Fransch-Britsch-Turksch
verdrag onderteekend
Accoord voorziet in
bijstand en gemeenschappelijk
overleg voor 15 jaar
Strijd tegen Rusland
niet verplicht
Resultaat van de conferentie der
Noordsche staatshoofden
Kabinetscrisis in
Bulgarije
Finland tot het
ergste bereid
Patrouilles nog
steeds actief
Het nieuws van heden
VRIENDSCHAPSVERDRA G
JAPAN-IRAN
NEUTRALITEIT WORDT
GEHANDHAAFD
V00RL00PIG NOG GEEN
BENZINE-DISTRIBUTIE
IkIIÉ;
Parijs bericht:
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
V1H,»AG 20 OCTOBER 1939 - OCHTENDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTS EN ADMINISTRATE:
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD M€T OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
DRIE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 22055
De onderteekening
Chamberlain over het
driehoeksverdrag
De verhouding van Ankara
tot Moskou
De indruk te Washington
Het Weer
- - 'ê-
Kiosseivanof kreeg opdracht tot
het vormen eener nieuwe
regeering
Chamberlain spreekt
a.s. Donderdag
Streven naar vrede
en bemiddeling
Te Helsinki beschouwt men den
stand van zaken nog niet
als hopeloos
De regeering houdt liever vast aan
het autorijverbod op Zondag
Duïtsche vliegers met
militaire eer begraven
In Engeland zijn thans 660 per
sonen geïnterneerd
De H. Vader over een
week naar Rome
De Hertog van Windsor
aan het front
DUITSCH-RUSSISCH PACT
GERATIFICEERD
Nadere mededeelingen over den
strategischen terugtocht der
F ransche af deelingen
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeetingen 50 cent; Idem op psg. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voor
de kleine annonces „Omroeoers" zie de rubriek
ANKARA, 19 Oct. (Reuter).
Het Fransch-Britsch-Turksche ver
drag is onderteekend.
De diplomatieke correspondent van Reu
ter bericht uit Londen, dat het hedenmid
dag onderteekende Fransch-Britsch-Turk-
Sche verdrag in groote lijnen zijn oor-
spronkelijken vorm heeft behouden en
slechts onbeteekenende wijzigingen heeft
ondergaan. De bepalingen luiden:
le. De regeeringen van Frankrijk en
Engeland verplichten zich, Turkije bij te
staan, op de eerste plaats in geval van een
daad van aanval door eenige Europeesche
mogendheid, en op de tweede plaats in ge-
Val van een actie van een Europeesche mo
gendheid, welke zal leiden tot een oorlog
in het gebied van de Middellandsche Zee,
Waarbij Turkije betrokken wordt.
2e. Turkije belooft, Engeland en Frank
rijk te hulp te komen, op de eerste plaats,
wanneer door een daad van aanval van
een Europeesche mogendheid vijandelijk
heden zich ontwikkelen in het oosten van
de Middellandsche Zee en op de tweede
plaats, wanneer Engeland en Frankrijk in
vijandelijkheden worden gewikkeld tenge
volge van hun garanties aan Roemenië en
Griekenland.
3e. De drie regeeringen komen overeen,
overleg te plegen over een gemeenschap
pelijke actie, indien zich een van boven
genoemde gevallen voordoet.
Het verdrag is geldig voor een
periode van vijftien jaar. Het pro
tocol van het verdrag verklaart, dat
Turkije niet verplicht is handelend
op te treden, indien dit Turkije zou
wikkelen in een oorlog met de Sov
jet-Unie.
<iat
In het verdrag wordt verder nog bepaald.
wanneer Engeland of Frankrijk in een
®orlog verwikkeld wordt, waarbij Turkije niet
steun verplicht is, de contracteerende par-
'Jen onmiddellijk overleg zullen plegen. Ook
°rdt overeengekomen, dat Turkije in een der-
®e'ijk geval tenminste een welwillende neu
traliteit jegens het Vereeniga Koninkrijk en
l'ankrijk in acht zal nemen.
.Verder werd bepaald, dat, indien de contrac
terende partijen in vijandelijkheden verwikkeld
v 0l"den ten gevolge van de toepassing van dit
efdragj zij geen wapenstilstand en geen vre
esverdrag zullen sluiten, tenzij bij gemeen
e°edvinden.
verdrag zal na vijftien jaar als met vijf
verlengd worden beschouwd, als geen der
rtijen de beide andere in kennis stelt van
aar voornemen tot opzegging, zes maanden
Tfdat het verdrag afloopt,
fle v?n slotte worcit er °P gewezen dat het on-
g Tavige verdrag niet tegen eenigen staat is
jn richt, doch beoogt het Vereenigd Koninkrijk,
v^ankrijk en Turkije van wederzijdsche hulp-
een ning te verzekeren in geval verzet tegen
aanval dat noodig maakt,.
kernf" VerdraS is Donderdagavond ondertee-
door den Britschen ambassadeur
Vg^'eibullhugessen en luitenant-generaal Wa-
Vo°>-" Engeland, den Franschen ambassadeur
en s®igli en generaal Weygand voor Frankrijk
e den Turkschen minister-president Saydam
veldmaarschalk Tsjakmak voor Turkije.
Vef veronderstelt, dat het verdrag zonder
ljl aan de parlementen van de drie lan-
flat £al worden voorgelegd ter ratificatie, op-
tv~-. onmiddellijk in werkine zal kunnen
eflen.
onmiddellijk in werking zal kunnen
ba^i^er-president Chamberlain heeft
Ö^n keuter uit Londen bericht vanavond
'°°P der Lagerhuis-debatten onderbroken
te deelen, dat een Britsch-Fransch-
verdrag geteekend was. Het Huis
Le g deze mededeeling met gejuich.
Vah Premier herinnerde aan zijn verklaring
Mei, toen hij mededeelde, dat de regee-
®ëtigek Van Engeland en Turkije waren over
fly en' een accoord van wederkeerigen
V.et<aern-°P lan^en termijn te sluiten. Hij bracht
j-ihg d ln herinnering dat, hangende de slui-
flatjejgezer overeenkomst, beide regeeringen
ereiq t verktaard in zekere omstandigheden
4. G Ziin Trtf. Hrvolf vaf fAr-iHa covnomrrorlririO
erv a»e mogelijke onderlinge hulpverleening.
stahd z6ns werd besloten, dat het accoord tot
Verd11 komen in den vorm van een driezij-
rkije tusschen Engeland, Frankrijk en
de^0011 aldus vervolgde Chamberlain
12 '^pandelingen, die r:a mijn verklaring
he f werden voortgezet, vertraagd wer-
eft zich op geen enkel belangrijk punt
zijn tot doeltreffende samenwerking
ooit een verschil van meening voorgedaan. De
besprekingen zijn altijd gevoerd in een atmos
feer van wederkeerig vertrouwen.
Ongeveer drie weken geleden is men tot
overeenstemming ten aanzien van de bepalin
gen van het verdrag gekomen, doch in overleg
met de Fransche en de Britsche regeering werd
de onderteekening uitgesteld, daar de Turksche
regeering hoopte, dat het bezoek van haar mi
nister van Buitenlandsche Zaken aan Moskou
tot een parallel-loopend verdrag tusschen Rus
land en Turkije zou kunnen leiden. De onder
handelingen van Saradjogloe te Moskou zijn
thans tijdelijk onderbroken. De Turksche re
geering was van meening, dat enkele van de
voorstellen, die haar gedaan waren, niet te ver
eenigen waren met de punten, waarover reeds
overeenstemming was bereikt tusschen Turkije
eenerzijds en Frankrijk en Engeland anderzijds.
Niettemin is zoowel door Moskou als door
Ankara gemeld, dat de betrekkingen tusschen
Turkije en Rusland blijven rusten op den
grondslag van vriendschap. (Toejuichingen)
Intusschen heeft de Turksche regeering beslo
ten, de onderteekening van het Britsch-Turk-
sche verdrag niet langer uit te stellen en het
verheugt mij u te kunnen zeggen, dat het pact
een half uur geleden te Ankara geteekend is.
(Luid applaus).
De leden van het Huis zullen morgen de be
schikking over den volledigen tekst krijgen. Het
verdrag geldt voor een minimum periode van
vijftien jaar. (Applaus). Het is dan ook geen
tijdelijke regeling voor een noodtoestand, doch
een krachtig getuigenis der drie regeeringen,
dat zij een langdurige politiek van samenwer
king willen voeren. Het .Huis zal met groote
voldoening vernemen, dat de onderhandelin
gen tot een goed einde gebracht zijn en dat
een zegel is gebracht op onze nauwe en harte
lijke betrekkingen tot een land, voor welks
hoedanigheden en volkskarakter wij de groot
ste bewondering hebben." (Luid applaus).
Attlee zeide er van overtuigd te zijn, dat hij
aan aller gevoelens uiting gaf, wanneer hij
verklaarde de verklaring toe te juichen.
Sprekende namens Sinclair, wenschte sir
Percy Harris, lid der liberale oppositie, de re
geering geluk. Hij zeide: „Het geheele Huis
begrijpt, dat het in een tijd als deze een groote
triomf voor Halifax en de geheele regeering is,
dat zij deze onderhandelingen, welke zoo
moeilijk moeten zijn geweest, met zooveel kun
de gevoerd hebben. Het is opmerkelijk, dat
Turkije een van de landen is, die sedert den
oorlog reusachtige vorderingen hebben ge
maakt op het gebied van beschaving en econo
mische ontwikkeling. (Applaus).
Het staat thans aan onze zijde in dezen
strijd voor recht, orde en fatsoen in de inter
nationale aangelegenheden."
In politieke Amerikaansche kringen be
schouwt men het Fransch-Britsch-Turksche
verdrag als een diplomatiek succes van de Ge
allieerden. Men heeft te Washington den in
druk, dat het verdrag op de eerste plaats de
neutraliteit van Italië zal verzekeren en zoo
de Geallieerden zal bevrijden van zware zorgen
over de Middellandsche Zee.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIllllllllllllllllllllllllllj.
VOOR HET GEHEELE LAND:
T Betrokken tot zwaarbewolkt met nu en
San eenigen regen. Weinig verandering in
temperatuur. Meest matige wind uit uit-
eenloopende richtingen.
i STORMWAARSCHUWINGSDIENST: 1
Donderdagavond te 20.35 uur werd ge-
seind aan de posten van Delfzijl tot Hoek Ej
van Holland: „Attentiesein neerhalen."
rriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii;
TEHERAN, 19 Oct. (Reuter) Gisteravond
Is een verdrag van vriendschap geteekend
tusschen Iran en Japan.
Ecn kijkje in een klein plaatsje onmiddellijk achter de Maginot-linie, waar de
Fransche legerleiding reserve-troepen heeft samengebracht
?|$g§g|||
Een vliegveld achter de Fransche frontlinies
flei
SOFIA, 19 Oct. (Havas) De Bulgaar
se he regeering is afgetreden.
Volgens Reuter heeft Koning Boris dc
vorming van een nieuw kabinet opgedra
gen aan minister-president Kiosseivanof.
Men veronderstelt, dat de nieuwe regee
ring volmachten zal vragen.
(In een deel onzer vorige oplage hebben wij
reeds over het aftreden van het Bulgaarsche
Kabinet bericht. Red.).
Volgens Havas werd het aftreden van het
Bulgaarsche kabinet al enkele dagen verwacht.
Kiosseivanof was reeds eerder van plan de re
geering op een breedere basis te plaatsen, door
er vertegenwoordigers van enkele andere par
tijen uit de Kamer in op te nemen.
LONDEN, 19 Oct. (Reuter) Ministei-
president Chamberlain heeft in het Lager
huis medegedeeld, dat hij zijn wekeljjksch
overzicht van den oorlogstoestand 26 Octo
ber a-s. zal geven.
Verder heeft John Anderson medegedeeld, dat
vriendschappelijk gezinde vreemdelingen in En
geland binnenkort toestemming zullen krijgen
ieder werk te verrichten, dat net ministerie van
arbeid goed zal vinden en waarbij de belangen
van Britsche onderdanen niet worden bena
deeld.
STOCKHOLM, 19 Oct. (Havas). Vanavond
te zes uur werd het volgende communiqué ge
publiceerd
„De Koningen van Denemarken, Noorwegen
en Zweden, alsmede de president van de repu
bliek Finland, vergezeld van de ministers van
Buitenlandsche Zaken van hun landen, zijn 18
en 19 October 1939 te Stockholm in conferentie
bijeengekomen.
De conferentie heeft eerst den algemeenen
toestand bestudeerd van het standpunt der
genoemde staten. Zij heeft vooral de moeilijk
heden onder de oogen gezien, welke de huidige
netelige internationale toestand in den weg kan
leggen aan het bewaren van het recht, zelf te
beschikken over hun neutrale positie, welke
deze landen steeds hebben opgeëischt en bij
het begin van den oorlog hebben bevestigd door
hun neutraliteitsverklaring. De conferentie
stelde eenstemmig vast, dar de vertegenwoor
digde regeeringen in nauwe samenwerking be
sloten zijn, zich te houden aan een strikte neu
traliteit.
Herinnerend aan de verklaring van 1917
tijdens den wereldoorlog, ter gelegenheid
van de conferentie van de Koningen der
Scandinavische landen te Oslo, zijn de op
de conferentie van Stockholm vertegen
woordigde regeeringen overeengekomen, dat
voor den duur van den huidigen oorlog De
nemarken, Finland, Noorwegen en Zweden
in hun politiek dezelfde gedragslijn zullen
volgen als die, welke met succes, dank zij
een nauwe samenwerking, is toegepast ge
durende den oorlog van 1914 tot 1918
De conferentie heeft zich bovendien bezig
gehouden met de moeilijkheden, welke handel
en scheepvaart van de neutrale mogendheden
treffen tengevolge van de maatregelen der oor
logvoerenden. Zij is overeengekomen, op dit ge
bied samen te werken en om voort te gaan
met het toepassen van de beginselen, welke
zijn geformuleerd in het communiqué van Ko
penhagen van 19 September 1939, hierbij met
alle landen de traditioneele handelsbetrekkin
gen handhavend en elkaar wederkeerig steun
verleenend om de ravitailleering van de noor
delijke landen te verzekeren.
De conferentie is eveneens overeengeko
men te besluiten, de tot stand gekomen
samenwerking tusschen de staten der Oslo-
groep voort te zetten, alsook met de overige
neutrale landen, tot beveiliging van de ge
meenschappelijke belangen.
Ter gelegenheid van deze conferentie heeft
de Koning van Zweden telegrafisch boodschap
pen van sympathie ontvangen van de hoofden
der neutrale Amerikaansche staten. Deze bood
schappen worden in de noordelijke landen hoog
lijk gewaardeerd.
De Scandinavische regeeringen herinneren
aan het verlangen, bij te dragen tot het uit den
weg ruimen van de internationale moeilijkhe
den, dat reeds voor het uitbreken van de vij
andelijkheden tot uiting is gekomen door het
feit, dat de staatshoofden zich hebben aange
sloten bij den oproep van Koning Leopold ter
gunste van den vrede.
Dit verlangen naar vrede is gelijk geble
ven. Zij zullen met de grootste voldoening
iedere aanduiding begroeten, welke wijst op
een wederkeerig begrip tusschen de oorlog
voerenden, alsmede alle mogelijkheden,
welke de., neutralen zullen toestaan, pogin
gen in het werk te stellen tot het herstel
van den vrede en de veiligheid van alle
landen".
(Van onzen specialen correspondent)
Helsinki, Donderdagavond.
Na de conferentie in de Zweedsche hoofd
stad is te Helsinki hetzelfde officieele commu
niqué gepubliceerd, dat daar het licht zag. In
regeeringskringen heeft men geen commentaar
gegeven.
De militaire maatregelen, oie Finland neemt,
en de voorzorgen, die in het openbare leven
worden getroffen, wijzen er echter op, dat
Finlands houding aan kracht niet zal inboeten
en dat vérgaande Sovjet-Russische wenschen,
ook als deze in ultimatieven vorm zijn ge'
steld, niet zullen worden ingewilligd. Het Fin-
sche volk, dat zelf nooit agressieve bedoelin
gen heeft gehad, wenscht niet ten beihoeve
van de expansie-politiek van welke mogend
heid ook te zwichten.
De stand van zaken wordt nog niet als
hopeloos beschouwd en men verwacht, dat
ook aan Sovjet-Russische zijde de wenseh
bestaat de hangende kwesties niet tot
het uiterste door te drijven. Zoo dit laat
ste niet het geval mocht zijn en Finland
in het aangezicht van agressie uit het Oos
ten staat, zal het zich weten te verdedi
gen met dc krachten, waarover het be
schikt.
Minister Erkko heeft besloten tot morgen in
Stockholm te blijven, ten einde verdere onder
handelingen te voeren met de andere daar
aanwezige ministers van Buitenlandsche Za
ken. Na zijn terugkeer naar Helsinki zal hij
besprekingen voeren met verscheidene leden
der regeering, en dan zal de datum definitief
worden vastgesteld voor den terugkeer van
Paasikivi naar Moskou. Waarschijnlijk zal dat
Zaterdag zijn.
Naar wij uit betrouwbare bron vernemen,
is een distributie van benzine voorloopig
niet te verwachten. Indien de aanvoer even
regelmatig blijft voortgaan als thans het
geval is, zal de invoering op zijn vroegst
tegen hef einde van het jaar geschieden.
Maar het blijft zelfs mogelijk, dat zij nog
langer uitgesteld wordt.
Inmiddels heeft het ministerie van Economi
sche Zaken, m het bijzonder het Benzine-bu
reau, in overleg met de K.N.A.C. en eenige
groote maatschappijen zich toegelegd op het
ontwerpen van een regeling, waarbij het dis-
tribueeren van benzine op een redelijke en
rechtvaardige basis geschiedt.
Men stelt zich voor, de motorrijtuigen in drie
categorieën te verdeelen. Tot de eerste behooren
de militaire auto's, alsmede de regeeringswa-
gens, tot de tweede de voor handel en vervoer
gebruikte auto's in den breedsten zin: dus allen,
die een auto voor de uitoefening van hun bedrijf
of beroep noodig hebben en tot de derde cate
gorie worden de luxe motorrijtuigen gerekend.
Volgens de indeeling der klassen zullen bon
nen worden uitgegeven, tegen inlevering waar
van men bepaalde eenheden benzine bij de er
kende handelaren kan verkrijgen.
Intusschen heeft men ons verklaard, dat
de regeering liever vasthoudt aan het ver
bod van autorijden op Zondag, dan aan het
invoeren van een distributiesysteem, dat
zeker veel zwaarder lasten op het autover
keer zal leggen.
LONDEN, 19 Oct. (Reuter). Twee Duit-
sche vliegers, de onder-officier Séydel en de
vlieger Schleicher, die bij den aanval op de
Firth of Forth gesneuveld zijn, zullen mor
gen te Edinburgh met militaire eer begra
ven worden.
In het Lagerhuis heeft de vertegenwoordiger
van den minister van Oorlog, volgens Havas,
verklaard, dat op het oogenblik in Engeland
ongeveer 660 personen geïnterneerd zijn.
ROME, 19 Oct. (Havas). In Vaticaan-
sche kringen wordt vernomen, dat Z. H.
Paus Pius XII op 27 October a.s. van zijn
zomer-residentie Castel Gandolfo naar het
Vaticaan terug zal keeren.
Volgens het D.N.B. verluidt in dezelfde krin
gen, dat de H. Vader op 29 October Zijn eerste
encycliek zal uitvaardigen.
LONDEN, 19 Oct. De speciale correspon
dent van Reuter meldt, dat de Hertog van
Windsor, vergezeld van Lord Gort. den opperbe
velhebber der Britsche strijdkrachten, en den
Hertog van Gloucester, broeder des Konings, een
deel van een brigade heeft geïnspecteerd op de
frontlijn.
Zij zagen de manschappen bezig met het op
richten van borstweringen en „pillendoozen".
Zij bezochten tevens de kwartieren.
BERLIJN, 19 Oct. CD.N.B.). De Fuehrer heeft
vandaag het 28 September onderteekende grens-
en vriendschapsverdrag tusschen Duitschland
en de Sovjet-Unie geratificeerd. Tegelijkertijd
heeft hij ook het bij dit verdrag behoorend<
aanvullingsprotocol van 4 October geratificeera
waarin een nauwkeurige omschrijving wordt ge
geven van de belangengrens in het Poolsche
gebied.
PARIJS, 19 Oct. (Havas). Het Icgerbericht
van Donderdagavond luidt:
Gedurende den dag waren aan beide zijden
vele verkennerspatrouilles actief, vooral in de
streek ten oosten van de Moezel. Onze ar
tillerie was vooral in actie in dezelfde streek.
De ontvangen inlichtingen bevestigen, dat de
Duitschers krachtig aanvielen op 16 October
over een front van ongeveer 6 kilometer breedte
ten oosten van de Moezel, en een front van der
tig kilometer breedte ten oosten van de Saar.
Deze aanvallen waren tegen een ledige ruimte
gericht. De cavalerie-afdeelingen, welke met
ondersteunende infanterie nog gebleven wa
ren na het terugtrekken van het meerendeel
der divisies, die wij begin September in het
offensief hadden gebracht, trokken zich vol
gens de ontvangen bevelen terug in vol
maakte orde en over een diepte die op som
mige punten bijna 10 kilometer bedroeg. Zij nes
telden zich weer in de versterkte linie, die van
te voren gereed was gemaakt vóór onze blijvende
fortificaties, en leden slechts geringe verliezen.
Toch werd een dezer afdeelingen, bestaande uit
een officier met 50 onderofficieren en minderen,
door den vijand afgesneden. Zij verdedigde zich
met veel moed.
Na enkele schommelingen is de gevechtslinie
gestabiliseerd op de vastgestelde lijn. Wij maak
ten krijgsgevangenen op meerdere punten.
HET FRANSCH-BRITSCH-TURKSCH
VERDRAG WERD TE ANKARA ON
DERTEEKEND.
De Bulgaarsche regeering afgetreden;
Kiosseivanof ontving opdracht tot vor
ming van een nieuw kabinet.
Een communiqué over de resultaten der
conferentie te Stockholm.
Adres van onderwijzersvereenigingen
aan de regeering om verbetering van de
leerlingenschaal.
Vragen van Kamerlid over het vertoo-
nen van oorlogsj'ournaals en films met
propagandistisch karakter voor een oor
logvoerende partij.
Vooralsnog geeni distributieregeling voor
benzine.
New-Yorksche beurs: stemming onregel
matig.
Voor drie eeuwen
Morgen herdenkt Roomsch Neder
land Vondels overgang tot het ka
tholicisme. Reeds lang toas de zoeken
de Joost in ds richting van Rome ge
gaan. Eindelijk vond hij zijn ziele-
rust bij het Altaarsacramentzooals
Alberdingk Thijm het zoo faniasierijk
beschreven heeft in zijn Vondelpor
tretten. Drie honderd jaar is het ge
leden, maar die manmoedige stap van
den fel aangevallen dichter is voor
ons geslacht nog een lichtend voor
beeld van karakter. Want Vondel
volgde zijn overtuiging en had voor
zijn gewetensinzicht alles over. Daar
om weten ook zoovele niet-katholicke
Vondelvereerders den overgang van
Vondel tot de Katholieke Kerk niet
alleen te respecteeren, maar óók te
waardeeren. Luidt niet een niet-ka-
tholieke deskundige getuigenis, dat
Vondel-katholiek ook Vondel-op-z'n-
best is?!
Dit eeuwfeest van Vondels overgang
is dan ook geen herdenking voor en
kele ingewijden, maar moet voor heel
ons volk, voor ons katholieke volk in
het bijzonder, een aansporing wezen
de karaktervastheid en den geloofs
moed van dezen kunstenaar te vol
gen. Over hoevele bezwaren moest hij
niet heenstappen om de conclusie van
zijn geweten te volgen. Vondel leve
aldus ook nog voor ons geslacht.
Stand op Vrijdag 1 uur v.m.: 756.9
Vorige stand: 756.2
