Commandant Langsdorf f brengt
zijn schip tot zinken
Als Koning Winter regeert
De „Admiral Graf von Spee"Zondagavond
buiten de haven van Montevideo na
heftige explosies ten onder gegaan
De bemanning in
veiligheid
Adventsrede van
de Koningin
Prima Belgische Anthraeiet
FRANS
Duitsche kruiser
getorpedeerd
Het nieuws van heden
TURKENBURG
ALPH. ELSEMBPRfi
HET IJS VROEG REEDS
SLACHTOFFERS
Door Britsche duikboot aan
de Elbe-monding
IJSBANEN
BREDERODE en EINDEHOUT
Kerstaanbieding
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
NIVA
IJSBAAN IN GROENENDAAL
BODEGRAVEN ZADEN
Kunsthandel JACQUES AA
MAANDAG 18 DECEMBER 1939 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TEL. 13866 - GIRO 22884
Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) vooi
Haarlem 25 cent per week; per kwartaal
f 3.25. Bij onze Agenten 27H ct. per week,
per kwartaal f3.58
DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM
Most up to date firm
in all TEXTILE GOODS
WHOLESALE ONLY»
i
MONTEVIDEO, 18 December. Het Duitsche pantserschip
„Admiral Graf von Spee" is hedenavond uitgevaren met een deel
der bemanning aan boord. Buiten de haven gingen alle manschappen
in de booten; ook de commandant verliet het schip. Na een ge
weldige explosie is dit vervolgens in de golven verdwenen aldus
meldt Reuter uit Buenos Aires. Voor het vertrek van de „Graf von
Spee" uit de haven van Montevideo heeft de commandant, kapitein
ter zee Langsdorff een langen brief gezonden aan den Duitschen
gezant, waarin hij op bitteren toon protesteert tegen de weigering der
regeering van Uruguay meer tijd toe te staan voor herstellingen aan
het schip. Hij verklaart dat het onmogelijk was deze uit te voeren
binnen 72 uren, niet alleen voor gevechtsdoeleinden, doch ook om
het hoofd te bieden aan de normale gevaren van scheepvaart en zee.
Met het oog op de houding der autoriteiten van Uruguay en
zijn verantwoordelijkheid voor de levens van duizend man, was de
eenige weg, welke hem overbleef, de redding voor te bereiden van
de bemanning en als protest het schip op te blazen in de buurt van
de haven van Montevideo.
Volgens een later bericht werd de Duitsche oorlogsbodem op
bevel van Hitier tot zinken gebracht
Het wrak brandt nog
een uur door
Commandant en bemanning
naar Buenos Aires
Hitier gaf het bevel
Het Weer
NIEUWE MIS VAN REFICE
WORDT UITGEZONDEN
Scheepvaartverkeer
belemmerd
De scheepvaart
Zandzuiger en hijschkraan
in moeilijkheden
AFM. 30/502.30
AFM. 20/302.50
AFM. 16/202.15
162 GROOTE HOUTSTRAAT - TELEF. 10212 - HAARLEM
De rijkswerkkampen
Door 't ijs gezakt en verdronken
Een elfstedentocht
63STE JAARGANG No. 22155
DOORLOPEND GEOPEND
Tarieven in de advertentiekolommen
Inlichtingen: SPORTHUIS HAARLEM
Gr. Houtstraat 123-Telefoon 12215
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
GEOPEND OOK 'S AVONDS.
Inlichtingen Tel. 29012 en 28477
Typhoon teisterde
bergstadje
Chineesch offensief
FIRMA BERTRAM
VRAAGT PRIJSCOURANT
SCHILDERIJEN
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Ankersmit'* Kat*enfabrieken. Deventer
M&rqnisettee Voiles Ziami nes
Telegram-adres ..Facta"
N.Z. Voorburgwal 165-167,Tel.32087-49313.A'dam
Fancies u— Silks Lans Cretonnes Chintzes
Zooals reeds eerder gemeld, had
de Duitsche oorlogsbodem verlof
gekregen tot Zondagavond 6 uur
pl. tijd (9.50 uur Amst. tijd) in de
haven van Montevideo te blijven.
Na besprekingen met den Duitschen
gezant zou de termijn verlengd zijn
tot uiterlijk Dinsdag. Hoe dit ook
zijdes Zondagsmiddags reeds werd
het vertrek voorbereid. Er werden
22 gewonden, o.w. 12 ernstig ge-
Wonden ontscheept, terwijl vervol
gens 700 leden der bemanning en
het grootste deel der voorraden aan
boord van het Duitsche s.s. Taco-
ma werd gebracht.
Om 5 u. 1 5 werd het anker ge
licht.
Er waren dramatische tooneelen, toen de
'■Graf von Spee" vertrok. De kaden stonden vol
toeschouwers. De politie hield het publiek op
®en afstand. Toen de gewonden aan land wer-
?6ïi gebracht snelde een matroos naar de am
biance; de tranen liepen over zijn wangen.
riep zijn kameraden een „Auf Wiedersehen"
?0e- Een andere matroos droeg een kleinen
*erstboom.
Na zijn vertrek begaf het vestzakslag-
Schip zich met geringe snelheid in zuide
lijke richting, gevolgd door de „Tacoma".
«Juist buiten de territorialiteitszone werden
oen Britsch en een Argentijnsch oorlogs
schip waargenomen.
Tevoren hadden twee Duitsche officieren
het schip verlaten. Zij begaven zich per taxi
haar een onbekende bestemming. Gereed
schappen voor herstelwerkzaamheden, o.m.
oen laschapparaat, werden overgebracht aan
h°orci van een Duitsch schip, dat langszij
pg. De „Graf von Spee" begaf zich hierna
•h zuidoostelijke richting. De Duitsche vlag
hing aan de grootbramsteng en op het
Achterschip.
Buiten de haven werden sloepen uit-
Sozet, die naar men meent 500 man aan
boord hebben genomen. Toen dreunde
Plotseling een hevige explosie over de
2ee, en na enkele minuten verdween
het trotsche pantserschip brandende in
•Ie golven.
Örie iUide ontploffingen hadden vernietigd
van het schip was overgebleven. Geduren-
<le paar minuten, die het slagschip drijvende
bevonden zich de „Tacoma" en twee Ar-
*ehtijnscjle oorlogsbodems in de buurt. Zwarte
r°okwolken hingen boven de plaats waar de
von Spee" gezonken was met al het ge-
ut aan boord. Slechts enkele deelen staken
*ch
boven water uit.
Vervolgens heeft zich de Argentijnsche mo
nitor „Independencia" naar de plaats be
geven waar de „Graf von Spee" is onderge
gaan, teneinde aan de bemanning hulp te ver-
leenen.
Reuter bericht verder dat de zee ter plaatse
waar de „Graf von Spee" zonk, slechts een me
ter of acht diep is. Het wrak zal een ernstige
belemmering vormen voor het havenverkeer. In
sommige kringen verwacht men dat Uruguay
in verband daarmede stappen zal doen bij
Duitschland. De stookolie uit het wrak heeft
vlamgevat, als gevolg waarvan het in vlammen
werd gehuld. Aan de kust stond een zeer groote
menigte naar het brandende schip te kijken
De brand heeft omstreeks een uur gewoed.
Volgens Reuter geeft men te Montevideo
uitdrukking aan verontwaardiging over het
feit, dat men de „Graf von Spee" in de
lucht heeft laten vliegen op de voornaamste
ankerplaats. Het wrak vormt een ernstige
hinderpaal voor het havenverkeer en waar
schijnlijk kan het alleen met behulp van
dynamiet worden opgeruimd.
Men is van meening, dat de regeering van
Uruguay het slagschip een kiesche behande
ling heeft doen deelachtig worden.
Nader wordt nog gemeld dat zich voort
durend ontploffingen bij het wrak hebben
voorgedaan, daar de olie, welke ook onder
water brandde, de granaten heeft bereikt.
Verder wordt uit Montevideo gemeld, dat de
Vereenigde Staten goedkeuring tot uitdrukking
hebben gebracht betreffende het protest der
Uruguaysche regeering bij Engeland en Duitsch
land in verband met den zeeslag tusschen de
„Admiral Graf von Spee" en Britsche oorlogs
bodems. Deze goedkeuring is in den vorm van
een nota aan de Uruguaysche regeering ter
kennis gebracht.
Een later ontvangen Reuter-bericht
meldt: Nu het uitgebrande wrak van het
Duitsche vestzakslagschip op de voornaam
ste ankerplaats voor de reede van Monte
video ligt, zijn de commandant en de be
manning van het schip op weg naar Bue
nos Aires aan boord van sleepbooten en
lichters.
Slechts eenige honderden opvarenden waren
aan boord van het schip gebleven, de overigen
waren met de meeste voorraden overgegaan op
de „Tacoma", welke in de haven lag. Bij het
verlaten van de haven volgde de Tacoma den
oorlogsbodem. Vóór de drie ontploffingen het
lot van hef schip bezegelden, begaven de com
mandant met zijn staf en de overige leden van
de bemanning zich in de booten. In het licht
van de vlammen, welke oplaaiden nadat de
wegstroomende olie in brand was gevlogen, wer
den zij aan boord van de „Tacoma" genomen.
Twee Britsche schepen bewaken de „Taco
ma", welke nog steeds op de reede van Monte
video ligt.
Staande op het dak van zijn hotel te Monte
video zegt de correspondent van de „New-York
Times" gezien te hebben, dat commandant
Langsdorff en andere officieren van de „Graf
von Spee" staande het saluut brachten, toen
hun schip in de golven verdween.
De correspondent bericht verder, dat Langs
dorff op' 'n electrischen knop drukte, terwijl de
zon onder den horizon verdwmW» iste minuten
later zonk het schip. De electrische knop was
met een draad verbonden aan een groote elec
trische mijn in het munitie-magazijn. De wer
king was doeltreffend, binnen tien minuten
sloegen de vlammen over de geheele lengte uit
het schip, terwijl voortdurend ontploffingen in
de ruimen werden gehoord. Het wrak branddp
80 minuten.
De gehuwde leden van de bemanning waren
reeds vóór het vertrek uit de haven aan boord
van de „Tacoma" gegaan, Sleepbooten hebben
thans de opvarenden aan boord genomen en
voeren hen naar Buenos Aires.
Omtrent het tot zinken brengen van de „Graf
von Spee" wordt nog nader door D. N. B. uit
Berlijn gemeld, dat de Führer en opperste be
velhebber van leger en vloot den commandant
van het slagschip, kapitein ter zee Langsdorff,
het bevel gegeven heeft dit in de lucht te laten
vliegen, aangezien de regeering van Uruguay
geweigerd had den noodigen tijd toe te staan
om het schip zeewaardig te maken.
Illlllllllllllllllllllimilllllllllllllllllllllllllif
VERWACHTING geldig van hedenavond |1
tot morgenavond ongeveer 19 uur;
Voor het Zuiden: Temperatuur om het
vriespunt tot lichte vorst. Nevelig tot half
bewolkt of betrokken. Geen neerslag van
beteekenis. Meest matige Oostelijke wind.
Voor het Noorden: Des nachts matige,
overdag lichte vorst. Nevelig tot helder of
half bewolkt. Droog weer. Zwakke tot ma-
j= tigc Oostelijke wind.
EE Zon op 8.05 - onder 15.47 - Licht op 16.17 S
Maan op 11.43 onder
H E. K. 21.24
illlllllllllllllllllllllllllllllllilllllilllllllllllillllllHllllllllllllllllllllllllI
H. M. de Koningin heeft het voor
nemen, Zich Woensdag, 20 Decem
ber a.s., des namiddags te 1 uur met
3»en Adventsrede te richten tot Haar
volk, zoowel in Nederland als in de
overzeesche gebiedsdeelen des Rijks.
De rede zal door alle Nederland-
sche omroepstations, alsmede door
de Rijkskorte-golf-zenaers te Koot
wijk en door de Phohi worden uit
gezonden.
VATICAANSTAD, 16 Dec. (Havas). Radio
Vaticana zal op 31 December te 14 uur (Ital.
tijd) op golflengte 19.84 M. de nieuwe veelstem
mige Mis uitzenden van mgr. Licinio Refice,
dirigent van het koor der basiliek Santa Maria
Maggiore.
De eerste IJszondag van dit jaar. Na een
zacht najaar is eindelijk de vorst ingeval
len. De schaatsenrijders kijken iederen
morgen verlangend naar den thermometer.
Zondag is hier en daar al van de ijspret
genoten. In Dokkum betaalden zelfs reeds
twee kinderen den tol aan deze pret. Zij
zakten door het ijs en verdronken. De
scheepvaart ondervond overlast en het
werk in vele werkkampen moest worden ge
staakt
Het scheepvaartverkeer op het IJselmeer on
dervindt reeds zeer grooten hinder van het ijs
De bemanning van de weinige bij de Oranje
sluizen binnenkomende stoom- en motorsche
pen maakt melding van het feit, dat zoover het
oog reikt, het meer bedekt is met grondijs, dat
naar boven is gekomen. Zeilverkeer is daar
door reeds onmogelijk geworden.
Wat den toestand op het IJselmeer betreft,
drijft het ijs, dat zich in de bochten aan den
Zuidwal gevormd heeft, als gevolg van den oos
tenwind naar de Noordhollandsche kust, waar
het zich opstapelt.
De scheepvaartroute langs oost- en zuidwal is
daardoor op het oogenblik ijsvrij.
Indien de wind gaat liggen, zal, naar ver
wacht wordt, het IJselmeer binnenkort een
groote ijsvlakte zijn.
De haven van Monnikendam was geheel toe-
gevroren, zoodat de boot der Noord-Zuid-Hol-
landsche Tramweg Maatschappij, welke hier on
der normale omstandigheden binnenvaart, een
anderen weg moest nemen. Zij voer naar de
Noord van den Waterlandschen Zeedijk ouder
Volendam om enkele passagiers af te zetten en
keerde toen terug naar Marken. Het grondijs
bezorgt op dit traject echter zeer veel last.
Daarom bleef de tramboot na dezen eenen tocht
van Zondagochtend omstreeks elf uur in de ha
ven van Marken liggen.
In normale omstandigheden wordt deze dienst
zeven maal per dag onderhouden. Voor de met
verlof naar huis keerer.de militairen beteekent
dit, dat zij aan den vasten wal moeten blijven.
Het ijs langs den Zeedijk tusschen Monniken
dam en Volendam was voor schaatsenrijders
nog niet berijdbaar.
Zondag is de zandzuiger „Ibertn", gesleept
door sleepboot „Johan", kapitein de Groot, en
komende van Urk, uit den koers geslagen door
den ijsgang. De bij de sleep hoorende 2 bakken
werden losgeslagen, terwijl de zandzuiger op 't
Enkhuizer zand geloopen is. De bakken zijn
door Enkhuizer vletterlieden de Enkhuizer ha
ven binnengebracht. Met moeite is de zandzui
ger door vier sleepbooten eveneens vlot gebracht
en de Haven binnengebracht. Een en ander gaf
veel bedrijvigheid aan de Haven.
Een hijschkraan, komende van IJmuiden door
De stoomlier vormde een welkome warmtebron voor den dekknecht, die
van de koude nogal te lijden had
PER H.L. FRANCO BERGPLAATS
Alle soorten uit voorraad a la minute te leveren
J In verband met de komende 3 Zondagen wordt U beleefd verzocht vooral
deze weck tijdig Uw brandstoffen te bestellen.
LONDEN, 18 Dec. (Reuter). De
admiraliteit heeft het volgende com
muniqué uitgegeven:
„Naar de secretaris der admirali
teit mededeelt, rapporteert de Brit
sche duikboot Ursula, dat zij Don
derdag 14 December j.l. een Duit
schen kruiser van de Köln-klasse
aan de monding van de Elbe tot
zinken heeft gebracht. De kruiser
werd beschermd door zes Duitsche
torpedojagers."
Naar Reuter uit Londen bericht, veronder
stelt men aldaar dat het communiqué der ad
miraliteit betrekking heeft op de kruiserklasse,
waartoe behoort de „Köln", met een waterver
plaatsing van 6000 ton en een bemanning van
571 koppen. Hiertoe behooren ook de „Königs-
berg" en de „Karlsruhe".
Deze kruisers dragen 9 kanonnen van 15 cm.,
14 stuks luchtafweergeschut en twaalf torpedo-
lanceerbuizen. De maximumsnelheid bedraagt
32 knoopen. Bij het uitbreken van den oorlog
bezat Duitschland 6 kruisers van 6000 ton, ter
wijl er 4 van 7000 ton in aanbouw waren.
Van gezaghebbende zijde te Londen wordt
verder vernomen, dat de torpedeering van
een Duitschen kruiser door dê Britsche
duikboot „Ursula" geen verband houdt met
de mededeeling der admiraliteit van vier
dagen geleden, dat de duikboot welke de
„Bremen" heeft waargenomen een onder
zeeër tot zinken had gebracht en een vij-
andelijfcen kruiser had getorpedeerd.
de Oranjesluizen en bestemd voor Delfzijl, is
door den ijsgang uit den koers geraakt en op 't
Enkhuizer zand vastgeloopen. De sleepboot wel
ke de kraan voortsleepte was van de fa. Top
Smit uit Rotterdam. De kraan is nog niet losge
werkt en zit dus nog op de Zandbank.
Het Buiten-U is vrijwel geheel met een dich
te laag grondijs bedekt. Ook bij Pampus vormt
zich grondijs. Buiten den vuurtoren van Dur-
gerdam drijft eveneens een massa grondijs, dat
zich weldra zal vastzetten, waardoor het dezen
belangrijken ingang naar de Oranje-sluizen voor
alle vaartuigen een groote hindernis zal ople
veren.
Het hoofd van de inspectie Noordbrabant van
den Rijksdienst voor werkverruiming maakte
bekend, dat de arbeiders gehuisvest in de kam
pen Venraay a tot en met e Maandag wegens
de vorst niet behoefden te vertrekken.
Ook de arbeiders uit Breda en Tilburg, die
bij Mill werken, behoefden niet te vertrekken.
Het hoofd van de inspectie van den Rijks
dienst voor de werkverruiming in Limburg
maakte om dezelfde redenen bekend, dat de
arbeiders van de kampen te Sevenum a en b,
te Hunsel en te Heythuyzen eveneens niet be
hoefden te vertrekken.
Te Bètterwird nabij Dokkum zijn Zondag
morgen een achtjarig zoontje en een twaalfjarig
dochtertje van den landbouwer Hoitsma door
het ijs gezakt van een slootje in de nabijheid
van de ouderlijke woning, waar zij aan het spe
len waren.
De ouders, die de kinderen na korten tijd
misten, gingen zoeken. Zij zagen in het ijs een
.gat, waarin een mutsje van een der kinderen
dreef. Men slaagde erin de kinderen door dit
gat op te halen.
Dr. Blanksma uit Dokkum, die spoedig ter
plaatse was, kon slechts den dood bij beiden
constateeren. De lijkjes zijn naar de ouderlijke
woning overgebracht.
Te Zaandam zijn Zondagmiddag twee jongens
van 16 en 20 jaar, terwijl het ijs nog hoogst on
betrouwbaar was, gaan schaatsenrijden, met
het gevolg, dat beiden er doorzakten.
Toegeschoten hulp slaagde er in, den jongste
te redden, doch naar den 20-jarigen Herman
van Beek moest een kwartier gedregd worden
daar hij onder het ijs was geschoten.
Nadat de jongeman was opgehaald, is hij
naar het St. Jans-ziekenhuis overgebracht,
waar hem het H. Oliesel is toegediend.
Medische hulp bleek helaas echter vergeefsch
te zijn.
Op de binnenslootjes van Friesland wordt
reeds flink gereden. Op de vaarten is het ijs
echter nog verre van betrouwbaar. Er is dan
ook geen sprake van, dat thans voorbereidingen
worden getroffen voor den elfstedentocht. Voor-
loopig is het nog lang zoo ver niet.
BIJLSMA'S ASSURANTIEKANTOOR N.V.
Koboragracht 267 Amsterdam - Telef. 42167-33540
OORLOGSCH AÖE-
(MOLEST-j VERZEKERINGEN
OVER ZEE EN DOOR EUROPA,
per spoor, schip of auto, met en zonder
Requisitie en/of Inbeslagname. Onze premies
zijn meestal lagerdandebestaandetarieven.
DE „GRAF VON SPEE DOOR DEN
COMMANDANT BUITEN DE HAVEN
VAN MONTEVIDEO TOT ZINKEN
GEBRACHT.
EEN DUITSCHE KRUISER AAN DE
ELBE-MONDING DOOR EEN BRIT
SCHE DUIKBOOT GETORPEDEERD.
Bij den zeeslag voor de Rio de la Plata
zijn op de Exeter" 61 dooden en op de
,,Ajax" 7 dooden gevallen.
Woensdag zal H. M. de Koningin épn
Adventsrede houden.
De eerste slachtoffers van het ijs.
Installatie van den Electriciteitsraad.
Overdracht commando-zeemacht in Ned.-
Indië.-
De meeste voetbalwedstrijden wegens de
vorst afgelast.
Weer vreemde vliegtuigen boven Neder
land.
TANDPASTA
op weVenscfooppelijke basis met natuurlijk*
oetberische oliën bereid, reinigt, desin
fecteert en polijst het gebit zonder he'
glazuur of te slijpen, door zij geen «cherpc
of harde bestonddeelen bevat
Het schuim dringt in alle spleetjes er>
doodt de schadelijke bacteriën
Kinderen gebruiken NIVA ook goorne
vanwege den oongenamen pepermunt
smook. Verkrijgboar bij apothekers en
drogisten in tuben a 25 en 60 cents
SALATIGA, 18 Dec. (Aneta) Het bergstad
je Salatiga is voor de eerste maal. voor zoover
de herinnering gaat, door een typhoon geteis
terd.
De materieele schade was vrij belangrijk. Zoo
zijn het militair hospitaal en het gamizoens-
kleedingmagazijn beschadigd. Er wordt thans
met man en macht aan het opruimingswerk ge
arbeid. Hierbij zijn militairen en padvinders be-
hulgzaam.
Het binnenlandsch bestuur heeft de slacht
offers voorloopig onderdak verschaft en hun
voedsel uitgereikt.
TSJOENGKING, 18 Dec. (Havas) Giste
ren zijn de Chineezen een aanval op Wan
Wei begonnen. Het front strekt zich uit over
een lengte van 100 KM. van Toenglice tot
Tsjoenan, halverwege Tatoeng en Fantsjang.
De Chineezen stieten op weinig tegenstand en
hebben 15 strategische punten bezet.
van aUe soorten FIJX WILD en GEVOGELTE
REIGERSTRAAT 11 BREDA TEL. 8415
Vijzelstraat 105 - Amsterdam - Telefoon S0798
