Een Sherlock Holmes in de
wereld der kunst
Hei
qesckettk
van
NU!
WEK UW LEVER-GALOP
UW SLAAP
SAMENWERKING
IN DEN NOOD?
NIEUWE SERIE 1939-1940
DE SPAARNDAM-RA
GE0RGE ACZEL EN ZIJN
SYSTEEM
WOENSDAG 29 NOVEMBER 1939
PRIJZEN
VANAF F.92.50
LEIDSCHENDAMSCHE MOORD
SPOEDIG IN BEHANDELING
Adj aks op Sumatra
veroorzaken last
Eén woord: Hulsikamp!
Ontruiming der musea
groote schade!
l'K ft 1IU RKRUIK f 33S INCiUMbt O h
ttiuli tchenkV
De Z.O. qcnever.
PHILIPS
pan, dat verklaard heeft tegenmaatrege
len tegen beide oorlogvoerende partijen
te zullen nemen, indien de verantwoor
delijkheid voor het vergaan van de
„Terukuni Maru" niet aan één dier
partijen met zekerheid kan worden toe
geschreven, heeft daardoor een middel
aangegeven, hoe men kan handelen, in
dien de oorlogvoerenden de schuld van
de rechtsschendingen op elkanders rug
blijven afschuiven. Het lijkt ons niet
onmogelijk, dat de aanvankelijk niet te
bereiken samenwerking tusschen groote
en kleine neutralen op den duur tot
stand zal kunnen worden gebracht, in
dien alle neutralen op gevoelige en ge
lijke wijze het slachtoffer zullen gaan
worden van ongeoorloofde en onrecht
matige oorlogspractii ken
In ons land hebben wij reeds met
voldoening geconstateerd, dat de N. S.
B.-pers thans óók een krachtigen toon
aanslaat tegen Duitschland, dat voor
den ondergang van de „Sliedrecht" en
voor de grensschending bij Venlo verant
woordelijk moet worden gesteld.
en u zult 's morgens uit bed springen,
gereed om bergen te verzetten.
lederen dag moet uw lever een liter lever-gal in uw
Ingewanden doen vloeien. Wanneer deze stroom van
lever-gal onvoldoende is, verteert uw voedsel met,
het bederft. U voelt u opgeblazen, u raakt verstopt.
Uw lichaam is vergiftigd, u voelt u beroerd en
ellendig, u ziet alles zwart.
De meeste laxeermiddelen zijn slechts lapmidde
len. U moet CARTER'S LEVER-PILLETJES nemen
om deze liter lever-gal vrij te doen vloeien en u
zult u een geheel ander mensch voelen. Onschade
lijk plantaardig, zacht, onovertroffen om de lever-
gal te doen vloeien.
Eischt Carter's Lever-Pilletjes bij apothekers en
drogisten, f. 0.75.
Naar „de Telegraaf" verneemt, wordt ver
wacht, dat de instructie in de Leidschendam-
sche moordzaak spoedig zal worden gesloten.
Het nader onderzoek moet geen verdere sporen
hebben opgeleverd omtrent een tweeden mede
plichtige inziake den moord op den veekoopman
Van der Horst. Integendeel moeten latere aan
wijzingen en uitgebreider nasporingen meer
en meer hebben uitgewezen, dat A. vermoede
lijk als de eenige schuldige moet worden be
schouwd. Verwacht wordt, dat deze zaak eer
lang voor de Haagsche rechtbank zal behandeld
worden.
zijds moeten ondervinden. Wanneer
Duitschland erover klaagt, dat onze
protesten tegen Engeland geen succes
hebben, moet het zich haasten om zich
rechtvaardiger te toonen en gevolg ge
ven aan onze protestnota naar aanlei
ding van de op ons souvereine grondge
bied nabij Venlo door Duitsche ambte
naren gepleegde kidnapping, waarvan
ook een Nederlandsch officier het slacht
offer is geworden.
Reeds in het begin van dezen onza-
ligen oorlog hebben wij de vraag
gesteld, of het geen aanbeveling
zou verdienen, dat alle neutralen, zoo
wel grooten als kleinen, zich vereenig-
den om gezamenlijk hun rechten te ver
dedigen in een volkomen solidariteit,
waarbij de één voor den ander opkomt.
Een dergelijke samenwerking was toen
niet mogelijk, omdat de standpunten en
de belangen der neutralen toen nog te
zeer onderling verschilden en de ver
schillende neutralen te ongelijke ge
varen liepen. Ook nu nog zouden wij
met een „neutraliteit" als van Sov
jet-Rusland of zelfs van de navi-cert
gemoedelijk accepteerende Vereenigde
Staten niet accoord kunnen gaan, maar
gelukkig zijn er nog neutrale staten als
die van de Oslo-groep, wier houding ons
wel ligt. Japan, dat de „Terukuni Maru"
voor de Engelsche kust verloor, heeft
direct een krachtig geluid doen hooren
en Italië, dat zijn handel door de ver
scherpte blokkade bedreigd weet, heeft
een officieelen stap gedaan, die bewijst,
hoe ernstig het deze zaak opneemt.
Het is goed, dat de groote neutralen zich
beginnen te roeren, dat kan voor de
kleine neutralen geen kwaad. Vooral Ja-
Pe Sherlock Holmes m. de wereld der kunst, GeargeAczel, aan den arbeid in zijn
laboratorium
Een vraag stelden wij Aczel, men mag
haast zeggen de gebruikelijke vraag van
den nieuwsgierigen leek: wordt en is er in
het kunstbezit nu werkelijk zooveel ver
valscht? Hierop toch zou de „Sherlock
Holmes der schilderijen" als geen ander het
antwoord kunnen geven! Aczel glimlachte:
Er is veel vervalscht, zeide hij, er wordt
nog steeds vervalscht. En zoo goed als de
techniek van het speuren en vorschen en
van het restaureeren in het algemeen
zich heeft ontwikkeld, zoo stond ook
de techniek van het vervalseden niet stil.
Vervalscht zal er wel altijd worden. De we
reld wil nu eenmaal bedrogen zijn, vooral
waar het hier een illusie geldt, de grootste
aantrekkingskracht, die er bestaat. Overi
gens, hoe knap men ook moge vervalschen
en technisch volmaakt te werk gaan, het
blijft alles slechts oppervlakkig: de psyche
van een meesterwerk kan men er niet in
leggen.
Het doel van Aczel's komst in ons land was,
zooals gezegd, een bezoek aan het Rijksmuseum.
De Hongaar houdt op het oogenblik te Brussel
verblijf, maar werkt aan een boek over Rubens,
dat verschijnen zal bij de 300-jarige herden
king van den dood van den grooten Meester
in Mei van het volgend jaar. Aczel was zeer
teleurgesteld over de ontruiming van ons ver
maard museum, al kon hij natuurlijk de nood
zaak van dezen maatregel niet ontkennen.
Verwijderen, transporteeren en voor lan-
geren duur elders opslaan van deze kunst
schatten beteekent, zoo zeide hij, vooral in
het Nederlandsche klimaat een schade van
millioenen. De buitenstaander heeft er geen
begrip van welk een rustelooze arbeid van
die onbekende helden der musea, de con
servatoren, wordt gevraagd om dit broos en
subtiel bezit in stand te houden. Een schil
derij, zoo goed als weefsels enz., bezit een
eigen geheimzinnig, half-organisch leven,
dat vooral bij de heel oude doeken onein
dig teer en gevoelig is. Omringd door de
zorg der conservatoren leeft het zijn leven,
volkomen ingesteld op atmosfeer, licht, en
rust van zijn omgeving. Niet ongestraft kan
daar zoo bruusk in worden ingegrepen als
thans, zonder voldoende tijd voor prepa-
reeren en het treffen van alle noodige
voorzieningen, moest geschieden.
Het leven der kostbare, oude meesterwerken
heeft door dezen plotselingen overgang helaas
zeer geleden. Directie en conservatoren moet
dit alles wel zeer aan het hart zijn gegaan bij
de groote liefde, welke zij dien opjecten van hun
grootste zorg, kostelijk erfdeel van het voor
geslacht, vanzelfsprekend toedragen. Aan het
nationaal kunstbezit van Nederland is door
deze maatregelen een zware slag toegebracht.
MAGELANG, 29 Nov. (Aneta). In den laat-
sten tijd heeft de bevolking in het Sampoeran-
sche, regentschap Wonosobo, en het Salaman-
sche, regentschap Magelang, alsmede in het Te-
manggoengsche, grooten last van wilde honden
of Adjaks. Reeds hebben deze dieren verschil
lende slachtoffers gemaakt, o.a. drie kinderen
in het Sampoeransche, wier verminkte lijken
zijn gevonden.
Volgende week vertrekken drie militaire
jachtcommando's naar de geteisterde streken.
Elk jachtcommando bestaat uit zes man, die
om de twee weken worden afgelost.
De eerste patrouille is naar Sampoeran ver
trokken. Morgen vertrekt een tweede patrouille
naar Salaman.
is weer rustig en
Uw zenuwen worden
gekalmeerd en gesterkt door het gebruik van
Mijnhardt's Zennwlablcllen
Glazen Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten
Nederlandsche passagiere had
haar zoon in Mexico bezocht
De zoo tragisch om het leven gekomen mevr.
F Steffens-Göbel, de vrouwelijke passagier van
het s.s. „Spaarndam", maakte voor de derde
maal in haar leven een groote reis over den
Atlantischen Oceaan en terug, aldus bericht de
Telegraaf. Reeds op twintigjarigen leeftijd ver
liet zij met haar man ons land, om zich in
Argentinië te vestigen. Na daar ruim zes jaar
te hebben doorgebracht, keerde het echtpaar
terug om een jaar later weer den Oceaan over
te steken en zich in Mexico te vestigen. Meer
dan dertig jaar heeft mevrouw Steffens in
Mexico gewoond, en na den dood van haar man
leidde zij er een Nederlandsch pension, waar
verschillende vooraanstaande Nederlanders
gaarne logeerden.
Mevrouw Steffens is ongeveer twaalf jaar
geleden in ons land teruggekeerd en was al dien
tijd huishoudster bij een Nederlandsche familie
in Utrecht. Zij was een zachte, lieve vrouw, aan
wie de familieleden zeer gehecht waren. Toen
zij dan ook in Maart van dit jaar het besluit
nam om naar Mexico te gaan, om daar bij haar
zoon te gaan inwonen, heeft de familie haar
dit, gelet op haar hoogen leeftijd en haar hart
kwaal, sterk ontraden. Mevrouw Steffens was
echter niet van haar plannen af te brengen.
Haar zoon, die getrouwd was met een nicht
van den president van Mexico, had in Januari
zijn vrouw door den dood verloren, en mevrouw
Steffens meende daarom, dat haar plaats in
Mexico was. Het goede voornemen, om haar
zoon bij te staan in zijn verdriet, is haar thans
noodlottig geworden. In Mexico aangekomen,
bleek, dat zij door haar kwaal niet meer be
stand was tegen het klimaat, en toen haar toe
stand verergerde, moest zij i^el besluiten, naar
Nederland terug te keeren, om er haar laat
ste levensdagen te slijten. Zij scheepte zich m
op de „Spaarndam" en stuurde brieven aan
de familie, bij wie zij zoo langen tijd had in
gewoond. Zij verlangde weer echt naar Ne
derland, en ook toen de „Spaarndam" zoo lang
in Duins werd opgehouden, schreef zij nog, dat
zij zich zoo verveelde op het groote schip, en
dat zij weer blij zou zijn, als zij terug was.
Haar plan was. dan in een pension haar in
trek te nemen. Het heeft helaas niet zoo mo
gen zijn.
Aczel's kunstgalerij in fleschjes": de zorgvuldig geprepareerde verischüifirs van
de schilderijen, der groote meesters
Uitbreiding mijnveld Staatsmijn
Maurits
In de Staatscourant van Dinsdag 28 Nov.
is opgenomen een Koninklijk besluit van 27 No
vember tot uitbreiding van het mijnveld van
de Staatsmijn Maurits.
Nog geen drie maanden oorlog zijn
verstreken en reeds hebben de
neutralen, wier rechten om den
haverklap „mir nichts dir nichts" door
de steeds meer verbitterde oorlogvoeren
den worden geschonden, zware verlie
zen geleden en smartelijke offers te be
treuren. Rekenen wij de ongelukken van
de twee Nederlandsche mijnenvegers de
„Jan van Gelder' en de „Willem van
Ewijck' en de mobilisatie-ongevallen, alle
slechts indirecte gevolgen van den oor
logstoestand, niet mee, dan blijven er
voor ons land nog rampen als die van de
Simon Bolivar en misdaden als die ge
pleegd aan de „Sliedrecht" over. Vormen
de blokkademaatregelen van Engeland
een wurgenden strop om onzen neutralen
hals, zoodat wij economisch en commer
cieel dreigen te stikken, de door Duitsch
land genomen maatregelen verijde
len steeds veelvuldiger onze pogingen
om daaraan te ontkomen. Onze ge
rechtvaardigde protesten naar twee
kanten verhinderen niet, dat zich tel
kens nieuwe onrechtmatige schendingen
van het volkenrecht ten onzen opzichte
voordoen en nieuwe neutrale slachtof
fers vallen tengevolge van de onbeperk
te blokkade en de onbeperkte mijnen-
leggerij. Ir. de Duitscne pers, die ons al
eens heeft willen voorschrijven, wat wij
tegenover de Britsche blokkade- en con
trabande-maatregelen zouden hebben
te doen om onze neutraliteit in haar
gelijkgerichte oogen welgevallig te ma
ken, wordt thans wederom onwelwillen
de critiek geleverd op onze protesteeren-
de houding tegenover Engeland als op
een ondoelmatige en nuttelooze, die door
een meer effectieve en krachtdadige
moet worden vervangen
Dit woord garandeert U de
hooge kwaliteit, die U aan Uw
Z.O. genever stelt. Sedert vele
generaties staat mijn persoonlijk
heid daarvoor in. Vertrouw op mij
en eisch steeds Uw Hulstkamp.
Nu is het een geluk bij de vele
ongelukken, dat wij niet de
eenige neutralen zijn, die aan het
dure oorlogsgelag zwaar meebetalen.
Italië en Japan b.v. hebben ook aan de
Britsche blokkade onvrijwillige offers
moeten brengen. Zoolang de groote neu
tralen het slechts bij protesten laten,
heeft Duitschland allerminst het recht
alleen ons er een verwijt van te maken,
dat wij ons niet krachtdadiger verzet
ten. En als Duitschland er zoo gebrand
op zou zijn, dat wij onze neutraliteits-
rechten op zee met de wapens in de
hand zouden gaan verdedigen, dan zal
ook Duitschland, dat de „Sliedrecht" op
Eijn vaart van een neutrale haven naar
een neutrale haven in strijd met de
meest elementaire rechtvaardigheid tor
pedeerde, een gelijke behandeling onzer-
Tien jaar lang werd het leven van di
recteuren en conservatoren der groote
Europeesche musea verontrust door een
geheimzinnigen maniak, die opmerkelijke
interesse toonde voor de werken der on
sterfelijke Meesters. Van aeze belangstel
ling liet hij sporen na in den vorm van
lichte beschadigingen aan de schilderijen,
waarvan telkens een schilfertje verf bleek
losgepeuterd en meegenofiien. Nimmer ge
lukte het den dader te betrappen, noch het
motief van zijn vreemde, stellig ziekelijke
handelwijze te ontraadselen. Tot op zeke
ren dag een nog jonge Hongaarsche restau
rateur een belangrijke wetenschap verkon
digde terzake het toeschrijven aan groote
Meesters van werken die werden ontdekt,
waaromtrent onzekerheid bestond of soms
ook wel eens niet. En het bleek, dat deze
wetenschap in de eerste plaats langs che-
mischen weg was opgebouwd, gebaseerd op
een verzameling van meer dan driehonderd
verffragmenten, losgepeuterd van beroem
de schilderijen in de verschillende musea!
In het laboratorium van George Aczel te
Boedapest prijkte deze kunstgalerij in flesch
jes: de schilfertjes verf, zorgvuldig geprepa
reerd in flacons met de opschriften: Rafaël,
Rubens, Rembrandt, Titiaan, Goya enz., dien
stig voor een nieuwe methode tot vaststellen
van origine en authenticiteit, van schilderijen,
hetgeen tot dusver in hoofdzaak berustte op
de kennis, de vergelijkende studie, maar ten
slotte toch ©p persoonlijk inzicht en oordeel
velling der bevoegde experts.
„De Sherlock Holmes der schilderijen"
was de faam, die sedert van den jongen
restaurateur George Aczel uitging. Zoo
werd hij ook ons geïntroduceerd, toen hij
één dag in Nederland vertoefde vergeef-
sche reis, daar het Rijksmuseum, zijn
doel, gesloten was en wij met hem spraken,
verwachtende, zooal geen pijp en geruite
pet, dan toch 'n horenden blik en bedacht
zaam gebaar. George Aczel echter had eer
der iets droom-erigs, een zachten vriende
lijken oogopslag en dat zwierig hoffelijke in
zijn wezen van den gecuitiveerden Midden-
Europeaan. En wel bescheiden in het om
schrijven van zijn levenstaak, die slechts
een dienende wil zijn ten behoeve van den
arbeid der kunstexperts.
Aczel stamt uit een familie van schilderijen
restaurateurs. Hij studeerde kunsthistorie en
werkte in verschillende musea als conservator,
o.m. in de Hongaarsche Franciscaner kloosters,
die bijzonder rijk zijn aan kunstschatten. Ge
durende tien jaren maakte hij studiereizen door
Europa en verzamelde in de musea het mate
riaal, dat hij noodig had voor zijn experimen
ten; honderden schilfertjes verf, welke hij met
een pincet in een onbewaakt oogenblik van de
schilderijen haalde. Als resultaat van zijn stu
die en rustelooze proefnemingen publiceerde hij
tenslotte de gegevens omtrent zijn nieuwe me
thode, waarbij langs physischen en psychologi-
schen weg de geheimen van oude meesterwer
ken konden worden ontsluierd. De feiten, die
daarbij vast, komen te staan zóó ziet Aczel
zijn taak kunnen den experts van dienst zijn
om daarop hun meening op te bouwen, zoodat
zij niet, zooals tot dusver het geval was, uit
sluitend optisch en stylcritisch hun conclusie
behoeven te trekken.
Wanneer. Aczel met het onderzoek van
een belangrijk meesterwerk, bekend dan
wel toegeschreven, wordt belast, bepaalt hij
allereerst de verfanalyse. De groote Mees
ters plachten hun verf zelf te mengen, de
aard van dit mengsel en zijn samenstelling
waren hun geheim. Langs chemischen weg
nu kan deze samenstelling opnieuw worden
teruggevonden en vergeleken. Zij vormt een
eerste bewijs voor de echtheid of valschheid
van een bepaald schilderij.
Vervolgens de psychologische factor. Elk
groot schilder had zijn eigen manier om
het penseel te hanteeren en over het doek
te bewegen. Daarin lag als het ware zijn
karakter, zijn hartslag, zijn levensrhythme.
Langs microchemischen weg kan ook die
wijze van penseel voeren worden terug
gevonden en vastgesteld. Een kwadraat
centimeter van het doek vergroot men
daartoe tot 9 vierkante meter en de gang
van het penseel over het doek is duidelijk
te herkennen. ZJoo maakte bijv. Rafaël met
zijn penseel ovale bewegingen, El Greco
hoekige en".
Een derde factor is de ruimteverdeehng op
de voorstelling. Ook hierin blijven de groote
Meesters getrouw zichzelf: zooveel ruimte voor
het hoofdmotief, zooveel ruimte voor de bij
figuren of den achtergrond, zooveel ruimte on
benut; op elk van hun werken keert die verhou
ding terug. Al de genoemde physische en psy
chologische experimenteele bewijsvoeringen,
waarbij uiteraard elke subjectiviteit is buiten
gesloten, acht George Aczel, die een beschei
den man is, nochtans ondergeschikt aan het
stijlcritische oordeel. Zooals gezegd, zijn taak
is een dienende. Tenzij hem dit nadrukkelijk
wordt gevraagd, geeft hij geen meening. Het
resultaat van zijn onderzoekingen deelt hij
mee; de uiteindelijke conclusie laat hij aan
anderen over.
Naast dit wetenschappelijk testen op de
authenticiteit is trouwens het restaureeren van
schilderijen in het algemeen een interessant
vak, dat groote liefde, kennis en vaardigheid
vereischt. Het is misschien wel een der moei
lijkste, teerste en meest ingenieuse bewerkin
gen, waarbij het soms gaat om fabelachtige
waarden, een bedrijf, dat wordt uitgeoefend
door vaklieden, die stuk voor stuk bekwame
kunsthistorici zijn, vaak zelf kunstenaars. Ook
op dit terrein heeft Aczel belangrijk werk ver
richt door verbetering van het systeem der
Röntgenstralen en toepassing van kwarts-
stralen.
Bij het onderzoeken en restaureeren van oude
schilderijen staat men vaak voor groote ver
rassingen. Herhaaldelijk blijken deze in den
loop der eeuwen te zijn bijgewerkt naar den
smaak van den tijd, geheel of gedeeltelijk over
geschilderd. Soms vindt men twee of meer
voorstellingen over elkaar, waarvan de zicht
bare lang niet altijd de meest waardevolle is.
Het is nu echter de groote kunst om zoo'n
Röntgen-foto, welke de geheimen van het
oude doek bevat, te lezen en vooral volledig te
lezen; dit vormt een wetenschap op zich.
De kwartsstralen worden gebruikt om het op
pervlak van het doek te bestudeeren, teneinde
eveneens veranderingen van later datum of
vervalschingen vast te stellen. In het licht van
de kwartslamp doemt aan do oppervlakte van
het schilderij weer een gansch andere wereld
op, phosphoriseerend, lichtend in den geheel
verschillenden weerglans der gebruikte verfsoor
ten. En ook dit beeld ontsluiert voor den kun-
digen vakman tal van geheimen.
WAS ER OOIT EEN TIJD, waarin het radiotoestel
zóózeer een onmisbaar bezit voor alle gezinsleden
vormde? Laat het Sinterklaasgeschenk dit jaar een
Philips toestel zijn. Nieuws en verstrooiing voor ieder
naar zijn aard... iederen dag opnieuw deelt het Philips
toestel zijn gaven uit. Geen enkel ander apparaat bezit
het feilloos werkend linodyne drukknopsysteem met zijn
onverwoestbaar mechanisme. Heeft men een knop op een
bepaald station ingesteld, dan is één lichte vingerdruk
voldoende om het haarfijn afgestemd te ontvangen.
Laat het Sinterklaasgeschenk een Philips toestel zijn!
PHILIPS 895 X FL. 235.-
