..JOMWir
m
DINHMC-?
OTJJÉRS
Helsinki zal niet
zwichten
Op een Duitsche
mijn geloopen
Oorlogsuitvindingen en Hitler's
„geheime wapen"
De perikelen der
censuur
Vereenigde katholieke pers
dun
E.N.A.vanMEVERDEN
Centrale Radio-Ontvangst
mmmm
OOK LONDEN HEEFT ZIJN
VERRASSING"
Het nieuws van heden
DINSDAG 14 NOVEMBER 1339 - AVONDBLAD
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
zal echter al het mogelijke doen
om een oplossing te vinden
Tokio waardeert het
Britsche besluit
^stemming met de terugtrekking
der troepen uit Noord-China
Amerikaansch schip
vergaan
Nieuwe functie voor
Litwinof
Kostbare goudschat
ontdekt
ACCOUNTANT, lid ned.uniev.acc
AMSTERDAM TEL90561-225Ó1
P.C. HOOFTSTR. 7 na 6 uur 25725-
Het WeeriiiiiiiiiiiiiiiiHiiijiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimg
°FF1C1EREN geïnterneerd
IN DUITSCHLAND
Britsche torpedojager gezonken
één doode, zes vermisten en
vijftien gewonden
Kalme nacht"
Litausch schip in de
Oostzee gezonken
DUURTETOESLAG VOOR DE
TEXTIELARBEIDERS
POSTZEGEL VERKOCHT
VOOR 300 POND
-
f
mÊmÊmmÊ
ëp|f§£
De uit 1644 dateerende Ned. Hervormde Kerk te Joure is Zondag door brand ver
woest. Slechts de zware muren en de toren staan nog overeind
De juffrouw en de
sprinkhanen
rTS
Aardappeloogst in de onmiddellijke nabijheid der
aan het Westjront
Duitsche verdedigingswerken
Chamberlain presideert
kabinetsraad
Koningin Elisabeth van België bezoekt regelmatig de verblijven der Belgische
soldaten. De Koningin in gesprek met militairf koks
Het Fransche blad Le Jour bijt
van zich af
Finland, de David onder
de naties
63ste JAARGANG No. 22097
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
#TACKt éhsalade$AU5
Jhr. De Geer had in
Indië aller aandacht
Roosevelt volgend jaar
opnieuw candidaat
Ierland en de oorlogs
zone
P2sterdarr^^e^3694^^Marnixst^42^
^iëpënv^e^65|
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
HELSINKI, 14 November (Keuter) In
hun commentaar op de mislukking der Rus-
sfeeh-Finsche besprekingen betoogen de Fin-
Ache Waden opnieuw, dat hun land vast
besloten is niet te zwichten voor den Russi-
"ehen eisch met betrekking tot een vloot-
basis in de Finsche Golf. Zij zeggen, dat de
bedreigingen en de propaganda der Sovjets
deze vastberadenheid niet zullen verzwak
ken.
Hieraan wordt evenwel toegevoegd, dat. hoe-
*el de Finsche gedelegeerde voor den derden
beer met leege handen terugkeert, er geen re
den voor pessimisme is. daar Finland zijn uiter
ste best zal blijven doen om een aanvaardbare
0Plossing te bereiken van de aan de orde ge
belde problemen.
Intusschen heeft de gouverneur-generaal van
de provincie Uusimaa, waarin ook Helsinki is
Plegen, voor de radio er op aangedrongen, dat
Geëvacueerde vrouwen en kinderen niet onnoo-
Qig naar de steden zullen terugkeeren.
Tokio, 14 Nov. (Domei). De Nitsji Nitsji
®Mmboen schrijft in een hoofdartikel, waarin
"et blad herinnert aan de mededeeling der
JaPansche regeering van 5 September met be-
tekking tot de politiek van niet-inmenging in
den Europeeschen oorlog, dat het Britsche be-
sl'Jit om het grootste gedeelte van het garnizoen
dit Noord China terug te trekken, moet worden
d'tgelegd als een feitelijk antwoord op de Ja-
dansche mededeeling.
De Japansche regeering had op 5 September
&ah de buitenlandsche diplomatieke vertegen
woordigers te Tokio mededeeling gedaan van
®aar politiek van niet-inmenging in den Euro-
deeschen oorlog en tegelijkertijd de aandacht
der onderscheiaene regeeringen gevestigd op de
*edschelijkheid er wel voor te zorgen niet een
d°°danigen toestand in het leven te roepen, dat
p.Pan gedwongen zou kunnen worden de niet-
"hr.engingspolitiek op te geven.
Daar, aldus het blad, Groot Brittannië zijn
bedoeling duidelijk heeft gemaakt zich op Japan
verlaten voor de bescherming van zijn be
ogen in Noord-China, zal het mogelijk zijn te
v°orspellen, dat Groot Brittannië op 'n goeden
dag tegenover Japan uitdrukking zal geven aan
volledig vertrouwen in Japan met betrek-
bihg tot een bescherming der Britsche rechten
ed belangen in geheel China. Ronduit ge-
aldus de Nitsji Nitsji, heeft de door Groot
''ittannië sedert het uitbreken van de Chi-
beesche kwestie gevolgde politiek een aanzien-
'Jk misnoegen gewekt. Niettemin wil Japan op
W"iendschappelijken voet komen met Groot Brit
tannië, indien Groot Brittannië zijn houding
erziet en samenwerkt met Japan.
Miami, 14 Nov. (Havas). In scheepvaartkrin-
vreest men, dat het 6320 ton metende
mjierikaansche koopvaardijschip „Cripple
~r&ek", dat op weg was van Nieuw-Orleans naar
lv'erpool, vergaan is. Bij Titusville zijn name-
')k vaten olie en een tabakszak met een aan-
jW^kening van een zeeman, waarin hij zegt aan
,®o°rd van de „Cripple Creek" te zijn, aange-
*Doeld.
Londen, 14 Nov. (Havas) De correspon-
,eht van de News Chronicle meldt uit be
bouwbare, doch niet officieele bron, dat Lit-
'hof, jje vroegere volkscommissaris van Bui-
oiandsche Zaken, benoemd is tot chef van
het
bureau voor buitenlandsche inlichtingen van
Matige tot krachtige wellicht tijdelijk
verder toenemende meest Zuidwestelijke
wind. Betrokken tot zwaar of half be-
wolkt. Waarschijnlijk eenige regen. Aan-
vankelijk weinig verandering in tempera- j|
tuur. Later waarschijnlijk iets kouder. jE
Zon op 7.17 onder 16.11. Licht op 16.41. E=
|l Maan op 10.14 onder 19.01. E.K. 18 Nov.
centrale uitvoerende comité der communis
me partij.
u°°k is volgens den correspondent een gerucht
°mioop, dat Litwinof benoemd zal worden tot
■"acteur van het „Engels-instituut" te Moskou.
SEviLLA, 14 Nov. (D.N.B.) Bij opgravings-
g®rkzaamheden in de vroegere Moorsche wijk
l hta Cruz werd een uit goud en edelsteenen
v s taande kostbare schat ontdekt. Deskundigen
tj.^hderstellen, dat deze schat stamt uit den
o Van Koning Pedro van Castilië.
LTaar wij vernemen, zijn luitenant S. en vaan-
K van de Nederlandsche landmacht, die
Niekerk achter de gemeente Eibergen op een
j^otorfiets reden, verdwaald geraakt en op
'tsch grondgebied terecht gekomen. Zij wer-
11 door de Duitsche grenswacht aangehouden
aijn thans in Duiischland geïnterneerd. Na
0 eerewoord te hebben gegeven niet te zullen
v vluchten is him toestemming gegeven zich
te bewegen
hen ar E'*berSen verluidt, zouden S. en K. in
0 b loop van den dag weer worden vrijgelaten,
get bet onderzoek duidelijk zou hebben aan-
titi nck dat zij het slachtoffer van een vergis-
tje<? 2ijn Men verwacht, dat zij wellicht nog
re ®h via Oldenzaal naar Nederland terugkee-
LONDEN, 14 Nov. (Reuter). De
Britsche admiraliteit deelt mede, dat
een Britsche torpedojager op een
Duitsche mijn is geloopen en ver
loren gegaan. Verklaard wordt, dat
één man om het leven is gekomen.
Zes man worden vermist. Drie offi
cieren en twaalf minderen werden
gewond; meer dan zeventig opvaren
den zijn aan land gebracht.
PARIJS, 14 Nov. (Havas) Het Fransche
legerbericht van den ochtend van den veer
tienden November luidt: „Kalme nacht".
KAUNAS, 14 Nov. (Havas). Het Litöusché
schip Panevezys, dat van Leningrad op weg
was naar Klaipeda, is in de Oostzee gezonken.
De gezagvoerder en de overige leden der be
manning werden gered. Alleen de marconist is
verdronken.
De vier Fabrikantenverenigingen in Twente
en den Gelderschen Achterhoek hebben beslo
ten. met ingang van 13 November in de textiel
industrie een duurtetoeslag toe te kennen ten
bedrage van 1.per week voor kostwinners
(sters), van 50 cent per week voor mannelijke
en vrouwelijke arbeidskrachten van 18 jaar en
ouder, en van 25 cent per week voor jeugdigen
beneden den 18-jarigen leeftijd.
Deze. toeslag geldt voor allen tot en met den
rang van onderbaas en met dien verstande,
dat van elk gezin slechts één lid als kostwinner
kan worden beschouwd.
LONDEN, 14 Nov. Een ongebruikte lucht-
postzegel van New Foundland van 60 dollarcent
is gisteren op een Londensche postzegelveiiing
verkocnt voor 300 pond sterling. De zegei was
er een van de 300, welke zijn uitgegeven ter ge
legenheid van de vlucht van de Pinedos van
New Foundland naar Rome in Mei 1927.
Eerst bezinnen, dan beginnen,
Dat is altijd goed gegaan,
Zoo ge radio wilt nemen,
Vraagt eerst de Centrale aan.
HAARLEM TELEF. 10010
ft
(Van onzen Londenschen correspondent)
Op een persconferentie werd den directeur
van de afdeeling voor Wetenschappelijk Onder
zoek van het Britsche Departement voor Oor
logsvoorziening de vraag gesteld of hij ook iets
afwist omtrent het „geheime wapen" waarmede
Hitier eenigen tijd geleden in een te Danzig
gehouden rede zijn tegenstanders gedreigd nad.
De directeur gaf een paar voor de hand lig
gende antwoorden.
Hij zeide dat het een dwaasheid zou zijn van
een militairen of politieken leider, aan te ne
men,' dat de wetenschap juist hem het meest
vernietigende wapen geschonken heeft. Vraagt
een dictator zijn deskundigen om een doode-
lijker wapen, dan zullen zij hem dit geven, en
alleen een dwaas kan veronderstellen dat de
vijand niet over nieuwe en onbekende wapenen
beschikt.
„Ik beeld mij niet in dat de vijand geen ver
rassing voor ons heeft," zeide de directeur, maar
veelzeggend voegde hij eraan toe: „In iéder ge
val hebben wij er een voor hem."
Deze uitlating veroorzaakte eenig opzien
zoowel onder de vertegenwoordigers der pers,
als later onder het publiek. Niet omdat men
niet gedacht had aan de mogelijkheid dat En
geland over een of meer „geheime wapenen"
beschikte, maar omdat de korte toevoeging,
juist door haar uiterste vaagheid, het vermoe
den wekte, dat de „verrassing" er een van
zeer bijzonderen aard is.
Aan het bewuste departement werken onge
veer 800 personen, wier taak het is technische
en andere middelen te vinden en te onderzoeken,
welke tof het winnen van den ooriog kunnen
bijdragen. Dit wetenschappelijk leger wérkt na
tuurlijk in het grootste geheim en in volmaakte
anonymiteit. Zelfs de naam van den directeur
wordt niet openbaar gemaakt
Het is ook de taak van het departement, de
uitvindingen te onderzoeken, welke door ver
nuftige (en vaak ook niet-vernuftige) patriotten
gedaan zijn. Honderden en honderden plannen
komen in. De meeste daarvan zijn waardeloos;
vele zijn fantastisch; sommige naïef. Maar on
der duizend plannen kan zich één bevinden,
dat de overwinning nader brengt.
Toen Hitier zijn rede te Danzig gehouden had,
waren er velen die ongeveer begrepen waaruit
zijn „geheim wapen" bestond, en het noodig
achtten het departement hiervan in kennis te
stellen. Een juffrouw was er van overtuigd dat
Hitler van vliegmachines uit flesschen met
sprinkhanen achter de Fransche linies wilde
neerlaten, ten einde aldus een sprinkhanenplaag
te verwekken, zoodat de oogst vernietigd zou
worden.
Uitvinders leggen zich bij voorkeur toe op
„doodelijke stralen"; uit het onderzoek is ech
ter gebleken dat het vaak geen stralen, en dat
ze bovendien niet doodelijk zijn.
Veel middelen worden ook uitgevonden om
vliegmachines omlaag te brengen, ofschoon de
ze, blijkens de resultaten der Duitsche lucht
aanvallen op Schotland, op oorlogsschepen en
op convooien, reeds min of meer schijnen te
bestaan. Uitvinders zijn echter steeds geneigd,
wanneer zij een bestaand middel niet begrij
pen, iets anders uit te denken dat zij wèl be
grijpen, en op grond hiervan te gelooven, dat
het ook doelmatiger is. Eén der „uitvindingen"
bestaat uit kogels, waaraan lange staven be
vestigd zijn, met afhangende metalen draden.
De kogel moet geschoten worden tot boven de
vliegmachine; de staaf valt dan weer omlaag;
de vliegmachine raakt in de draden verward,
en wordt aldus naar beneden gesleurd. Dood
eenvoudig!
Ook zijn reusachtige stalen speren „uitgevon
den". Deze moeten voor de troepen uitgeduwd
worden, zoowel bij den aanval als bij de ver
dediging.
De grootste uitvinding, welke tot nu toe ge
daan is, wordt door den ontdekker „radio-
aestesia" genoemd. Hij verklaart dat men met
haar alles doen kan, behalve de Tien Geboden
breken. Men kan er ziekten mee genezen, vlieg
machines omlaag brengen, vreeselijke brand
wonden veroorzaken, en gifgassen mee bestrij
den. Wat de uitvinder er echter nog niet mee
heeft kunnen doen, is haar aannemelijk maken
voor het departement van onderzoek.
De would-be-uitvinders zijn natuurlijk een
zeer dankbaar onderwerp voor den Britschen
humor, maar het departement zelf verricht
prachtig werk, waaromtrent uit den aard der
zaak weinig bekend is. Het is verdeeld in vyf
secties. Aan die voor ontplofbare stoffen, ballis
tiek en metallurgie zijn 300 deskundigen ver
bonden, aan die voor verdediging'tegen gas 150.
Er is een sectie voor zoeklichten, geluidopspo
ring en luchtverdediging. Wat de geluid-opspo
ring aangaat, meent men dat Engeland het ver
der gebracht heeft dan eenig ander land, en
zelfs een betrekkelijke volkomenheid bereikt
heeft.
De werkelijke uitvindingen en ontdekkingen
van het departement zijn meestal weinig
fantastisch, maar juist daarom des te be
langrijker. En uit de gisteren door den direc
teur gedane mededeeling mogen wij afleiden
dat eén dier uitvindingen op zijn minst sensa
tioneel is.
LONDEN, 14 Nov. (Reuter). De verbetering
in den toestand van Chamberlain houdt aan
Hij heeft vandaag ce zitting van het kabinet
gepresideerd. Tevoren hadden twee gënees-
heeren hem onderzocht.
De Fransche pers toont in het algemeen een
opvallende discipline ten aanzien van de cen
suur. Sommige organen, zooals o.m. „L'Action
Fransaise", hebben er nog al mee te maken In
het algemeen legt men zich heel laconiek bij
het geval neer; soms wordt op de witte plek
een caricatuurtje geplaatst van een groote
schaar of een andere toepasselijke aardigheid.
Tot de bladen, die veel van de censuur te
liiden hebben, behooren o. m. „Gringoiie" en
„Le Jour Echo de Paris". De redactie van laatst
genoemd blad steekt haar misnoegen dan ook
niet onder stoelen of banken. Het ingrijpen van
de censuur is immers vaak willekeurig en soms
ongemotiveerd. Van vrijheid van drukpers, vrije
meeningsuiting en gerechtvaardigde openbare
critiek door middel van de pers is dan ook niet
veel meer te merken. En dat wil wat zegge', voor
een Franschman! In het klasiseke land der
„Liberté" worden immers de meeste kranten
g^lgZCÏl.
Men is niet op een bepaalde krant geabon
neerd, maar iedereen koopt een of meermalen
daags een los nummer van zijn lijfblad. Meestal
betrekt hij zijn blad van een vaste verkoopeter,
die haar klanten al kent. De klant behoeft niets
meer te zeggen. De krantenverkoopster reikt
eigener beweging het blad van zijn begeeren:
dé klant geeft haar de rinkelende centimen en
verdwijnt weer in de voorbijschuivende menigte.
Vader koopt z'n 'eigen krant op weg naar de
fabriek of kantoor: hij leest in de Métro of ter
wijl hij aan de halte wacht op de bus. Ook
moeder koopt haar krantje als ze naar de markt
gaat om haar levensmiddelen te kooper.. De
groote kinderen des huizes brengen ook ieder
hun eigen blad mee, zoodat in één gezin soms
vier, vijf kranten op tafel liggen. Dit ook
hierdoor mogelijk, omdat een krant in Frankrijk
maar enkele centen kost en veel goedkooper is
dan waar ter wereld ook.
Men kan zich dan ook voorstellen, dat de
Parijzenaar het niet aangenaam vindt, dat de
beitel van de censuur in zijn blad groote witte
vakken gestoken heeft.
Ook in typografisch opzicht is het geen prettig
gezicht al die leege plekken.
Het behoeft dan ook niemand te verwon
deren, dat het van alle kanten protesten egent.
De journalist ziet zijn pennevruchten meedoo-
genloos vernietigd: hooger beroep staat niet
open. Léon Bailby, die vaak een der hoofdarti
kelen op de eerste pagina van „Le Jour" ver
zorgt, schrijft dan ook in een der laatste num
mers met vette letters: „Ik zie me wel genood
zaakt te constateeren dat de censuur zich hard
nekkig bezig houdt met te waken over de arti
kelen van mijn hand, die met mijn naam zijn
onderteekend. Vandaag heeft zij 60 eerste regels
van mijn artikel geschrapt, zelfs den kop nog
wel. Ik ben niet gewoon om mijn lezers raad
seltjes op te geven of hun slechts restjes op
te dienen. Daarom zie ik eenvoudig weg af van
publicatie!"
Dit protest prijkt op de voorpagina, juist in
het witte vak waar feitelijk het artikel van
Bailby had moeten staan, zoodat het voor de
lezers aanstonds in het oog springt.
In de „Figaro", die misschien wel het minst
getroffen wordt door de maatregelen tegen de
vrijheid van drukpers, vergelijkt Mr. Dneu la
Roebelle de censuur met een olifant. De olifant
immers gaat de jungle in zeker van zijn zaak
redeneert hij. En pats, daar ligt hij in een kuil,
„M'n instinct kan me niet misleiden," zoo
redeneert hij. En pats, daar ligt hij
in een verdekt opgestelden valstrik: In haar
beitels verpersoonlijkt de censuur het zuiver
instinct van den olifant. „En zijn dingen die
niet gezegd dienen te worden: laten we ze daar
om door middel van dit geneim instrument weg
nemen uit het milieu der dingen die wel gepu
bliceerd mogen worden. Wegsteken en nog eens
wegsteken. De lezer, vriend of vijand, zal niet
anders zien dan wit.
De censuur vergeet alleen het zwart dat ze
overlaat.
Het is niet alleen voldoende om iets weg te
nemen, men meet denken aan de leegte, die
ae afdruk openlaat.
Welnu, hoe meer kranten ik lees, hoe meer
ik tot de bevinding kom, dat het onredelijk
instinct van Defensie, dat belichaamd is in een
heele verdieping met bureaux, waar iedereen
voorzien is van een beitel van de beste soort
staal, en van bloedroode potlooden, oliiants-
pooten zet in een terrein vol voetangels en
klemmen.
De censuur, zooals wij die kennen, benadeelt
de geesteskinderen, maar laat hun vader on
aangeroerd. Het wit in een artikel is bijna een
bloemenhulde aan de waardigheid van den
schrijver."
NEW YORK, 14 Nov. (Reuter) In haar
commentaar op den terugkeer der Finsche dele
gatie uit Moskou schrijft de New York Times,
dat de Finnen door de kracht van hun eigen
geest stand houden tegen de machtige bedrei
ging. Deze kracht is zoo formidabel, dat er
een kansje is, dat deze David onder de naties
Goliath zal afschrikken.
De bij Terschelling gestrande Finsche
houtboot Elsie" wordt als verloren be
schouwd.
Brug over de Noord in de Betuwe in ge
bruik genomen.
Benoemingen in het Aartsbisdom.
OS'FMWPQÊVEP CEBPulKT U aVAMU I C E
dP*' A rlAiVniiADC
BATAVIA, 14 Nov. (AnetaJ. Dankbaar
nam het Indische publiek kennis van de rustig
uitgesproken rede van den ministcr-presioent,
jhr. de Geer, die vrijwel in zijn geheel kon wor
den gevolgd en bovendien in de avondblaoen
volledig zal worden gepubliceerd. Aneta distri
bueerde telegrafisch den tekst over geheel Ne-
derlandsch-Indië, terwijl de voornaamste pas
sages ook naar de kleinste plaatsen in de Bui
tengewesten werden uitgeseind, alwaar zij, naar
gebruik, bij de kantoren van het bestuur zullen
worden aangeplakt.
Indië beleefde gisteren in nog een ander op
zicht een merkwaardig rustigen dag, omdat de
viering van de Lebaran voornamelijk gericht
was op innerlijke overdenking en in tegenstel
ling met vroeger de drukte in de straten Qoor
overvulde vervoermiddelen ontbrak Wel oroe-
gen de Islamieten, naar gebruik, nieuwe kiee-
ren, doch het feestelijk karakter ontbrak na
genoeg, terwijl ook belangrijk minder vuurwerk
werd afgestoken.
De aangekondigde plechtigheden werden al
lemaal in rustige sfeer gehouden.
SAN FRANCISCO. 14 November (Havas)
Mac Adoo. de vroegere minister van Financien,
heeft bij zijn terugkeer uit Washington ver
klaard, dat algemeen de opvatting bestaat, dat
Roosevelt het volgend jaar bii de verkiezingen
voor het presidentschap opnieuw candidaat zal
v/orden gesteld door de democraten. Hij voegde
hieraan toe, Roosevelt voor den derden keer te
zullen steunen. Mac Adoo verklaarde niet te we
ten of Roosevelt een herkiezing zou wenschen
WASHINGTON, 14 Nov. (Havas). De ge
zant van Ierland, Robert Brennan, heeft tijdens
een onderhoud met Berle, den adjunct-staats
secretaris uitdrukking gegeven aan de bezorgd
heid zijner regeering, dat Ierland door de Ver
Staten tot de gevechtszone wordt gerekend.
De Iersche gezant deed uitkomen, dat Ierland
een neutrale natie is en dat de handel met de
Vereenigde Staten voor Ierland een Jevensbe-
lang is.
Het departement van Staat heeft bekend ge
maakt, dat de gevechtszone op zee naar gelang
van de ontwikkeling der gebeurtenissen kan
worden uitgebreid of verkleind en dat Roosevelt
zich het recht voorbehoudt deze zone te wijzi
gen, wanneer hij dat nuttig mocht oordeelen
Stand op Dinsdag 1 uur n.m.:
Vorige stand: 762.9
762.6
