bm\
jutur#*
Propaganda
ETERNA
V erkeersdagen
1939
Kankerproblemen
DE DROOM VAN COLIJN
L
To o ver tapijt
KORP. BART VAN DIJK
ONDERSCHEIDEN
ERWTENSOEP
4
ZONDAG 19 NOVEMBER 1939
VAN WEEK TOT WEEK
Nieuwe luchtlijnen in de
Groote Oost
Twee Grumman's en twee
Sikorsky's voor de K.N.I.L.M.
De beschieting van
de „Mees"
Raad voor de Luchtvaart zal geen
nader onderzoek instellen
De uniform-affaire
Gevangenhouding van twee ver
dachten met 30 dagen verlengd
Dienst der Zeeland"
voorloopig gestaakt
Gratificatie, uitzonderingsverlof en
bevordering tot wachtmeester
Van spionnage verdacht
Gearresteerde droeg onder civiele
kleeding militaire uniform
ALG. VER. VOOR EIEREN-
EXPORT
OVERNEMINGSPRIJS LIJN
ZAAD MET f 2 VERHOOGD
fALITEITS-HORLOGl
Wielrijders zullen scherp in 't oog
worden gehouden!
Prinses schenkt gift aan
Steuncomité
in de
DRAISIHA-vakVALKENBURC
c
""Zacht van smaak - prus jo ct
De jaarvergadering van de Apologetische
Vereeniging „Petrus Canisius", die gewoonlijk
het begin van September wordt gehouden,
doch deze maal was uitgesteld tot Dinsdag 14
November, omdat in begin September de regel
maat van het treinverkeer door de mobilisatie
Verstoord werd, is in jaren niet zoo druk be
kocht en zoo levendig geweest als nu. Belang
stelling was er altijd, thans was er een duidelijke
Seanimeerdheid. Dit zal niet het minst te dan
ken zijn geweest aan het onderwerp der discus
sies: den meer stoffelijken of althans practi-
Sehen kant van de katholieke geloofspropaganda
He inleiding tot deze materie was toevertrouwd
®an twee bekwame experts in het reclame-vak
'dus allerminst theologen of vak-apologeten),
maar wie tevoren eenigszins wantrouwig over
^Ik een „materieele" opvatting van de geloofs-
mopaganda de redevoeringen tegemoet mocht
2ien, zal door het resultaat overtuigd zijn van
*mt nut. Dit was een goede ingeving van het be
duur. Het heeft er alle eer mee ingelegd.
Hetgeen op de jaarvergaderingen van Petrus
Canisius wordt behandeld, heeft niets geheim-
tinnigs, maar het is een goede gewoonte, dat het
ïertrouwelijke karakter dezer bijeenkomsten
°ok door de aanwezige pers-menschen geëer
biedigd wordt, omdat aldus de leden de grootst
mogelijke vrijheid genieten, zich over het on
derwerp (en over andere zaken, de vereeniging
betreffende) uit te laten naar eigen inzicht
en verkiezen. Men heeft niet het gevoel, dat
men spreekt voor de publiciteit. Vooral in dil
milieu is dat prettig. Een uitvoerig persverslag
van de besprekingen komt dus niet in de krant,
maar het is sedert jaren onze gewoonte, alge-
meene indrukken van de jaarvergadering sa
men te vatten in een overzicht op deze plaats
eh ook dit jaar bestaat hiertoe alle aanleiding.
Propaganda verschilt van reclame althans
bierin, dat de propagandist niet persoonlijk-
onverschillig kan zijn tegenover hetgeen hij
mopageert. Men kan reclame maken voor siga-
mtten zonder ze zelf ooit te rooken. Maar om
6er> idee te kunnen propageeren, moet men er
mif in geiooven. En dat is zelfs nog niet ge-
"°eg. Men moet er van ganscher harte mee in-
^etnmen. Men moet weten, dat men er anderen
Nukkig mee maakt. Men moet er in zeker op-
Jicht van vervuld zijn. Propaganda is alleen mo-
Heiijk „ex abundantia cordis". Dit wil niet
mggen, dat wij de overredingskracht eener de-
Cclij ke redeneerkunde onderschatten en dat wij
^heciaal de apologetiek, die nu eenmaal een
Wetenschap is, zouden toevertrouwd willen zien
"an vurige onbevoegden, maar het schijnt ons
een levensbelang van de katholieke propagan-
"a, dat zij uitgaat van een waarachtige liefde
v°or de waarheid en van een waarachtige liefde
v°or de menschen.
Dit is niet zoo 'eenvoudig als het lijkt, want
krachtige waarheidsliefde schept dikwijls
afstand en kan zelfs de oorzaak worden van
"fzondering en van eenzelvigheid. De waarheid
bef te hebben is niet direct hetzelfde als de
menschen te beminnen. Sommigen, die naar
een zeker pessimisme neigen, zullen hier zelfs
een tegenstelling in zien. Zij weten, 'dat de
menschen maar al te gaarne de waarheid uit
"en weg gaan, zoodra dit hun persoonlijke ver
langens bevredigt. Het zijn doorgaans erg „men
selijke" eigenschappen, die den mensch af
bonden van de erkenning der waarheid.
Van den anderen kant is er geen mensch, die
"iet een zekeren drang naar waarheid in zich
beeft. Zelfs de ellendigste leugenaar weet lieel
*°ed, dat een eerlijk mensch eerbiedwaardig is.
**et is dan ook de grootste kracht van de pro
paganda, dat zij met eerlijke middelen wordt
Gevoerd. Geldt het de katholieke geloofspro-
Pkganda, dan is die eerlijkheid uit den aard
v&n de zaak een allereerste vereischtc. Ze mag
bijvoorbeeld niet ontveinzen, dat even-
bieele bezwaren van den andersdenkende, zoo
41 niet objectief, dan toch subjectief tot op ze
kere hoogte verantwoord kunnen zijn. Kan ze
"it niet, dan moge haar liefde voor de waar-
beid nog zoo groot wezen, haar liefde voor de
menschen is onvoldoende ontwikkeld door erva-
i'hg en menschenkennis. Zich verplaatsen in
"en gedachtengang van den ander en daar ook
Eerbiedigen, wat werkelijk eerbiedwaardig is,
blijft een hooge wet van alle ware propaganda.
Hierbij moet men niet altijd dadelijk te veel-
E'schend zijn. Een mooi voorbeeld van de wer-
king
der overtuiging vertelde mij een vriend,
"ie een groote bewondering koesterde voor
bfUckner, maar om Beethoven niets gaf. Hij
"ad een kennis, -die met Beethoven dweepte.
**Un twistgesprekken namen geen einde en
bedden ook geen resultaat. Ieder bleef pal op
4>jn eigen standpunt staan. Onze Bruckner-
^Wonderaar was daar een beetje mistroostig
Odder en deed wat hij kon, om den' Beethoven-
^teerder althans een keer mee te nemen naar
een Paruckner-concert. Maar de ander voelde
"aar niets voor. „Ik heb daar niets te maken,"
mi hij. En hier bleef het bij. De vrienden wer-
"en het in dit opzicht niet eens en achtten zich
'Ofoordceld, deze oneenigheid gelijk men wel
*8t mede te sleepen naar hun begraafplaats.
Het leven, dat menschen bij elkander brengt,
m^t hen ook afscheid nemen en onze Beet-
°Ven-aanbidder werd benoemd in een andere
*lad, waar de concerten minder talrijk zijn. De
"^inige muziek, die hij nog te hooren kon krij-
8en, verzuimde hij nooit. En zoo kwam hij in
a'jh nieuwe woonplaats naar een muziekavond,
J'aar ook Bruckner op het programma stond.
l^°oi vond hij het ook nu nog niet. Maar hij
^hreef zijn vriend een langen brief en bericht-
daarin: „door een toeval heb ik Bruckner
eehoord, en al was ik niet opgetogen, ik begrijp
tenminste, of meen te begrijpen, wat gij in
ehi zoo waardeert en dit staat mij zeker niet
Sen. Het was mij, alsof ik met uw ooren luis-
6rde. Den heelen tijd dacht ik; „hoor, dit is het
wat hij zoo mooi vond," en dan maakte ik
wijs, dat ik het begreep. Misschien is dit
gehoorbedrog, maar als ik weer eens de
heb, ga ik eens met je mee naar een
mickner-concert.'
De genegenheid voor den vriend overwon hier
j®t vooroordeel, en al werd de ander geen ver-
t^henaar van Beethoven, teneinde alleen om
fUckner te geven, hij kreeg toch een zekere
vereering voor dezen laatste, en de vriend be
schouwde dit als winst. Terecht! Men moet niet
altijd het hoogste vergen en zich boos maken,
wanneer men dit niet krijgt. Men moet soms
met het mindere al heel tevreden kunnen zijn.
Anders is men geen goed propagandist.
Juist omtrent de katholieke geloofspropaganda
ontmoeten wij bij andersdenkende vrienden
wel eens eigenaardige opvattingen. Zij weten,
dat wij den zoogenaamden zielenijver als een
deugd beschouwen, en vreezen nu, dat zij nooit
en nergens tegen de meest radicale werking
dezer deugd beveiligd zijn. Met Roomschen
omgaan zoo redeneeren zij beteekent zich
blootstellen aan de sluwe en heimelijke pro-
paganda-werking van Rome. Ze kunnen zich
nog zoo vriendelijk voordoen: hun eenige doel
is zieltjes te winnen voor hun kerk en dit is
ook hun plicht. Als ze dat niet doen, zijn ze
niet goed katholiek!
Het schijnt, dat ook sommige geloofsgenoo-
ten er zoo over denken, en dat maakt den om
gang niet gemakkelijker! De waarheid is, dat
wij menschen moeten winnen (liefst door ons
voorbeeld) voor God en voor den hemel, maar
dat wij aan God kunnen overlaten, op welke
wijze hij door bepaalde menschen bemind wil
zijn en met welke genademiddelen Hij hen tot
Zich wil trekken. Wij hoeven niet iederen
dominee, die onzen weg kruist, aan te praten,
dat hij maar zoo gauw mogelijk Roomsch moet
worden en wij zullen soms in het belang onzer
eigen ziel handelen, wanneer wij van een vroom
mensch, alvorens te gaan leeraren, eerst zelf
eens iets leeren. Dit doet aan onze liefde voor
de Kerk niet te kort. Integendeel. Wij kunnen
slechts betere propagandisten worden naarmate
wij betere menschen worden en juist voor de
propaganda van het katholieke geloof bleek al
tijd de nederigheid een sterker steun dan de
zucht naar gelijkhebberijde naastenliefde een
deugdelijker middel dan het verlangen om
iedereen te verdoemen, die onze meening niet
deelt.
Ziedaar enkele gedachten, die min of meer
duidelijk naar voren kwamen op de uitstekend
geslaagde en boeiende jaarvergadering van de
Apologetische Vereeniging, waar nog veel meer
besproken werd, doch waar inleiders en debaters
elkander vonden in gemeenzame liefde jegens
de waarheid en jegens de menschen. De geest
drift van anderen gewaar te worden, is altijd
een geestelijke verkwikking. Hier kon men die
oprecht genieten.
A. v. D.
Gelijk gemeld, heeft de Koninklijke Neder-
landsch-Indische Luchtvaart Maatschappij haar
luchtvloot door aankoop van vier vliegtuigen
met modern materieel uitgebreid.
Zooals bekend is, stellen de Nederlandsch-
Indische regeering en de K.N.I.L.M. er prijs op
spoedig verschillende luchtverbindingen in de
Groote Oost tot stand te brengen.
Na overleg met de Ned.-Indische regeering
heeft de K.N.I.L.M. besloten een viertal Amphi-
bie-vliegtuigen voor dat doel aan te schaffen.
De keuze is hierbij gevallen op vliegtuigen,
waarvan de eigenschappen in de praktijk vol
doende bekend zijn om tegenvallers bij het ge
bruik uit te schakelen. Tevens hebben deze
vliegtuigen het voordeel dat zij in series worden
gebouwd en derhalve binnen betrekkelijk korten
tijd kunnen worden geleverd.
De bedoelde vliegtuigen zijn de Grumman G.
21 en Sikorsky S. 43. Van elk dezer worden twee
toestellen aangeschaft. De Grumman is een
vliegtuig voor ongeveer 6 passagiers. Het behoort
dus tot de kleinere soort vliegtuigen.
De Sikorsky S. 43 is een toestel van ongeveer
de grootte van de reeds vele jaren bij de K.N.
I.L.M. in dienst zijnde Douglas D. C.-2 vlieg
tuigen, d.w.z. geschikt voor het vervoer van on
geveer 14 passagiers.
Nadat de vooronderzoeker, bedoeld in de Lucht
vaartrampenwet, een onderzoek had ingesteld
naar het ongeval, 26 September j.l. overkomen
aan het K.L.M.-vliegtuig PH-ASM (Mees), heeft
een commissie uit den Raad voor de Luchtvaart
in haar vergadering van 17 November het niet
noodig geoordeeld, dat de Raad voor de Lucht
vaart een nader onderzoek instelt.
Omtrent de aanhouding van den Amsterdam-
schen koopman L„ die: verdacht wordt van
medeplichtigheid bij de bekende uniformenaf
faire. vernemen wij nader, dat L. gearresteerd
werd bij de grenspost Rammelbeek te Dene
kamp. op dezelfde plaats, waar A. Jr. eenige
weken geleden met zijn auto, waarin zich de
uniformen bevonden, werd aangehouden. L
werd reeds eenigen tijd gezocht, doch tot dus
verre bleek hij onvindbaar. Het was echter aan
de justitie bekend, dat hij zich per auto in
Duitschland bevond en daarom was aan alle
grensposten zijn signalement doorgegeven. Toen
L. met zijn auto de grens bij Denekamp wilde
overschrijden, werd hij onmiddellijk herkend
en in hechtenis genomen. Hij werd overge
bracht naar het Huis van Bewaring te Almeloo
waar ook beide andere verdachten zich bevin
den en wier gevangenhouding de rechtbank te
Almeloo voorloopig met 30 dagen heeft ver
lengd.
A. heeft den thans aangehouden L. aange
wezen als den derden man, die aanwezig is ge
weest bij den aankoop van de uniformen bij
den Amsterdamschen opkooper B. L. ontkent
echter iets met deze affaire uitstaande te
hebben.
Naar wij vernemen, heeft de directie van de
Stoomvaart-Maatschappij „Zeeland" besloten den
geregelden dienst op Engeland voorloopig tot
nader order stop te zetten.
De laatste boot van Vlissingen naar Engeland
is Zaterdagmorgen vertrokken en zal Dinsdag
van Tilbury terugkeeren.
m v... \v
De dienstplichtige korporaal Bart v. Dijk
die met groot gevaar voor eigen leven een
aantal voor een munitiewagen gespannen
op hol geslagen paarden tot staan wist te
brengen, terwijl de projectielen in dien wa
gen stuk voor stuk ontploften en die op deze
wijze wellicht een ramp heeft voorkomen, is
Zaterdag door de militaire autoriteiten op
welverdiende wijze onderscheiden.
Zaterdagmiddag te ruim twee uur heeft voor
het front van den troep waarbij Van Dijk is
ingedeeld, de tweede afdeeling van het le regi
ment artillerie, „ergens in de provincie Utrecht",
de regimentscommandant, luitenant-kolonel P.
H. Schoute, namens den minister van Defensie
aan Van Dijk medegedeeld, dat de minister zijn
moedig gedrag bewondert en hem als blijk van
Waardeering een gratificatie van f 50 toekent,
zoomede twee dagen uitzonderingsverlof op 19
en 20 November.
Daarna heeft de regiments-commandant een
order van den commandant van het veldleger,
luitenant-generaal J. J. G. baron van Voorst tot
Voorst, voorgelezen, blijkens welke korporaal
Van Dijk wordt bevorderd tot dienstplichtig
wachtmeester.
Naar wij vernemen, is de Arnhemsche po
litie Zaterdagmiddag overgegaan tot arresta
tie van zekeren W., die er van verdacht
wordt zich schuldig te hebben gemaakt aan
spionnage. Op het oogenblik, dat de politie
volledige aanwijzingen had om tot arrestatie
over te gaan, stapte W., die onder zijn
civiele kleeding een militaire uniform droeg,
in den snelbus naar Doetinchem. De politie
achtervolgde met een personenauto den bus
en deed dezen halverwege Doetinchem stop
pen. W. werd naar het Arnhemsche politie
bureau overgebracht. Politie en justitie wei
gerden nadere inlichtingen te geven.
Naar ons wordt medegedeeld, is opgericht de
Algemeene Vereeniging voor den Eierenexport
(A.V.E.).
Met deze vereeniging wordt beoogd, zoo schrijft
men ons, het samenvoegen in een hecht organi
satorisch verband van alle bij den eierenexport
betrokken particuliere handelaren, teneinde al
dus de belangen van den eierenexport zoo goed
mogelijk te dienen en, voor zoover noodig, me
dewerking te kunnen verleenen aan de tot stand
koming en uitvoering van overheidsmaatregelen.
De vereeniging is gevestigd te 's Gravenhage,
waar zij haar bureau zal stichten.
Bij de oprichting trad een aantal vooraan
staande exporteurs tot de vereeniging toe, waar
door deze thans reeds representatief mag wor
den geacht voor een overwegend groot deel van
den particulieren eierenexport. Een voorloopig
bestuur werd gevormd, voor de eerste maal
slechts voor den tijd van een half jaar, teneinde
ook later toetredende leden in de gelegenheid
te stellen aan de keuze van een definitief be
stuur mede te werken.
Aangaande den overnemingsprijs van lijn
zaad, waarover eenigen tijd geleden nog geen
mededeelingen konden worden gedaan, verne
men wij thans van officieele zijde, dat ook dit
bedrag met terugwerkende kracht vernoogd
is, en wel van f 10 tot f 12 per 100 kg.
Voor dit product bestaat evenwel met de
verplichting, dat het uitsluitend aan den pro
vincialen voedselcommissaris aangeboden mag
worden. De telers mogen hun lijnzaad ook aan
handelaren verkoopen, die in het bezit zijn van
beatelbctnnen, afgegeven door de Nederiand-
schë Meelcentrale, en die derhalve beschikken
over een vervoerbewijs voor het vervoer van
het bedrijf van den teler.
VOOR H.H. MILITAIREN:
Pols-chronographen m. geluid- en snelheidsmeter
Ik weet niet of 't alleen maar door
De distributie komt.
Maar zooals erwtensoep nu smaakt!
Daar sta je van verstomd!
Eerst zei men: ,,'t Is niet koud genoeg,
Wacht tot het winter wordt.
Als 't vriest dat 't kraakt, en eerder
niet,
Hoort erwtensoep in 't bord!"
Toen die minister och, u weet,
Die over 't eten gaat
Plots zei: Geen erwt is meer te koop
Toen maakte men zich kwaad!
Toen was er plots'ling groot misbaar,
Men riep om erwtensoep!
Toen klonk uit Noord en Zuid en Oost
En West nog slechts één roep.
Toen hield men 't geen dag meer uit,
De huisvrouw ging op pad,
Toog op de erwtenjacht, totdat
Z'een pond veroverd had.
In eiken rang, in eiken stand
En leeftijd en beroep
Heerscht thans, als een epidemie,
De zucht naar erwtensoep!
Al noemt men soms geïrriteerd
De distributie „snert",
Zij heeft het aanzien zeer verhoogd
Der zoo bescheiden erwt?
HERMAN KRAMER
Tijdens de Verkeersdagen, welke door de Ver
eeniging voor Veilig Verkeer in samenwerking
met de politie op Donderdag 23, Vrijdag 24 en
Zaterdag 25 November a.s. in vele steden zul
len worden gehouden, zal bijzonder aandacht
worden geschonken aan het rijden der fietsers,
terwijl er tevens scherp op zal worden gelet, of
het rijwiel aan de wettelijke voorschriften vol
doet.
Wielrijders, dit geschiedt in het belang van
een veilig verkeer, wat ook Uw belang is. Men
volge dus steeds stipt de verkeersregels op en
drage zorg, dat het rijwiel in orde wordt be
vonden. Aarzelt men, wat dit laatste betreft,
dan roepe men onverwijld de hulp in van een
bekwaam vakman!
De wettelijke eischen, waaraan het rijwiel
moet voldoen, alsmede de voorschriften, waar
aan cJe wielrijders(sters) zich hebben te hou
den, laten wij hieronder volgen:
EISCHEN VOOR HET RIJWIEL.
1. Een goede stuurinrichting.
2. Een krachtige rem, indien het rijwiel een
vrijwielinrichting heeft.
3. Een goede bel.
4. Het ondereinde van het achterspatbord
over een lengte van minstens 30 c.M. helder wit.
5. Aan de voorzijde een lantaarn met helder
geel of wit licht, dat niet verblindend is (dus
de stralenbundel kennelijk naar den weg ge
richt).
6. Aan de achterzijde in verticalen stand
een rood achterlicht met reflector (voorzien
van rijkskeur), welke moet zijn aangebracht op
het witte spatbord niet hoogcr dan 60 c.M. bo
ven het wegdek.
VOORSCHRIFTEN VOOR DEN WIELRIJDER
1. Geef vooral tijdig met gestrekten arm een
teeken bij richtingveranderen.
2. Geef met Uw linkerhand door dezen op
en neer te bewegen bijtijds het teeken, dat U
gaat stoppen of vaart verminderen.
3. Geef op kruispunten en op punten van
vereeniging van wegen aan den weggebruiker,
dien U aan Uw rechterkant hebt, voorrang en
bij nadering van een voorrangsweg ook aan het
verkeer van links voorrang.
4. Geef alleen een belsignaal als de veilig
heid van het verkeer dit vordert.
5. Rijd op den weg zooveel mogelijk aan de
uiterste rechterzijde en niet met meer dan twee
naast elkaar.
6. Maak gebruik van rijwielpaden.
7. Sta alleen stil aan den kant van v m weg,
doch nooit zoo, dat ge het verkeer belemmert.
8. Bevorder Uw eigen veiligheid door U stipt
te houden aan de verkeersregels.
Waarlijk, Ik zeg u: alles, waar
gij om vraagi in uw gebed,
gelooft, dat gij hei verkrijg!
en hef zal u geworden.
Communio
Het dagelijksch bestuur van het Algemeen
Steuncomité deelt mede. dat H. K. H. Prinses
Juliana het Steuncomité met een ruime gift
heeft bedacht.
Het gebeurt niet zelden, dat iemand, in wiens
familie een of meer gevallen van kanker voor
komen, zich met een zekere angstigheid af
vraagt, of kanker erfelijk is. Hij vraagt het ook
aan den dokter en het antwoord is misschien
niet altijd even duidelijk. Waarom dat ant
woord niet duidelijk is, moge ik thans uiteen
zetten. Dat ligt voornamelijk aan twee zaken:
de feiten spreken geen volkomen duidelijke
taal, en ten tweede is het begrip der feiten nog
gebrekkig. U zult zeggen: dat Is hetzelfde,
want als de feiten duidelijk spreken, dan wil
dat zeggen, dat de feiten begrepen worden.
MIaar helaas, zooals het wel meer voorkomt,
heeft u het mis. Het kan gebeuren dat een
ziekte duidelijk en klaarblijkelijk erfelijk is,
zooals bij sommige misvormingen, maar dat
men toch niet weet. waar de oorzaak van de
erfelijkheid ligt.
Zoo is het ook het geval met den kanker.
Men weet bijv. zeker, dat de kanker zelve niet
erfelijk is (zooals de kleur van het haar. van
de oogen, zooals zesteenige voeten soms erfelijk
zijn). Dan kan het niet anders, of er is: niet
een erfelijkheid van kanker, maar een erfelijk
heid van een aanleg, een soort voorbeschiktheid.
Maar nu is de vraag: waarin bestaat die voor
beschiktheid? Vooral gaat het om deze kwes
tie: is het een algemeene voorbeschiktheid of
een plaatselijke voorbeschiktheid. Er is wel eens
verdedigd, dat de voorbeschiktheid algemeen
was; er werd dus beweerd, dat Iemand, die de
ze voorbeschiktheid zou bezitten,, in elk geval
kanker kreeg, was het niet aan de huid, dan
aan de maag, en was het niet aan de inge
wanden, dan aan de keel.
Maar dat is in elk geval onjuist, want al be
staat die aanleg ook, dan is hij niet sterk ge
noeg, om alleen kanker te kunnen veroorzaken.
Een voorbeeld moge dit duidelijk maken:
iemand is bijziende en heeft daardoor zonder
eenigen twijfel een voorbeschiktheid om over
reden te wordenmaar daarmee is volstrekt
niet gezegd, dat hij inderdaad overreden wordt;
hij moet ook nog telkens op gevaarlijke plaat
sen zich begeven en hij moet onvoorzichtig zijn.
Zoo is het ook met het ontstaan van kanker,
dat komt in elk geval niet alleen door aanleg
of voorbeschiktheid; er moet ook 'nog een uit
wendige oorzaak bijkomen, en deze uitwendige
oorzaak geeft den doorslag.
Dat wil dus zeggen, dat de feiten geen dui
delijke taal spreken, m.a.w. de erfelijkheid ligt
in 't geheel niet voor het grijpen. Maar door
nauwkeurige statistische onderzoekingen is er in
de laatste jaren toch gebleken, niet dat kanker
erfelijk is, maar dat deze ziekte in de eene fa
milie meer voorkomt dan in de andere. Maar
daarmede is natuurlijk in 't geheel niet bewe
zen, dat die ziekte erfelijk is, want het zou
ook kunnen zijn, dat bijv. in een bepaalde fa
milie bepaalde levensgewoonten zijn. gewoon
ten van voeding enz., die schadelijk kunnen
werken op het geheele organisme.
Bij de beschouwing van deze kwestie vinden
wij voor ons oordeel steun in de verschillen
tusschen het eene land en het andere. In Enge
land bijv. is tweemaal zooveel borstkanker als
in Nederland, terwijl hier tweemaal zooveel
maagkanker voorkomt als daar. Het is al heel
moeilijk, om dit verschil te verklaren met de
erfelijkheid.
En daarom is het evenzeer nog niet duidelijk,
dat het meervoudig voorkomen van kanker in
bepaalde families door erfelijkheid verklaard
kan worden. Maar dat de erfelijkheid een ze
kere rol speelt, is alles tezamen toch wel waar
schijnlijk.
Enkele opmerkingen mogen hier nog een
plaats vinden. Vooreerst zou ik er aan willen
herinneren, dat de kanker niet ln bepaalde fa
milies wel en in andere niet voorkomt. De
kanker is onder oudere menschen zoo verbreid,
dat een van de vijf Nederlanders boven de zes
tig jaren volgens de statistiek van 1930 aan
kanker overlijdt; maar wel komt deze ziekte
in de eene familie meer voor dan in de andere.
Om nu tot de erfelijkheid terug te keeren:
daar bij de menschen de erfelijkheid niet heel
duidelijk is, hebben de onderzoekers hun toe
vlucht genomen tot de proefneming met dieren,
en in het bijzonder met muizen.
In dit onderzoek is gebleken, dat er, wan
neer men heel zuivere stammen van muizen
weet te fokken, groot verschil is in aanleg voor
kanker tusschen de lichtbruine en de zwarte
soort (twee kunstmatig gefokte stammen, waar
mee men gewerkt heeft"!Er komt zeer erfelijk
een borstkanker voor bij den eenen stam, en niet
bij den anderen. Maar ook dit resultaat, hoe dui
delijk ook, verborg toch weer een groote ver
rassing; n.l, dat men door de voeding dezer
dieren te regelen, toch waarschijnlijk in staat
was, om het ontstaan van kanker te voorko
men.
Maar in elk geval wordt de gewone theorie
en de meest aanvaardbare verklaring, die wij
kunnen geven van het ontstaan van kanker btj
den mensch, daardoor nog duidelijker: nJ. dat
de erfelijkheid bij lange niet de voornaamste
factor is, maar dat andere factoren den door
slag geven. Sommige dezer factoren zijn be
kend, andere zijn nog onbekend, maar zullen
door het onderzoek zeker gevonden worden.
Ik meen hiermede de zaak, zooals zij nu
staat, voldoende duidelijk gemaakt te hebben.
Deze voorlichting is voor de lezers van des te
meer belang, daar het nuttig en noodzakelijk
is, dat de lijders aan kanker nog vroeger in
behandeling komen dan tot dusverre. Iedereen
weet wel, dat verwaarloosde gevallen ongenees
lijk zijn, maar nog veel te weinig menschen
zijn er van overtuigd, dat tal van vroeg behan
delde gevallen radicaal genezen worden.
Nu heeft elke propaganda voor kankerbehan
deling tot gevolg, dat een aantal menschen, die
hieraan niet lijden, angstig wordt, en dat een
aantal ongeneeslijken naar de chirurgen, naar
de internisten en naar het Antonie van
Leeuwenhoekhuis gaat; daar is niets aan te
doen, en deze ongewenschte gevolgen moet men
op den koop toe nemen om te bereiken het
goede doel, dat n.l. zij, die in het beginstadium
zijn. zich laten behandelen. Om het nut hier
van nog duidelijker te maken, zal ik in een
volgend artikel over de resultaten van de be
handeling schrijven.
Dr. Th. H. SCHLICHTINQ
