Den Eeker: den nuuwen meester
Seeber overleden
Vijand van de film?
MdimAaal mm dm dag
BEZOEKT ONZE LUNCHROOM EN SNELBUFFETÜ
De menschen küken Veurnamelijk naar
den buitenkant
Pionier van de trucfilm
En vriend malgré lui!
Batig saldo I
Brabantsche brieven
J. UlVxy A vJ lu 0 UL<1
UL VENHOUT, 11 Juli 1940.
Amico,
Als den zwaren arbeid van den langen zomer
dag is gedaan, lichaam en geest nog maar éénen
eisch stellen: rust, dan glijdt m'n krantje uit
de handen, dan gaat de pijp uit en op 't avond-
liedeke van den lijster deinen de gedachten
weg in 'n zalig Niks van zonnepèèrlmoer, dat
van den hemel te glanzen staat over den zomer
avond tot in den notenkrcon, tot in m'n ziele-
ment.
Den Eeker gieterde Trui's blommenhoveke en
in den rossen stiltewemel van den avond hóór
ik den zachten, zwarten grond 't blommenwater
drinken, dat lijk gouwen kralen uit de kelken
druipt.
Over den erf fliert locht den koelen èèrde-
geur, ik voel 'm plekken aan m'n vel. M'n
oogen vallen toe, den kop knikt, dan gonst 'n
zoemend vliegske me wakker en dwaas zie 'k
naar deus krielig treiterke, dat daar op mijnen
knie toilet gaat maken, 't Avondgoud zit aan
z'n trillende vliesvlerkskes, waarlangs t kitsige
snertding z'n pootekes strijkt. Krachtig gooit 't
z'n achterste omhoog daarbij, z'n volle gewicht
torsend op de gespreld-staande veurpootekes.
Hij „kamt" z'n kopke, „poetst" z'n schoenen,
borstelt z'n gouwen jaske. En Tc begin werendig
te gelooven, dat deus ij dele heerschap, op den
laten avond, op galant avontuur uit mot! De
witte stipkes op z'nen brutalen snoet kleejen 'm
als 'nen deftigen bril. 'k Gaai leut krijgen in
deuzen kleinen avonturier, die blinkend en
veumaam wil aankomen op 't liefdespad van 'n
manestraal. Jaja, daar zijn.... eh.... van
die heeren.
„Wa zitte gij te grinneken? Zoo in oew
eigen?" vroeg Trui.
„Eh...? Watte...? Grinneken...? Ikke...?",
"k Was klèèr wakker nou. En 'k zag dat Tiui er
„'t hare" van docht.
Ochja, 't was weer 'nen langen, zwaren
werkdag gewist. Zomerdag telt dubbel op de
boerenhofstêe. Als dan de zon nog in de toppen
van 't geboomte zit, die lijk vlammende boekee's
te pronken staan teugen den glazigen avond
hemel, deurgloeid mee kleuren van albast, dan
kwijnt mee 't hemelsch kleurenvuur ook den
geest weg in den komenden nacht. En kan 'n
vliegske oe bezighouwen.
Daarbij: 't was 'savonds tervoren wat laat
geworden, "n Fuifke! Om den Eeker!
Bedankt, bedankt, 'k Zal oew felicitatie aan
'm overbrengen! Zonder mankeeren.
Allee, ge verstaat, 't mag nou zekers wel
ginnen tijd zijn veur feestgejoel, 'n huiselijk
fuifke, 'n glas op den Eeker z'n succesvol exa
men, kosten we nie laten passeeren! Zoo'n
woonwageljonk, zoo'n ermluizig straathondje,
op 'nen goeien dag deur Dré III hier binnen
gesmokkeld, ge herinnert oe wel, hoe den
Eeker al 'n maand lank in 't hooi logeerde en
deur Dré III stiekum gevoeid wierd mee zijn
botrammen, zijnen pap en sigaretjes, waarveur
den Eeker den Dré bijstond in zijn taak op den
akker en in de velden, alveur Trui en ik daar
iets van wisten, ik zeg, zoo'n sprieterig, on-
dervoeid zwerverke mag toch wel 'ns gefuifd
worden, als ie 't dan brengt, na weinig jaren,
tot gedipelmeerd schoolmeester. Zekers,
onder t jonk z'n rosse stekels zit "nen klonter
harsens zoo puik als mennigten „student van
geboorte" hum benijen kan. Z'n watervlugge
oogskes, die deur 't lillijke kopke schichten,
staan zoo schrander als van 'n rat. Maar de
manier, waarop 't manneke moest leeren, was
zoo simpel, snipperuurkes tusschen zwaren
landarbeid, 'n eigesgetimmerd zolderkamerke
(ge wit, 't „woonwageltje") tot studeerkamer,
de manier waarop den kluut z'nen leerdij moest
eigen maken was zoo poover, dat z'nen goeien
examen-uitslag 'n pinteke lijen kost.
Dn Fielp veural, den Jaan nie minder, den
Blaauwe vaneigens en den Joost in trouwe
compagnonschap mee den Blaauwe, dochten er
krek zoo over! Daar wierd zelfs 'nen greep ge
daan uit den kaartpot, van naar den Anvers
gaan komt tóch veurloopig nie, en den Eeker
mocht zeggen wat ie van de propclub hebben
wou, ,,'t kwam 'r nie hop haan, wat 't kostte",
zee veurzitter Fielp: „has 't maar bene jen de
twaalffeftig bleef, den man 'n hachterwiel." Als
den Fielp deuze redevoering hield, hij, den
politieker en geboren veurzitter, drukt z'n eigen
nou eenmaal alleen in redevoerings uit, dan
keek ie ons, lejen van de propclub, onderwijle
aan en „vroeg" zóó onze algemeene instem
ming mee deus cadeau, dat wy, ongeweten,
zaten aan te biejen. Afijn, ge ként den Fielp,
wij kennen 'm trouwens nog beter en hij kent
óns! Den Fielp beschikt en wij, wij krijgen om
te wikken nooit veul tijd.
„Heere, wien heere toekomt," zoo riep den
Fielp uit, aan t end van zijnen spiets: „nog
heens, heere wien heere toekomt, menéér Op
penbrouwers! nogmaals van arte gluk
gwenscht namens de feestcommissie hen nog
veule jaren!"
Toen gong den Fielp zitten en mompelde:
„nouja, da leste oort 'r niet zoo hindirect bij,
da s 'n fout der gewoonte."
Maar ik zit temidden in *t feest al en ik heb
gineens iets verteld nog van den uitslag eigens.
Nou. dat gong weer op z'n Eekers!
Uitgedost in z'n bruine ruitjesco6tuum en t
Iets te groote, bruine deukhoeike, was ie weer
even tegoeiertrouw naar 't examen gerejen op
Dré III zijn groentenwagel, als den eersten keer.
't Ennigst verschil was: gin cosmetiek van den
Guust in z'n felle stekels, want ten eerste hielp
dat nie en ten tweede was den Guust 't examen
ginnen dot haarvet meer wèèrd, want dat den
Eeker zakken zou, stond bij onzen barbier als
'nen paal boven water. Ook den Eeker z'n han
den zagen er weinig schoolmeesterachtig uit
deuzen keer, 't waren weer twee „wortel
kluiten", want ook Trui had in den uitslag
gin fiducie en vond, dat ie net zoo goed mee
z'n gewone „wortelkluiten" kost zakken-als-
'nen-lcodgieterswinkel, als mee, deur TruHD
„gemanicuurde" klavieren. Den Eeker eigens
zag in dat alles gin verschil. Sprak af, mee
Dré lit, waar ze malkaar zouwen treffen na
vijven, dan docht ie wel „klaar te zijn", en dan
kost ie dus nog 'n paar uren meehelpen. Ik
moest tusschen den middag maar nie komen,
vond ie, hij nam wel 'n botrammeke mee,
„wist nou hoe 't kot in malkaar zat, daar
En toen ree 't manneke weg. Niemand
wensehte 'm succes, want dat leek omtrent
spotten mee den Eeker fijnen sok, dien ie
's avonds wel op zou hebben. Of 't manneke dat
voelde, weet ik nie, maar veur 't weggaan trok
ie z'n hoeike nog iets dieper, zoodat z'n ooren
„om" sloegen en zee verlegen, wrijvend in de
wortelkluiten: „nou 'k zal 'ns zien wa 'k er
van maak; goeien dag samen." Weg was ie
Naast Dré III op den bok.
Trui en ik keken malkaar 'ns aan. Zwegen.
Dat doet ze bekanst altij als dat kwiebuske
weggedreuteld is
Daar kwam den meester binnengerend. Ze
nuwachtig. „Is ie al vort?"
„Ja. meester. Moest 'm nog hebben g'had?"
„Nouja, 't is tochToen gong ie 'n bietje
mistroostig zitten, 'n Kom koffie kwikte 'm weer
OD.
,'k Gaai toch 'ns stiekum luisteren; 't examen
is openbaar, 't Is Woensdag, van den middag heb
'k dus gelegenheid," zee-t-ie toen: „Want ik
blijf 'm toch helpen."
„Mensch," zuchtte Trui: „Schei er nou toch
mee uit. Hij is geleerd genogt veur zijnen doen
en wa mót ie mee da diploma uitrichten
V/eiken burgemeester zet nou zoo'n sproeten-
bezienswèèrdigheid veur de klas? 't Manneke is
te min ook. Welke jong zouwen respect hebben
veur zoo'n gevlekt meesterke da-d-uit z'n broek
waait?!"
Ja, amico, zoo zijn de menschen, veural de
vrouwen! Die kijken veurnamelijk naar den bui
tenkant. Als 'nen dokter nie oud en kippig is,
deftig-grijs of dito kaal, gekleed in 'nen langen
zwarten jas, die naar 't ziekenhuis riekt, dan
dan heeft-ie „gin ervaring", 'nen Veldwachter
op 't durp mot snorren als handvegers hebben,
net als den Jaan, harsens komen er niet op aan.
Nou, aan die eischen voldee den Jaan altij veur
de volle honderd percent! En nou weer dieën
Eeker
Iedereen voelde 't zóó: hij zou zakken op z'n
sproeten, z'n werkhanden, z'n rosse pinhaar,
afijn: op z'n onoogelijk persoontje. En ik eigens
had dan ook 't manneke den seerjeuzen raad
gegeven 'n „vrèkt goed examen te maken"!
„En toch blijf ik 'm helpen," zee den meester
mistroostig, ,,'k Geef toe, de examencommissie
kreeg nooit zoo'n veldmuis ais candidaat, maar
't manneke hee 'n vlug kopke en als ie dan
ongeschikt mot zijn veur schoolmeester, dan mot
ie maar iets meer worden."
„Toemaar!" zee Trui: „Nóg meer! Watte
bevoorbild?"
„Burgemeester," lachte ik: „Dan kan ie z'n
eigen tot schoolmeester benoemen!"
Toen gong den meester maar weg; mee ons
viel ook nie te praten!
Om 't goed te maken, zee ik: „Meester, als
ie soms slagen moest, komde dan vanavond 'n
borreltje drinken?"
,,'k Zal er nie zat van wórden," veurspelde-n-
ie weemoedig: „Allee, goeiendag samen."
Maar 's middags om kwart veur vijven kwam
den meester als 'nen gek den erf opgefietst,
kwakte, mee 'n bleek gezicht, den velo teugen
den grond, struikelde er toen over en viel zoo
binnen, sjuust op 'nen stoel en hijgde, mee 'n
traan in z'n oogen: „Hehehij is
iserdeur!"
Trui gong zitten. Keek den meester onge-
loovig aan. Twee plekskes onder haar oogen
wierden rozenrood. Dan, mee heesche stem:
„Wa.... wa....? Is.... is 't.... istdantóch-
waar??"
Den meester knikte. Veegde mee den zakdoek
over z'n veurhoofd en boog dan plechtig: „Wa'k
altij veurspeld heb! Den Eeker isge
slaagd!"
Amico, ik kost er niks aan doen; ik was toch
efkes geroerd. Ik keek Trui naar den kelder. Zij
begreep me en gong veur den zenuwachtigen
meester 'n glaske volschenken. Eigens klom ik
naar boven, naar 't „woonwageltje"; 'k moest
'ns efkes zijn op de plek, waar 't manneke deus
examen onder gewrocht had. In de suizende
stilte van deus groen en rood geverfde hokske
stond in 'n roodglazen vetpotje 'n wiegelend
vlammeke te spetteren op den consol mee 't
gelijmde Mariabeeld, dat den Eeker 'ns uit 'nen
schoonmaak gered had. Zoo'n manneke toch
dat wij 'smergens gin succes dorven toewen-
schen
Om half acht pas kwam ie verom, mee Dré III
op den wagel. Ze bleven nog even op den bok
zitten. En 'n plazier! 'n Leut! Ze sloegen mal
kaar op den schouder, lachten, zongenZe
warenaangeschoten! Man, ik heb me króm
gelachen! Dieën braven EekerDieën smel-
lap Dré III! Dat zouwen die twee 'ns sómen
afdrinken! Dré had den Eeker toch zekers 't
eerste onderricht gegeven?! Dus daar moest op
geklonken worden. Mee.... advocaat! En die
was zoo vergimd lekker gewist, dat ze nóg 'ns
vol hadden laten doen. En nóg 'ns! God, wat
was de waereld toch schoon! Centen genogt. Van
den klanten ontvangst. Advocaat? Flesschen
vol! 'n Groentenzaak die liep als 'n fluitje!
'Nen compagnon, dié geleerd was om van te ril
len en te beven! Soldaat hoefden ze nie meer
te worden, 'nen zurg dien veural Dré III wel
'ns drukte veur z'n affaires! Gezworen en be
proefde kameradenallee, we nemen er nog
eentje, dan is de flesch leeg! „Was ist das Le-
ben wunderschön!" hadden ze gekraaid. En
zoo kwam 't span op Ulvenhout aan. Zat van
plazier! Zat van den honger! Zat van den ad
vocaat! Zat van 't prachtige leven, dat zoo be-
loftenvol gloriéerde als 'n wit zonnevuur boven
'nen wijen kring van rozen dageraad! Ons za
gen ze nie. Den erf bespeurden ze nie: Ze klom
men van den wagel, namen malkaar om den
nek en liepen om den notenlèèr, zingend: „Was
1st das Leben wunderschön!"
Ik docht da'k er iets van kreeg. TruiDie
goeie ziel stond te simmen van t lachen.
Dan ineens zee den Eeker, stomverwonderd:
„Verroest, Dré, we zijn al thuis geloof ik!" (Ja,
Bles had 't span thuisgebrocht!)
„Ik geloof 't ook, geloof ik," zee den anderen
tiep seerjeus. „Hedde gij ook zoo'nen honger,
Eeker?"
„Ikke? Dré? Ik.... be.... bebhik....
ben zoo leIeleeg, as diedie vlesch
van daarst.... daarstr.... gewitwel!"
Toen ben ik maar veur den dag gekomen.
„Allee, zatkullekes, naar binnen! Ik zal den
wagel wel redderen en Bles uitspannen."
Nou, toen hebben ze d'r eigen weer „be
kwaam" geschranst. Aan 'n maal, waar wel tien
hooiers mee hadden voortgekund. Zwijgend, bla
zend, rap, als hongerige wolven, zoo schaftten
die twee fuifnommers twintig minuten aan éen
stuk. Trui genóót!
„Lot me nou toch oew diploma 'ns zien?"
vroeg ze toen.
„DieO ja! M'n acte. Waar heb ik da
pampier
Den Eeker voelde al z'n zakken na. Toen kwam
't stuk veur den dag, uitden Dré z'nen
broekzak, klein opgevouwen en „gezegeld" mee
'nen gelen kring van advocaat!
Zoo'n baaskes toch....!
Kom, 't spet me wel, maar ik mot er gaan
afscheien. Veul groeten van Trui, Dré m, den
nuuwen meester en als altij gin horke minder
van oewen t. v-
DRÊ
Enkele weken na zijn veertigjarig jubileum
is te Neubabelsberg overleden Guido Seeber, de
stichter van Neubabelsberg en een der pioniers
van de trucfilm. Bij gelegenheid van zijn jubi
leum hebben wij aan deze figuur een korte be
schouwing gewijd. Seeber is zestig jaar gewor
den en heeft de filmindustrie volledig zien wor-
den.
De film dat was tot kort voor den wereld
oorlog een uitvinding die vrij algemeen met
argwaan en reserve ontvangen werd, en men
kan zich voorstellen hoeveel moeite het See
ber kostte om op een verlaten fabrieksterrein
in de buurt van Berlijn een film-atelier te bou
wen. Maar toen de man zich voor de noodige
vergunningen tot de autoriteiten wendde, had
hij reeds een rijke technische ervaring opge
daan. Na zijn leertijd in het fotografisch ate
lier van zijn vader te hebben beëindigd en zich
vertrouwd te hebben gemaakt met het „draaien
der zoogenaamde „optische persberichten", ge
lijk men de voorloopers van het huidige week-
joumaal noemde, vond hij enkele jaren later
een eigen apparaat uit, de ,j3eeberograaf", met
behulp waarvan de filmprojectie beduidend kon
worden verbeterd. De man, die zich daarop ver
dienstelijk maakte in de „Deutsche Rollfilm-
gesellschaft" in Keulen en Frankfort a/Main en
die ten slotte werd benoemd tot leider van de
Duitsche Bioscoopmaatschappij, gaf toen als
zijn wensch te kennen een eigen atelier te
stichten in het huidige Neubabelsberg. „Goed",
luidde het antwoord der autoriteiten, „maar
het moet vervoerbaar zijn". Dat liet hij zich
geen tweemaal zeggen, en het duurde niet lang.
of een groot glazen atelier, dat. zooals voorge- j
schreven was, ieder oogenblik afgebroken en
verplaatst kon worden, werd als werkplaats be
trokken.
„Thans staat het als kweekhuis ergens aan
den Rijn", vertelde de jubilaris onlangs aan een
journalist en hij voegde er aan toe, dat op de
oorspronkelijke plaats reeds sedert onheuglijke
tijden met kunstlicht wordt gewerkt in een
permanent steenen gebouwen-complex. Onder
het gebouw bevinden zich kelders, die zoo ge
bouwd zijn, dat zij ieder oogenblik onder water
gezet kunnen worden, om de illusie van een zee
te wekken. Het behoeft nauwelijks betoog, dat
er niets ontbreekt, wat voor de 1001 truc-opna
mes noodig zou kunnen zijn.
Welke fantastische mogelijkheden zijn daar
in deze droomfabriek reeds werkelijkheid ge-
yvorden
Ontelbaar is het aantal truc-opnamen, dat
de medewerkenden in het filmatelier in den
loop der jaren van diep ontzag vervulde, zij het
dan ook, dat wij deze fantasterijen thans met
een glimlach tegemoettreden.
Wij behoeven waarlijk niet eens zoo heel ver
te gaan in de wonderlijke geschiedenis van de
film, want in de rolprent „Zeven oorvijgen", die
enkele jaren geleden draaide, spreken de spie
gelbeelden van Lilian Harvey rustig met elkaar,
terwijl in een andere film een tenor een duet
met zichzelf zong.
„Bijna alle wonderen, die de truc-film te aan
schouwen geeft", meende de filmpionier des
tijds, „worden met de meest eenvoudige mid
delen bereikt, want het eigenaardige karakter
van een serie-beeldopname is nu eenmaal zoo
ongeloofelijk veelzijdig, dat men wel geen enkele,
zij het nog zoo fantastische gebeurtenis be
denken kan, die niet uit te beelden is."
De welbekende dramaturg Gaston Baty is
hij heeft dit met vele tooneelbroeders gemeen
een verklaard vijand van de film, aldus Theo
Hoyer in „Kath. Filmfront". Dat meent hij ten-
mmste. Want in werkelijkheid gelden zijn (ge
rechtvaardigde) bezwaren niet zoozeer de film
kunst als wel „le cinéma", de filmindustrie en
den bioscoop. Dat hij, filosofeerende over het
tooneel, onlangs zonder het zelf te weten
tot de grondslagen der filmkunst is doorgedron
gen, zoo ongeveer als Columbus op zoek naar
Indië ongeweten Amerika ontdekte, moge uit
het volgende blijken.
In een der jongste afleveringen van het blad
Beaux-Arts heeft Baty onder den titel L'Heure
de la Marionette een belangwekkend en leer
zaam opstel over de verhouding tusschen too
neel en marionettenspel gepubliceerd, waaruit
hier de belangrijkste passages in vertaling
weergegeven mogen worden:
„Gedurende een jaar of dertig is het gan-
sche streven van het tooneel er op gericht ge
weest, te ontkomen aan het realisme, de con
ventie, door den gemiddelden toeschouwer zoo
goedgunstig aanvaard, omdat zij aan zijn ge
makzucht tegemoet kwam. Zijn verbeeldings
kracht behoefde niet meer werkzaam te zijn en
hij was tevreden wanneer op het tooneel alles
zich afspeelde als in het gewone, toen nog ge
makkelijke leven.
„Naarmate dit evenwel moeilijker werd,
schepte hij er minder behagen in, dat leven bij
opgaan van het doek terug te vinden. Tegen
woordig vraagt hij van het tooneel niet meer,
hem zijn eigen bestaan weer te geven, maar hem
te veroorloven het te vergeten.
„Zekér kan het tooneel aan dat verlangen
beantwoorden; het behoeft daartoe slechts tot
zijn traditioneele functie terug te keeren. Wan
neer het zich er evenwel niet mede tevreden
stelt, de reëele wereld in heden of verleden te
transponeeren en wanneer het poogt, een nieu
we, waarlijk irreëele wereld te scheppen, komt
het dadelijk in conflict met de maar al te
reëele lijfelijke verschijning van den tooneel-
speler. Over een zekere grens heen zal bet, on
danks de handigste kunstgrepen, niet mogelijk
zijn, de vertolkers in dezelfde mate te styleeren
als het décor: vandaar een breuk in de eenheid
van het scenische beeld, in de voor de tooneel-
kunst onontbeerlijke harmonie tusschen den
spelenden mensch en het spelend décor („l'ac-
teur homme et l'acteur décor").
„Waar het uitdrukkingsvermogen van het
menschelijk lichaam ophoudt, begint het rijk
van de marionet.
„In het midden van het klavier in de
tooneelstukken van beschouwenden of analy
seerenden aard zou de marionet slechts een
lachwekkende imitatie ten beste kunnen geven.
Maar hoe meer men aan de uiterste octaven
toekomt, hoe duidelijker het overwicht van de
marionet zich afteekent. Zij kan personages tot
leven brengen, in wie het individueele karakter
weloverwogen aan het type is opgeofferd zoo
als bij Molière. Zij kan leven schenken aan
bovennatuurlijke legendaire helden als bij
Aeschylus. Mag het masker der antieken of van
de commedia dell'arte overigens niet reeds als
eerbewijs gelden van den tooneelspeler, die er
op tracht te lijken? Alleen zij, de marionet, is
bij machte de feërieke wezens op te roepen, die
niets meer van den mensch hebben als bij
Shakespeare. Zouden Puck of Ariël zich, hun
nerzijds, soms tevreden stellen met ondoorschij
nende, zwaarwegende lichamen naar onze
maat? Alleen zij kan aannemelijk maken, dat
een dier spreekt of een voorwerp handelt. Al
leen zij reikt tot de hoogste fantasieën, de mach
tigste legenden, de schoonste verhalen, cmdat
alleen zij zichzelve tot het wezenlijke vermag
terug te brengen."
Tot zoover de uiteenzetting van Baty, waar
aan juistheid van inzicht en zuiverheid van op-
Dien middag was mr. Nalton, den kassier, de
rusteloosheid niet ontgaan, waarmee Lucia Ri
vers al sinds een uur voor de loketten van de
bank heen en weer drentelde. Haar gejaagdheid
begon zich aan hem mee te deelen. Het schep
seltje had zijn belangstelling opgewekt van het
eerste oogenblik af dat hij haar gezien had
misschien meer door de schaduw van een geheim
verdriet, dat hij in haar oogen meende te zien,
dan door haar schoonheid.
Die man met zijn veertig jaar was nog zoo
schuchter als een jongeling. En door die schuch
terheid kon hij er niet toe besluiten het woord
tot het meisje te richten, temeer daar telkens
nieuwe cliënten voor de loketten kwamen. Hij
hoopte maar dat
zij er toe zou
overgaan, om
hem wat te vra
gen. Daar het
meisje evenwei
ongeduldig bleef i
heen en weer loo-
pen en toekijken, besloot hy het ijs te breken.
Neemt u me niet kwalijk, zeide hy, toen ze
weer langs kwam wacht u misschien op
iemand of zoo, juffrouw?
Ik wacht op een chèque, zei het meisje,
die ik al een uur geleden heb aangeboden en
die ze daarbinnen houden.
Ik zal zelf even kijken, zei de kassier.
Hoe is de naam?
Lucia Rivers.
De kassier begaf zich naar den boekhouder.
Bijna aanstonds kwam hy terug, maar de hand,
die de chèque vasthield, beefde en de blik, waar
mee hij het meisje in de heldere oogen keek,
had iets onbehaaglijks.
Is dat uw chèque? vroeg hy.
Eindelijk! zuchtte ze, terwijl een glimlach
haar gelaat verhelderde. Dank u wel!
En zij teekende op de achterzijde af.
Tien gulden, telde de kassier, terwijl hij
het geld uit zijn kistje nam.
Maar zyn stem had een harden toon, die
het meisje ontging.
Nog eens bedankt, meneer, zei ze, het. geld
opnemend en zich vlug verwijderend.
Nalton keek haar in verbijstering na. Vóór
hij dien avond zyn rekening afsloot, legde hy
een biljet van tien gulden uit zijn eigen porte
feuille in de kas en stak de chèque by zich.
Als ze weet wat ze gedaan heeft, prevelde
hij, komt ze hier niet meer terug.
Maar hij was treurig gestemd. Hij mocht dat
meisje, waar hij niets van wist, en waarvan hy
alleen vermoedde dat ze verdriet had (dat hij
in zijn romantische gevoeligheid nog grooter
maakte!). Hij begon zich aan haar te hechten,
omdat hij er nu en dan behoefte aan had, van
iemand te houden. Want hij stond alleen op
de wereld.
Zijn beste jaren had hij achter het loket door
gebracht. Allerlei menschen kreeg hij by zich.
Voor allen was hij even beleefd werktuiglijk.
Maar in zijn hart nam hij alles op en verwerkte
dat dan later, in de stilte van zyn eenzaam
tehuis. Genegenheden had hy niet. Degenen die
hy had liefgehad, waren allemaal dood; en
nieuwe betrekkingen had hij niet weten aan te
knoopen. Het geld, die vreeselyke afgod, in
wiens naam alle gemeenheden mogelijk zijn, ging
door zyn handen, zonder zijn geest aan te tas
ten. Geld interesseerde hem alleen, om er goed
mee te doen, in stilte. Zijn moeder, wier herin
nering in zijn hart altijd levendig was gebleven,
had hem gezegd dat liefde en goede werken de
eenige dingen waren, die altijd bleven.
Wat kon het hem dus schelen of een klein
deeltje van zijn geld, dat voor hem toch geen
aantrekkingskracht had, naar Lucia Rivers ging?
Als hij een verdriet van haar kon wegnemen,
zou hem dat slechts genoegen doen. Maar hij
zou zich niet willen leenen voor een misdadig
spel. En hoezeer hij ook de gedachte verwierp
dat het meisje zelf schuldig was, de verdenking
liet hem niet los en deed hem pijn.
Als ze te goeder trouw is, komt ze terug,
herhaalde hij iederen dag by zichzelf, terwijl hy
vergeefs die treurige oogen tusschen al die men
schen trachtte terug te vinden.
Doch op zekeren dag kwam het meisje weer
met een chèque, uitgeschreven door denzelfden
persoon en wederom niet gedekt. De kassier wil
de het meisje niet beschamen, waar iedereen
by stond.
Uw chèque is niet heelemaal juist inge
vuld, juffrouw, zeide hij. Wilt u even wach
ten?
Hy nam haar terzijde.
Kijkt u eens, juffrouw, ik ben niet nieuws
gierig, maar in leeftijd zou ik bijna uw vader
kunnen wezen, en daarom vraag ik u (niet i°
myn belang), of u den meneer, die deze chèque
geteekend heeft, goed kent?
Ik begrijp niet, waarom
Dat zult u straks begrijpen. Geeft u ®e
nu antwoord, als u wilt. Wie is die meneer?
Myn verloofde, zei ze. En we gaan heel
gauw trouwen. Maar ik begrijp nog altijd
niet
In dat geval hoef ik er niets aan toe te
voegen, juffrouw, behalve myn beste wenschen.
Ik heb u nu nog alleen maar het geld uit te
betalen.
Moest u me daarvoor eerst een verhoor af
nemen, vroeg het meisje min of meer geprikkeld-
Excuseert u me, juffrouw, maar ik heb hier
myn verantwoordelijkheid en soms moet ik
vragen stellen. Het is zoo in orde.
Het meisje teekende, nam het geld en ver
trok, niet zonder den kassier een verontwaar
digden blik te hebben toegeworpen.
Nu zal ik haar niet meer terugzien, dacht
Nalton met eenige bitterheid, die hem slecht
afging.
Hy zag haar in geen drie of vier maanden
terug. Doch eensklaps zag hy haar op zekeren
morgen voor zich. Zy was bleeker dan anders
en had blauwe kringen om haar oogen. Zy was
in het zwart.
Nalton voelde zich hevig ontroerd. Hy na®
beleefd zijn hoed af en sprak haar aan.
U bent in den rouw, zeide hy. Voor
wien als ik u vragen mag?
Voor m'n man, antwoordde zij gelaten.
Hij is in Mexico gestorven. Hij was ingenieur
en ging daarheen voor een onderneming. Hi)
had verscheidene werklui onder zich. Ze werdeö
overvallen door een bende inboorlingen en alle
maal vermoord. Hij was er heen gegaan, omdat
hij te weinig verdiende. Hij deed het voor mij
Twee groote tranen rolden over haar wangen-
Ik neem van harte deel in uw verdriet»
arme lieve mevrouw, zei mr. Nalton oprecht.
En nu werk ik hard om voor me zelf t®
zorgen. Ik verdien weinig op het oogenblik, maat
zoo gauw als ik kan kom ik op de bank, o®
mijn schuld met u te vereffenen.
Met mij?
Denkt u dat ik het niet weet? Mijn man
heeft het me later geschreven. Hy was een eer
lijk mensch, ziet u. Door een rekenfout had hi)
werkelijk gedacht dat hij nog een tegoed op de
bank had. Hij was erg in de war, toen ik he®
vertelde hoe u mij had uitgevraagd. Maar iK
schreef zijn ergernis toe aan wat anders, be'
grijpt u wel? En daarom stelde ik hem zen
voor van bank te veranderen. De arme jongen
had niet den moed om me direct te vertellen
wat het was.... Maar zoo gauw hij daar waA
schreef hij het mij. Hij was zoo goed en wilde
niet dat ik een wrok bleef koesteren tegen
iemand die zoo edelmoedig tegenover ons ge
weest was. Zijn eerste verdiensten zouden voof
u geweest zijn, maar hij kreeg er den tijd nie'
voor.... Nu zal ik er voor zorgen. Ik zal de
nagedachtenis van mijn lieven jongen weten t®
verdedigen
Maar er is niemand, die aan die nagedach
tenis raakt, mevrouw, zei mr. Nalton ernstig-
Maar in ieder geval prijs ik uw wil 'en i"
zou u daarbij ook willen helpen, als u 't
toestaat
Zij onderdrukte met moeite een snik. Ook hi)
was diep ontroerd.
Kijkt u eens en begrijpt u me niet verkeerd-
Ik heb een huis, dat veel te groot is voor ffll
alleen. Ik zou er allang uitgetrokken zyn, al®
het niet het huis van myn ouders was. Het be
staat uit twee gedeelten, die heelemaal vah
elkaar gescheiden zijn. Ik sta u één gedeel®
af het is apart en rustig en het heeft eeö
terras met den heelen dag zon. Daar kunt u
rust komen. En u zult heelemaal vrij zijn zon
der dat u iets met mij te maken hebt, begrijp1
u wel?
Doch op zekeren dag kwam ook in het oud®
huis weer de zon binnen en de verkwikkend®
bries der jeugd. Lucia kreeg haar eerzaam ®n
toegewijden vriend. De liefde en de goede wer
ken de eenige dingen, die altijd blijven -"-
hadden voor den troosteloozen man het rijK
der poëzie ontsloten.
(Nadruk verboden).
vatting zeker niet te ontzeggen vallen. Te op
merkelijker daarom is het, dat de schrijver,
dezen weg volgende, is stil blijven staan bij een
voorspelling („niet verre meer schijnt het
uur, waarop aan de marionetten recht zal we
dervaren", zoo leidt hij zijn artikel in), en niet
gezien heeft, dat die voorspelling al sinds ge-
ruimen tijd een vorm van verwezenlijking ge
vonden heeft, welke zich, om zoo te zeggen, on
der zijn oogen heeft voltrokken. Immers, al wat
Baty op alleszins aanvaardbare gronden om
trent het marionettenspel betoogt, kan met even
goed recht van toepassing worden verklaard
op de weliswaar niet met touwtjes maar met
de teekenpen gedirigeerde marionetten van
de teekenfilm. Gok hier een duidelijke dispositie
voor de bespeling van de „uiterste octaven",
voorbestemming tot typeeren en chargeeren,
macht tot oproeping van het feërieke, het fan
tastische, het onwezenlijke of, liever gezegd, het
wezenlijke ontdaan van zyn aardsche zwaarte.
Wie weet beter aannemelijk te maken „dat een
dier spreekt of een voorwerp handelt" dan de
teekenfilm? Wie vergastte ons op de snater-
spraak van ons aller vriend Donald Duck? Wie
kan onderhoudender en boeiender sprookjes ver
tellen dan Walt Disney? Men vervange in
Baty's betoog het woord „marionet" eens een
oogenblik overal door het woord „teekenfilm"
en het blijft zijn volle kracht behouden. Met
een kleine variatie op Molière's Bourgeois Gen-
tilhomme kan Baty van zichzelf getuigen
„Daar ben ik nu al veertig jaar met film bezü>'
zonder het te weten
Niet alleen echter de teekenfilm, ook despe®1'
film moet bij Baty uit hoofde van zijn eig®®
theorieën op den duur begrip vinden. In
volgende passage, welke een aanval inhoudt
den film speler, formuleert hij alweer Ofl
bedoeld, maar daarom des te zuiverder
taak van den film regisseur.
„De auteur, die zich aan het marionettensp®
mocht wijden, zou er niets bij verliezen. Hij
er het noodige voor moeten aanleeren, maar 6
niets aan persoonlijkheid bij inboeten. Hij z°
als speler blijven voortbestaan gelijk wat®*j
dat door een filter van onzuiverheden ontda®
wordt, toch water blijft. Door zichzelf die P0^
pen toe te voegen zou hij slechts opofferen
hij aan de film ter beschikking stelt: zyn H)ie
lijke verschijning. Maar hij zou alles behoud®
wat de film hem doet verliezen: zijn cont®
met het publiek, zijn gevoeligheid, zijn begJy!
zijn ziel. Deonzichtbareaanwezighe1
van den vertooner is een aanwei"
heid metterdaad.
Nog één stap en Gaston Baty zal ontwar®":
dat hij hier met het aangeven der functie
den vertooner der marionetten tevens die v0
den waren filmkunstenaar geschetst heeft.
Want zooals de ziel der marionetten niet p
de poppen maar in hun vertooner zetelt,
ontvangt het filmbeeld niet vóór maar ac
ter de camera zijn wezenlijken zin.
