en de Sovjet-Unie,
«°ten ersobillende fondsen op hoogeren koers
fhk 'rtp rmancieele kringen heerscht de in-
«eij «at het kabinet-Abe streeft naar een re-
~ünipn alle hangende kwesties met de Sov-
6geer,v,' g€trouw aan haar mededeeling dat de
iE 201 trachten de betrekkingen'te her-
NfrL,? .,al die buitenlandsche mogendheden,
''den betrekkingen hersteld dienen te
«u'tincbIad Jomioer Sjimboen schrijft, dat de
yan den wapenstilstand niet beteekent,
f°vJet betrekkingen tusschen Japan en de
is 6r -unie thans volkomen hersteld zijn. We!
"iet dttn groot verschil ontstaan vergeleken
Sve„ t onaangename atmosfeer, welke tot
het hen beide landen" hing. Japan, ai-
een' Wad zaI thans al zijn krachten richten
kVereeni50geling van de Chineesche kwestie. De
e 0rns^ me^ Rusland beteekent een zwa-
voor de regeering te Tsjoengking.
be tv".
^hstit UltSChe 1)61-8 St6lt het sluiten van wa-
^s 'e and tusschen Tokio en Moskou voor
®h uiterst gunstig teeken.
„be r,
betvferllner Boersenzeitung'' schrijft, dat de
"stilstand in Duitschland met sympathie
en voldoening begroet wordt. Na den donder
slag van het pact tusschen Berlijn en Moskou,
aldus dit blad, zal de Russisch-Japansche over
eenkomst voor Londen een nauwelijks minder
pijnlijke verrassing beteekenen.
De „Deutsche Allgemeine Zeitung" schrijft,
dat de beteekenis van deze overeenkomst niet
hoog genoeg geschat kan worden.
Het „Hamburger Fremdenblatt" noemt de
overeenkomst de belangrijkste gebeurtenis, wel
ke sinds het uitbreken van het Europeesche
conflict valt waar te nemen. Hier zijn de grond
slagen gelegd, aldus het blad, voor een blijven
de stabiliteit van belangen tusschen de beide
nabuurlanden in het Verre Oosten. Een eerste
en waarschijnlijk de moeilijkste stap is thans ge
zet om ook de overige nog hangende kwesties
tusschen Japan en de Sovjet-unie op te lossen
Het tijdstip van het aangaan dezer overeen
komst maakt haar beteekenis dubbel zoo groot.
Duitschland verheugt zich van ganscher harte
over deze gebeurtenis.
Het bestuur van de Vrouwen van Naza
reth deelt ons mede, dat de Duitsche Graal
beweging en het werk der Vrouwen van
Nazareth in Duitschland door de geheime
Staatspolitie definitief verboden is. Dienten
gevolge hebben de Nederlandsche Vrouwen
van Nazareth, die daar werkten, zich ge
noodzaakt gezien, zich uit Duitschland terug
te trekken.
ZüRICH, 16 Sept. (Havas)Volgens een
niet bevestigd bericht zou de „Bremen" de
Noord-Russische haven Moermansk zijn
binnengeloopen.
gedeeltelijk bewolkt, overwegend droog
jE weer, iets warmer dan gisteren, vooral
S des ochtends, matige tijdelijk krachtige
Noord-Oostelijke wind.
ROME, 16 Sept. (D.N.B.). Volgens het
persbureau Stefani heeft zich op den Fran-
schcn mijnenlegger „Pluton" Woensdagoch
tend in de haven van Casablanca een ern
stige ontploffing voorgedaan.
Bij de aan boordbrenging van de oorlogs
lading, zou één der groote mijnen ontploft
zijn. Het schip werd in tweeën gescheurd
en zonk.
Onder water hebben zich nog verdere ont
ploffingen voorgedaan.
Ook in de in de nabijheid gelegen stadswij
ken werd groote schade aangericht. Er zou
den meer dan 400 dooden en gewonden zijn.
In welingelichte Fransche kringen geeft men
volgens Havas een verbetering op het in het
buitenland gepubliceerde bericht omtrent deze
ramp.
Er heeft zich een ontploffing, gevolgd door
brand, voorgedaan aan boord van een mijnen
legger, welke in een haven voor anker lag.
Er zouden ongeveer honderd dooden zijn.
LONDEN, 16 Sept. (Reuter) Het Britsche
ministerie voor Voorlichting maakt bekend,
dat het Belgische stoomschip Alex van Op
stal (5969 ton) Vrijdagnacht is gezonken
als gevolg van een vijandelijke actie ter
hoogte van Shanbles-lichtscbip bij Wey
mouth. Het schip is of getorpedeerd of, zoo
als de gezagvoerder gelooft, door de ont
ploffing van een mijn vergaan.
Indien de meening van den kapitein gegrond
is, moet de mijn zijn gelegd door een vijan.de-
lijken mijnenlegger, daar de Britten nergens in
de buurt, waar de Alex van Opstal is gezonken,
mijnen hebben gelegd.
De beide methoden van tot zinken brenging
vormen een schending van het internationale
recht, daar. indien de oorzaak van het zinken
een mijn was, geen kennis was gegeven van de
aanwezigheid van een mijnenveld en, indien het
schip getorpedeerd werd, het een schending is
van het duikbootprotocol, waartoe Duitschland
is toegetreden.
Officieel wordt verder gemeld, dat de Britsche
tankboot „Cheyenne" door een duikboot tot zin
ken is gebracht. De bemanning is gered door
het Noorsche stoomschip „Iadbakke". De „Chey
enne" heeft een inhoud van 8825 ton en is het
eigendom van een Engelsch-Amerikaansche
petroleummaatschappij
Een lid der bemanning van de Britsche
tankboot „Cheyenne" heeft verklaard, dat toen
de duikboot het schip beschoot, een Britsche
torpedojager naderde. De onderzeeër dook toen
snel onder, maar de torpedojager liet diepte
bommen vallen. Later bracht de torpedojager
de „Cheyenne" tot zinken, daar het wrak een
gevaar opleverde voor de scheepvaart.
Ook het Engelsche vrachtschip „Fanadhead"
(5200 ton) werd door een duikboot tot zinken
gebracht. Het schip stond onder gezag van
kapitein Pinkerton.
De bemanning, bestaande uit 40 koppen, is
gezond en wel.
BERLIJN, 16 Sept. (D.N.B.). Een vertegen
woordiger van het internationale Roode Kruis
is uit Genève te Berlijn aangekomen. Over
eenige dagen zal een commissie van het Roode
Kruis nakr het Oostelijk strijdtooneel vertrek
ken.
PARIJS, 16 Sept. (Havas). Het
Fransche legerbericht van- 16 Sep
tember des avonds luidt als volgt:
Sterke activiteit van de artillerie
en van de contact-elementen over
het geheele front aan beide zijden.
De vijand versterkt zich onophou
delijk tegenover onze stellingen. Op
verscheidene punten heeft hij bjj het
terugtrekken dorpen moeten ver
laten en vernielen.
In gezaghebbende Fransche militaire kringen
wees men er Zaterdagmorgen op, dat langs het
geheele Westelijke front zich een strijd afwikkelt
op Duitsch grondgebied. Het gaat nu niet meer
over een onderdeel van het contact met den
vijand, maar om het voeren van een strijd. De
dag van gisteren en de afgeloopen nacht hebben
groote levendigheid gebracht op zeer talrijke
punten aan het front tusschen Rijn en Moezel,
waar de Fransche troepen en de verdedigers
der Siegfriedlinie slaags zijn geraakt en strijd
voeren om de voorgeschoven posten van de
versterkte Duitsche linie aan den - Zuidelijken
oever van de Saar.
De Duitschers doen tegenaanvallen, o.a. een
tegenaanval, welke groot van opzet is, in hst
gebied dat tot dusverre in de ccmmuniqué's niet
vermeld was: t.w. het plateau tusschen de rivier
Nied ten Noorden en den rand van het Warndt-
bosch ten Zuiden van de stad Saarlouis. De
verschillende communiqué's hebben aldus mel
ding gemaakt van min of meer belangrijke bot
singen bij de stellingen gelegen rondom het
centrale Saargebied, dat beheerscht wordt door
de belangrijke stad Saarbrücken.
Eerst was melding gemaakt van de bezetting
van het Warndtbosch, hetgeen de eerste be
langrijkste krijgsverrichting was van de Fransche
voorposten. Vervolgens ontstond de beweging
voorwaarts langs den linkeroever van de
Blies, van Sarreguemines tot Hornbach, over
een front van ongeveer twintig kilometer. Ver
volgens ontstonden gevechten, die zich afspeel
den in het grensgebied tusschen Sierck en het
Duitsche dorp Perl, en waar Ce Duitsche aflei-
dingsaanval werd opgehouden door de Fransche
troepen, die op hun beurt een tegenaanval on
dernamen en Duitsch gebied binnendrongen.
Tenslotte ontstond een groote tegenaanval onder
de hoede van zwaar geschutvuur, Coor de Duit
schers ontketend op Ce stellingen, welke de
Fransche troepen bezet houden aan de rivier
Niêd, terwijl de zware Duitsche artillerie voort
ging het Fransche front te bestoken op de
hoogten, welke het Saardal ten Zuiden van
Saarbrücken beheerschen. De strijd in het ge
bied van Ce Niêd speelt zich af op den rechter-
over van dezen stroom. De vijand had er groot
belang bij den Franschen opmarsch in deze
streek tegen te houden, alvorens ae rand van
het plateau bereikt was. Daartoe maakte hij van
aanzienlijke middelen gebruik, maar zijn tegen
aanval is reeds spoedig na het begin vast-
geloopen.
Havas meldt, Cat de algemeene mobilisatie in
het geheele Fransche rijk thans bijna voltooid
is. Het ministerie van Koloniën heeft een com
muniqué uitgegeven, waarin het volgende ge
zegd wordt: Zonder cijfers te geven kan men
zeggen, dat het aantal onaer de wapenen ge
roepen mannen in al onze bezittingen nu reeds
aanzienlek hooger is dan de effectieven, welke
wij gerecruteerd hebben gedurende den geheelen
oorlog van 1914 tot 1918.
Op initiatief van Z K. H. Prins
Bernhard en in overleg met den
opperbevelhebber van Land- en
Zeemacht zal worden ingesteld een
centrale raad van advies inzake de
ontwikkeling en de ontspanning
van gemobiliseerde mihiairen, onder
voorzitterschap van jhr. ir. O. C.
A. van Lidth de Jeudc.
Omtrent samenstelling en taak
van dezen raad zullen spoedig
nadere mededeelingen volgen. In af
wachting daarvan komt het ge-
wenscht voor, dat de zich reeds ge
vormd hebbende plaatselijke en ge
westelijke comité s nog geen uitvoe
ring geven aan bestaande plannen,
teneinde in deze materie zooveel
mogelijk eenheid van werkwijze te
verkrijgen.
NEW YORK, 16 Sept. (Havas) Herbert Hoo
ver, de oud-president der Vereenigde Staten,
heeft de instelling voorgesteld van een commis
sie in ieder neutraal land in Noord-Europa voor
de „waarneming en verslaguitbrenging" van oor
logsfeiten, welke Betrekking nebben op de Bur
gerbevolkingen. Hoover voegde Hieraan toe. dat
de oorlogvoerende naties aan de agenten dezer
commissie vergunning zouden kunnen geven zich
vrij binnen de grenzen te bewegen. „Het doei
dezer commissie zou zijn door tusschenkomst
van agenten te oepalen. of en wanneer aange
gane verplichtingen geen oorlog te voeren tegen
onschuldige mannen, vrouwen en kinderen op
zettelijk worden geschonden Hoover stelt voor
dat de commissie wordt georganiseerd door
Zweden, Noorwegen. Denemarken. Finland. N e-
d e r 1 a n d en België Hij gelooft, dat de oorlog
voerende naties net voorstel zullen aannemen
en dat de neutrale naties haar steun zullen wil
len verleenen.
Indrukken over de sluiting van wapen
stilstand tusschen Japan en de Sovjet-
Unie.
De Duitschers moesten volgens het Fran
sche legerbericht verscheidene dorpen
aan het Westfront prijsgeven.
Ernstige ontploffing op den Franschen
mijnenlegger „Pluton".
Het Duitsche schip de Bremen zou de
Noord-Russische haven Moermansk zijn
binnengeloopen.
De Poolsche regeering zou zich in de om
geving van Lemberg bevinden.
Graalbeweging in Duitschland verboden.
Werkloosheid in de tweede helft van
Augustus afgenomen.
Tewaterlating van Hr. Ms. flottieljeleider
„Jacob van Heemskerck".
Luchtlijn AmsterdamBrussel wordt 20
September heropend.
Beurs van New-York: stemming gemak
kelijk.
VATICAANSTAD, 16 Sept. (Havas). In een
schrijven aan Kardinaal Granito di Belmonte.
in antwoord op het adres van hulde, dat de
deken van het Heilig College van Kardinalen
den Paus heeft doen toekomen, verklaan Z. H.
de Paus o.a., dat het gebaar van het H. Col
lege hem de grootste voldoening heeft verschaft.
Voorts zegt de Paus met genoegen vernomen
te hebben van den Kardinaal, da! de leden van
het H. College met de grootste belangstelling
de vredesbemoeiingen van den Paus gevolgd
hebben, welke bemoeiingen doo- hun vurig ge
bed ondersteund zijn.
Aan het einde van Zijn schrijven zegt de
Paus te wenschen. dat de hoop op vrede, welke
zijn medewerkers uitspreken, met Gods hulp
spoedig volledig zal worden vervuld.
BERN, 16 Sept, (Havas) Volgens de „Frank
furter Zeitung" heeft de Duitsche rijksminis
ter van Arbeid een verordening uitgevaardigd,
waarbij de arbeidsvoorwaarden voor vrouwen
verscherpt worden .Voortaan zullen jonge vrou
wen en meisjes vanaf zestien jaar genoodzaakt
kunnen worden te werken tot een maximum
van tien uur per dag en zes en vijftig uur per
week.
ROME, 16 Sept. (Stefani) Ingevolge ge
wijzigde omstandigheden in het treinverkeer
zullen met ingang van neden en Zondag de
Duitsche lijnen via den Brenner Hersteld wor
den. Verscheidene passagierstreinen tusschen
München en Venetië en vice-versa en tusschen
Rome en München en vice-versa zullen weer
gaan rijden.
