„OUDERWETSCHE WINTERS"
I
1
WÊmmëÉM
Zou dat
Vaac dm aadetmdm lüintetf
SUPREX
HOOD „400"
de laffer
/Q\
W aaroiis
STOK's
BEHOOREN ZE TOT HET VERLEDEN?
r
III Ill
r
HAARDEN EN
HAARDKACHELS
ie WINDT
ERRES OF PHLILIPS RADIO
HAARD OF HAARDKACHEL
STOFZUIGER OF RJWIEL
Fa. KLINKSPOOR
Absoluut niet!
J. WLNSIMG, TEL. 10408
„'T HUIS MET DE LUIFEL"
't Opklapbeddenpaleis
d. Z O N
H. P. v.
üülllllll
lil
Ongestoord!
U niet smaken?
ANTISLIP
JOH. SWAALF
t* s
Haarlem
Heemstede
WINTERNUMMER
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
4b-
Herinneringen aan 1929 j
-&s*=
v>: - -
zonder zorgen van
slechte ontvangst
en hooge uitgaven
Neem een RADIO van
CP. MOUT5TR 89
ONZEN OMROEPER
Vraagt Uw garagehouder de
20 grooter stopvermogen
Ongekende souplesse door
schokbrekende rubberlaag
IMPORTEUR:
NIEUWE GRACHT 78
TELEFOON 10663
HAARLEM
mÉ'UfciL»"#^ w?ic h Tin
60
MODEL;
KAMERS
GROOTE HOUTSTRAAT 178 - RAAMVEST 63-65-67
TELEFOON 15990 HAARLEM POSTGIRO 247853
B E H A N C E R IJ
STOFFEERDERIJ
MEUBELMAKERIJ
HET IS KOUD,
Restaurant „FLUKS" - Gr. Houtstraat 21
eraa
VAKKUNDIGE PLAATSING
BANKETBAKKERIJ EN KOKERIJ
gev. sinds 1693. Alle soorten Boterkoekjes 20 ct. p. ons
Amandelkoekjes 20 ct. p. ons
Letterbanket 25 ct. p. ons
Dik Speculaas 16 ct. p. ons
Theekoekjes 22 ct. p. ons
Specialiteit in speculaasjes 16 ct. p. ons
Haarlemmer Gevulde Speculaas 25 ct. p. ons
Halletjes Roomborstplaat (eigen fabr.) 22 ct. p. ons
Advocaatstaven 7 ct. p. stuk
Rumstaven 6 ct. p. stuk
Verder alle soorten TAARTEN
en GEBAKJES
Fa En^Pihafu zoute Krakelingen 25 ct. p. ons
Stengels 25 ct. p. ons
Kruisstraat 37 Kaaskoekjes 25 ct. p. ons
Windt als Uw
Brhnngcr
Siofiee rdcr
Meubelmaker
Hecldenmaker
Won ingin richter
omdaf hij sfeeds 't belang der cliënten in 't oog houdt
WAGENWEG 140 DA COSTALAAN 5
Haarlem, Tel. 14951 Driehuis, Tel. K550 - 4609
GROOTSTE SORTEERING in de nieuwste modellen OPKLAP-
BEDDEN. Nieuw verbeterd systeem. Ook één- en twee-pers.
verticaal in alle gewenschte lengten en breedten. Alles voor
radig. Eerste kl„ 15 jaar garantie. 40 modellen. Ombouwen met
boven- en zijkasten. Javakapok bedstellen, dekens, divanbedden,
alles prima waar voor weinig geld. Dames, laat van Uw Auping-
matras een origineel opklapbed maken. Niet van nieuw te
onderscheiden. Dat is geld besparen.
(Gesloten huis) bij Zaanenlaan Telef. 23932.
Monsterkamers: ORIONWEG 8, HAARLEM-NOORD
Wenschi U een
kom dan eens bij ons kijken, wij bieden U in al deze
artikelen 'n ruime keuze en bespreken de betaling
mei U,
24 Schagchelstraat
24 Haarlem
1 Gewapend!.... maar met „SHAWL" en „HAND-
SCHOENEN" van KORT en U trotseert de koude.
Wij brengen U 'n UITGEBREIDE COLLECTIE
STOFFEN, WOLLEN, NAPPA, GEVOERDE
TEGEN
GRIEP EN VERKOUDHEID
LEVERTRAAN
KAMPERSINGEL
hoek Kampersfr. - Telef. 16074
HAARLEM
Turgo's Winterhandentablet
DOE GEWOON,
KOOP GEWOON,
DAN GAAT 'T GEWOON
PHILIPS. ERRES-
OF SIER A-RADIO
TOESTELLEN
RADIO-Afd.
KAMPERVEST 1
<M=*ctcbcb&cbcbcb*=b4cbcbcbcfecfocbcbcbcbcbcbcbcb.
N TTci3Ci3CPc^^ci3^ci343Vci3c^^^ci3CJ3CPci3C^c^cioc{3<^c{;)C|3c{oc^^cjD(^)^.cj3cjócjDc|3<^c^c|!) c£<£cJoc£cj3<^cj3cpc|3<^cjocpcj3<^c$3Cpc^c^cj3cjDcj3C^(^cjDCp<^cf3Cj3c
DCtDcbcjoi
i cb cb eb cb cb cb cb cb cb cb cb
-~OTT'
rr=~ö*
=-§«►
=uig-
5*6,5*
1*83-
=*63*
=*63-
=-83-
- Cj3 C^3 Cj3 C^> Cj5 Cj3 Cto C
cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cp c
3C.|5C}3C£5Cj7C^C£?Cj5C^C£)Cj3CjDe
o cb cb c
ICj3C|3<
ICjDCj3<
cbr.bt
cbcbcb
cKKf"
:pCjDC^DCj3C^)Cj3C^>CpC|3<^3C^CjDC^)C|3C|3C^C^C|i)Cj3C|3C^)C^)Cj3C^
•86*=
•63*=
*63*=
*63*=
*83*=
*63*=
•63*=
-83*=
-63-=
*63*=
*85*=
*63*=
-63-=
-83*=
*83*=;
*33*=
-83*=
*63*=
*63-=
-63*=
-33-^
■cbcbcbcbcb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb cb
epepe
oc^Gpciacbcpc
5tj3cbi
'C^5C
'WTï
Intusschen hebben wij alweer de eerste be
richten gelezen over sneeuw en vorst, die den
oorlog aan het Westfront zeer belemmeren, zelfs
Verscheidene acties onmogelijk maken. Vooral
biet de grilligheid van Koning Winter heeft een
legerleiding rekening te houden, wanneer de
Decembermaand nadert. „Als het een strenge
winter wordt," beweren de menschen, „ligt de
oorlog voorloopig stil." „Ja maar," zegt dan
Weer een ander „we krijgen geen echte strenge
Winters meer.' En het zijn vooral de ouderen,
die ze hebben meegemaakt in den winter 1890-
1891. Het is echter nog maar tien jaar geleden,
dat Koning Winter vele eigen records van 1890
heeft verbeterd, dat was in den strengen win
ter van 1929. En van dien winter kumien de
jongeren, die den winter van 1890 niet meege
maakt hebben, vertellen. En zij kunnen dan ver
tellen van een winter, die in vele opzichten kan
Wedijveren met de winters uit de laatste eeuwen.
Het is interessant om nog eens een en ander
ha te gaan betreffende dezen winter, die in het
begin van dit jaar zijn tiende verjaring gevierd
heeft en nog steeds door geen strengere is over
wonnen.
Afgezien van veertien dagen in December, die
een nachtelijke minimum-temperatuur brachten
Van enkele graden onder het vriespunt,en af
gezien van de vriestemperaturen, die nog in de
loopende maand zouden kunnen voorkomen, is
de periode 1 Januari5 Maart 1929 een van
groote meteorologische en door haar bijzonder
lage temperaturen ook van buitengewone maat
schappelijke en hygiënische beteekenis geweest,
Sooals hieronder zal worden aangetoond.
Met een zeker gevoel van teleurstelling zag
menigeen winter na winter voorbijgaan, zonder
dat langdurige en sterke vorst dikke ijskorsten
op het water tooverde en den schaatsenrijders
gelegenheid gaf hun hart aan de echt Holland-
sche sport op te halen. Afgezien van den stren
gen winter van 189091, die bij de ouderen on
der ons nog goed in het geheugen ligt, waren
strenge winters voor velen iets uit den ouden
tijd. Merkwaardig is echter, dat men in oude
tijden precies zoo over den winter dacht. In
een in 1741 door Steeve van Esveldt te Amster
dam uitgegeven boek, getiteld: „Dure tijden en
Hongersnooden" komt de volgende zinsnede
Voor: „Zoo hoorde men eenige Jaaren roepen,
da.t er geen winter meer was, dat de Saizoenen
des jaars scheenen omgekeertZoo oordeel
de men dus in de laatste jaren vóór 1740, waarin
de winter zeer streng was. De laatste zeer
strenge winter was die van 1709 geweest. Mid
den in 't „murmureeren" zooals men het uit
blijven van harde winters noemt werd geheel
Europa overvallen en verrast door een winter,
die in strengheid met zijn meest beruchte voor
gangers kon wedijveren, en evenals nu brak ook
toen heel wat ellende over het geteisterde we
relddeel los. Maar men had zijn zin gekregen,
het had „ouderwetseh" gevroren.
Cp dit gebied is er dan ook niets nieuws on
der de zon. Na den koudon winter van 1910-17
V'aarin wij de twijfelachtige zegeningen der of-
ficieele kolendistributic deelachtig werden, heeft
men heel wat „gemurmureerd" over de slappe
vinters van onzen tijd. Dan zet, na een warmen
herfst, de winter 1928-29 al even slap in als tal
van zijn voorgangers. In de eerste helft van
December kunnen de schaatsenrijders en de be
sturen van ijsbanen, alsmede allen die aan een
houden winter de voorkeur gffven, zich troosten
met de oude volksmcening: „wat vóór Kerstmis
Vriest, telt niet af." Inderdaad, nauwelijks is
Kerstmis voorbij, of de temperatuur begint te
dalen, waarna in den Nieuwjaarsnacht de win
ter zeer bescheiden met een drietal graden vorst
inzet. Het is echter niet het echte vriesweer.
Wel ontwikkelen zich belangrijke vorstgebieden
in Noord- en Oost-Europa, maar de vorstgrens
blijft zich over ons land heen en weer bewegen
en tot sterk vriezen komt het niet. Den 8sten
Januari dooit het zelfs over dag een beetje en
tot den Ilden zijn de nachtelijke minimum-tem
peraturen niet lager dan —7 gr. C. (20 F.). Als
echter het mistige weer overgaat in helder weer,
daalt in den nacht van 12 Januari de thermo
meter tot 13 gr. C. (9 gr. F.). Deze vorst houdt
Seen stand en maakt den 14den plaats voor vrij
sterken dooi met buiig weer, eenigen regen, ge
volgd door sneeuw. De zeer hooge luchtdruk-
hing, die den 9den in ons land haar maximum
had bereikt, had plaats gemaakt voor lage
drukking. Daarna nam zij weer sterk toe, het
continentale vorstgebied breidde zich weer
Westwaarts uit en opnieuw brachten de nach
ten vorsttemperaturen, maar overdag dooide het
telkens zóó sterk, dat van een behoorlijke ijs-
Vorming niet veel kwam en het in den nacht van
16 op 17 Januari gevallen sneeuwdek ook spoe
dig verdween en dus verder in den winter geen
vol van beteekenis kon spelen.
.r..ui". Ai..
Zwaar van sneeuw en ijzel hangen de takken. Ze schijnen te treuren en zich
niet bewust te zijn van tiaar pracht
SPIEGELBEELD
Den 23sten trad de dooi bij ons opnieuw in
en scheen, in verband met de luchtdrukverdec-
ling in het Westen, de vorstperiode afgesloten
te zijn. Tot dien datum was de winter dus van
geen bijzondere beteekenis geweest. Intusschen
bleef het groote continentale vorstgebied een
voortdurende bedreiging, daar uitbreiding daar
van naar het Westen tot strenge vorst zou kun
nen leiden. Gaandeweg ontwikkelde de weers-
toestand in het Noorden en Oosten zich zoo
danig, dat het vorstgebied zich meer en meer
vastzette. Over Midden-Europa was veel
sneeuw gevallen, waardoor de afkoeling zeer be
vorderd werd en alles werkte mede tot uitbrei
ding en versterking van de vorst. Den 24sten
Januari begon het opnieuw te vriezen; de vorst
was echter, doordat wij aan den westelijken
rand van het vorstgebied lagen, grootendeels
matig en tot de nachturen beperkt, terwijl het
overdag dooide. Op den 3en en 4en Februari
kregen wij een voorproefje van wat later in veel
sterker mate terug zou komen. Een paar hel
dere, uiterst droge dagen brachten minimum
temperaturen lager dan 10 gr. C.
Tot den lOden Februari bleef de vorst nog
matig. Toen kwam een groote verandering. In
het Oosten was de temperatuur buitengewoon
laag geworden. Een uiterst droge luchtstroom
uit het Oosten voerde de normale koude lucht
naar ons land en door de groote droogte der
lucht werd de nachtelijke afkoeling door
warmte-uitstraling buitengewoon bevorderd. In
den nacht van 11 Februari daalde de thermo
meter tot 16.0 gr. C. (3 gr. F.) en hiermede
werd het record voor Den Haag, dat op —13.5
gr. C. stond, geslagen. Reeds den volgenden
nacht werd het nieuwe record door een mini
mum-temperatuur van 17.5 gr. C. (0.5 gr. F.)
gebroken. Twee dagen later, in den nacht van
den 14den, werd met een minimum-temperatuur
van 18.8 gr. C. 2 gr. F.) een voorloopig
definitief record gevestigd.
Vervolgens werd het oude record nog drie
maal geslagen, maar toen was het met de streng
ste vorst gedaan. In geheel Europa werd de
vorst matiger. De minimum-temperaturen ste
gen tot omstreeks 10 gr. C. Na een dooidag
op den 24sten, deed de vorst voor de laatste
maal een aanval met enkele minimum-tempe
raturen beneden —10 gr. C„ maar toen was de
kracht van het continentale vorstgebied gebro
ken. V/armere luchtstroomen verdrongen de
koude, terwijl de zonnewarmte, die blijkens
stralingmetingen in de tweede helft van Febr.
zeer sterk was, overdag de temperatuur veel
deed stijgen, zoodat groote verschillen tusschen
dag en nacht voorkwamen.
In den nacht van 5 Maart vroor het nog een
beetje, maar toen was het gedaan met de lange
vorstperiode.
Stellen wij nu het begin van deze periode op
1 Januari en het einde op 5 Maart, dan heeft
zij, afgezien van twee etmalen (14 en 23 Jan.),
waarin geen vries-
temperatuur voor
kwam, 64 dagen ge
duurd en overtreft
daarmede in lengte
die van den winter
1890-91 met 4 dagen.
Wat haar laagste
temperatuur betreft,
overtreft zij, althans
voor de Westkust
van ons land, ook
dien winter, hoewel
in meer Oostelijke
deelen van ons land
vroeger lagere tem
peraturen zijn waar
genomen.
In het geheel tel
de deze vorstperiode
dus 62 z.g. vorstda-
gen (mimimum-tem-
pcratuur beneden 0
gr. C.) en 22 ijsda
gen (maximum-tem
peratuur beneden 0
gr. C.). In 18 nach
ten daalde de tem
peratuur beneden
—10 gr. C., in 7 be
neden —15 gr. C. (—2
gr. F.) den 14den
(den 17den —18.0 gr.
C.), de hoogste 7.6
gr. C. (44 gr. F.) den
20sten Januari.
De koudste drie
drie dagen waren 14
Febr. met een ge
middelde tempera
tuur van 12.8 gr.
C." (9 gr. F.), 15
Febr. met 11.6 gr.
C. (11 gr. F.) en 16
Februari met 11.3
gr. C. (12 gr. F.) Dit
zijn ook records. De
koudste periode was
die van 1117 Fe
bruari, toen lederen
nacht de tempera
tuur beneden 15 gr. C. daalde. Kenmer
kend voor den winter is, dat de vorst over het
algemeen gaandeweg sterker werd en na een
geringe verzachting na 17 Febr. vrij plotseling
eindigde. Tot 10 Februari kwamen heel wat da
gen voor met dooi in de namiddaguren, maar
eigenlijk dooiweer met regen en westelijken
wind bleef al dien tijd uit.
Wanneer wij nu den winter van 1929 verge
lijken met de echte „ouderwetsche" winters, die
men gaarne terugwenschte, dan kunnen wij als
voorbeeld nemen den winter van 1709, die onder
de allerstrengste behoort, die de geschiedenis
kent en dien van 1740, welke door zijn langen
duur en strenge koude berucht is. De boven
genoemde Steeve van Esveldt geeft in zijn boek
eenige in die winters waargenomen temperatu
ren. In 1709 viel de vorst 15 Januari in. Den
17en nam men 6 gr. F. 14 gr. C.), den 18en
5 gr. F. (—15 gr. C.) en den 24en en 25en resp.
5 gr. en 6 gr. F. waar, maar daartusschen kwam
dooi voor en den 28en Januari dooide het op
nieuw. Lang schijnt het niet gevroren te hebben
in ons land, maar in Oost-, Midden- en Zuid-
Europa was de winter buitengewoon streng en
langdurig.
In 1740 viel te Amsterdam de vorst den 5en
Januari in. Zij duurde eerst tot den 14en. De
drie koudste dagen waren 9 Januari met 9 gr.
F. 13 gr. C.), 10 Januari met 0 gr. F. 17
gr. C.) en 11 Jan. met 2 gr. F. 18.8 gr. C.).
Waarschijnlijk zijn deze temperaturen gemeten
met onbeschermde thermometers, dus eer te
laag dan te hoog Deze vorst haalde dus in
sterkte en duur met die van den afgeloopen
winter. In 1740 ging de strenge vorst vergezeld
van een feilen en doordringenden Oostenwind."
Van den koudstcn dag in 1740 zegt v. Esveldt:
„11 January vroos het felder, als ooit iemant
in deeze landen beleeft heeft
Deze dag overtrof de koude van het jaar 1709,
volgens aanteekeningen tot Amsterdam en Ham
burg gehouden, 8 graden; volgens de waarne
mingen van Frankfort 5 en die van Den Haag
3 graden; de snerpende koude, die daags te vo
ren zeer vinnig reeds was, zo dat de Kerke bijna
ontbloot van Menschen bleven; en zommigen
die cr na toegegaan waren, met een beroerte cp
het lijf te huis kwamen, was dezen dag nog veel
felder; en volgens de waarnemingen van eenige
geleerden tot Parijs was 't dezen dag 3 graden
kouder, als het des winters in Lapland gewoon
lijk is; een zaak die waarlijk nooit in deze lan
den gehoort is: En schoon het markt dag tot
Amsterdam was, zoo bleven de meeste huizen en
winkels gesloten en de beurs genoegzaam zon
der volk; dog zommigen van die het gewaagt
hebben, om het zeiven aan die bittere koude
bloot te stellen, hebben hunne ruukeloosheid
beklaagd; want de een kwam te huis hebbende
de neus, een ander de ooren, en een derde de
teenen dood gevrooren, schoon ze maar een
weinig tijd in de lucht hadden geweest, ook kon
men zich bij een braaf vuur in een gesloote
kamer niet verwarmen; het brood dat op de
tafel bij het vuur staande lag, bevroor zoo hard
als een steen, en de kopjes terwijl men thee
of koffij zat te drinken, vrozen als vast aan de
tafel
Zooals men ziet was het niet alleen de lage
temperatuur, die het deed, maar kwam de slech
te verwarming der huizen de ellende vergrooten.
Men moet stellig het „ouderwetsche" der vroe
gere winters voor een groot deel op rekening
stellen van de omstandigheid, dat men tegen de
gevolgen van dé koude veel minder goed gewa
pend was dan in onzen tijd met betere huizen,
betere kachels, verwarmde trams, enz.
Intusschen was do winter van 1740 lang. 4 Fe
bruari begon het weer te vriezen, maar 10 Febr.
dooide het alweer. Het vroor van 1418 en
dooide van 19—22 Febr. Den 23sten Februari
„begon de vorst gedurig grooter te worden." Den
25sten „stond de Thermometer des morgens ten
8 uuren op 6y2 graden" (F.), maar „28 Febr.
was het dooijerit weder." Op 1 Maart viel weer
vorst in, 2 Maart „vroor het fel". Er volgden
verscheidene dagen van strenge vorst. Den 6den
Maart schreef v. Esveldt: „En van Middelburg
heeft men narigt, dat het aldaar zedert de felle
vorst, eerder na een tijd van vermaak en vro
lijkheid als na de winter geleken had, zijnde
het alle dagen kermis; en het geld wierd tot
Veere op den Toorn, en andere plaatzen in zo
danig een overdadigheid verteerd, of het weinig
waardig was; en veeltijds van Menschen, die het
weinig tot eer verstrekten, en de vruchten daar
genoeg van in 't vervolg plukken zullen...."
10 Maart begon de aanhoudende dooi. De win
ter had dus van 4 Januari tot dien datum, dus
66 dagen geduurd, maar was minder fel geweest
dan die van 1929.
Tusschen 1740 en nu kwamen een aantal
strenge winters voor, maar niet zoo dikwijls, dat
men van een vermindering hunner veelvuldig
heid in den laatsten tijd zou kunnen spreken.
Mogen sommige een beeld geven van uiterste
gestrengheid, uit het bovenstaande moge blijken,
dat de winter 1929 in gestrengheid en duur
glansrijk de vergelijking met zijn strengste voor
gangers kan doorstaan. Laten wij dus ophouden
met niet meer te gelooven aan de mogelijkheid
van het voorkomen van „ouderwetsche winters".
Een maaltijd mot jonge
doperwtjes, of fijne
spercieboontjes, met
dun gesneden snijboon
tjes, of met appelmoes
van jechte goudreinet-
ten. Bestel Uw groenten
toch bij Van Reijsen,
dan weet U zeker dat
U doperwtjes ontvangt
en geen groene erwten.
Dan weet U, de fijnste
en heerlijkste groente te
eten, die in Nederland
gekweekt wordt. Mooie
blikvulling, billijke prijs.
TBC «5587 <1436
hoort U niet door de radio. Toch
heeft de radio zijn onverflauwde
belangstelling. U wënscht 'n radio
toestel te verhandelen? Span onzen
Omroeper er voor! Dagelijks bereikt
hij 90.000 gezinnen. Hij zal U dus
zeker van dienst kunnen zün.
nat en rillerig weer. Weer dat eigenlijk
nergens goed voor is, dan om ons te
doen verlangen naar lente en zomer
en naar zachte herfstdagen. Beroerd
weerDrink dan een kop ERWTENSOEP bij
„FLUKS" en het is U of de zon door de wolken
breekt, U voelt lente en zomer tegelijk, en ruikt
van den herfst de kruidige geur. Zóó is de
ERWTENSOEP bij „FLUKS", ze kost 12 cent
per kop. Nergens beter Nergens goedkooper
HAARLEM.
Nieuwste modellen.
Fabr. E. M. Jaarsma - Frisia - Jan Jaarsma -
Maarssen Bronco - Vulcana - Turenne e. a.
PIETER KXESSTRAAT 22 - ELECTRISCHE SMEDERIJ
Asperinetabletten Bayer - Wybert-
tabletten Tonicum Noury - Ther-
mogenewatten - Fomianint
Anijszaad - Anijstabletten
is het parool der
Ned. Dagbladpers
en ook van STOK
Wij verkoopen U
gaarne op de
OIJDE GEWONE
cn BILLIJKE VOORWAAR.
DEN"
Vraagt gratis demonstratie
cn ruilt het oude toestel in
HAARLEM Telef. 17016
AMSTERDAM: ZES ZAKEN
v
