De kerkelijke goederen en de
staatsregeling van 1798
danst
e tth.Cn d
W A CRAMA^
Laatste Nieuws
TREKJES
-CORSET
INSTITUUT „FRIS"
BESTE SCHAAR^
Ned. Landbouwbank N.V.
Wij noteeren de bij ons verzil
verde coupons en waarschuwen
U bij eventueele uitloting, con
versie of dividend-betaling
HUUR
TAMMER
BEUN'S
LOEMENMACAZIJN
ZONDAG 14 JANUARI 1940
CROOTE HOUTSTRAAT 135
TELEFOON 15499
ZOEKT U E En CT
KOOP ER DAM EEN
Bijkantoor HAARLEM
Twee die 't nooit leeren
ONBETROUWBAAR IJS
BURGERLIJKE STAND
„HET MASKER"
BEVERWIJK
STRENGE KOUDE VER
SCHERPT DEN NOOD
Comité vraagt kleeding en dekking
Gevonden voorwerpen
NIEUWE CURSUSSEN
Ongeval op de ijsbaan
Bedrijfsongeval
Benoemd
Weer duizend werkloozen
Burgerlijke Stand
(Gedeeltelijk gecorrigeerd)
Op een klip geloopen
Duitsch schip gezonken
ZWEMMEN
DUEL OP DE 100 METER
SCHOOLSLAG
Tusschen Jo Waalberg, Alie Stijl
en Doortje Heeselaars
(Berichten opgenomen in een
deel van onze vorige oplaag)
Nieuwste aanwinst der
Britsche luchtmacht
Vliegtuigen, voorzien van een toren
met vier kanonnen
Een aardbeving te
Los Angeles
JONGEN IN BRAND GERAAKT
Vice-admiraal Vos commandeur
Oranje-Nassau
GIERSTRAAT 75 - TELEFOON 14858
HAARLEM
Tante
es wat gezucht en gezakdoekt.
A%
STAD
Wij hebben, eenige weken geleden, in een
Zondagmorgennummer, enkele geschiedkun
dige herinneringen opgehaald over de
naasting der katholieke kerken in Haarlem
da de Reformatie en over de wijze, waarop
in Haarlem de Staatsregeling van 23 April
1798 is uitgevoerd. Die Staatsregeling zelf
is echter zoo interessant, dat het de moeite
Waard is, daarvan wat meer te vertellen.
Verschillende katholieke schrijvers hebben
°ver den voor de katholieken in menig op-
z'cht voorspoedigen Franschen tijd geschied
kundige beschouwingen gegeven, zooals Dr.
Nuyens in zijn opstel „De Emancipatie der
Katholieken op het eind der XVIIIe eeuw",
de heer J. C. Hezemans in zijn merkwaar
dige geschiedenis van „De vrijwording van
Staats-Brabant in 1795" en Mgr. J. Vregt in
de_ „Bijdragen tot de Geschiedenis van het
Bisdom Haarlem". Ons tegenwoordig ge
slacht weet er echter weinig van, zoodat
een korte herhaling van het door hen te
doek gestelde voor tal van katholieken we
tenswaardige bijzonderheden zal bevatten.
In de eeuwen van geloof en liefde, c.e zoo ge-
Sttiade en gelasterde middeleeuwen, wedijverden
te kinderen der Kerk om hunne heilige Moe
ter te ondersteunen, op te luisteren en in staat
stellen haar grootsche roeping te vervullen.
j~ds Vaderland mocht, zeker niet minder dan
net overig christelijk Europa, zich verheugen in
tallooze prachtige kerken, de glorie, net
sieraad en middenpunt van steden en dorpen;
t^ken, die hoe beroofd en in vervallen toe-
«and, nog ten huldigen dage onze bewondering
Wekken. Met tal van altaren, met onnoemlijke
kunstgewrochten, door ce offers der geloovi-
°®n, veelal van Vorsten en grooten des lands
errykt, waren die kerken ook rijk aan goe-
t.er®n en fondsen, voor haar onderhoud en ver
dring bestemd. Eerbied, dankbaarheid jegens
j1 Uhrie geestelijke leidslieden in wie hun ge-
t°f de dienaren van den levenden God, de
faatsbekle'eders van Christus zag, deed de ge'
ioo1
j. wigen in navolging der eerste christenen, met
lefde hun offers brengen aan ce voeten van
opvolgers der Apostelen in tal van. rijke
dichtingen en fondsen als pastorie-, vicarie-,
JUemorie-, getijde-goederen, proostdijen, kanun-
U'ksdijen, praebenden enz. enz. Zorg voor hun
S'gen zielenheil, innig besef van schuld by
die zij naar de vermaning van O. L. Heer
jUct aalmoezen wilden afkoopen, medelijden
de zielen in het vagevuur, liefde voor de
hue noodlijdende ledematen van Christus, cat
Hes riep die schoone stichtingen in het leven,
ut onderhoud van de geestelijken, tot het op
jagen van H. Missen, töt oprichting van ab
elen en kloosters, tot leniging van duizenden
'enden in Godshuizen van allerlei soort. Dat
k'les bezweek echter onder den storm, die in
';5 zestiende eeuw ook in ons vaderland tegen
H. Kerk woedde. De zoogenaamde Hervorming
Utnam aan de Kerk haar bezittingen, verdreef
6 kloosterlingen uit hun kloosters, de trouw-
«eblêven geloovigen uit hun prachtige heilig
dommen en verwijderde daaruit, niet zelden
jjj®t vernieling van onschatbare kunststukken,
tj es wat hun dierbaar was. Zij eigende zich
„6 rijke foncsen toe aan God en zijne H. Kerk
Schonken. Doch niet alleen particuliere eigeu-
zich van die kerkelijke goederen toe, wat
,J draar machtig konden worden, ook de Staten
e Schikten aldra eigenmachtig over kloosters
kloostergoederen, verkochten ze als waren
jj staatseigendommen, om in verschillende be
seften, vooral in een oorlog tegen Spanje, te
°°rzien.
Be beginselen der Pransche omwenteling
gilden spoedig ook in ons Vaderland gereeden
j Sang. Na het vertrek van Prins Willem V in,
e büari 1795 kregen zij voor goed de overhand
^Werden de rechten van een mensch en bur-
Wi
de volkssouvereiniteit, gelijkheid van allen
'r de wet, algemeen erkend, gehuldigd en
TT er lustig op los. Geen
hinder zult TJ ontmoeten
bij het dragen van en
De soepelheid waarmee
het uw lichaam omvat
laat ruimte voor iedere
beweging
alom den volke verkondigd. Daarmede stortte
ook de oude vermolmde Staatsinrichting met
hare Staatskerk ineen. En het spreekt vanzeif,
dat bij de vernietiging van de Staatskerk en
hare voorrechten ook de kerkelijke goederen
en fondsen, waarvan zij uitsluitend het genot
had, ter sprake kwamen en ook dienaangaande
een andere regeling werd verlangd en ont
worpen. Reeds in 1794 hadden de katholieken
in Noord, toen genaamd Staats-Brabant, zoo
verhaalt de heer Hezemans, de kerken, welke
sedert 1634 buiten gebruik waren en gesloten
stonden, weder in bezit genomen. De Hervorm
den begonnen die echter terug te vorderen,
onder voorwendsel dat zij Jiun eigendom waren.
Ofschoon in de meeste dier plaatsen geen her
vormde gemeente bestond en de Hervormden
vrijwel overal £n tie minderheid waren. In een
proclamatie, door de Representanten van
Staats-Brabant den lsten October 1794, te Til
burg uitgevaardigd, werd onder anderen gezegd,
dat het onderscheid tusschen heerschenden en
getolereerden godsdienst vervallen was. De Pro
testanten moeten tevreden zijn, aldus luidde
het, met de volle vrijheid, die zij genieten, maar
afstand doen van het begrip van overheersching.
De kerken, welke zij niet gebruiken, moeten
zij niet beschouwen als hun eigendom, maar ze
voorloopig, tot er over beschikt is, aan de
Roomschen in gebruik laten. De Hervormden
bleven echter volhouden, dat alle kerken hun
eigendom waren en poogden overal de katho
lieken daaruit te weren. Den 15den December
1795 lieten diezelfde Representanten van Bra
bant een besluit afkondigen o.a. bevattende,
dat, „aangezien de Hervormden de kerken niet
in gebruik hebben als een eigendom, dat hun
in liet bijzonder toekomt, is goed gevonden te
verklaren, dat de kerken, torens en klokken
het eigendom zijn van de gezamenlijke ingeze
tenen der respectievelijke gemeenten." Dit was
een geheel nieuw denkbeeld nopens den eigen
dom der kerken, 't welk later ook voor het
geheele land zou gelden, met dien verstande,
dat het óók zou gelden voor de gebouwen, die
wèl In gebruik waren bij de Hervormden.
De Nationale Vergadering, den len Maart
OP STAAT
1795 geopend, moest een constitutie voor de
Bataafsche Republiek ontwerpen, waartoe een
commissie uit haar midden werd benoemd van
22 leden. Aangaande de daarin op te nemen
bepalingen betreffende den godsdienst waren
allen het er over eens, dat de Kerk van den
Staat moest worden gescheiden en daar alle
burgers gelijke rechten hadden, om het even
welken godsdienst zij belijdden. Doch ten aan
zien van verdere daaruit ontstane vraagpunten
bleken de gevoelens zeer verdeeld te zijn. Zoo
werd, wat de kerken betreft, het denkbeeld ge
opperd, dat de verschillende gezindten simul
taan gebruik van de kerken zouden kunnen
maken, of, waar meer dan één kerkgebouw aan
wezig was, dat de kerken aan de belijders der
verschillende godsdiensten zouden kunnen wor
den toegewezen.
Nog terwijl de commissie met haar taak
bezig was, werd In de Nationale Vergadering
op voorstel van Ploos van Amstcl, een Katho
liek advocaat te Amsterdam, afgevaardigde
voor Amstelveen, na lange beraadslaging, op
5 Augustus 1796 de heerschende Staatskerk
vervallen verklaard, waarvan bij procla
matie van den 18en daaraanvolgende aan
het volk werd kennis gegeven. Een commis
sie zou de gevolgen van dit besluit regelen.
Bij de debatten over die punten, zegt dr.
Nuyens, sprak de priester J. van Rijswijk,
kapelaan te Sneek, ietwat zalvend over al-
gemeene verdraagzaamheid. Hij verklaarde,
dat hij, hoewel zijn geloofsgenooten veel
voor de Gereformeerden hadden moeten be
talen, daarom toch geen teruggave van alle
geestelijke goederen, kerken en vrome in
stellingen, welke hun waren ontnomen,
terug verlangde.
Maar een ander katholiek, vol revolutionnaire
begrippen, met name van Hooff, eischte het
beslag op alle geestelijke goederen. De katho
lieken beriepen zich op het oudste bezit en de
oorspronkelijke herkomst; -de Hervormden
grondden zich op het recht van wettige verove
ring, zoowel op de Spaansche dwingelandij als
op de katholieken, die op sommige plaateen,
zooals b.v. in Brabant, volgens hen, den Span
jaarden weer bijgevallen waren, Dr. Nuyens
merkt op, dat onder de katholieken in de Na
tionale Vergadering geen enkele stem zich ver
hief om de kerkelijke goederen, die van hunne
(Amsterdam)
Ced. Oude Gracht 29
voorouders afkomstig waren, van vóór de Re
formatie als hun toebehoorende op te eischen.
Misschien gevoelden zij zich niet sterk genoeg
tot zulk een eisch en achtten zij het doelmatiger
met het algemeen gevoelen In te stemmen, dat
die goederen aan de Natie vervallen waren. Van
Januari tot einde Mei 1797 duurden de discus
sies m de Nationale Vergadering voort. Velen,
onder wie de katholieke afgevaardigde van Grave,
Krieger, verhieven hun stem tégen het natio
naal verklaren van de kerkelijke goederen. Hij
achtte het rechtvaardiger de gezamenlijke bur
gers van elke burgerlijke gemeente als de wet
tige eigenaars dier goederen te beschouwen en
hun die alzoo toe te kennen.
Op 18 Mei werd met 59 tegen 43 stemmen
besloten dat de goederen niét nationaal zouden
zijn, maar plaatselijk. De ontworpen „consti
tutie", waarvan de bepalingen betreffende den
godsdienst een onderdeel moesten uitmaken,
werd echter, daar zij ais geheel aan alle par
tijen mishaagde, in de grondvergaderingen van
8 Augustus 1797 met 108.761 tegen 27.955 ver.
worpen. Een tweede Nationale Vergadering
kwam den lsten September 1797 bijeen. Daarin
hadden de Unitarissen de overhand op de Foe-
deralisten en Moderaten. Opnieuw toog men
daar aan het ontwerpen van een nieuwe con
stitutie. Ontzettend was de beroering in het
land. De Vergadering werd bestormd met re-
queiten. Op 7 November kwamen 596 requesten
met 85000 handteekeningen in. De Gereformeer
den van Holland gaven het eerste voorbeeld:
reeds 31 October kwamen 65 gelijkluidende ver
zoekschriften in van ingezetenen van Amster
dam met verzoek om aan de kerkgenootschap
pen het bezit te laten van de gebouwen, goe
deren en fondsen tot dezelve behoorende of ten
dienste van dezen geaffecteerd; of dat anders
bij constitutie zou worden bepaald, dat de Staat
zal zorgen voor alle kosten, tot de publieke
godsdienstoefening vereischt wordende.
Een Staatsgreep, in navolging van die, welke
in Frankrijk op 4 September 1797 plaats had,
maakte een eind aan. de partij «tl in de Natio
nale Vergadering'. De hevige Unitarissen hadden
hunne plannen in overleg met den Franschen
gezant te 's-Gravenhage en gesteund door de
Fransche generaals Joubert en Daendels be
raamd. Midderich, voorzitter der Vergadering,
die katholiek was, had als zoodanig het bevel
over het garnizoen van de Hofstad. Met geweld
van wapenen maakten de Unitarissen zich van
de Vergadering meester. De voornaamste Foe-
deralisten, 22 in getal, en zelfs eenige gematigde
Unitarissen werden in hechtenis genomen en
de Nationale Vergadering constitueerde zich als
„Constitutioneele Vergadering", representeeren-
de het Bataafsche Volk. Zij benoemde een Uit
voerend Bewind. Nu kwam weldra zonder eenig
verzet ook een constitutie tot stand. Den 25sten
Januari 1798 werden daarvan reeds de begin
selen goedgekeurd, die aan de constitutie ten
grondslag zouden liggen. Den 6den Maart bracht
een commissie een ontwerp ter tafel; den 17den
kwam dit ontwerp in beraadslaging en nog dien
zelfden dag werd het bij acclamatie aange
nomen. De ontworpen constitutie werd daarop
overal in het land verspreid en den 23sten April
1798 bij volksstemming aangenomen met 153913
tegen 11597 stemmen. Men had echter te voren
gezorgd, dat al wie zich nog aan het oude re-
geeringsstelsel hield, uit de grondvergaderingen
geweerd werd.
Den len Mei werd de nieuwe constitutie plech
tig afgekondigd. Drie jaar lang bleven de ge
meenten der voormaals heerschende kerk nog
de tot dan toe genoten tractementen genieten;
de gepensionneerde predikanten bleven hun
pensioenen houden; alle geestelijke goederen en
fondsen, waaruit vroeger die tractementen en
pensioenen betaald werden, werden echter
nationaal verklaard. De kerkgebouwen en pas
toriehulzen der voormalig heerschende kerk,
voor zoover zij geen eigendom van de gemeenten
waren, werden ter beschikking gesteld van het
plaatselijk bewind, dat ze naar evenredigheid
van de grootte van de kerkelijke genootschap
pen had te verdeden.
Over deze verdeeling is toen nog een heete
strijd gevoerd tusschen katholieken en protes
tanten, waarbij de katholieken vrijwel overal
aan het kortste eind trokken, deels uit een
vrees, die na twee eeuwen van achteruitstelling
volkomen begrijpelijk was, deels omdat zij het
juiste inzicht in den toestand misten.
Gisteren is een kolenschuit, komende van
Spaarndam, door het Noorder Buitenspaarne
en het Spaarne naar het Zuider' Buitenspaarne
gevaren, waardoor het ijs op het Spaarne en
op vele plaatsen onbetrouwbaar is geworden.
Geboren; 12 Jan.: V. M. Gilingvan Wes
ten, z.; J. A. H. de GraafStaphorst, d.; J. K.
van der MeijSicking, 2 d.; M. HaverN ij man,
d.; L. StathiBrandenburg, z.
Overleden: 12 Jan.: Ch. G. Heldermanvan
Kreel, 78 j., Koninginneweg; B. J. van der
Hoeven, 68 j., Ramplaan.
Achter elkaar stapten de dames de
rechtszaal binnen, met kordate passen en
de neuzen in de lucht. Het was alsof de
deurwaarder met het afroepen van de na
men den gong had geluid voor een boks
match. Zelden zijn er twee strijdlustiger
dames voor den Haarlemschen politie-rech-
ter verschenen. De een, de beklaagde, vol
uit zittend op het bankje; haar buurvrouw,
de aanklaagster, staande achter het getui-
genhek, zegepralend.
Er was niet de zooveelzeggende achter
grond van de rechtszaal voor noodig ge
weest, om te weten, dat deze dames ruzie
hadden. De een had getreiterd en de ander
had gescholden. Het eerste is slechts tot op
zekere hocgte, het laatste is beslist straf
baar. Daarom zat de dame, die gescholden
had, op het bankje. Maar feitelijk was het
lood om oud ijzer. Aan deze beide vrouwen
waren de tientallen eeuwen van bescha
ving niet besteed geweest. Zij hadden er
niets van opgestoken.
De gemeenste scheldwoorden waren er geval
len bij deze ruzie, die al maanden en maanden
duurde en nog niet geëindigd was. En de meest
laag bij de grondsche treiterijtjes waren er be
dacht om de tegenpartij het leven te versom
beren.
Maar in dien opzet was geen van beiden
geslaagd. Frisch en monter stonden zij voor
het aanschijn van den politie-rechter. Dit
reisje naar Haarlem was een uitje. Of je nu
ruzie maakt bij de Zaan of in een rechtszaal,
wat doet 't er toe, was het statidpunt van de
vrouwen. En zij kruisten den degen.
Mlaar dat mochten zij niet van den Edel
achtbare. En toen gooide verdachte het over
een ander boegje, Zij was heusch zoo onharte
lijk niet voor haar naasten, vond zij. „Neem
nou dat geval met die suiker, Edelachtbare, ik
had zes pond en toen met die distributie heb
ik haar een half pond gegeven. Da's toch zoo
onaardig niet."
„Hoe kwam u aan die suiker?" vroeg het
O. M. direct. „Gehamsterd?" Maar de suiker
had de Juffrouw met een vooruitzienden b}ik al
maanden van tevoren opgeslagen. Lang voor
dat er een hamsterbeschikking in de lucht
hing.
En na dit intermezzo volgden weer de kleu-
rigste verhalen, die zoo fel getint waren, dat
de Officier aan ieder, die het hooren wou, ver
telde, dat hij liever op 't dak zat dan tusschen
deze kijvende huisvrouwen. Hij eischte een boe
te van 15.
„Vindt u 't veel," vroeg de rechter.
„Veel?" zei verdachte met een glimlachje.
„Heelemaal niet. Ik heb het er best voor over.
Voor nou en nogges." En met een vriendelijk
knikje stapte ze uit het bankje.
Maar eenmaal op de gang kon ze het niet
laten, haar buurvrouw precies te vertellen hoe
zij over haar dacht. En zij deed dit niet fluis
terend. En de buurvrouw nam dit niet. Zoodat
de bode er aan te pas moest komen, die de
beide dames bij den kraag greep en buiten de
deur zette.
Getuige maakte na een kwartier haar ren-
trée. Tusschen twee zaakjes kwam zij, sidde
rend van verontwaardiging, de zaal weer biii-
nen.
„Ze heb me weer uitgescholden," riep ze. „Ik
ga weer een aanklacht indienen."
De publieke tribune schudde het hoofd.
Twee, die het nooit leeren.
„De schaduw"
De Tooneelgroep Het Masker, dir. Ko Amoldi,
zal op Donderdag 18 Januari as. in den Stads
schouwburg de eerste voorstelling ln Haarlem
geven van De Schaduw (L'Ombra), tooneelspel
in drie bedrijven van Dario Niccodemi, met Else
Mauhs in de hoofdrol.
Dit is de eerste nieuwe rol van Else Mauhs
in dit seizoen.
EEN STOFZUIGER
de wereldberoemde
„ERRES" slede
voor slechts 60 ct. p. week
ELECTR. TECHN.
RADIO BUREAU
KLEVERLAAN 176-178
Telef. 14753 Haarlem
Bekend om zijn 100 pCt. service
Koning Winter heerscht nog in al zijn
strengheid. Wie voldoende kleeding en dekking
heeft, kan zich tegen dezen strengen heer be
hoorlijk wapenen, voorai wanneer de kachel
voldoende gestookt kan worden.
Maar bij velen is dit niet het geval. Ten
gevolge van werkloosheid en andere oorzaken,
zijn er velen, die_ hoewel er op onderschei
den gebied het mogelijke wordt gedaan niet
over voldoende verdedigingsmiddelen tegen dat
heerschap beschikken, terwijl er anderen zijn,
die op zolder en in de kasten nog wel een en
ander hebben liggen, dat voor hen geen waarde
meer heeft, dat zij toch niet meer gebruiken,
maar dat van groote waarde zou zijn voor lien,
bij wie de koude als het ware aan de ootten
knaagt.
Die artikelen behooren alleen maar van
plaats te verwisselen en van waardelooze zaken
tot waardevolle te worden.
Om daarbij een bemiddelende rol te spelen,
hebben eenige inwoners der gemeente de han
den Ineengeslagen en hebben anderen zich
bereid verklaard opgaven in ontvangst te
nemen, dat men iets beschikbaar heeft.
Men ga dus na, of men op het gebied van
boven- of onderkleeding, schoenen, dekens,
beddegoed, zelfs huisraad (kachels!) iets
heeft, dat men bewaart, hoewel men het hist
noodig heeft en geve dit op aan een van on
derstaande adressen. Gezorgd zal dan worden,
dat het zoo spoedig mogelijk wordt wegge
haald en dat het op die plaatsen komt, waar
het nuttige diensten kan verrichten. Wie spoe
dig helpt, helpt dubbel.
Opgaven kunnen worden gedaan bij: Freule
P Boreel, Huize Wester hout, tel. 3339; zuster
Hv Houtwipper, Zeestraat 210, tel. 3570; mevr.
W. J. Huender—Bosch, Wijk aan Zee, tel.
K 517—223; mevr. G. M. Vermeulen—Graafsma,
Parklaan 7, tel. 3692; mevr. D. de Vries—
Wierda, Zeestraat 86, tel. 3368; mevr. W
Nooi—Van Oosten, Blcemhofstraat 3.
Wie zich (met of zonder auto) beschikbaar
wil stellen voor het transport eer goederen,
geve zich op bij; dr. A. Vis, Zeestraat 101.
tel. 3221.
Inlichtingen aan het Bureau van Politie, Sme-
destraat, uitsluitend tusschen 11 en 13 uur.
Schakelarmband, Broekman, Schoterstraat 35.
Ceintuur, Loerakker, Theemsplein 24. Schaartje
in étui, Stokman, Zuid-Schalkwijk. Radiateur-
hoes, Rijskamp, Archipelstraat 71. Damesarm
bandhorloge, Kuyer, Vrouwehekstraat 44. 1 paar
handschoenen, Metz, Nic. v. d. Laanstraat 24. 1
paar kinderhandschoenen, Nieuwland, Lourens
Costerstraat 19. Kindertuig, Timmer, Hercules
straat 24. Ledige kist, Politieposthuis, Rijks
straatweg. Zakmes, Uittenboogaard, Adr. Pauw
laan, Heemstede. Overall, Fictoor, Leidsche-
straat 106. Pakje inh. das, Rolfs, Anegang 17.
Schortje, Hendrik, Dr. Leydsstraat 86. 1 paar
sokken, v. Geldorp, Caninefatenstraat 57. Gym
nastiekschoenen, Overbeek, Bataviastraat 51.
1 paar gymnastiekschoenen, Spijker, Steenbok
straat 2. Actentasch m. i., Crombeen, Sophiastr.
41 rood. Actentasch m. boeken, Bakker, Groote
Houtstraat 154.
Typen, Steno, mod. talen
Esperanto en Schriftverb.
54 Leidsehevaart 54
HAARLEM
Op een der ijsbanen aan de Adrichemstraat,
kwam een matroos zoo ongelukkig te vallen,
dot hij zijn sleutelbeen brak. Nadat door het
Rcode Kruis eerste hulp was verleend, is het
slachtoffer naar het Roode Kruis-zlekenhuis
gebracht-
By het Walsbedrijf van Van Leer had een
der arbeiders het ongeluk, bekneld te raken
tusschen stalen balken, waardoor hij zijn
linkerbeen brak. Nadat eerste hu p was ver
leend is de man naar het Roode Kruis-zieken-
huis overgebracht.
Tot onderwijzer aan de RK. Jongensschool
aan den Romerkerkweg, is benoemd de heer
G. Merz, te Uitgeest. De heer Merz was reeds
eenigen tijd werkzaam als kweekeling met acte
aan de Jongensschool aan den Galgeweg.
De vorst laat haar invloed op de arbeids
markt geducht gelden. Zaterdag stonden Bij de
gemeentelijke arbeidsbeurs ingeschreven 1000
werkloozen, waaronder 157 uit ce gemeente
Heemskerk, tegen 926 (143) in de voorafgaande
week.
Ondertrouwd: A. Hilbers en J. J. M. West
geest; E. A. Jacobs en A. M. Burger.
Getrouwd: F. A. de Jong en H. Th. Bakkei;
Jac. de Roos en G. C. M. Geldermans.
Geboren: G. Schoutende Winter, d.; G. G
tie JongHoogeland, d.; A. M. Dekker—Zeg-
waart, d.; C. C. Weel—Duinmayer, z.; E. M. van
Breugel—v. Straten, z.
Overleden: P. van Wijngaarden, 80 j., Meer
straat; J. Klein, 77 J., echtgenoot van L. Visser,
Koningstraat 184; G. D. Snuif, 59 j., echtge
noot van P. Uilkema, alhier, Beecksanghlaan 11.
ROME, 13 Jan. (Havas). Een van een
motor voorzien zeilschip, dat 200 ton hout
aan boord had, is op een klip geloopen. Ze
ven matrozen kwamen in zee terecht; drie
hunner verdronken. De vier inzittenden wer
den ernstig gewond.
Volgens een door Reuter opgevangen radio
bericht uit Tallinn zou een Duitsch schip ge
zonken zijn, na op een mijn te zijn geloopen.
Het was een houtschip, dat tusschen Tallinn en
Baltiski voer. De bemanning is gered en opge
pikt door e^n ander Duitsch schip.
Op den 100 meter schoolslag der nationale
wedstrijden van het IJ, Zondagavond in het
Sportfondsenbad te Amsterdam, zullen in één
serie starten Jo Waalberg, Doortje Heeselaars
en Alie Stijl. In verband met de verbetering van
het wereldrecord op de 100 yards schoolslag door
Alie Stijd en vooral de wijze waarop zij dit deed,
belooft het nummer 100 meter schoolslag bui
tengewoon belangwekkend te worden.
LONDEN, 13 Jan. (Havas). De Britsche lucht
macht beschikt thans over vliegtuigen, voorzien
van een toren met vier kanonnnen. Dit is OA.
het geval by de zeer snelle jagers Boulton PauL
De kanonnen vuren automatisch.
De Boulton Paul werd voor den oorlog te
Northolt aan de leden van het Britsche parle
ment getoond, evenwel zonder de vier kanon
nen; hiervan werd ook geen melding gemaakt.
In de Duitsche bladen zijn thans foto's van
het toestel verschenen en daarom hebben nu
ook de Britsche bladen publicaties uitgegeven.
LOS ANGELES, 13 Jan. (Havas). Te Log
Angeles is een hevige aardbeving gevoeld. Tal
rijke personen snelden de straat op. Schaëk
werd niet aangericht.
In de fabriek van de N.V. Robus, aan den
Kanaaldyk te Helmond, is een ernstig ongeluk
gebeurd. Doordat de 15-jarige M. C. te dicht
bij het vuur van een oven kwam, vloog zyn
schootsvel in brand. Toen zyn kameraden er in
geslaagd waren de vlammen te dooven, had de
jongen reeds ernstige wonden opgeloopen. In
levensgevaarlijken toestand is hy naar het St.
Antonius-Gasthuis overgebracht.
Naar wy vernemen heeft de Minister van
Defensie Zaterdag den op 1 Januari j.l. afgetre
den chef materieel van de zeemacht, den vice-
admiraal A. Vos ontvangen. In tegenwoordigheid
van den secretaris-generaal van het Departe
ment van Defensie, den heer Ringeling, van den
chef van den Marinestaf, den vlce-admlraal
Furstner en van den sinds 1 Januari opgetreden
chef materieel, den schout-bij-nacht Doorman,
heeft de minister den heer Vos mededeeling ge
daan van diens benoeming tot commandeur in de
orde van Oranje-Nassau.
U sPyt me" zei de verpleegster „maar
B'OUw nu niet naar de zieke gaande juf-
't ls eindelijk weer es ln slaap geraakt en
Zou
zonde zyn, om...,':
»ièfatuui'iyk, zuster, natuurlijkik zal 't
te 'n m'n hoofd halen, om m'n tante wakker
^aken...,"
vC^ar als u 'n poosje wilt wachten, me-
«U:
ïJa.
Staq en ik heb nof wat Boodschappen in de
tery'°an kom ik liever morgen nog es
Bicq Beb 'n tros druiven meegeno-
prachtig zijn ze, vindt u niet, zuster?
eq u vooral zeggen, dat ik er geweest ben
tev„.eer belangstellend naar de toestand heb
jBormeerd?"
Wó>,elc.er' mevrouw, ik zal 't niet vergeten,
„z'"' die vrouw Winkels, nietwaar?"
«q" flegt u maar, dat nicht Lize er geweest is
v',etisa,'i ik haar van harte spoedige beterschap
'ijlt O, jahoe is de toestand eigen-
»0 i 't o°S'enblik?"
wa^ zal ik u ze8gsn, mevrouw
,n,en zeventig Jaar, hè
u denkt...."
&etai°0r z°over ik 't kan bekijkendie tem-
die maar niet omlaag wil...."
U,'a"-. tjaenfinzoo lang er leven
otwaar, nou zuster.... u doet de groeten
tja.... dat kan nog wel zoo lang
wel.... ik kom zoo gauw mogelijk weer es kij
ken zegt u maar
Lize was nauweiyks de straat uit toen ze Gre
ta tegen 't lijf liepDie had 'n groote bos
bloemen en 'n doosje van 'n banketbakker
„Goeie genade, meid, wat 'n bloemenen
dat in deze tijd van 't jaarzal aardig wat
kosten.
„Nou ja.... voor 'n suikertanteDaar hoef
je zoo raar niet voor te kijkenwe hoeven
elkaar toch niks wijs te maken, wel? We gooien
toch allemaal 'n schelvischje uit om 'n kabel-
jouwtje te vangenIk heb nog 'n flesch eau
de cologne óók in m'n tasch
„Toe maar.... toe msarNou, Je treft 't
nietze slaapt en de verpleegster vertikt 't
om bezoek bij haar toe te laten
„Komt goed uit, want ik moet nog op visite
by 'n vriendinen als de verpleegster ont
houdt, dat ik bloemen en slagroom en eau de
cologne heb gebracht...,"
„Stel je voor" lachte Lize wat hatelyk
„dat ze d'r eigen in de namen vergist
Het dreigde 'n ruzietje te worden
Maar daar had je Mia met 'n heel mand
je fruitdat na 'n paar poeslieve groet-
iachjes jaloersch werd bekeken.
„Da's nummer drie die er naast grijpt"
grinnikte Lize met eenig leedvermaak „Tante
siaapt en wordt door hare majesteit de ver
pleegster niet gewekt...."
„Nou, dat tref ik dan, want ik heb m'n rijd
staan te verkletsenIk zal 't mandje fruit
afgeven en.... wacht, ik heb geloof 'k nog 'n
visite-kaartje in m'n taschje.... daar zal ik
dan op schrijven: met de beste wenschen....
Hoe gaat 't met 'r?"
„Hmdie verpleegster keek erg beden
kelijk
„Zoodus 't zal er dan eindeiyk van ko
men!"
„Ohhh!" klonk het in duo terug.
„Daar hoeven jullie heusch niet zoo veront
waardigd ohhh voor te roepen, hoor! Jullie dén
ken precies 't zelfde wat ik hardop durf te
zéggenik hou niet van huichelen, dat we
ten jullieHebben we d'r geen jaren en ja-
ven achterna moeten loopen met cadeautjes en
versnaperingen.... hebben we niet al die rijd
haar grillen en nukken en standjes en terecht-
wyzingen moeten verdragen? 't Was me nogal
'h lekkerdjephoe! En dan 'n ouwe vrijster,
die geen kind of kraai achterlaat en met 'r geld
nooit iemand 'n plezier heeft gedaanwie
zal er dus om haar treuren? Ze was nog te gie
rig om 'n dubbeltje aan de armen te geven.
Praat ik leugens of niet?"
„Jagoed beschouwd" vulden de an
dere nichten om beurten aan „zit er veel
waarheid inen als ze toch niet beter kan
wordenNietwaar? Dan moeten we eigen
lijk wenschen, dat haar 'n lang ziekbed bespaard
blijft.... want ze mag dan lastig en gierig en
onaangenaam geweest zyn.. dat gun je toch je
grootste vijand niet
Nou, 't liep dan ook af met tantein droeve
tegenwoordigheid van de drie nichten en hun
echtgenootenDe vrouwen produceerden 'n
zoo groot moeeliik aantal film-tranen.de
mannen keken zooals men behoort te kijken bij
dergeiyke gebeurtenissen.
Er werd in overleg met de verpleegster ge
sproken over eenige papieren en mogelijke po
lissenwant er moesten vanzelf de noodige
formaliteiten worden vervuld. De oudste ging
zoeken in de linnenkast.... Er werd intusschen
'n kop koffie ingeschonkenen maar weer
„Ach ja" snoot Lize voor de zeventiende
maal haar neus ,,'t ls dan wel 'n gezegende
leeftildmaar we zullen tante toch erg....
erg.... mimimissen.... ze was altijd
zoo lief en zoo hartelijk en zoo belangstellend
naar de kinderen en zoo't Werd zoo'n pret
tige gewoonte, om hier te komen
„Maar we hebben toch de voldoening"
deed Greta snikkerig „dat we tante haar
ziekbed zoo aangenaam mogelijk hebben ge
maakt.... 't heeft haar niet aan bewijzen van
deelneming ontbroken en dat zal Ik altyd....
altijd.
Maar nu waren de benoodigde papieren ge
vondenen blijkbaar nog iets meer dan
die.... want 'n hand, die alleen maar 'n sim
pele begrafenis-polis of iets dergeiyks vast
houdt, beeft gewoonlijk niet.
De overige vyf keken in groote, hoewel zoo
veel mogelijk gecamoufleerde spanning naar die
bibberende hand.... en vandaar naar de mond
en de oogenEn ze hoorden het volgende
voorlezen, terwijl de verpleegster beseheiden de
kamer verliet.
„Voorloopige mededeeling over mijn laatste'
wilsbeschikking. Niet geheim, althans niet voor
miin familieleden. Toen ik my onlangs niet
prettig voelde, en bedacht, dat hierop wel eens
mijn laatste ziekbed kon volgen, kwam ik tot
ernstige bezinning over mijn acht en'zeventig
levensjaren. Dit zijn voor het overgroote deel
jaren geweest, waarin ik alleen aan me zelf
dacht en nooit aan anderen. Ik kwam tot de
erkenning, dat ik zeer ondankbaar was geweest
tegenover Hem, Die mij zoo overvloedig met
aardsche goederen had gezegend. Ik heb alles
genomen en nooit iets terug gegeven. Dit is de
groote fout geweest van myn leven en ik dank
de Hemel voor dit oogenblik van inkeer. Ik heb
daarom gemeend, dubbel te moeten goed maken,
wat ik in dom egoïsme al die jaren heb ver
zuimd. Ik ken mijn familieleden als rechtscha
pen menschen. Zij hebben mij dit bovendien
herhaaldelijk zelf verklaard. Ook weet ik, dat
zy financieel onafhankeiyk zijn en nooit op
mijn geld hebben geaasd; ook dit hebben ze mij
herhaaldelijk en nadrukkelijk laten blijken. Dit
is voor mij een groote geruststelling, want in
het tegenovergestelde geval zou ik verplicht
zyn het allereerst aan hen te denken. Ik heb
daarom zonder eenige gewetenswroeging beslo
ten, tachtig procent van mijn bezittingen te
vermaken aan verschillende liefdadige instel
lingen. Het restant zal ruimschoots voldoende
zijn, om mijn neven en nichten schadeloos te
stellen voor de vele stoffelyke bewyzen van
sympathie, welke ik steeds van hen mocht ont
vangen. Ik dank hen voor de hartelijke en pret
tige omgang en zal mijn hoofd neerleggen in de
rustige zekerheid, dat zij...."
Verder kwam de voorlezer niet, want Lize
kreeg op dit oogenblik 'n zenuw-aanval, die zich
uitte in oorverdoovend gekrysch en voor de om-
zittenden niet ongevaarlyk beenen-gespartel.
„Hou je gemak!" siste haar man „Die
verpleegster ls hiernaast in de kamer!"
Lize. bedaarde opvallend snel, althans voor
zoover het de luidruchtigheid van dé aandoe
ning betrof.
Er werden vuisten gebald, monden dichtge
knepen en woorden gemompeld, die 'n correcte
pen gewoonlyk niet neerschryft. Mia schurkte
haar mantel aan met het voornemen, onmid
dellijk het huis te verlaten. Greta wilde haar
voorbeeld volgen toen een der mannen met
sussend gebaar het sein gaf voor 'n meer rus
tige bespreking. Die bespreking kwam, maar
rustig is anders. Ze hadden jaren tegenover de
kennissen opgeschept over ue schatryke suiker
tante.... en die mochten natuurlyk zoo weinig
mogelyk merken van deze groote teleurstel
ling; daar zou natuurlijk anders nog jaren over
gespot en gelachen worden. Dus.... hoe beroerd
't ook was.... ze moesten zich groot houden
en aan „tante" (er werd 'n ander woord ge
bruikt, met het vóórnaamwoordje „dat") de
laatste eer bewijzen op 'n manier, die geen ach
terdocht wekte.
Eerst werd er geprotesteerd door de meerder
heid en pertinent verklaard, dat ze er geen
halve rooie cent aan zouden besteden. Maai
ten slotte werd er zuchtend gezwicht voor de
argumenten.
En zoo gebeurde het, dat er met de begrafe
nis 'n krans meeging met het opschrift: .Rust
zacht, dierbare tante."
G. N.
