DIE VERKEERDE
WEERELDT
ERASMUS' COLLOQUIA
'BOEKEN
DIE
HET
KOOl'EN
WAAK»
ZIJN
EEN DOKTERSVROUW
NIEUWE UITGAVEN
II
HISTORISCHE ROMAN
van Mr. A. ROOTHAERT
URBI ET ORBI
BOEKENNUMMER
Mr. A. Roothaert, schrijver van
verschillende gezellige crimi-
neele romans en van „het
succesboek" Dr. Vlimmen, heeft thans
een historischen roman he' licht doen
zien, waarvan een jonge pastoor de
held is.
Men zal zich herinneren, dat wij
destijds ernstig bezwaar moesten ma
ken tegen den roman Dr. Vlimmen,
die naast een voortreffelijke schilde
ring van het vak des veeartsen een
nogal rancuneuze charge levert op de
nlïwclrjks-rechtspmk van de Kerk.
Met den historischen roman Bie
verkeerde Weereldt is het anders ge
steld en nu en dan krijgt men onder
het lezen den indruk, dat Roothaert
behoefte heeft gevoeld om uiting te
geven aan andere gevoelens dan die
van Dr. Vlimmen, gevoelens, die hij
dan toch eveneens bezit Hij is er in
alle geval wel de man naar om dit te
doen, wanneer hij van meening zou
zijn, dat hij tevoren wat verder ge
gaan is op het glibberige pad.
Die verkeerde Weereldt dan speelt
in de tweede helft der zeventiende
eeuw in Deurne in Noordbrabant, waar
de Geus zich heeft genesteld om de
katholieke bevolking te knevelen en
tot op het hemd uit te kleeden. Het
nieuwe geloof heeft geen vat op deze
menschen van de Peel, hoe godzalig
de dominees ook donderen over de
paapsche superstitiën. Hier en daar
laat een of andere baantjesjager zich
vangen, maar voor hij sterft, is hij
weer lid van de oude Moederkerk ge
worden.
Temidden van deze tribulatiën komt
kersversch uit Leuven meester Gee-
raerd Jacobs, een boerenzoon van
Deurne, die als piepjong pastoor de
zielzorg zal waarnemen onder de
oogen van den vijand. H^ is vier en
twintig als hij komt en in de tachtig,
als hij sterft. Maar tusschen deze
twee gebeurtenissen liggen vele jaren
van ellende en strijd, maar vooral van
heldhaftig vertrouwen en godsdienst
zin, van religieuze dapperheid. Het
„pastorke", dat aanvankelijk rustig
zijn werk kan doen en aan den gere
formeerden dominee nauwelijks een
partij heeft, wordt al spoedig door de
heeren uit Den Haag het dorp uitge
werkt. Hij moet de grens over naar
Spaansch gebied, maar pal aan de
grens bouwen zijn geloovigen een
houten kerk en een huisje en het
stroomt er vol als meester Geeraerd
de H. Mis opdraagt. Op zijn pijlsnel
paard jakkert hij de Peel door, als er
een kind gedoopt of een stervende
bediend moet worden. En doorgaans
ls het succes doorslaand, maar soms
ook is de geuzenpolitie hem voor en
wordt meester Geeraerd opgesloten in
den „diefkelder" tot zijn doodarme
familie den losprijs van zes honderd
gulden hèeft opgebracht. Zoo zwoegt
de pastoor jaren en jaren lang. Van
tijd tot tijd heeft men het op zijn
leven gemunt en zakt hij tot aan zijn
middel in den drassigen Peelgrond, als
hij zich verbergen moet voor de ge
wapende macht, maar al zijn strub
belingen kunnen hem niet beletten
om aan het einde van zijn leven, als
de overheerschers den moed hebben
opgegeven, te verzuchten, dat zijn
schaapkens weliswaar straatarm zijn
gebleven, maar dat ze tenminste nog
altijd zijn schaapkens zijn.
Roothaert heeft de stof voor zijn
roman ontleend aan het werk Ge
schiedenis van Deurne, Liessel en
Vlierden van zijn vriend Hendrik
Ouwerling en men mag erkennen, dat
de auteur deze stof door en door heeft
bestudeerd. Een enkele maal wordt de
lezer zelfs met zooveel détails over
laden, dat de handeling van den ro
man er onder verloren raakt. Ander
maal slaat de schrijver aan het be-
toogen dit is overigens een prettige
eigenschap van dezen auteur en
hij vindt scherpe woorden om de over-
heersching van „Den Haag" te he
kelen. Hij is daarbij onverdacht ob
jectief en spaart ook „de andere
partij" niet, als hij meent dit niet te
moeten doen. Doch zijn geheele sym
pathie gaat uit naar pastoor Jacobs,
in wien hij den vertegenwoordiger ziet
van de Brabantsche katholiciteit, die
niet zonder den Brabantschen humor
denkbaar is.
Die verkeerde Weereldt is volstrekt
niet voor kinderen, alleen voor vol
wassen lezers, zoowel om de soms ver
gaande studentikositeit en vrijmoe
digheid van den auteur, die er meer
dan eens ongegêneerd op los schrijft.
Maar men treft ook hoofdstukken aan,
die kostelijk geschreven zijn en waar
in men Roothaert op z'n best vindt.
Het boek Die verkeerde Weereldt is
om en bij de vijfhonderd pagina's
groot.
Milred Walker. Hunkering des
Harten. (De roman van een
doktersvrouw)Naar het Ame-
rikaansch door W. A. Gotjè en
R. Requin. Uitg. A. G. Schoon-
derbeek, Laren N.-H., 1939.
Omstreeks 1635 schreef Sir Thomas
Browne in zijn „Religio Medici", dat
hij zich diep bedroefd en beschaam^
voelde bij de gedachte aan de nog
altijd toe te geven ongeneeslijkheid
van sommige ziekten. Hij voelde dat
als een blaam voor de medische we
tenschap. Zijn woorden werden door
de begaafde Amerikaansche schrijf
ster Milred Walker als motto ge
plaatst boven een roman, die ons in
kennis brengt met den geneesheer
Daniël Norton en zijn echtgenoote
Sue. Het is een gelukkig en harmo
nisch huwelijk geweest, maar de
vrouw is aangetast door een sioopen-
de en ongeneeslijke kwaal; de man
staat machteloos aan haar ziekbed.
Al het geluk is verwoest door deze
verschrikkelijke hulpeloosheid. Wel
houden beide menschen zielsveel van
elkander, doch de dokter vreest, dat
zijn vrouw geestelijk gestoord zal
worden. Er ontwikkelt zich een tra
gische sfeer in het doktershuis. De
schrijfster is erin geslaagd, deze
sfeer voelbaar te maken. Dan komt
de groote beproeving. Terwijl zijn
vrouw wegkwijnt, is de geneesheer
een gezond man, die verlangt naar 'n
gezond leven. Een jongere zuster van
de vrouw komt het huishouden doen.
Men voelt de moeilijkheden, die zich
nu ontwikkelen en die de schrijfster
met een uiterste kieschheid behan
delt. Doch dit is niet het voornaam
ste van haar boek. In het middel
punt blijft de zieke vrouw, die door
haar lijden wordt gelouterd tot een
bijna heilige kalmte. Haar voorbeeld
is den anderen een kracht. De tee-
kening van dit louteringsproces is
meesterlijk en maakt dezen roman
tot een ontroerend, vroom verhaal,
dat wij gaarne aan volwassenen aan
bevelen.
Mien Labberton: Geloof, Hoop,
Liefde. Bigot en Van Rossum
N.V. Amsterdam 1939.
Dit is nummer 39 van de populaire
Uilenreeks der firma Bigot en Van
Rossum, een klein; handig boekje dus,
niet duur, en behoorlijk verzorgd. Het
bevat zeven korte vertellingen voor
den Kersttijd. Enkele daarvan ver
schenen reeds eerder in de „Haagsche
Post". Tamelijk neutrale verhaaltjes
van de schrijfster, die vooral in. Protes-
tantsch-Christelijke kringen veel suc
ces oogst met haar stemmige ethiek,
haar uiterst eenvoudigen stijl, haar
onmiskenbaar vertel-talent. Meester
stukjes in de soort zijn deze vertelsel
tjes nu bepaald niet; men zou ze eer
der proef stukjes van den publieken
smaak mogen noemen. Maar lezers
zullen er heusch wel voor te vinden
zijn! Wie geen al te hooge aestheti-
sche eischen stelt en graag iets lezen
wil, dat vroom is zonder Inspanning
te vorderen, kan hier terecht zonder
bezwaar.
Een vierde twaalftal samenspra
ken van Desiderius Erasmus, den
Rotterdammer, werd (na de drie vo
rige bundeltjes met telkens een do
zijn) door dr. C. Sobry bezorgd bij
de Wereldbibliotheek te Amsterdam.
De bedoeling is, langzamerhand het
volledige Corpus Colloquiorum in het
Nederlandsch te doen verschijnen.
Het groote belang dezer uitgave is,
dat men de samenspraken, die door
Erasmus vooral bedoeld waren als
voorbeelden van een klassiek-La-
tijnsche conversatie in den moder
nen tijd, beschouwen mag als buiten
gewoon rijke, ja wellicht de meest
volledige verzameling van wetens
waardigheden omtrent de levens
wijze en de gedachten wereld van de
zestiende eeuw. Daarenboven zijn
vele dezer dialogen buitengewoon
geestig. Soms hebben zij dat licht-
spottende accent, waardoor de
scherpe tijdcriticus zelfs zijn nage
dachtenis nog gehaat maakte. Wij
kunnen de lectuur dan ook niet
aanbevelen aan "onontwikkelden, die
trouwens van dit spitsvondige ver-
nuftwerk ook maar weinjg zouden
genieten. Dr. Sobry wijst erop, dat
Erasmus in zijn dagen, met zijn
maatgevoel, reeds veel verzet uit
lokte en dit hierdoor verklaarde
„dat de waarheid langs beide kan
ten aan het valsche grenst", zoodat
men steeds moet oppassen, de grens
te overschrijden. „Erasmus heeft
partij gekozen voor de waarheid"
(aldus deze inleider)„daarom werd
de christen humanist ook van twee
kanten aangevallen, en dit was zijn
eeretitel". Dr. Sobry huldigt hem dan
ook vooral als den ij veraar „voor een
humanistisch of eenvoudiger ge
zegd: voor een menschelijk ideaal
van vrijheid, waarheid en verdraag
zaamheid", dat ook door Vondel in
zijn volle waarde werd erkend.
Voor hedendaagsche ooren zijn
sommige uitspraken in de overigens
tekstgetrouwe vertaling misschien
wat ruw of onverwacht, en men
vraagt zich af, of de vertaler niet
goed had gedaan door een onver
mijdelijke verbazing, die bij som
migen tot ergernis leiden kan, al
thans voorzichtig op te vangen, wan
neer hij niet de taal wilde ver
knoeien door haar te matigen. Wij
zinspelen b.v. op passages als de vol-
Erasmus
gende: „Goddelooze ouders ont
vluchten en zijn toevlucht nemen bij
Christus, dit is vroom. Maar door de
vlucht aan vrome ouders ontsnap
pen om bij de papen terecht te ko
men, dit is (en niet zelden gebeurt
het) een deugdzaam milieu voor een
slechter ruilen". Zulke uitlatingen,
niet vrij van een zekere animositeit,
vragen, zoo men ze niet verzwakken
wil, tenminste eenige nadere ver
klaring. Erasmus zelf heeft trou
wens gevoeld, dat hij wel eens wat
ver was gegaan, en hij heeft zijn
samenspraken in een extra samen
spraak verdedigd en goedgepraat.
Deze verdediging nam dr. Sobry
steeds op ter plaatse, waarop Eras
mus zinspeelt, en hierdoor wordt
veel misverstand voorkomen. De
vertaling is degelijk, soms zelfs heel
fraai.
PROF. OTTEN - PROF.VERHAAR
HET VERLOSSENDE
ANTWOORD
OP KWELLENDE VRAGEN
Deze moderne apologetische
encyclopaedie, een boek van
forsch formaat, bevat een sys
tematisch uitgelezen verzame
ling van de vragen en antwoor-
deii in 20 jaargangen van Het
Schild en De Bazuin.
Ing. 2.90. Geb. 3.90.
QUILLARD-BRUINEMAN
DE VERHEVEN SCHOON-
HEID VAN HET
PRIESTERSCHAP
Vooral voor priesters, ouders en
priesterstudenten. Dit boek
werd door niet minder dan vijf
tig Fransche bisschoppen met
klem aanbevolen.
Ing. 2.90. Geb. 3.90.
WALTER BREEDVELD
DE AVOND VAN ROGIER
DE KORTENAER
De roman van een officier, man
uit één stuk, die in zijn bewogen
levensavond de diepste levens
waarheden verwerft. Een echte
volksroman (van Duinkerken)?
Of een echte roman tout court
(Ter Braak) Men is het erover
eens, dat Breedveld de gave van
natuurlijk boeiend vertellen
bezit.
Ing. 2.90. Geb. 3.90.
TOPS POST
ZOO HOORT HET
Een fijnzinnig boekje over wel
levendheid als uiting van inner
lijke beschaving en liefde tot
den evenmensch, dat in géén
huisgezin mag ontbreken.
Ing. 0.70. Geb. 1.20.
DRS. B. LEOPOLD
OUDE EN NIEUWE
ICONOGRAPHIE
Het volledige encyclopaedisch
handboek der iconographie, der
religieuze en profane symboliek.
Zwaar formaat, 320 afbeeldin
gen. Voor ieder, die belang stelt
in kunst, historie, godsdienst
geschiedenis en heiligenver-
eering.
Uitsluitend gebonden 13.50.
LESTER EN MILLOT
RASSEN
DER MENSCHHEID
Een toonaangevend handboek
van erkend internationale repu
tatie, bewerkt door dr. Paul
Julien, een der meest vooraan
staande Nederlandsche geleer
den op het gebied van rassen-
onderzoek.
Ing. 3.50. Geb. 4.50.
Deze boeken zijn verkrijgbaar
in den boekhandel en bij
ONDIEP 6 - UTRECHT
GIRO 315927
