Haarlem vijftig jaar geleden
WEILL ZOON
Men tcfitijft onó:
RADIO
van CONFECTIE
Haarlem, 20 Jan.
ZATERDAG 20 JANUARI 1940
NEDERLANDSCHE
HANDELMAATSCHAPPIJ, N.v.
Wij verstrekken credieten
aan handel en industrie
Geloof en Wetenschap
Er is veel veranderd
Mozar t-F es tival
Lezingenavond voor het
N.L V.A.
SEI/OEX-
ÖPRUIMIXG
BARTELJORISSTRAAT 26-28
AGENDA
ALLIANCE FRANQAISE
JEUGDCONCERTEN
MET DE H.O.V.
PHILIPS en ERRES
HAGEMAN Ged. Oude Gracht 52
Een hoogst belangrijke uitvoering
Kort historisch overzicht
Examen verpleging van zenuw
en geesteszieken
„Mystiek in de bouwkunsten
„Vormproblemen der glas
schilderkunst"
De uitvoering
ST. JOSEPHSGEZELLENVER.
Haarlem I Frans Halsplein 7
Gezinsavonden
Kath. Grafische Bond
NOGMAALS STERK
VERLAAGDE PRIJZEN
Bioscopen
Stadsschouwburg
21 Januari
Bioscopen
22 Januari
Bioscopen
Apotheekdiensten
STAD
Agentschap HAARLEM
Groote Houtstr./Groote Markt
Telefoon 13990 (3 lijnen)
Bijkantoor Haarlem-NOORD
Rijksstraatweg 43 - Tel. 20321
Op zijn tournée door Nederland, welke hij op
uitnoodiging van de Alliance Prangaise maakt
ter gelegenheid van het feit, dat het drie eeu
wen geleden is, dat Jean Racine werd geboren,
was de beroemde Fransche tooneelspeler Jac
ques Copeau, oud-leider van het Tréatre du
Vieux CoJombier te Parijs, gisterenavond de
gast van de afdeeling Haarlem, waar hij voor
een talrijk publiek brokstukken declameerde
van Racine's Bérénice.
De voorzitter, de heer Sauveur, herinnerde er
aan, dat Copeau ook reeds tien jaar geleden
met deze zelfde voordracht in Haarlem geweest
is en verwachtte, dat het succes niet minder
groot zou zijn dan toen het geval was.
Gezeten achter een tafel heeft de groote
Fransche acteur blijk gegeven van een gewel
dige zeggingskunst en groot beeldend vermogen
door dit grandiooze drama voor de toehoorders
te doen leven met al de wisselende stemmin
gen van smart en vreugde, van vrees en vertee-
dering, van beslistheid en aarzeling, waaraan
Bérénice zoo rijk is. Hoe geweldig stond daar
het conflict tusschen Titus, die de koningin
Berenice lief heeft, maar haar niet tot keizerin
kan verheffen, omdat de wetten van Rome dat
verbieden en haar daarom naar haar land te
rugzendt, en Bérénice, die haar liefde miskend
acht. Het was jammer, dat veel van de voor
dracht verloren ging, omdat Copeau dikwijls te
zacht sprak. Wie zich niet voorzien had van
een tekst zal moeite hebben gehad van de waar
lijk meesterlijke voordracht te genieten.
Met het warme dankwoord van den voorzit
ter voor deze voorlezingskunst van wel zeer bij
zondere soort stemden de aanwezigen door een
hartelijk applaus in.
Evenals vorige jaren heeft de afdeeling Haar
lem van „De Vereeniging voor Muzikale Ontwik
keling der Schooljeugd" het plan twee Jeugd-
concerten met de H. O. V. te geven en wel op 7
en 21 Februari.
Wederom zijn de programma's met zorg sa
mengesteld, zoodat de jeugdige toehoorders de
gelegenheid krijgen, het orkest in werken van
verscheiden aard en bezetting te hooren.
Het eerste concert staat onder leiding van
Verheij; zijn kennismaking met de Haarlemsche
jeugd zal stellig tot blijvende wederzijdsche
waardeering leiden. Op zijn programma is een
plaats ingeruimd voor den jongen pianist Hans
Ocieck, die eigen werk met het orkest speelt.
Het tweede concert is aan Marinus Adam toe
vertrouwd; het vorige jaar heeft hij de jonge
harten stormenderhand veroverd. Bij hem krij
gen enkele orkestleden de gelegenheid, hun solis
tische bekwaamheid te toonen.
Tot nog toe mochten deze concerten een zeer
verheugende belangstelling genieten, dank zij de
medewerking van het gemeentebestuur, de
scholen, de musici en niet het minst van de leer
lingen zelf. Moge het dit jaar weer zoo zijn!
OOK IN HUURKOOP
TELEFOON 12762 HAARLEM
„Geloof en Wetenschap" voor Haarlem en
omstreken heeft haar leden een zeer bijzonde
ren avond aangeboden. Namelijk een avond,
waarop uitsluitend waardevolle Engelsche mu
ziek uit de 16e en 17e eeuw ten gehoore werd
gebracht.
De Utrechtsehe toonkunstenaar Jan Smit is
zich met zijn Madrigaalkoor speciaal op cteze
muziek gaan toeleggen. Door de medewerking
van solisten en strijkorkesten is hij in staat een
rijk gevarieerd programma samen te stellen:
strijkorkestmuziek, werkjes voor gemengd a
cappella, piano-soli, muziek voor strijkorkesten
koor en bovendien het belangrijkste werk van
den meest begaafden Engelschen componist uit
die eeuwen: de opera „Dido and Aeneas" van
Henry Purcell.
Dit programma is nog slechts eenmaal in
Nederland uitgevoerd, zoodat Haarlem een voor
recht genoot, waarop vele andere steden ja-
loersch kunnen, ja ook wel zullen zijn.
Engeland wordt, niet geheel ten onrechte, als
een onmuzikaal land beschouwd. Men weet er
gewoonlijk niet veel meer van dan het bestaan
van den componist Purcell, vanwege enkele al
hier gespeelde Sonates, het verblijf van Handel
en Haydn aldaar, het componeeren van orkest
werken door den dirigent Elgar (19e20e eeuw),
misschien het bestaan van de componisten Ire
land en Scott (voornamelijk geïnspireerd op
Oostersche muziek), de onder modem Fran-
schen invloed schrijvende Bridge, Helbrocke en
de kleine, mooie klavierwerkjes schrijvende Ca-
roll en Whitehead.
Eén betere oriënteering is gansch niet over
bodig, vooral in verband met dit belangrijke
programma.
Reeds eerder dan in de 16e en 17e eeuw blonk
Engeland in de toonkunst uit. Een eeuw vroe
ger bereikte men in Engeland een hoogtepunt
in zake het aanwenden van de eerste, zeer pri
mitieve meerstemmigheid (faux bourdon e. a.)
in de kerkmuziek. Niet alleen vaststaande, doch
ook wisselende misgezangen werden meerstem
mig gezet en geregeld in de groote kerken uit
gevoerd. John Dunstoble was toen op dit ge
bied toonaangevend in West-Europa.
In de 16e eeuw deden de Engelsche bespelers
van het Virginal ('n andere naam voor spinet,
oud toetsen-instrument, waaruit de piano is
ontstaan) van zich spreken. Deze virginalisten
waren behalve vaardige bespelers vooral kun
dige componisten. Zij schreven klaviermuziek,
die geheel zelfstandig werd.
De klaviermuziek was tot dien tijd slechts een
begeleiding van den koorzang. Beter gezegd nog:
het klavier ook de andere instrumenten
speelde alleen de zangpartijen mede. Allengs
kwamen er kleine voor-, tusschen- en naspelen,
doch deze waren nog geheel in den trant der
zangmuziek gehouden.
Geheel los van de vocale muziek schreven
toenmaals William Bird, Gibbons e. a. aparte
klaviermuziek, die geheel was ingesteld op den
klank van de techniek van het instrument en
'n eigen karakter en vorm o.a. toccata,
ricercare en variatie bezat. Deze muziek
kenmerkt zich bijzonder door de tranparante
wijze van bewerking en getuigt van een
groeiend begrip voor de moelijkheden van
het instrument.
Het grootste deel dezer klaviermuziek is
langen tijd in manuscript gebleven en bewaard
in het Fitzwilliam-museum te Cambridge in
een Virginalbook. In 1897 verscheen een her
druk bij Novello te Londen. Vermeldenswaard
is de opname van enkele klavierwerken van
den Hollander Sweelinck in dit overigens En-
gelsch boek.
Een bloeitijdperk bereikte de Engelsche mu
ziek, zoowel wat betreft de muziek voor het
klavier als die voor orkest, zang, tooneel en
opera in de 17e eeuw. De groote figuur, jammer
genoeg de eenige groote figuur in dit tijdperk,
was Purcell. Hij bewoog zich op elk gebied en
ondanks zijn kortstondig leven, waren zijn
composities ongekend talrijk. Purcell schreef
kerk. en kamermuziek, zeer vele stukken ter
opluistering van tooneelstukken (benevens
orkestrale tusschenspelen, ook zang- en dans-
nurrimers), bij het Engelsche hof geliefde Mas
kerspelen voorloopers der opera en één
opera:'„Dido and Aeneas", waarin hij zijn
talent het sterkst ontplooide.
Dit werk was niet het type van een zang
spel, maar bezat reeds den stijl van de latere
opera-tragedie. Ondanks zijn beknoptheid
Toevallig kregen wij een dezer dagen het
«Jaarboekje voor de stad Haarlem voor
1891" in handen. En omdat dit natuurlijk
gegevens bevat over den toestand van
Haarlem in het jaar 1890, precies vijftig
jaar geleden dus, kunnen wij de verleiding
niet weerstaan een paar wetenswaardig
heden over „dien goeien, ouwen tijd" aan
°nze stadgenooten van 1940 ter vergelijking
•net nu mede te deelen. Veel is er veran
derd en velen van de menschen, die toen
een toonaangevende rol speelden, zijn van
ons heengegaan, maar de ouderen onder
°ftze lezers zullen zich met genoegen nog
tal van feiten en namen herinneren; uit
het Jaarboekje blijkt, dat er ook toen een
opgewekt leven onder de burgerij heerschte.
Onze stad, die, naar burgemeester de Vos van
Steenwijk in zijn nieuwjaarsrede mededeelde,
°P 31 December j.l. 140.454 inwoners telde, had
er op 31 December van het jaar 1890 52.155
burgemeester was de heer Mr. E. A. Jordens,
A'a later is opgevolgd successievelijk door Jhr
^r. j, vy. G. Boreel van Hogelanden, Jlir. Mr.
B. Sandberg, C. Maarschalk en Dr. J. E
baron de Vos van Steenwijk. Er waren toen drie
Wethouders, de heeren Mr. A. C. Waller, M. C.
Kanter en Dr. D. de Haan en de Haarlem-
Sche Raad telde 25 leden, waaronder, voor zoo
ver door ons is na te gaan, slechts één katho-
'ek, n.l. de heer G. J. van Dieren Bijvoet. On-
Öer de raadsleden treffen wij de namen aan
van Mr. H. Enschedé, T. Figee, W. Stolp, Mr.
Jh. de Haan Hugenholtz, Mr. A. A. van der
"tersch, den kantonrechter, en Jhr Mr. A. J.
bethaan Macaré, den lateren procureur-gene-
faal bij den Hoogen Raad. Gemeentesecretaris
Was de heer Mr A. A. Land, die zijn ambtelijke
fopbaan heeft beëindigd als Griffier van de
Provinciale Staten van Noordholland. De ge
meentesecretarie telde in het geheel dertien
ambtenaren, burgerlijke stand en militaire za-
asn inbegrepen
Het Politiebureau was nog gevestigd in het
baadhuis en had zijn ingang in de Zijlstraat.
®r waren vier inspecteurs van politie, vier ad-
iUnct-inspecteurs en 64 agenten van politie,
jmrdeeld in vier klassen. Commissaris was de
"eer A. F. van Kempen.
Waar nu het politiebureau in de Smede-
'traat staat was in 1890 het postkantoor. Later
's dat verplaatst naar de Zijlstraat tegenover
Nieuwe Groenmarkt en nog later naar zijn
^genwoordig domicilie. De Nederlandsche
Seli-Telephoon-Maatschappij deelt mede, dat
"aar administratie gehuisvest is in het gebouw
belix Favore, Smedestraat 23 (nu Gebouw St.
bavo) en dat haar maatschappij, met zetel te
Amsterdam, telefoonnetten heeft te Amster
dam, Haarlem Zaandam, Hilversum, Baarn,
utrecht, Arnhem, Rotterdam, Dordrecht,
«hiedam en Den Haag. Het is nog niet zoo
éél lang geleden, dat al deze particuliere tele
foonnetten zijn overgenomen door het Rijk.
Als telefoonpersoneel worden de namen van de
flames N. en E. L. Kruysman, in totaal twee
flus, opgegeven. Het zal er dus niet druk ge
feest zijn als men er rekening mede houdt,
flat de telefoonverbindingen niet automatisch,
maar door de telefoonjuffrouw werden tot
stand gebracht. Het telegraafkantoor kon men
'U de Kruisstraat vinden. Het Huis van Bewa-
''hg, „voorloopig tevens Strafgevangenis"
'armeldt het Jaarboekje stond in de Tucht-
huisstraat, op den hoek van de Flotermarkt.
!~e ontvanger der Belastingen zetelde op de
jh'ocht 12 en die der Buitengemeenten in de
'rans Halsstraat. De Provinciale Griffie was
hog in de Jansstraat gevestigd op den hoek
van de Ceciliasteeg. Commissaris der Konin-
fih was de heer Jhr. Mr. j. w. M. Schorer,
ater opgevolgd door Mr. G. van Tienhoven
A'e toen nog burgemeester van Amsterdam
was, en nog later door mr. (jr. W. F. van Leeu-
Wen en Mr. dr. A. Baron Röell, die deze functie
"ans 25 jaar heeft vervuld. Leden van Gede
buteerde Staten waren mr. F. Th. Wester-
°Udt, Mr. A. Rendorp, Mr. J. L. de Leao La-
Una, Mr. W. Baron Röell, allen uit Amster-
le lïl' en de heeren A. van Stralen, uit Haar-
•h, en P. B. j. Ferf, uit Koog aan de Zaan.
Bisschop van Haarlem was Z. H. Exc.
Aïgr. C. J. M. Bottemanne; vicaris-generaal
^Igr. J. F. Vregt, Geheim Kamerheer van
3. H. Paus Leo XIII, die in het Jaarboekje
'evens als Deken van Haarlem wordt opge
geven. Secretarissen van het Bisdom waren
fle zeereerw. heeren H. J. A. Coppens en
J. Juffermans.
Er waren in Haarlem drie katholieke
berken, die van de Jansstraat, die van de
Nieuwe Groenmarkt en die van het Spaar
de. Achter den naam van den pastoor van
e Jansstraat, B. Dankelman, staat opge
geven, dat hij plebaan is. Even denkt men
a-an een vergissing, maar het klopt, want
Wan de Kathedraal aan de Leidschevaart
Was toen nog niets te zien en de St. Jozef-
erk aan de Jansstraat was de moeder
berk van het bisdom Haarlem.
Urbaan Dankelman had als kapelaans de
e E. heeren J. C. M. Klompé, dr. H. v. Aarsen
H- Ratelband. Als parochiaal kerkbestuur vin-
h wij de namen van de heeren J. W. A. Beij-
(vs' L. A. Laurey, J. de Wildt en B. Zuithof.
Sanist van de Jozefkerk was de heer N. H.
tigfr'essen- Pastoor P. J. Thünissen had de
a°rg van de Spaarneparochie met de kape-
J. Zwart, A. J. M. Hefkenscheidt en P. J.
erman.
voeden van het kerkbestuur van O. L. Vrouw
j°2«nkrans waren de heeren J. A. M. Lans, P.
jj' bijdsman en H. van den Berg. Organist de
v,er P- J. Wiegant. Aan het hoofd der parochie
1 den H. Antonius aan de Groenmarkt stond
zeereerwaarde heer pastoor N. A. A. Aus-
WS' c"e nu n°S in veler herinnering voort
el ais de „vaojer". Hij had als kapelaans de
herwaarde pater P. van der Burgt, C. Her-
J. J. M. Lips en N. J. Brico. Leden van
kerkbestuur waren de heeren J. G. Lasance
H. de Graaff; organist van de kerk: de
onlangs overleden heer P. J. van Kessel.
katholieke scholen vinden wij vermeld de
Q/b Parochiale Burgerschool aan de Gedempte
<n Ae Gracht met als hoofd den heer M. L. v.
v^rt, en de R.K. parochiale jongensschool
r on- en minvermogenden, met als hoofd
S. beer M. H. Tushuizen. Onderwijzers waren
d de eerste school de heeren J. Wenting, H
bijnkamp, H. van Eijk en en D. Jansen; aan
Ïp 'weede de heeren H. van Eek, M. Kok, J
^taa, C. Smit, J. F. Nuyens, L. F. van Gie-
zen, M. H. Bickeiaar, J. Watervis, J. Gieske cn
■J. H. Lutz. Voor de meisjes waren er de R.K.
Mariaschool aan de Koningstraat en de R.K
Meisjesschool in het Veronicagesticht aan het
Spaarne. Verder vinden wij nog melding ge
maakt van de bijzondere school voor R.K. Jon
gens van den heer E. J. Nysen die opleidde voor
gymnasium en dergelijke inrichtingen. Hieraan
was ook een avondschool verbonden en een in
ternaat voor kostleerlingen. De school telde on
geveer 75 leerlingen en had, behalve het hoofd,
den heer Nysen, als onderwijzers de heeren Th.
van der Linden, Ch. Coenraad en J. B. Borssen.
Ei' bestond in Haarlem ook een „cursus tot op
leiding van onderwijzers aan de R.K. Paro
chiale school". Leider van dezen cursus was dg
heer M. L. van Gemert. Reeds toen waren er
bewaarscholen bij de zusters van de Koning
straat en bij de zusters van het Veronicage
sticht aan het Spaarne.
Om van de katholieke aangelegenheden af
te stappen. Commandant van de Haarlem
sche schutterij, die uit vier compagnieën be
stond, ieder onder commando van een kapitein,
was de majoor mr. W. Jager Gerlings, kapitein
adjudant was de heer P.. Piepenbrink, in zijn
gewone doen havenmeester van de stad Haar
lem. Dr. Proot staat als officier van gezondheid
bij de schutterij vermeld en de heer C. P. W.
Kriens, kapelmeester van het stedelijk muziek
korps, als tweede luitenant (a la suite). Ver
der vinden wij vermeld, dat Haarlem het hoofd
was van het tweede district der nationale mi
litie. In de kazerne aan den Koudenhorn lag
het 3e bataljon van het 4e Regiment Infante
rie met 21 officieren; in de kazerne aan den
Schoterweg het depot escadron van het 2e Re
giment Huzaren met 9 officieren. Voorts was
in de kazerne aan den Koudenhorn de militaire
schoolcompagnie tot opleiding van infanterie-
officieren gehuisvest, met 6 officieren, terwijl
de Militair Geneeskundige Dienst in 't Hospi
taal aan de Kinderhuisvest zetelde. Er was ver
der een garnizoensbakkerij en een garnizoens
kleeding- en nachtlegermagazijn. In die dagen
waren de gemeenten in het algemeen erg ge
steld op garnizoen. Vooral de officieren brach
ten vertier onder de burgerij.
Bij de gasfabriek vinden wfj vermeld, dat
zij behoorde aan de Imperial Continen
tal Gas-Company, wier zetel te. Londen was
en die in Nederland concessies had voor de
verlichting van de gemeenten Amsterdam,
Haarlem en Vlissingen. De concessie voor
Haarlem zou eindigen in 1902 en de prijs
van het gas was 9 cent per kubieken meter.
Voor dien tijd. een prijs, die alleen door
gefortuneerden kon worden betaald. De ge
meente heeft de gaslevering dan ook in
eigen handen genomen. De gasfabriek stond
in die dagen aan de Raaks. De Duinwater-
maatschappij te Amsterdam, aldus het Jaar
boekje, heeft een afdeeling te Haarlem cn
levert water voor huiselijk gebruik waar
voor de prijs wordt berekend naar het aan
tal kamers in het perceel aanwezig. Ook de
duinwatcrlevcring is later door de gemeen
te in eigen beheer genomen.
Wij moeten ons beperken. De door het
Jaarboekje verstrekte gegevens leveren een uit
stekend overzicht van den gemeentelijken toe
stand van het Haarlem van een halve eeuw ge
leden en alleen reeds uit het hierboven mede
gedeelde blijkt, dat er heel wat veranderd is.
Het eerste concert van het -eenigen tijd gele
den opgerichte Nederl. Mozart-Orkest zal Don
derdag 25 dezer in de groote zaal van het Con
certgebouw te Haarlem plaats vinden, en wel
onder leiding van den bekenden Nederl'. compo
nist en dirigent Bertus v. Lier en met solistische
medewerking van de beroemde pianiste Lili
Krauss, die drie concerten zal spelen van den
meester: de pianoconcerten in Bes (K.V. 456)
in Es (K.V. 271) en in C (K.V. 491). Voorts zullen
ter uitvoering komen de ouverture „Der
Schauspieldirektor" en de „Duitsche dansen"
(K.V. 509).
Het Nederlandsche Mozart-orkest is samen
gesteld uit 44 Nederlandsche musici, waaronder
velen, die reeds als solist groote reputatie heb
ben, o.a. de concertmeester Joachim Röntgen,
voorheen concertmeester te Winterthur (een
der beste Zwitsersche orkesten in deze stadde
eerste solo-cellist Piet Lentz, bekend door 'het
Trio Cor de Groot, Hendrik Rijnbergen, Piet
Lentz, en door zijn solo-medewerkingen, o.a. ook
bij de Avro en andere omroepvereenigingen, de
eerste fluitist Everard v. Royen, de eerste hobo-
ist H. Stotijn, de beide bekende altisten F. S. en
J. Kerkhoff, de violiste Lucie Lentzvan 't Erve,
de cellist Roelof Kroll enz. enz.
Het Mozart-Orkest heeft zich ten doel gesteld,
de werken van Mozart in dezelfde nauwkeurige
voorbereiding ter uitvoering te brengen zooals
de eerste klas strijkkwartetten dit na vele re
petities gewoon zijn. Terwijl voor de groote
orkesten, die iedere week meerdere concert-uit
voeringen en daarnaast nog begeleidingen te spe
len hebben, het soms onmogelijk is voor één
programma meerdere repetities te houden, zal
het Mozart-Orkest voor elk programma ten
minste een zestal repetities maken. Voor het op
25 dezer uit te voeren programma werden 24 uren
gerepeteerd en tallooze uren van gemeenschap
pelijk overleg tusschen dirigent en soliste hebben
plaats gevonden. Om de schoonheid van Mo-
zarts partituren volkomen tot haar recht te la
ten komen is het geenszins overdreven, zooveel
tijd voor het instudeeren der werken te ge
bruiken.
Dit Mozart-festival onder auspiciën van de
N.V. Internationale Concertdirectie Ernst
Krauss, belooft voor de Haarlemsche muzieklief
hebbers een muzikale gebeurtenis van den eer
sten rang te worden.
Door de examencommissie van de R.K. Ge-
stichtsartsen-vereeniging werden de overgangs
examens afgenomen in de Psychiatrische In
richting „St. Bavostichting", Noordwijkerhout.
De uitslag der examens luidt:
Eerste overgangsexamen: 11 candidaten; ge
slaagd de heeren G. van Basten, A. B. M. Köll-
mann, M. Kraneveld, H. G. M. v. d. Pol, J.
Temme, W. A. H. Woudenberg, G. J. A. Biester-
veld, J. Bon, J. Remkes.
Tweede overgangsexamen: 6 candidaten; ge
slaagd de heeren H. J. v. d. Broek, C. Govers,
A. G. Hermans, A. J. Meyerink, H. L. de Reus,
H. Wientjes.
De Kring Haarlem en Omstreken van het
Nederlandsch Instituut van Architecten
N.I.V.A. hield gisterenavond in de bovenzaal
van „Lido" aan het Houtplein een lezingen-
avond, waarop het woord voerden de heer
J. de Boer, voorzitter van den Kring Haarlem
over „Mystiek in de bouwkunst" en Drs.
A. v. d. Boom over „Vormproblemen in de
glasschilderkunst".
De secretaris, de heer A. V. Hartogh sprak een
openings- en welkomstwoord.
De architectuur, aldus de heer De Boer, staat
in den huidigen tijd in het brandpunt der be
langstelling. In het bijzonder wilde spreker de
moderne architectuur in haar ware gedaante
bespreken.
Wanneer we de z.g. moderne bouwwerken van
onzen tijd zien, dan moeten we een gemis aan
cultureele waarde constateeren. De architect holt
in te veel gevallen een modegril van skeletbouw
na. Dan ontstaan er gebouwen, die voor de
helft venster en voor de andere helft beton
en staal zijn. De moderne architectuur moet
echter een cultureel karakter dragen. Men moet
zich niet laten misleiden. De eenvoud, die door
gaans het kenmerk is van het goede en het
ware, wordt dikwijls door het minder goede en
afkeurenswaardige misbruikt.
Het meerendeel der architecten richt zich
naar de materie, naar het bedrag, dat men hun
aanbiedt en naar den smaak van den opdracht
gever.
Dat is geen. bouwkunst meer. Dat kan
men met den besten wil van de wereld
geen scheppend werk meer noemen. Het
bouwwerk, dat dan gaat ontstaan draagt in
geenerlei opzicht het stempel, ademt niet
dén sfeer van den schepper. De architect
moet kunstenaar zijn; de bouwkunst is een
beeldende kunst; de architect moet werken
bouwen, die een blijvende cultureele waar-
tte bezitten. Het wel wat al te ver voerende
realisme in de moderne bouwwijze voldoet
thans reeds niet meer; uit het te ver door
gevoerde realisme hebben zich twee
stroomingen losgemaakt. De surrealistische
strooming is niet de strooming, die voert
naar de kunst der architectuur. De
strooming, die voert naar een modern toe
passen der symboliek, ongeveer op de ma
nier, zooals die tientallen eeuwen lang de
bouwkunst heeft beheerscht, is de strooming,
die van den architect een kunstenaar maakt.
De heer De Boer besprak hierna zeer uitvoerig
het gebruik van de symboliek in de bouwkunst
en hij begon met een uiteenzetting van de my
stieke symboliek der grootste architectuurwer
ken van het verleden: de Egyptische pyramiden.
in dien tijd vierde de symboliek hoogtij. Men
gebruikte haar niet als decoratie, maar iedere
symbolische voorstelling had een werkelijke be-
teekenis. Van grooten invloed op het gebruik
der symboliek in de bouwkunst was de gods
dienst. Bij de Egyptenaren is dat al heel goed
te verklaren, want de priesters waren de bouw
meesters.
Later gaat het Christendom overheerschen.
De symboliek in dienst van de bouwkunst maakt
dan een gunstige periode mee. Men ziet een
kerstening van de symbolen.
De renaissance luidde een nieuw tijdperk in
de bouwkunst in. Men bouwde opi de kunst van
het bouwen. Moest er een kerk gebouwd wor
den, dan hielp eenieder mee, om het bouwen
van die kerk mogelijk te maken. Er werd spon
taan gebouwd, er ontstonden bouwwerken,
waartegen het nageslacht nu nog opziet.
Wanneer men de bouwwerken van tegen
woordig beziet, dan bemerkt men, dat vele
architecten de gulden regels van de bouw
kunst niet meer toepassen. De groote ver
scheidenheid van bouwwerken is het be
wijs, dat men den leidraad kwijt is. Men
moet gaan bouwen met de eischen van
utiliteit en aesthetica voor oogen. De bouw
meester moet zich niet aan de materie ge
bonden voelen.
De architect moet niet bouwen volgens den
kalen skeletbouw, die vele moderne gebouwen
vertoonen, maar practisch, nuttig en mooi. De
architect moet in alles een kunstenaar en een
bouwmeester zijn en geen samensteller van
glas, beton en staal. Men moet de symboliek
herstellen, de symboliek, die de eigen geest en
de eigen sfeer van den bouwmeester, die bij
skeletbouw ontbreekt, terug zal brengen. Dat
moet het streven zijn van den modernen archi
tect, die zichzelf en zijn kunst respecteert. Hij
moet zijn talenten benutten op een waardige
wijzei
Na de pauze sprak Drs. v. d. Boom over
„Vormproblemen in de glasschilderkunst". Drs.
v. d. Boom had zijn betoog gebaseerd op de ge
schiedenis der glasschilderkunst. Uitvoerig !>e-
handelde spr. de glasschilderkunst der middel
eeuwen, van de Renaissance en van den moder
nen tijd. Spreker illustreerde zijn lezing, even
als de vorige spreker, met lantaarnplaatjes.
3 bedrijven binnen één uur afgespeeld gaat
er een groote kracht van het werk uit.
Er zijn invloeden van andere componisten
(o. w. Lully) in te bespeuren, doch nimmer
wordt het bij Purcell een slaafsche navolging,
het werk boet niets van zijn oorspronkelijk
heid in.
Opvallend is bij Purcell de artistiek aange
wende vermenging der po yphonische schrijf
wijze met de vrije behandeling der lyriek. Bei ie
uiteenloopende richtingen zijn hier tot hoogen
graad ontwikkeld. De Church Anthems, Kerke
lijke cantates, leveren hiervan mede het beste
bewijs.
Na Purcell treedt er een stilstand in van
enkele eeuwen op compositorisch terrein. Wel
stond de muziekbeoefening niet stil, getuige
het verblijf in Engeland van componisten als
Handel en Haydn, doch een nationale school
werd er niet gevormd tot het optreden in de
tweede helft der vorige eeuw van Elgar, com
ponist van vele hoogstaande werken.
Een juist inzicht van het glorietijdperk der
oude Engelsche muziek verkreeg men thans
door de smaakvolle keuze en de stijlvolle, tech
nisch en muzikaal verantwoorde uitvoering
der nummers.
Geopend werd met 9 korte nummers voor strijk
orkest en cembalo, door Purcell gecomponeerd
voor „The Fairy Queen" (naar Shakespeare's
Midsummernight's Dream)enkele elegante
dansen, fraaie Prelude's en een weelderig
klinkende Chaconne met een prachtvol midden
deel voor 2 violen en altviool. Dit deel bracht
een welkom contrast, dat den anderen nummers
entbrak. Dynamisch werd daarin te weinig
verschil .verkregen, wat niet zoozeer lag aan
de kleine bezetting van het strijkorkest, als
wel aan de geluid afdempende gordijnen, welke
als décor dienden. Het in den Schouwburg
aanwezige kamerdécor, dat op de kamermuziek
avonden van Toonkunst wordt gebruikt, dempt
niet af en richt nog eenigszins het geluid de
zaal in.
Het Utrechtsch Madrigaalkoor, dat hierna
een viertal nummers zong, had door die min
der gunstige accoustiek een niet lichte taak.
Het koor scheen dan ook in het laatste nummer
vermoeid te zijn. De zang klonk daarin niet zoo
zeker en fraai als in de vorige nummers. De
uitbeelding van de Madrigalen, met hun trans
parant stemmenweefsel en mooie klankver
houdingen dwong eerbied af. De licht-spranke-
lende geest van „On the plains" van Weelkes en
de ietwat weemoedige stemming van het
„Adieu" van Wilbye werden goed getroffen.
Een echt-specifiek werk was Gibbons' „Lon-
donstreet cries" voorafgegaan door een sterk
sprekenden canon van Lobb, waarvan de span
ning bij het slot iets verslapte met de rake
karakteriseering van de veelal komisch aandoen
de straatuitroepen. Hier gaf het koor een be
wijs van zijn technisch vermogen en muzikaal
aanpassingsvermogen. De klank van het strijk
orkest was bij dit nummer menigmaal iets te
zacht en vervaagd.
Hans Philips droeg op de Maendler-Schramm-
cembalo vier stukken uit het hierboven genoem
de Virginaal Book en een Toccata van Purcell
voor. Zijn spel was uiterst fijn, de klankkleur
werd juist aangebracht en het type van elk stuk
duidelijk aangetoond. Purcell's Toccata, veel
uitgebreider van vorm dan de andere stukken,
is niet louter accoorden en passagewerk; het be
zit een logischen gedachtengang, terwijl enkele
meer rustig gehouden middendeelen mooie te
genstellingen vormen.
Was het geheele eerste deel interessant en
van 'n artistiek gehalte, de daarna in concert-
vorm uitgevoerde opera van Purcell klonk nog
ver boven alles uit. Het dramatisch element trad
duidelijk op den voorgrond als gevolg van het
algeheel opgaan van de uitvoerenden in dit
werk, dat één grooten climax vormt.
Uit het eerste bedrijf sprak reeds de ernsti
ge grondslag van het werk, uit het heksentafe-
reel en de woud-scène voelde men al meer de
dramatiek en het slottafereel, het vertrek van
Aeneas op Jupiter's bevel en de dood van Dido
deed werkelijk tragisch aan.
Waren alle soli van Aeneas en van de Too-
verkol scherpe typeeringen, die van Dido ont
roerden steeds, niet het minst de zang bij haar
dood. Herhaaldelijk moest het koor zich bij een
solo aansluiten. Ook bij de scène van Dido's
dood en hier bij het slot werd, zooals door het
geheele werk, nimmer naar eenig uiterlijk effect
gestreefd. Zacht-zwevend klonk de eenvoudige
slotzang, toch een diepen indruk teweegbren
gende.
Hulde aan de uitvoerenden: Laurens Bogtman
als Aeneas, mej. Boelsma, alt, als tooverkol,
mej. Maas Geesteranus, sopraan, als Dido, me
vrouw Hüsken-Reuderink, mezzo-sopraan, de
vertolksters der kleinere partij, het koor en or
kest, en bovenal aan den jeugdigen, talentvol
len dirigent Jan Smit, die met volle beheer-
sching en bezieling het werk stijlvol herschiep.
Een artistieke daad van groote beteekenis! Dat
het hem gegeven moge zijn, deze oude Engelsche
muziek op tal van plaatsen te kunnen intro-
duceeren is onze en zeker de wensch van de G.
en W.-leden, -die zich hoogst dankbaar toonden
voor het aangebodene.
Zondag 21 Januari: 9 uur aspirantencursus.
Maandag 22 Januari: damcompetitie T.E.P.
D.I.D., bovendien T.E.P.H.R.KD.D.E.Z. (bij
H.R.K.D.)tooneelrepetitie districtsavond.
Dinsdag 23 Januari: 9 uur Scola Cantorum.
Woensdag 24 Januari; groote verplichte
avond in St. Bavogebouw. Onderwerp van den
Centraal-Praeses, Rector H. Drost „FamÉlie-
leven". Muziek en zang door onderafd. van
R.K. Volksbond. Tooneel door St. Genesius:
„Een eeuw achter".
Donderdag 25 Januari: 8 uur vergadering
actieleiders voor de Nieuwe Gemeenschap in
Brinkman, Plein; half 10 vergadering Oranje-
Zwart.
Vrijdag 26 Januari: half 9 Rederijkerskamer
„St. Genesius".
Zaterdag 27 Januari: 8 uur onderlinge com
petitie „Oranje Zwart".
Voor den Gezinsavond zijn ook nog kaarten
verkrijgbaar aan de zaal. Begin precies 8 uur,
einde 11 uur.
G. DE BEER pr., PTaeses.
Bent u al in het bezit van een toegangskaart
voor een der gezinsavonden, welke zal gehouden
worden op Dinsdag 23 en Woensdag 24 Januari
in het gebouw St. Bavo, telkens des avonds
acht uur, waar als spreker zal optreden de
zeereerw. heer rector Drost, afgewisseld door
een tooneelstukje, muziek en zang?
Laat deze avonden door katholiek Haarlem
bezocht worden door een massale opkomst.
Het gebouw St. Bavo is geopend om kaarten
te halen van des morgens 9 tot 12 uur en van
3 tot 9 uur.
De afdeeling Haarlem van den Kath. Graf.
Bond houdt Woensdag 24 Januari, des avonds
8 uur, in het gebouw St. Bavo een ledenverga
dering, waar als voornaamste punt behandeld
zal worden de begrooting 1940.
Gebouw St. Bavo: Geel Wit, 630 uur; Gew.
zittingen, 4 en 7 uur.
Rembrandt: „Pip met vacantie", alle leeftij
den, 230, 7 en 9.15 uur.
Palace: „De wreker", boven 18 jaar, 2 en
8.15 uur.
Luxor„Goodbye Mr. Chips" (alle leeftijden)
2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals: „De kat en de kanarie", alle leef
tijden, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Moviac: Doorloopend programma.
Spaarne: „Marokkaansche liefde", ..Bulldog
Drummond", boven veertien jaar.
Zaterdag 20 Januari, 8.15 uur: Fritz Hirsch
Operette „Freut Euch des Lebens".
Zondag 21 Januari, 8 uur: ,De Wrekende
God" (door R.K. Ver. Ludamus).
Maandag 22 Januari, 8.15 uur: Abonnement
2e serie, Het Nederlandsch Tooneel, „Mrs. W!ar-
ren's Bedrijf".
Dinsdag 23 Januari, 8.15 uur; Piano-recital
door Monique Haas (voor Ver. Voor de Kunst).
Gebotrw St. Bavo: Diocesaan Kruisverbond,
2 uur.
Gem. Concertgebouw: H.O.V.-conoert, 230 u.
Rembrandt: „Pip met vacantie", alle leeftij
den, 2, 4.30, 7 en 9.15 uur. Lezing met film Jan
P. Strijbos, half twaalf.
Cinema: „De wreker", boven achttien jaar,
2 en 8.15 uur. „Sneeuwwitje", alle leeftijden,
half twaalf.
Luxor: „Goodbye Mr. Chips", alle leeftijden,
2, 4.15, 7 en 9.15 uur. „Muiterij op de Bounty",
boven 18 jaar, half twaalf.
Frans Hals: „De kat en de kanarie", alle leef
tijden, 2, 4.30, 7 en 9.15 uur.
MoviacDoorloopend programma.
Spaarne: „Bulldog Drummond" en .Marok
kaansche liefde", boven 14 jaar.
Gebouw St. BavoWoon wagen liefdewerk. 8 u.
EK. Bevolkingsbureau, 8 uur.
Kunstzaal De Bois: Expositie 105 uur.
Kunstzaal Leffelaar: Expositie 105 uur.
Frans Halsmuseum: Expositie 10—5 uur.
Rembrandt; „pip met vacantie", alle leeftij
den, 2.30. 7 en 9.15 uur.
Palace: „De wreker", boven 18 jaar, 2 en
8.15 uur.
Luxor: „Goodbye Mr. Chips", alle leeftijden,
2.30, 7 en 9.15
Frans Hals: „De kat en de kanarie", alle leef
tijden, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Moviac: Doorloopend programma.
Spaarne: „Marokkaansche liefde", „Bulldog
Drummond", boven 14 jaar.
De avonddiensten der apotheken zullen tot
en met Vrijdagavond worden waargenomen
door de volgende apotheken:
C. Loomeyer, Bartel jorisstraat 11; Park-apo
theek, Kleverparkweg 13; Teyler-apotheek, Tey-
lerplein 79.
Steeds geopend zijn: C. E. Schotman, Binnen
weg 206208; Elswout-apotheek, Bloemendaal-
scheweg 341; Aerdenhout-apotheek, Zanavoort-
schelaan, tel. 26772; Heemsteedsche apotheek,
Binnenweg 28, tel. 28127; Bloemendaalsehe
Apotheek, Bloemendaalscheweg 85, telef. 22181.
Cheer: De nood der vogels
De winter regeert op strenge wijze, ook in
onze omgeving. Zoo nu en dan dooit het een
enkelen dag, docii daarna zet de vorst weer
streng in. De bovengrond is reeds weken lang
stijf bevroren en de laatste dagen dekt inbosch
en veld een dikke sneeuwlaag alles af.
De mensch weet de nadeelen van den winter
grootendeels te overwinnen, doch de dieren in
het veld en vooral de zwakke vogels hebben
in strenge winters een zeer moeilijken tijd. Door
de koude hebben zij meer voedsel noodig om
voldoende lichaamswarmte te ontwikkelen. De
meeste vogels kunnen thans echter hun na
tuurlijk voedsel niet vinden, daar de grond verf
sneeuw ligt en bovendien hard bevroren is.
Zonder hulp van den mensch vermageren de
vogels zienderoogen en velen sterven na korten
tijd van honger en koude.
Kom daarom in deze wintersche dagen «azen
kleinen gevleugelden vrienden te hulp. Geef
den vogels b.v. wat brood, wat ka-asresten,
wat gekookte aardappelen of gekookte rijst, wat
zaden en aan de insecteneters wat lijstervoer.
Strooi dit voeder zichtbaar steeds op dezelfde
plaatsen, geef op verschillende plaatsen en ver
spreid het voedsel. Zorg dat de groote troepen
meeuwen en kraaien niet in korten tijd alles
kunnen opeten wat in hoofdzaak bestemd was
voor de kleinere zwakkere vogels. Geef daar
om bijvoorbeeld zeer vroeg in den ochtend.
Strooi in de tuinen, doch ook in de parken,
daar honderden vogels aldaar verblijven en er
vaak niet toe komen de woonsteden der men
schen op te zoeken. Strooi niet uitsluitend in
voederhuisjes, vele vogels zijn daaraan niet ge
wend.
Help thans de vogels en zij zullen het u spoe
dig door hun zang en door het wegvangen van
