Wederom rouw bij onze Marine
JAN VAN GELDER" DOOR
EEN MIJN GETROFFEN
Britsch stoomschip vaart
Hr. Ms. Z7 aan
Drie dooden en zes gewonden, terwijl
nog drie opvarenden worden
vermist
Graaf Ciano bij
Hitier
Een kalme nacht
Saradjogloe weer
op het Kremlin
Het nieuws van heden
„SINT PETRUS"
Oen Helder
onder den indruk
diep
De droeve lijst van de
slachtoffers
Het werd naar Hoek van Holland opgebracht, doch
later vrijgegeven
Een langdurig onderhoud
OOK LETLAND DOOR
MOSKOU BEDREIGD?
Het West front
WIL HITLER AFTREDEN?
VOOR SLECHTS Va CENT
HERSTEL van Uw HAARGROEI
POOLSCHE TEGENSTAND
GEBROKEN
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
MAANDAG 2 OCTOBER 1939 - AVONDBLAD
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
N.V. VERZEKERING MAATSCHAPPIJ
Levensverzekering - Studieverzekering
Lijfrente
Collectieve Pensioenverzekering
99
De Regeeringspersdienst meldt:
Zondagmiddag omstreeks half drie heeft bij mijnen werkzaam
heden nabij Terschelling door het springen van een mijn een treurig
ongeluk plaats gehad. De Koninklijke Marine betreurt drie dooden,
den korporaal-konstabel Grootjans, den matroos eerste klasse Bim-
mel en den korporaal-machinist Kruisland. Vermist worden de luite
nant ter zee derde klasse der Koninklijke Marine-reserve Donker,
schipper Leenders en majoor-machinist Strous.
Er zijn twee zwaar gewonden, n.l. de kwartiermeester van
Eyk en de aspirant-kwartiermeester Arends. Verder zijn vier ma-
nneschepehngen licht gewond.
Het schip waarop de betrokkenen dienden, H. Ms. mijnen
veger Jan van Gelder, is beschadigd en is te West-Terschelling bin
nengebracht.
De onmiddellijk na het bekend worden van de ramp in Den
Helder gereed gehouden vliegtuigen met geneeskundig personeel
behoefden met op te stijgen, daar ter plaatse voldoende genees
kundige hulp aanwezig was.
Bij de ontploffing zijn gedood: de
matroos le lel. J. Bimmel, gehuwd,
afkomstig uit Vlissingen, en de kor-
poraal-constabel C. Goortjans, ge
huwd en afkomstig uit Souburg. De
korporaal-machinist J. A. Kruis
land, ongehuwd, bezweek later aan
zijn verwondingen.
Vermist worden de luitenant-ter -
zee 3e kl. van de marine-reserve W.
J. C. Donker, gehuwd en afkomstig
uit Bloemendaal, stuurman bij de
groote vaart; de schipper B. Leen
ders, eveneens gehuwd en afkom
stig uit Souburg (Zeeland), en de
majoor-machinist K. Strous, ge
huwd en afkomstig uit Vlissingen.
Zwaar gewond zijn de kwartier
meester L. van Eyk uit Den Helder
3n de adspirant-kwartiermeester-
zeemilicien F. F. A. Arends uit Dor
drecht.
Zeer licht getoond zijn de matro
zen 3e kl. K. Akershoek uit Ou-
dorp en A. J. Stam uit Den Helder;
de stoker 3e kl. G. Eykelhoff uit
Delft en de matroos-zeemilicien C.
Dorst uit Paramaribo.
Dijkvak Lemmer-Urk
Dinsdag dicht
De dochter van Primo de Rivera heeft als lid van den Nationalen Raad
Spanje voor generalissimus Franco den eed van trouw afgelegd
van
De ramp van den Nederlandschen mijnenveger Jan van Gelder heeft verschil
lenden opvarenden het leven gekost. Een foto van den mijnenveger, waarmede het
droeve ongeluk gebeurde
Ciano weer uit Berlijn
vertrokken
Dezelfde verdragen als
met Estland
Volgens Engelsch blad zou hij zich
ten gunste van Goering willen
terugtrekken
BERUCHT INBREKER
ONTVLUCHT
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG 22024
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
MALIEBAAN 50 UTRECHT
N
Nauwelijks zijn de bloemen van de talrijke
kransen aan den voet van het monument „Voor
hen, die vielen" verwelkt, bloemen, die een ee-
biedige hulde waren aan de dertig slachtoffers
van de mijnramp, die op 9 September den mijnen
veger „Willem van Ewijck" trof, of wederom werd
Hr. Ms. Koninklijke Marine en met haar een
zestal gezinnen van Mairnemenschen in rouw
gedompeld.
Wederom was het een mijn, die een mijnen
veger het schip welks bestemming is het op
ruimen van mijnen met den ondergang be-
örigde. Hoewel het verlies van zes der opvaren
den betreurd wordt en twee der opvarenden
zwaar gewond werden, heeft deze tweede Marine
ramp van de Mobilisatie-1939 niet zoo'n ontzet-
tenden omvang als die van de Willem van
Ewijck.
De eerste geruchten, die in Den Helder de
ronde deden, waren dat een mijnenveger met
Wan en muis was vergaan; later ging het ge
rucht, dat er tien dooden zouden zijn. Gelukkig
bleek het aantal slachtoffers tot acht beperkt,
Waarvan drie dooden, drie vermisten en twee
zwaar-gewonden; verder zijn verschillende van
de opvarenden licht-gewond.
Als een loopend vuurtje verspreidde het
ontzettende nieuws zich door de stad, waar
het bekend 'verd op een tijdstip, dat zich
velen op straat bevinden. Het is wel een
bizarre omstandigheid, dat terwijl duizenden
zich opmaakten om den wedstrijd tusschen
de twee groote plaatselijke voetbalclubs bij te
wonen, daar ginder bij de Noordervaart, ten
Zuiden van Terschelling wederom een Ma
rine-ramp zich afspeelde aan boord van een
mijnenveger, waarvan een der opvarenden ais
speler in een der elftallen stond ingeschre
ven, doch die wegens het vervullen van
hoogere plichten niet op het groene veld
verscheen; hij moest werken op het mijnen
veld, op een woeste zee, waarover de
krachtige Noord-Wester stormde.
Om half twee voltrok zich het rampspoedig
gebeuren en zij, die kort daarna aan de Buiten
haven waren, zagen al spoedig, dat er iets aan
de hand was. Er werden scheepjes uitgezonden
met koffers en dekens en verplegingsmateriaal,
terwijl ook verplegend personeel werd uitgezon
den.
Men zei, dat het maar een oefening betrof,
doch spoedig achterhaalde de waarheid deze
mededeeling. Verplegend personeel werd van het
voetbalterrein weggehaald en op de vraag: „Wat
is er gaande", kregen we te hooren, dat er weer
iets op zee gebeurd was.
Bij het havenhoofd verzamelden zich de
nieuwsgierigen; marine-menschen keken met
ernstige gezichten, doch waren zwijgzaam.
De Chef-Staf der Kon. Marine, de kapt. ter
Zee J. G. van den Berg, bevestigde ons het
schrikkelijke nieuws; er was een mijnenveger,
de Jan van Gelder, commandant was luit. ter
zee 1ste klasse G. Y. C. Praser, door een mijn
getroffen; het aantal dooden was gelukkig niet
zoo groot, als bij de ramp van de Van Ewijck.
Van andere zijde vernamen wij, dat het schip
aan de achterzijde geraakt was en neg drij
vende was; het zou te West-Terschelling worden
binnengebracht.
Het schip is aan de achterzijde getroffen;
vermoedelijk is een der schroeven met een
onder de wateroppervlakte liggende mijn in
aanraking gekomen, waardoor een explosie
volgde; het achterschip werd totaal uit el
kaar geslagen; de hoop, dat de drie ver
misten, de schipper B. Leenders, de majoor
machinist K. Strous en de luitenant ter zee
3de klas der K.M. Reserve, die zich tijdens
de ontploffing op het achterdek bevonden,
zullen worden teruggevonden, kan gevoeglijk
worden opgegeven.
Het feit, dat het schip aan de achter
zijde geraakt was en niet midscheeps, zooals
de Willem van Ewijck, maakte het aanne
melijk, dat het aantal slachtoffers gering
was; een gelukkige omstandigheid was ook,
dat het'schip drijvende was gebleven, dank
zij den waterdichten schotten, waarmee het
schip voorzien was. Overigens konden we
omtrent de toedracht van het ongeval slechts
gissingen maken.
De mijnenverger „Jan van Gelder" behoorde,
evenals de „Willem van Ewijck", tot de serie
van acht mijnenvegers, welke in de afgeloopen
twee jaar zijn gebouwd en waarvan er vier in
Nederlandsch Indië zijn gestationneerd.
De „Jan van Gelder" is gebouwd bij de werf
Gusto te Schiedam en op 13 September 1937
in j dienst gesteld. Het schip is bewapend met
eew kanon en heeft een machinevermogen van
zestienhonderd p.k.
De groep belangstellenden aan de Buitenhaven
groeide steeds aan. De gemeentepolitic begon
om half zeven het terrein bij den aanlegsteiger
te ontruimen en al spoedig kwam de gewapende
Marine-macht haar assisteeren; het publiek
werd op een eerbiedigen afstand teruggedrongen
en de weg van den aanlegsteiger naar het
Marine-Hospitaal werd vrij gehouden. Dokters
van de Marine reden aan en begaven zich naar
het hospitaal.
Het werd zonsondergang; een signaal weer
klonk vanaf het Wachtschip, het signaal van
de vlaggenparade; aan boord van alle schepen
werd de vlag neergehaald en alles wat een uni
form droeg, bracht een eeresaluut aan ons na
tionaal dundoek.
Het was tevens een eerste saluut aan de na
gedachtenis van de slachtoffers van de Jan
van Gelder.
De avond daalde spoedig bij de grauwe lucht,
waaronder zich al spoedig de lichten van de
schepen, van den kruiser Sumatra, van het
Wachtschip aan de Buitenhaven, van de Wil
lem van der Zaan, die op de reede lag, aftee-
kenden-
Een snelle marine-sloep kwam het havengat
binnenvaren; zij bracht doktoren en andere
officieren vanaf de plaats des onheils. In een
taxi reden zij spoedig weg.
Het was kwart over 7, dat de lichten van
den mijnenveger, die den droeven last binnen
bracht, zichtbaar werden voor de haven;
het groote licht in den mast, 't roode bak
boord- en het groene stuurboordlïcht. Het
was de Abraham van der Hulst, in het
duister was de weggeschilderde naam niet
meer te lezen.
Langzaam stoomde de mijnenveger de ha
ven binnen; een golf van ontroering voer
door de massa langs de kade; het was sttl,
alleen de koude Noord-wester gierde door
de grauwe donkerende lucht. De zware an
kerketting ratelde; het anker werd neerge
laten, om het schip gelegenheid te geven, op
zijn anker te draaien, zoodat het aan bak
boord tegen den aanlegsteiger kwam te lig
gen, daar waar drie zieken-auto's met ver
plegend personeel van het Hospitaal gereed
stonden, om de slachtoffers te ontvangen.
Aan boord van den mijnenveger werden sterke
lampen ontstoken, daar, waar men toegang
heeft tot de vertrekken in het onderschip.
Een beweeg van wit-gekleede verplegers in
het zwarte duister; zij gingen aan boord en
met brancards werden de zwaargewonden en
de dooden naar de ziekentransportauto's gedra
gen, die direct langzaam wegreden naar het
Hospitaal, waar men alles vt>or de ontvangst
Het Weeriiiiiiiij|iiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiniii|
VERWACHTING geldig van hedenavond
tot morgenavond ongeveer 19 uur:
VOOR HET GEHEELE LAND:
Helder en koud, overdag gedeeltelijk be-
S wolkt, overwegend droog, zelfde tempera-
tuur als vandaag, zwakke tot matige
EE Noordoostelijke tot Oostelijke wind.
Zon op 7.onder 18.38. Licht op 19.08
Maan op 20.24 onder 11.06. 6 October
L. K.
der zwaar-gewonden in gereedheid had ge
bracht.
In twee groote Marinebussen werden de
lichtgewonden en de andere opvarenden naar
het Koninklijk Instituut van de Marine ver
voerd.
Een zwarte avond, een avond van rouw
daalde over de Marinehaven. Het talrijke pu
bliek, dat van de droeve aankomst getuige was,
ging in gedrukte stemming stadwaarts.
H.M. de Koningin heeft den opperbevel
hebber van land- en zeemacht opgedragen
aan de nagelaten betrekkingen van de bij
de ramp van Hr. Ms. Jan van Gelder om
gekomenen Haar deelneming te betuigen en
tevens te informeeren naar den toestand
van de gewonde slachtoffers van die ramp.
Naar wij vernemen zal, de weersomstan
digheden voorbehouden, het laatste sluit
gat in het dijkvak LemmerUrk morgen,
Dinsdag, worden gesloten, waarmee Urk
dan zal hebben opgehouden een eiland te
zijn.
De regeeringspersdienst meldt:
Hedennacht heeft het Britsche stoom
schip Lindisfarne van 1000 ton bij het
uitloopen van den Nieuwen Waterweg
het Nederlandsche buitenbewakings-
vaartuig Hr. Ms. Z 7 aangevaren.
Het Britsche schip gaf pas na her
haalde sommatie met een scherp schot
gevolg aan het sein tot stoppen. Het
schip werd daarna door Hr. Ms. Z 7 op
gebracht naar Hoek van Holland voor
onderzoek en opmaken van proces-ver
baal van aanvaring en wegens het niet-
voldoen aan een sommatie door een Ne
derlandsch oorlogsschip binnen de Ne
derlandsche territoriale wateren.
Het schip is om 2 uur in den ochtend
vrijgegeven en heeft de reis vervolgd.
Hr. Ms. Z 7 heeft bij de aanvaring
geen waarneembare schade opgeloopen.
fffflWlW
BERLIJN, 1 Oct. (D. N. B.) Hitier heeft
vanmiddag te 18.30 uur den Italiaanschen
minister van Buitenlandsche Zaken, graaf
Ciano, ontvangen en een onderhoud van
eenige uren met hem gehad, in het bijzijn
van den Duitschen minister van Buiten
landsche Zaken, von Ribbentrop.
Kort na aankomst had Ciano met von Rib
bentrop een onderhoud op het ministerie van
Buitenlandsche Zaken gehad. Des avonds bood
von Ribbentrop ter eere van den gast een maal
tijd in intiemen kring in zijn huis te Dahlem
aan.
De besprekingen zullen Maandag voortgezet
worden. Men verwacht dat Ciano Maandag
avond of Dinsdagochtend weer uit Berlijn naar
Rome vertrekt.
In verband met den nieuwen toestand, welke
ontstaan is door de Duitsch-Russische overeen
komsten, wijst de Berlijnsche correspondent
van het Hamburger Fremdenblatt op de betee-
kenis van het bezoek van den Italiaanschen
minister van Buitenlandsche Zaken, graaf Cia
no, aan Berlijn, waar hij reeds herhaaldelijk
en bij zeer belangrijke gelegenheden vertoefde.
De vriendschap, zoo schrijft het blad, van de
beide mogendheden aan deze en gene zijde van
de Alpen is ook in deze. aan beslissingen zoo
rijke dagen gebleken. Die vriendschap is een
factor, waarmede de Westelijke mogendheden
altijd rekening moeten houden. De groote be-
tf.ekenis van het Italiaansche bezoek blijkt uit
de bijzondere hedendaagsche situatie. Telkens
wanneer keerpunten in de ontwikkeling ont
staan, heeft Europa Duitschland en Italië ge
meenschappelijk aan de conferentietafel ge
zien. Zoo is het ook dezen keer. Beide mogend
heden zullen in de komende dagen zich hun
marschrichting duidelijk voor oogen stellen,
zooals zij deze naast elkaar denken 4n te slaan.
De Italiaansche minister van Buitenland
sche Zaken, graaf Ciano, is vanmiddag weer
naar Rome vertrokken.
Bij het vertrek waren o-m. aanwezig Rijks
minister van Buitenlandsche Zaken von Rib
bentrop en vooraanstaande personen uit
staat, weermacht en partij.
RIGA, 1 Oct. (D. N. B.) Naar officieel wordt
medegedeeld, is het kabinet vanmiddag onder
voorzitterschap van president Ulmanis in bui
tengewone zitting bijeengekomen. Nadat de mi
nister van Buitenlandsche Zaken rapport had
uitgebracht over de te Moskou gesloten ver-
dragèn tusschen de Sovjet Unie en Estland
en tusschen de Sovjet Unie en Duitschland,
kwam men tot de conclusie, dat deze verdragen
zoo verstrekkende veranderingen in den poli-
tieken toestand van Oost-Europa hebben ge
bracht, dat ook Letland zich genoopt ziet tot
een onderzoek zijner betrekkingen op buiten-
landsch politiek gebied. In de eerste plaats moet
gestreefd worden naar een aanvullende ophel
dering der Letlandsche betrekkingen met ae
Sovjet-Unie.
Met dit doel heeft de regeering den mi
nister van Buitenlandsche Zaken, Munters,
opgedragen, zich onverwijld naar Moskou
te begeven, om zich in directe verbinding
met de Sovjetregeering te stellen. Munters
zal reeds morgen van Riga vertrekken.
Volgens Stefani heeft radio-Moskou mede
gedeeld, dat de Sovjet-Unie binnenkort Finland
en Letland zal voorstellen, verdragen met Rus
land te sluiten, analoog aan het Russisch-Est-
iandsche pact.
PARIJS, 2 Oct. (Havas). Het legerbericht
van den echtend van 2 October luidt: Een
betrekkelijk kalme nacht. Op verschillende
deelen van het front overvallen en troepen
in hinderlaag.
LONDEN, 2 Oct. (Havas). Volgens den
politieken correspondent van de „Daily
Mirror" zou Hitier In zijn a.s. „vredesrede"
in den Rijksdag kunnen aanbieden af te
treden ten gunste van Goering, indien
Frankrijk en Engeland op dc vredesaanbie-
dingen zouden ingaan.
Hitier zou verklaren Groot-Duitschland te
hebben gegrondvest en zich voortaan te zul
len gaan wijden aan kunst en letteren.
MOSKOU, 1 Oct. (Reuter). De Volks
commissaris van Buitenlandsche Zaken,
Molotof, heeft den Turkschen minister van
Buitenlandsche Zaken, Saradjogloe, uitge-
noodigd, vanavond zes uur op het Kremlin
te komen, om de RussischTurksche be
sprekingen voort te zetten.
Buitenlandsche waarnemers te Moskou, al
dus Reuter, zijn van oordeel, dat Saradjogloe
vandaag het antwoord van de Sovjet-regeering
heeft ontvangen op zijn bij de eerste audiën
tie overhandigde voorstel, waarin hij er op
gewezen moet hebben, dat het Russisch
Turksche pact niet in strijd zou zijn met de
verplichtingen van Turkije jegens FVankrijk
en Engeland.
BATAVIA, 2 Oct. (Aneta). De beruchte
Europeesche inbreker H. uit Bandoeng, die bin
nenkort voor den Raad van Justitie zou te
rechtstaan, is Zaterdagmiddag door onacht
zaamheid van een hoofdagent uit de C. B. Z.
ontvlucht, toen hij voor een medische behan
deling daarheen was gébracht.
DE MIJNENVEGER „JAN VAN GEL
DER" ACHTERSCHEEPS DOOR EEN
MIJN GETROFFEN. DRIE DOODEN,
DRIE VERMISTEN EN ZES GEWON
DEN.
Churchill over de resultaten van een
maand oorlog.
De Turksche minister van Buitenl. Zaken
Saradjogloe confereert met Molotof.
Graaf Ciano heeft een langdurig onder
houd met Hitier.
De legerberichten maken melding van
het neerhalen van een aantal vliegtuigen.
Ook Letland voelt de dreiging van Rus
land; minister Munters naar Moskou.
Duitschlands antwoord op het Britsche
blauwboek.
De Polen op Hela staken den strijd.
Het Deensche schip Vendia getorpedeerd
Benoemingen in het bisdom Haarlem.
Hr. Ms. Z 7 binnen de territoriale wate
ren door een Britsch stoomschip aan®»-
varen.
Kindermoord te Vlaardingen.
De N.S.B.-er Rost van Tonningen in
hooger beroep wegens beleediging ver
oordeeld tot f 150 boete.
noodig om deze annonce uitgeknipt in open
envelop als drukwerk aan ons op te zenden,
ontvangt IJ uitvoerige brochures over het
Vermeldt Uw naam en adres op de achterzyde
(V.K.P.) der enveloppe en adresseert aan:
Dr.H. Nanning's Pharm. Fabr. N.V., Den Haag
BERLIJN, 2 Oct. (D.N.B.). Het opperbevel
van de weermacht maakt bekend:
Gisterochtend zijn de eerste Duitsche troepen
zonder incidenten Warschau binnengerukt. De
bezetting van Praga werd gisteren geëindigd.
Het laatste steunpunt van e'en Poolschen tegen
stand, het versterkte schiereiland Hela, heeft
zich gisteren onvoorwaardelijk overgegeven, nog
voor de door leger en oorlogsmarine gemeen
schappelijk voorbereide aanval werd ten uit
voer gelegd.
De bezetting van 52 officieren, waaronder de
chef van de Poolsche vloot, schout-bij-nacht Von
Unruh, en 4000 man hebben vanochtend de wa
penen neergelegd.
In het Westen slechts plaatselijke activiteit
van artillerie en verkenners. Ten Oosten van
Paderbom werc.' een Britsch verkenningstoestel
omlaag geschoten.
INo i v uu l m miinimi IJ i 11 i i j t i é/y)
Stand op Maandag 1 uur n.m.: 753.8
Vorige stand: 753.1
