Belangwekkende commentaren
op het pact van Ankara
1 9 I
1 UB
Lloyd George blijft
pleiten voor vrede
Finsche delegatie
naar Moskou
„Rome handhaaft zijn
Balkan-rechten
Vliegtuigen vallen
een convooi aan
Een kalme dag in
het Westen
PLANNEN DER
REGEERING
vy
u
Onze neutraliteit
in de pers
DIJKSTRA'S METAALWAREN- en
VERLICHTINGSORNAMENTENFABRIEK
SPAARNE 65
De defensie van
Indië
Smakelijk
FRANKEN'S BROODFABRIEKEN
Het nieuws van heden
N.
ONZE SPELLING OP DE
HELLING
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
ZONDAG 22 OCTOBER 1939 - OCHTENDBLAD
fcfcEAUX VOOR REDACTIE 04 ADMINISTRATE:
NASSALH.AAN 51 - TEL. 13866 - ORO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f 3.25. Bij onze Agenten 27M ct. per week,
per kwartaal f 3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
hoging om Moskou van
Berlijn te verwijderen?
bewapende koopvaar
der wint van duikboot
oorsch tankschip tot
zinken gebracht
Het Weer
Zweedsch vrachtschip
gezonken
DE MODELLEN VAN ONS FABRIKAAT
VINDT U IN DE TOONZALEN
VOOR ELK VERTREK EN VOOR IEDERE BEURS KUNT U SLAGEN
De „Schwabenland" tot
zinken gebracht?
Haarlem - Heemstede - Bloemendaal
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN
NIEUWE HAARUMSCHE COURANT
DRIE EN ZESTICSTE JAARGANG No. 22059
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 et., Ingez.
mededeefin gen 50 cent; Idem op psg éAn 65 cent
per regef. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroeoers" zie de rubriek
ROME, 21 Oct. (Stefani)Het eer.ste
commentaar in de Italiaansche pers over
het EngelschFranschTurksche verdrag
Wordt gepubliceerd in de „Giornale d'Itaua",
Welks hoofdredacteur doet uitkomen, dat
het pact, welks tekst niet geheel en al door
zichtig is, geteekend werd na de mislukking
van de onderhandelingen te Moskou en dat
het thans een geïsoleerd pact blijft.
Overigens brengen de militaire verplichtin
gen, welke het pact voor de drie partijen heeft
Vastgesteld, niets nieuws in de Middellancische
2ee en den Balkan. De bondgenootschappelijke
functies tusschen Engeland, Frankrijk en Tur
fje waren reeds duidelijk sinds de sluiting der
eerste overeenkomsten tusschen Londen, Parijs
Ankara, welke werden gevolgd door Britsche
'eeningen en den afstand door Ankara van het
Sandjak Alexandrette.
Men zou later Italië hebben willen meestee
ën in deze aangelegenheid, Italië beperkt zich
echter toe met aandacht deze nieuwe episode
bezien. Italië heeft zonder verrassing de
Suiting van het pact vernomen en het behoudt
Jich het recht voor, met zijn gebruikelijke kalm
te en aandacht de essentieeïe ontwikkeling te
Vo'gen.
De „Times" heeft gisteren geschreven,
dat Turkije niet alleen zjjn positie behoudt
van onafhankelijk bewaker der zeeëngten,
doeh zal voortgaan met toegenomen gezag
op den Balkan een functie van bemiddeling
en stabilisatie uit te oefenen.
Daarop kan men antwoorden, dat op den
Balkan niets zal kunnen worden geprobeerd
en gedaan zonder Italië, dat in dit gebied
vitale belangen heeft, die niet alleen van
economischen aard zijn.
Onze Romeinsche correspondent seinde Za
terdagavond over dezen Italiaanschen com
mentaar op het te Ankara gesloten pact.
Men ziet, het is in het algemeen voorzich
tig geformuleerd. Men is geneigd er de
conclusie uit te trekken dat het Fransch—
EngelschTurksch pact de Italiaansche
Politiek van afzijdigheid niet vermag te wij
zigen. Verder kan men zelf vaststellen, dat
Gayda over het pact nu niet bepaald en
thousiast is.
Verder werd heden aldus onze correspon
dent het DuitschItaliaansch accoord be
treffende de Duitschers in Alto Adige ondertee
kend. De Italiaansche pers wil er o.a. mee be
wijzen, dat Hitler zijn beloften houdt. Een der
gelijk bewijs schijnt ons voor Hitier nog al pijn
lijk, tenzij het niet voor Italië, maar vooi En
geland en Frankrijk bedoeld is. Maar dan zou
men bijna moeten aannemen, dat Italië nog
gelooft in de mogelijkheid van vrede.
Russisch oordeel over het
drielandenpact
Het Moskousche orgaan „Iswestija" publi
ceert een uitvoerig artikel naar aanleiding van
het sluiten van het Turksche pact met Enge
land en Frankrijk. Het blad noemt dit pact
een document van groote politieke beteekenis.
De belangstelling, zoo vervolgt het blad, welke
Engeland en Frankrijk hebben voor Turkije,
wordt door de strategische positie van dit land
volkomen verklaard. Sommige omstandigheden
brengen ons er echter toe te gelooven, dat de
plannen van de Britsch-Fransche diplomatie
verder gingen dan alleen een pact met Turkije
Men krijgt n.l. den indruk dat er zekere plan
nen bestonden een wig te drijven tusschen
Duitschland en de Sovjet-Unie.
Het wordt duidelijk dat een mislukte po
ging is ondernomen om door evenwijdige
pacten tusschen de Sovjet-Unie en Turkije
eenerzijds, en tusschen Engeland, Frankrijk
en Turkije anderzijds, Rusland te betrek
ken in een combinatie weike rechtstreeks
gericht is tegen Duitschland en tegen even-
tueele tegenstanders van Engeland en
Frankrijk in de Middellandsche Zee. De
vastberaden politiek der Sovjet-Unie heeft
de listige plannen verijdeld van hen die
gepoogd hebben vijandschap te zaaien tus
schen Duitschland en de Sovjets.
Aangezien de Sovjet-Unie de grootste Zwarte
Zee-mogendheid is, moet zij een waakzaam oog
houden op alles wat verband houdt met de
toegangswegen tot de Zwarte Zee. Het Britsch-
Fransch-Turksch verdrag raakt niet de recht-
streeksche belangen der Sovjets. Krachtens dit
verdrag heeft Turkije beloofd te strijden aan
de zijde van Engeland en Frankrijk tegen
Duitschland en Italië. Rusland heeft zijn neu
traliteit en vrije hand behouden. Dit is stellig
een goed ding uit het oogpunt van het behoud
van den vrede. Hetzelfde kan niet van Turkije
gezegd worden. Het heeft een verantwoording
op zich genomen, welke op zijn toekomstige
politiek zal drukken. In ieder geval, de Sovjet-
Unie heeft geen reden te betreuren wat er ge
beurd is.
Drie Duitsche machines neer
gehaald; geen schade aan
Britsche zijde
LONDEN, 21 Oct. (Reuter/A.N.P.). De
ministeries van Marine en Luchtvaart dee
pen mede:
„Vanochtend werden op de Noordzee vij
andelijke vliegtuigen waargenomen door een
convooi."
In antwoord op dit sein werden gevechts-
vHegtuigen uitgezonden. De vijand trok
hierop weg.
Vanmiddag werd het convooi aangevallen
Hcor twaalf vijandelijke vliegtuigen. De toe
stellen werden bestookt door gevechtsvlieg
tuigen en de convooieerende oorlogsbodems.
Tenslotte werden drie vijandelijke toestel
len door de Britsche gevechtsvliegtuigen
"ttilaag gehaald, en een vierde vliegtuig
*erd door de luchtdcelartillerie gedwongen
te dalen.
Nog zijn niet alle rapporten ontvangen.
®^e Britsche luchtmacht leed geen verliezen.
Tan het convooi werden geen schepen ge
loften, en evenmin van de begeleidende
"oriogsbodems.
ïMiden, 21 Oct. (Reuter). Het ministerie
W voorlichting publiceert voor den eersten
V ®en verhaal over een gevecht tusschen
V uitsche duikboot en een Britschen ge
nenden koopvaarder.
Vr k0opvaarder was van Engeland op weg
\t-„ Zuid-Amerika. toen hu rioor oor» rfnilrVwvt
>d
- "Cg
ouid-Amerika, toen hij door een duikboot
aa*ngevallen. Direct werd het geschut in
gebracht. Na een heftig vuurgevecht werd
uikboot getroffen. Kort daarop naderde
tot Britsche torpedojager, welke de duikboot
z'hken bracht.
N°rNDEN, 21 Oct. (Reuter) De reddingboot
V -"Feat Yarmouth heeft 23 opvarenden van
tacht°°rsclie tanksciliP „Deodata" aan land ge-
s'Wi Drie van deze ^redden werden door een
h schip aan boord genomen en later over
at de reddingboot. De gewonden zijn naar
i6kenhuis vervoerd.
j,derde stuurman deelde den correspondent
A 0).e'J';er mede dat het schip is gezonken na
lb dtploffing. De „Deodata" keerde in ballast
Roemenië terug.
1 VOOR HET GEHEELE LAND:
Gedeeltelijk bewolkt, droog weer, koude
ochtend met plaatselijken mist, overdag
iets zachter, zwakke tot matige, Noord-
Oostelijke tot Oostelijke wind.
illllIllllllllll
Aan den Duitschen Moezel-oever
zouden loopgraven onder
water zijn geloopen
PARIJS, 21 Oct. (Havas). Het
legerbericht van hedenavond luidt:
„De dag werd gekenmerkt door
een zekere activiteit van de artille
rie aan beide zijden."
Zaterdagmorgen tusschen 6 en 7 uur heeft,
volgens Belga, een hevig Fransch artillerie
vuur van alle kalibers plaats gehad op Perl en
op den weg van Perl naar Sehndorf. Luxem-
burgsche ooggetuigen gelooven dat het hier
een Duitschen aanval gold, welke later zou zijn
afgeslagen. Tevens werd een groote bedrijvig
heid van de luchtmacht waargenomen.
Aan de Luxemburgsche grens heeft men
voorts kunnen constateeren dat de loopgraven
aan den Duitschen kant van de Moezel over
stroomd zijn en wel zoodanig, dat zij niet meer
benut kunnen worden.
Bovenstaande toto toont den opperbevelhebber der Fransche weermacht, c/eneraal
Gamelin, in een gemoedelijk onderhoud met oen zijner „poilus" aan het Westfront
In de Memorie van Ant
woord aan de Tweede Ka
mer deelt de regeering
mede, dat in zake de hand
having van het gezag en
de bescherming van de
geestelijke vrijheid thans
in hei algemeen niet an
ders wordt gedacht dan
onder hei vierde kabinei-
Colijn. Ter zake van de
Zondagswet bestaat het
voornemen, deioisiand
kcyming van een nieuwe
wei voor ie bereiden.
De ontwerpen betreffende
de kinderbijslagverzekering
en de echtscheiding zullen
worden gehandhaafd, hei
laaisfe waarschijnlijk be
houdens eenige aan le
brengen wijzigingen. Om-
ireni de ontwerpen betref
fende de openbare orde
wordi een nader onderzoek
ingesteld.
Hei ligt in hei voornemen
der regeering een oniwerp
ier zake van een weiielijke
vacaniieregeling in ie die
nen, terwijl de voorberei
ding van een weiielijke
regeling van de werk
loosheidsverzekering mei
krachi zal worden voort
gezet.
STOCKHOLM, 21 Oct. (Reuter). Het vracht
schip .Gustav Adolf" (1450 ton) is vandaag op
ae Noordzee gezonken.
De negentien koppen tellende bemanning is
opgepikt door het Noorsche stoomschip .Bis-
caya".
Lloyd George is een temperamentvol
redenaar, die thans weer de aandacht
trok door zijn pleidooi voor een vredes
conferentie
Indien noodig, zal de staat van
beleg afgekondigd worden
Van de instemming met het gevoerde buiten-
landsehe beleid heeft de regeering, naar zij in
de memorie van antwoord meedeelt, met vol
doening kennis genomen, terwijl zij de hulde,
in zoo warme woorden gebracht aan de weer
macht in haar verschillende onderdeelen, ten
volle onderschrijft.
Dat de positie van onzijdigheid, welke ons land
in de huidige oorlogsomstandigheden inneemt,
ook de noodzakelijkheid meebrengt van een
zekere beperking van meeningsuiting in de pers,
vooral wat den vorm aangaat waarin deze ge
geven wordt, wordt door de regeering beaamd.
Verreweg de meeste organen der publieke opinie
houden daarmede ook in lofwaardige mate re
kening.
Indien de uitzonderingen, die hierop nog
vcorkomen, ten slotte een optreden van de
regeering onvermijdelijk mochten maken,
zal dit naar de bestaande wetgeving alleen
afdoende kunnen geschieden door de af
kondiging van den staat van beleg. Indien
noodig, zal van dit middel worden gebruik
gemaakt.
Gedachtenwisseling met andere neutrale sta
ten ter zake van de bemoeilijking, die onze han
del ondervindt van de zijde der oorlogvoerende
mogendheden, heeft reeds plaats gehad en zal,
indien noodig en voorzoover daarvan een nut
tig effect kan worden verwacht, worden voort
gezet.
In Noorwegen is gebrek aan benzine. Een ingenieur bevestigde boven zijn auto
een gasballon om aldus zijn wagen van brandstof te voorzien
Het ontwerp van een wet, die het in het
algemeen verslag over de Rijksbegrootim
met klem gevraagde in zake de schrijfwijs
van de Nederlandsche taal zal verzekeren,
is reeds geruimen tijd geledenopgemaakt.
Omdat deze wet voor het geheele Koninkrijk
zal moeten geiden, is het ontwerp aan dc-
regeeringen der overzeesche gewesten oir
advies toegezonden Zoodra de adviezen zul
len zijn ontvangen, zal de verdere behande
ling zooveel mogelijk worden bespoedigd, al
dus deelt de regeering mede 'n haar me
morie van antwoord op bovengenoemd
verslag.
Laat ons deze kans misschien
de laatste aangrijpen om
te confereeren
LONDEN, 21 Oct. (Reuter). Lloyd George
heeft Zaterdagmiddag voor zijn kieskring,
Carnarvon :n Wales, het woord gevoerd en
daarbij naar aanleiding van zijn jongste
redevoering in het Lagerhuis verklaard, dat
hij valschelijk er van beschuldigd wordt te
hebben voorgesteld, dat men zich zou over
geven. Naar hij hieraan toevoegde heeft
hij nimmer aanbevolen, dat Groot Brittan-
nië tot iederem prijs vrede zou moeten
vragen alsof het land overwonnen zou zijn.
Lloyd George zeide, dat zijn toespraak
verkeerd is uitgelegd. Hij had een beroep
gedaan, de gelegenheid aan te grijpen, mo
gelijk de laatste voor jaren, te confereeren
voordat dc „onbeschrijfelijke verschrikking
en rampspoed van den grooten oorlog aan
millioenen gezinnen in vele landen dood en
verderf zouden brengen."
Hij was van meening, dat, indien er gelegen
heid zou zijn de bedoelingen met vreedzame
middelen te bereiken, dit beter zou zijn dan
ontzettende gevaren te gaan loopen en zich
verschrikkelijke opofferingen op den hals te ha
len om aan net einde voorwaarden te bereiken,
welke niet beter zouden kunnen zijn dan die,
welke thans verkregen zouden worden, mits wij
de hulp zouden verkrijgen van neutrale staten
Toen hij deze redevoering hield, werd hij er
naar hij zeide valschelijk van beschuldigd te
hebben voorgesteld toe te geven. Onze zaak was
rechtvaardig en wij konden niet toegeven zon
der Groot Brittannië en het rijk met oneer te
beladen en deze aan de verachting van de we
reld bloot te geven. „Ik zal geen stap terug
wijken van de politiek, welke ik steeds heb
bepleit", aldus Lloyd George: „een krachtige
houding tegenover dictatoren. Op een conferen
tie kan men even vastberaden zijn als op het
slagveld."
Indien op een conferentie zou blijken, dat
Hitier voornemens was vast te houden aan zijn
veroveringen, zouden wij de conferentie met
een zuiver geweten kunnen verlaten.
De verhouding tot Rusland
Lloyd George acht het noodig, dat thans na
de opmerkelijke diplomatieke triomf van het
Turksche verdrag een betere verstandhouding
met Rusland zal komen. Hij- noemde het een
der tragediën van de geschiedenis, dat Rus
land bits is afgewezen en dat wij de kans hen
ben gemist de agressie zonder bloedvergieten
tot staan te brengen.
De Britsche onderhandelingen te Moskou wer
den geleid door een „vijfde-rangsbureaucraat
van het Foreign Office" en een „volkomen min
derwaardige militaire missie, welke geen om
lijnde instructies had".
Lloyd George vroeg of het geen tijd is het
Russisch denkbeeld van een internationale
conferentie te aanvaarden. Hij voegde hier
aan toe, dat het bemiddelingsvoorstel van
de Noordsche koningen een verdere gele
genheid bood.
„Laat ons deze kans misschien voor
jaren de laatste aangrijpen om te confe
reeren."
Er wordt gedacht aan bouw van
drie slagkruisers
De regeering deelt in haar memorie van ant
woord op het voorloopig verslag over hoofdstuk
I der Rijksbegrooting het volgende mede:
Het rapport der commissie in zake de
versterking der maritieme defensie van
Ned .-Indië is ongeveer half September bij
de regeering ingekomen. Het is onmiddel
lijk in handen gesteld van den Gouverneur-
Generaal, wiens advies nog wordt ingewacht.
Bij het in de millioenennota genoemde be
drag van f 15 millioen is gedacht aan de
jaarlijksche kosten van rente en aflossing
bij aanbouw van drie slagkruisers van een
bepaald type.
Er was reden dit bedrag aan te houden, ook
voor het geval de beslissing mocht vallen in
de richting van aanschaffing van kleiner mate
rieel.
NEW YORK, 21 Oct. (Reuter). De „New
fork Times" publiceert een telegram uit Bue
nos Aires, waarin gezegd wordt, dat volgens
sommige diplomatieke kringen het Duitsche
s.s. „Schwabenland" het vroegere basisvaartuig
voor Duitsche vliegtuigen op den dienst naar
Zuid-Amerika, verantwoordelijk is voor den
ondergang van het Britsche lijnschip „Cle
ment", waarover op 2 Octobei gemeld is. Aan
het telegram wordt toegevoegd:
Volgens ooggetuigen op zee heeft een Brit
sche kruiser eenige dagen later de „Schwa
benland" tot zinken gebracht. Deze kruiser heeit
de bemanning van de „Schwabenland" aan
boord genomen, alsmede den kapitein en den
eersten officier van de „Clement" dien de
Duitschers hadden gevangen genomen.
Wie brood van Franken daaglijks nemen,
Daf zijn huismoeders met verstand
Dat knappend brood wekt ieders eetlust,
U krijgt iets voedzaams in de mand
De Finsche delegatie is naar Moskou
vertrokken.
Italiaansche en Russische commentaren
op het Ankara-pact.
Lloyd George houdt opnieuw een plei
dooi voor een vredesconferentie.
Bij een vliegtuigaanval op een Britsch
convooi in de Noordzee werden drie
Duitsche toestellen neergehaald.
De Sultan van Djocjakarta overleden.
Dr. ir. H. Wortman, voorzitter van den
Zuiderzeeraad, overleden.
Vondels bekeering herdacht.
De onderzeeboot O 2 1 is van stapel ge
loopen.
Vader en zoon verdronken in de Maas.
New-Yorksche beurs: stemming vast.
Zooals de ouden
„Zooals de ouden zongen pijpen
(fluiten) de jongen" is een oud ge
zegde, dat zijn beteekenis voor alle ge
slachten behoudt De jeugd gaat
weliswaar een eigen ganqmaar het
voorbeeld der ouderen werkt ontzet
tend veel uit. Alreeds hierom, omdat
er in zoovele menschen de zucht van
navolging huist. Een jongen wil zoo
graag een ouderen in jaren na-doen.
Maar óók omdat een nobel voorbeeld
tot de verbeelding en de geesteswereld
van de jeugd spreekt. „Woorden wek
ken, voorbeelden trekken." Het is goed
en noodig de jeugd te onderwijzen
maar de edelste onderwijskracht is
het goede voorbeeld. En juist het
voorbeeld van natuurlijkheid, van
eenvoud. Een voorbeeld heeft dan
juist zoo'n kracht van navolging
wanneer degenen, die het zien. besef
fen dat alles gedaan wordt, niet om
gezien te worden, maar uit overtui-
gingsnoodzaak in alle stilte. Late uw
levenswijze, juist in de eenvoudige,
stille handelingen van den dag, een
voorbeeld inhouden. Bedenkt te allen
tijde: „zooals de ouden zongen pij
pen de jongen."
Volgens Erhko is Dinsdag de
climax der onderhandelin
gen te verwachten
HELSINKI, 21 Oct. (D.N.B.). De Finsche
delegatie is vanavond onder leiding van
Paasikivi weer naar Moskou vertrokken.
De delegatie heeft dezelfde samenstelling
als den laatsten keer. Alleen maakt ditmaal
ook de minister van Financiën. Tanner, de
reis mede. Bij het vertrek zong een groote
menigte vaderlandsche liederen.
In een interview met Reuter heeft Erkko, de
Finsche minister van Buitenlandsche Zaken,
verklaard, dat de Russisch-Finsche besprekin
gen gevoerd zijn in een vriendschappelijken
geest, zonder uitoefening van druk. en dat, in
dien dezelfde geest zou voortduren, wel een
bevredigende oplossing gevonden zou kunnen
worden.
Hij sprak tegen dat nieuwe punten te berde
zouden worden gebracht en voegde hieraan toe
niet te verwachten, dat de Sovjets met nieuwe
eischen zouden komen.
Voorts ontkende hij de berichten, dat de
Sovjets Paasikivi verzocht hebben ijlings naar
Moskou terug te komen. De climax van de on
derhandelingen zal waarschijnlijk de volgend
week, mogelijk Dinsdag, bereikt worden.