Hitler-vrede wil slechts
veroveringen vastleggen
Groote activiteit in
het Westen
Evacuatie van
Helsinki
I „PROTECTOR" I
Wat gebeurt
met Estland?
Duitschland zai zoo noodig
zeker doorvechten"
De arrestatie der Duitsche
vluchtelingen
„Wij zullen voortgaan te strijden om
definitieve garantie voor veilig
heid te verkrijgen
De nederlaag der
communisten
Het nieuws van heden
Krachtige taal van
Hitier te Berlijn
Daladier over den oorlog
Parijs bericht:
Het is beter dit thans rustig
te doen, dan later overhaast
Regeering afgetreden en
opperbevelhebber naar
Moskou
r
HET NOORDZEEGEVECHT
BUSCHAUFFEUR KREEG
ARGWAAN
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
K^REAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
WOENSDAG It OCTOBER 1939 - OCHTENDBLAD
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
^•25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
Der kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 22039
Frankrijk één met Engeland
Hef oorlogsdoel
Hitler's Rijksdagrede
99
Het lot van Polen
Verscheidene vrij heftige Duitsche
aanvallen werden afgeslagen
Engelschen verlaten Finland
Het Weeriiiiiiiiiiiiniiiiiniiiimniiiiiiiiiiiiiiiiiin,^
INBRAAK-VERZEKERING
Ir. W. H. van Leeuwen volgt den heer
C. Zaalberg op als voorzitter van den
Nijverheidsraad.
Enorme hoeveelheden geschut van zwaar
}cen, die, reeds in de versterkingen
'eri licht kaliber zijn gevoegd bij de stuk
der Maginot-linie stonden opgesteld.
,,Geef ons ongestoorde
Ie vensruimte'
Hitier spreekt
Bereidheid tot vrede
Meer humor
Volgens de Duitsche lezing werden
Britsche kruisers getroffen
Litausch—Russisch
verdrag vrijwel gereed
Het controlesysteem in de grens
streek werkte uitstekend
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag één 65 cent
per regel Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Parijs, 10 Oct. (Havas). In zijn aangekon-
8de rede heeft minister-president Daladier
^edenavond gezegd
"Wij zijn in Oorlog en gij zult begrijpen, dat
'«Wijgen noodzakelijk is voor het succes van
^dze militaire operaties. Ik weet, dat gij de
_-ersten zult zijn om gevaarlijke indiscreties te
«oordeelen. Verder denkt gij met reden, en
li t n roerend met u eens, dat het natuur -
en wettig is wanneer gij ingelicht wordt
e^er het algemeen optreden van de regeering
d over de gedachten en besluiten, welke haar
Jn ingegeven door de internationale politieke
®edeurtenissen. Vooral hierover wensch ik u
ahdaa;» te spreken.
Sedert een maand rukken onze soldaten
Voorwaarts op vijandig gebied. In de lucht
Vermenigvuldigen onze vliegers de bewij-
>,en van hun moed. Op zee verzekeren onze
jatrozen de vrije verbinding tusschen
Pfankrijk en zijn Imperium, verjagen zij de
Vijandelijke onderzeeërs en hebben zij hon
derdduizenden tonnen grondstoffen, be
stemd voor Duitschland, in beslag genomen,
ingeland en Frankrijk zijn meester op den
Dceaan en gij weet, dat zij die de zee be-
oeerschen steeds de overwinning hebben
°ehaald.
tot
®h§eland heeft zich evenwel niet bepaald
ons den steun van zijn vloot te geven, het
i'eeft zich niet beperkt tot vliegers naar ons
r°ht te zenden, die iederen dag talrijker wor-
deb en die voortdurend bewijzen afleggen van
bekwaamheid en moed. Het heeft aan
''ankrijk ook snel zijn bloeiende jeugd en
tachtig materiaal gezonden.
^ten heeft mij onlangs gezegd, dat op het
°°genblik, waarop de Duitsche radio haar ver-
®eefsche pogingen voortzette om Frankrijk van
jbgeland los te scheuren en herhaalde, dat
ingeland oorlog wilde voeren met Franscb
b'oed, de stem van den verrader te Stuttgart
erd overstemd door het ononderbroken ge-
°nk van de motoren der convooien, die de sol
den en kanonnen van het Britsche leger naar
onze grenzen brachten. Zoo is de propaganda
an de feiten sterker dan die van de leugen.
Zoo is het ook in ons nationale leven, zooals
zonder twijfel zelf reeds zult hebben gecon-
JAteerd. Ook daar vernietigen de gebeurtenis-
~bn talrijke andere pogingen van de vijandelijke
Propaganda. Eenige weken geleden stelden de
ommunistische leiders zich aan u voor als ver-
oede patriotten. Om te hooren waren het
louwe Jacobijnen; zij hadden geen woorden, die
nard genoeg waren en beleedigend genoeg om
be vredelievende pogingen van de regeering te
etreuren. In vergaderingen zeiden zij, dat zij
P het punt stonden ten strijde te trekken te-
®en Hitier en zijn legers voor de vrijheid en het
Taderland.
Het is evenwel voldoende geweest, dat de
olsjewisten het in hun belang achtten, zich
biet de nazi's te verstaan en samen Polen te
erdeelen, en deze zoogenaamde nieuwe Jaco-
iinen dringen aan op een vrede van verraad.
Het is de zaak van de dictatoren, dat zij de
Communistische arbeiders vermoordden en la-
J;reen overeenkomst sluiten met hun leiders.
I"j Franschen evenwel zullen er nooit aan
benken de Fransche arbeiders, welke ook hun
Politieke overtuiging moge zijn, te verwarren
biet de mannen, die hen wilden misleiden en
erraden, en doen een beroep op de eenheid
ber natie, waardoor nogmaals het gevaar za,
borden overwonnen.
Wij strijden niet voor onzen grond en onze
haardsteden alleen, doch ook voor de bescha-
'ing, welke verder gaat dan onze grenzen en
"'elke van ons heeft gemaakt, wat wij zijn: vrije
an waardige wezens, die eerbied hebben voor
bhn naaste, die in staat zijn hun woord te hou
den en getrouw te zijn aan de groote cultureele
lraditie van het Westen.
Noch Frankrijk noch Engeland is ten
strijde getrokken voor een soort ideologi-
schen kruistocht, noch Frankrijk nbch
Engeland is ten strijde getrokken in een
lust van verovering. Zij waren verplicht te
strijden, omdat Duitschland wenschte zijn
overheersching op te leggen aan Europa.
Wie zal thans gelooven dat het ging om
Öanzig en den Corridor, of het lot van de
Duitsche minderheid? Duitschland heeft
bewezen, dat het ofwel Polen door list
Wilde overwinnen, ofwel te vuur en te
zwaard wilde neerslaan. Na Oostenrijk
Tsjecho-Slowakije. Na Tsjecho-Slowakije
Holen. Dit waren alle etappes op den weg,
Welke Frankrijk en Europa zou hebben
geleid tot de hardste dienstbaarheid.
Ik weet wel, dat men u thans spreekt over
Trede, den Duitschen vrede, vrede welke ver
overingen door list of geweld erkent en welke
hiet zou verhinderen nieuwe veroveringen voor
te bereiden.
Hoe kan men de laatste rede in den Rijks
dag samenvatten?
Op deze wijze: „Ik heb Polen vernietigd,
ik ben voldaan. Laten wjj den strijd staken.
Laten wij een conferentie beleggen om mijn
veroveringen vast te leggen en den vrede te
organiseeren."
Het ongeluk is, dat {nen deze taal reeds heeft
gehoord. Na de annexatie van Oostenrijk heeft
Duitschland gezegd: „Ik heb Oostenrijk geno
men, ik vraag niets meer." Enkele maanden
later eischte het de Sudeten op en de leider
van Duitschland zeide te München tot ons, dat
wanneer deze eisch voldaan zou zijn, hij niets
meer zou vragen. Enkele maanden later maak
te Duitschland zich meester van geheel Tsje
cho-Slowakije. In den Rijksdag zeide men toen
tot de wereld: „Duitschland vraagt niets
meer". Na de verplettering van Polen is de
zelfde verzekering gegeven met niets anders.
Zeker, wij hebben steeds een opreclite
samenwerking gewendbht tusschen de volken
en wenschen deze nog, doch wij zijn vast
besloten ons niet te onderwerpen aan „dic
taten" van geweld. Wij hebben de wapenen
opgenomen tegen den aanval, wij zullen ze
eerst neerleggen, wanneer wij zekere garan
ties hebben voor de veiligheid, een veilig
heid, welke niet elke zes maanden in gevaar
wordt gebracht.
Hoe kan deze voortdurende veiligheid voor
ons en de wereld bestaan, indien een land door
geweld van de kaart van Europa is verwijderd?
Welk volk kan zich ooit beschermd voelen tegen
een aanval, indien het zoo iedere zes maanden
tegenwoordig is bij de annexatie of de ver
deelingniettegenstaande het gegeven woord
van een ander volk, dat eveneens het recht had
onafhankelijk te leven?
Men heeft gezegd, dat het lot van Polen
slechts twee mogendheden aangaat.
Wij antwoorden hierop, dat het ook anderen
aangaat, in het bijzonder den Polen. Men kan
een kaart van Europa teekenen, zonder rekening
te houden met al cJeze levende werkelijkheden,
welke de volken zijn, noch met hun tradities
of behoeften. Wij antwoorden, dat op deze wijze
Europa wordt gevoerd naar de revoluties en de
oorlogen, welke het gedurende eeuwen in bloed
hebben doen bad'en.
Inidien meri werkelijk vrede wil, een
duurzamen vrede, moet men begrijpen dat
de veiligheid der naties slechts kan berusten
op wedërkeerige garanties, w.elke iedere ver
rassing uitsluiten en welke een wal opwer
pen tegen iedere poging tot overheersching.
Indien men werkelijk den vrede wenscht
en een duurzamen vrede, dan moet men
eindelijk begrijpen, dat de tijd voorbij is,
waarop territoriale veroveringen welzijn
brachten aan den veroveraar.
(Zie vervolg pag. 2)
PARIJS, 10 Oct. (Havas) Het
legerbericht van Dinsdagavond
luidt:
,,De vijandelijke verkenningsele
menten zijn zeer actief tusschen
Moezel en Saar. In deze streek heb
ben wij verscheidene aanvallen,
waarvan sommige met vrij belang
rijke effectieven gedaan werden, af
geslagen."
Zwitserland, bewaakt zijn grenzen. De natuurlijke gesteldheid van het landschap
vormt een bijna onoverkomelijken hinder/paal voor iederen aanval
ff
HELSINKI, 10 Oct. (D. N. B.) De Finschc
minister van Buitenlandschc Zaken, Kek-
koonen, heeft vanavond de bevolking van
Helsinki en Wiborg in een radiorede aan
gespoord, Woensdag en Donderdag a.s. de
steden vrijwillig zooveel mogelijk te ontrui
men. De regeering wil vermijden tot dwang
over te gaan.
De minister verklaarde dat de politieke toe
stand niet onrustiger of slechter is geworden,
doch het is beter thans de maatregelen rustig
uit te voeren, dan later overhaast.
Voor het evacueeren van de bevolking der
beide steden zullen met ingang van Woensdag
bijzondere treinen beschikbaar zijn. Dengene,
die niet buiten de stad bij familie onderdak
kan bekomen, zal door de regeering een plaats
worden aangegeven. Eigenaars van auto's, die
wegens gebrek aan benzine geen gebruik van
hun wagen mochten maken, hebben verlof ge
kregen de auto's in de beide komende dagen
te gebruiken voor de evacuatie.
Dinsdagavond wordt te Helsinki de eerste
oefening van de luchtbescherming gehouden.
De stad zal worden verduisterd.
Verder verneemt Reuter dat vele Engel
schen, die in Finland verblijf hielden, deze
week het land verlaten.
Betrokken tot zwaar bewolkt. Plaatselijk
H eenige lichte regen. Hier en daar mist, S
vooral in het Zuiden. Weinig verandering
in temperatuur. Zwakke tot matige,
Oostelijke tot Zuidelijke wind. |l
ilillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllilllllliliilllliiiiiiiiilliiiiiiii
I ONDERL. VERZEKERING-MIJ.
DAMRAK 60 AMSTERDAM-C.
Telef. 45014 en 45016
H Directie H. F. HEERKENS THIJSSEN
Uitsluitend voor: Kerken, Pastorieën.
Kloosters en Kerkelijke Instellingen
TALLINN, 10 Oct. (Reuter). De
Estlandsche regeering is afgetreden.
Maarschalk Worosjilof heeft den chef
van het Estlandsche leger, generaal Laidoner
uitgenoodigd een bezoek aan Moskou te
brengen. Generaal Laidoner heeft de uit-
noodiging aanvaard.
Er gaan volgens Reuter geruchten, dat de
nieuwe premier zal zijn professor Jueri Uluots,
de voorzitter van het Estlandsche parlement,
die thans in verband met de onderhandelingen
te Moskou vertoeft. Als toekomstig minister van
buitenlandsche zaken wordt genoemd professor
Ants Piip, ook lid der delegatie te Moskou. De
onderhandelingen met de Sovjet-regeering zijn
thans tot een bvredigend einde gebracht, zooals
thans te Tallin wordt medegedeeld.
Verder wordt uit Tallin bericht, dat Ilmar
Toenisson, de dertigjarige zoon van Jaan
Toenisson, den vroegeren Estlandschen pre
mier, bij een revolveraanslag door zes kogels
werd getroffen en gedood.
Daladier hield een radiorede.
Hitier spreekt te Berlijn voor het werk
der „Winterhilfe".
De Estlandsche regeering is afgetreden.
Vele Engelschen verlaten Finland.
De Finsche steden Helsinki en Wiborg
worden geëvacueerd.
De Franschen hebben in het Westen ver
scheidene vrij heftige Duitsche aanvallen
afgeslagen.
Radio-rede van oud-minister Romme
voor de actie „Naar de Nieuwe Gemeen
schap".
Wetsontwerp ingediend tot wijziging der
zee- en luchtvaartverzekeringswet 1939.
Beurs van New York: Oploopende koer
sen; slot goed prijshoudend.
BERLIJN, 10 Oct. (D.N.B.) De Führer
heeft vandaag in het Sportpalast een rede
gehouden tot opening van het werk der
„Winterhilfe" voor het seizoen 1939/1940.
Van te voren gaf minister Goebbels een over
zicht van het werk der winterhulp in 1938/39.
Dit heeft in totaal 535,3 millioen mark opgele
verd, tegen 417,1 millioen mark in het jaar daar
voor. In het begin was het werk der winterhulp
een strijd tegen den bestaanden nood van een
groot deel van het volk. Thans heeft het werk
der winterhulp ten doel dezen nood te voor
komen.
In den winter 1933/34 werden van iedere dui
zend inwoners van het rijk 143 geholpen door
het werk der winterhulp, in den winter 1938/39
is dit aantal gedaald tot 104 per duizend.
In den afgeloopen winter hebben zich 1.185.145
medewerkers beschikbaar gesteld voor de winter
hulp, waarvan slechts 0,9 procent een vergoeding
ontving. Door den oorlog zal de winterhulp in
het komende jaar voor een ongekende taak wor
den gesteld.
Hierna heeft Hitier een rede gehouden,
waarin hij onder meer zeide:
„Door den oproep, dien wij tot de bevol
king richten, willen wij haar een kijk geven
op den werkelijken noodtoestand, waarin vele
volksgenooten verkeeren. Nood is er altijd
geweest. Nog maar enkele dagen geleden heb
ik streken gezien, waar het gemiddelde
levenspeil ver ligt beneden het niveau, dat
wij als den grootsten nood beschouwen. Wan
neer wij de resultaten van onze sociale op
voeding der laatste jaren beschouwen, kan
niemand ons betwisten, dat de ingeslagen
weg tot succes geleid heeft.
Nu heeft het noodlot ons gedwongen ter be
scherming van ons rijk naar de wapenen te grij
pen. In enkele weken is de staat, die meende de
Duitsche belangen op de' meest brutale wijze te
kunnen bedreigen, neergeslagen, dank zij een
militaire verrichting, die eenig is in de geschie
denis, en dank zij den heldenmoed onzer sol
daten. Wat de toekomst brengt, weten wij niet.
Slechts over één ding hebben wij zekerheid: geen
macht ter wereld zal dit Duitschland nogmaals
kunnen overwinnen. Men zal ons overwinnen,
noch economisch vernietigen, noch naar den
geest murw maken. Men zal onder geen omstan
digheden meer een Duitsche capitulatie beleven.
Ik heb uiting gegeven aan onze bereidheid
tot vrede. Duitschland heeft tegen de weste
lijke tegenstanders in het geheel geen oor
logsmotief. Zij hebben voor belachelijke doel
einden oorlog ontketend. Duitschland is ech
ter vastbesloten, indien zijn bereidwilligheid
wordt afgewezen, den strijd te aanvaarden
en, hoe dan ook, door te strijden.
Noch de schrik van het oogenblik, noch de
aankondiging van den duur van dezen strijd zal
ons vermoeid of zelfs maar bang kunnen maken.
Vóór ons staat een eeuwig leven van ons volk.
Wat de rest van de wereld uitkiest, kan zij krij
gen. Ik heb eens een zeer moeilijken weg ge
kozen om Duitschland te doen verrijzen uit de
vernietiging, die het verdrag van Versailles op
legde. Sindsdien zijn twintig jaar verloopen. Het
rijk is machtiger dan ooit. De weg vóór ons kan
niet moeilijker zijn dan het pad, dat achter ons
ligt. Als wij niet versaagd hebben op den weg,
dien wij reeds afgelegd hebben, zullen wij te
minder versagen op den weg naar de toekomst.
De tijd, die voor ons ligt, zal eerst recht mede
helpen aan de versterking en de verdieping der
nationaal-socialistische volksgemeenschap. De
„Winterhilfe" in den oorlog is ditmaal tegelij
kertijd een hulparbeid voor het Roode Kruis.
Elkeen denke slechts aan de grootte van het ge
meenschappelijke offer en van het offer van de
genen, die zich voor hun volk hebben gegeven
en zich nog moeten geven.
Vergeleken met die opofferingen, zijn alle of
fers thuis niets. Zij kunnen echter er toe bij
dragen het bewustzijn van de onverbrekelijke
gemeenschap in ons volk te versterken. In deze
periode van arbeid voor de winterhulp moet al
les overtroffen worden, wat tot dusverre op dit
gebied tot stand gebracht is. Dat zal wellicht
ook een antwoord zijn op de domheid in andere
streken der wereld, waar men gelooft het Duit
sche volk van binnenuit tot ontbinding te kun
nen brengen. Wij zullen anderen respect voor
den binnenlandschen staatsvorm van andere
volken bijbrengen. Wat wij als gemeenschap moe
ten dulden daarvan kan de wereld overtuigd
zijn dat zullen wij dragen.
Het is te hopen, dat de anderen het even
zoo kunnen verdragen. De beslissing over
den oorlog ligt niet meer bij ons, maar bij
de rest der wereld. Wij hebben slechts het
besluit elke beslissing te aanvaarden en dan
uit te voeren tot de laatste consequentie.
Hoe krachtiger wij de offers op ons nemen,
die de oorlog kan vragen, met des te meer
zekerheid zullen wij den vrede bevechten
dien ons volk noodig heeft.
Want eens, dat is ook mijn overtuiging,
moet aan den tijd van onzekerheid een ein
de komen. Het moet mogelijk zijn, dat ook
het Duitsche volk, zonder voortdurend door
anderen lastig gevallen te worden, zijn leven
kan leiden binnen zijn levensruimte, naar
eigen wensch, en het aandeel aan de rijk
dommen der wereld zal hebben, waarop 't op
grond van zijn getal en zijn waarde aan
spraak maken kan, aanspraak maakt en
aanspraak zal maken."
Er zijn menschen die geen humor
verstaan. Ze zijn te beklagen. Want
humor is het zout van ons leven.
Ironie kan bitter zijn, sarcasme is
snijdend, spot schrijnt, maar humor
doet' óns lachen in alle gemoedelijk
heid. Humoristische bladen of rubrie
ken moeten er zijn en wee de maat
schappij die het al te streng neemt
met den ernst van Ernst. Een gezonde
klucht is een weldaad en een drama
ticus als Shakespeare laat in zijn
meest tragische drama's op z'n tijd
den lach weerklinken.
Zorg dan ook dat er in uw leven
een ruime plaats aan den humor
wordt gewijd. Aanvaard dit aardsche
bestaan met een Franciscaansche
blijmoedigheid, welke de zon verheer
lijkt en de blijheid des harten als een
deugd onderhoudt. Wees nooit té
ernstig verdraag een lach en ver
heug u met de verheugden. Schep
humor in uw leven en in dat van
anderen.
BERLIJN, 10 Oct. (D.N.B.) Het opper
bevel van het Duitsche leger deelt mede, .lat
op 9 October Duitsche vliegtuigen bij verrassing
een aanval hebben gedaan op Britsche oorlogs
schepen aan de westkust van Noorwegen. De
aanvallers plaatsten zes zware treffers op Brit
sche kruisers. De ontploffingen aan boord en
de rookontwikkeling vormden een bewijs voor
het Duitsche succes.
Twee Duitsche vliegtuigen moesten 'n nood
landing maken op Deensch gebied; de beman
ning is ongedeerd.
KAUNAS, 10 Oct. (Havas) De onderteekening
van een Litausch-Russisch verdrag wordt elk
oogenblik verwacht. Men acht het zeker, dat
Wilna aan Litauen zai worden toegekend, hoewel
men in gezaghebbende kringen gereserveerd
blijft.
Eerder dan zij gehoopt hadden zijn drie
der vijf Duitsche vluchtelingen in Haarlem
teruggekeerd. Na een gewelddadig verover
de vrijheid van nog geen week, en op een
kwartier afstand van de Belgische grens
werden zij gearresteerd, dank zij het uit
stekende controle-systeem, dat de mare
chaussee te Zundert heeft toegepast.
De burgemeester van deze gemeente deelde
ons mede, dat in gevallen als deze practisch
ieder, die in de grensstreek iets te maken
heeft, bij het opsporingssysteem wordt inge
schakeld. En met succes, zooals thans wel ge
bleken is.
Een buschauffeur heeft de Duitschers naar
Zundert vervoerd. Zij namen tijdens de
busrit geen notitie van elkaar en deden of
zjj elkander niet kenden.
Pas toen de buschauffeur de Duitschers,
nadat zij waren uitgestapt, gedrieën hun
weg zag vervolgen kreeg hjj den indruk,
dat hier iets niet pluis was. En deze fout is
den vluchtelingen noodlottig geworden.
De chauffeur waarschuwde volgens afspraak
de marechaussee met het bekende gevolg.
Als de man reeds, toen de vluchtelingen nog
in den wagen waren gezeten, argwaan had ge
kregen, had hij door middel van claxonsignalen
de aandacht van opsporingsambtenaren kun
nen trekken. Aan de organisatie ontbrak wer
kelijk niets.
Klokslag kwart voor zes arriveerde de auto
met de ontvluchten aan het Haarlemsche poli
tiebureau.
De belangstelling van het publiek, die in den
middag zóó groot was dat de politie er aan te
pas moest komen, was toen danig geslonken.
De arrestanten waren door handboeien aan
elkaar verbonden; zij werden door drie mare
chaussees zorgvuldig bewaakt. Hun sensatio
neel avontuur was definitief geëindigd toen de
deuren van het politiebureau dat om voor
bereid te zijn was voorzien van luiken zich
achter hen sloten.
Spoedig daarna nam het verhoor, dat tot bij
na middernacht duurde, een aanvang. Het werd
geleid door commissaris Tenckink en hoofdin
specteur Woud. De resultaten ervan werden
echter nog niet medegedeeld, daar de commis
saris deze eerst den directeur van het Huis
van Bewaring ter kennis wilde brengen en ook
niet de opsporing van de twee andere uitge-
brokenen, de twee hoofdrolspelers, wilde be
moeilijken. De mannen waren overigens weinig
spraakzaam.
