Opgravingen op Schoklands
Zuidpunt
Voorkoming van pachtprijsopdrijving
Kaashandel wordt
geregeld
Roger Bacon
Trou moet blijeken
ZONDAG 18 AUGUSTUS 1940
DR. A. DE FROE OVER DE
RESULTATEN
Kerkruïne blootgelegd
Kerkdijk Leven
Openbare verpachtingen
mogen niet worden gehouden
Jubileum van pastoor
M. J. J. Kammers
Geen audiëntie
BESTRIJDING VAN
ASTHMA
NAAR VERBODEN ZENDER
GELUISTERD
66-jarige man gearresteerd
ZOEKGERAAKT VEE
In Nederhorst den Berg wordt
ruim f 9000 schadevergoeding
uitbetaald
Kaas mag met niet meer dan één
pond tegelijk worden gekocht
ARBEIDSVOORWAARDEN
BIOSCOOPPERSONEEL
Een pater Franciscaan, die door zijn klooster
oversten tot zwijgen wordt gedwongen, maar die
enkele jaren later door niemand minder dan
den Paus van Rome wordt aangespoord om een
boek te schrijven, die vervolgens de astrologie
in bescherming neemt, wanneer zij kerkelijk
Veroordeeld wordt en die dan in de gevangenis
Wordt opgesloten tot hij om en bij de tachtig
jaar oud is, zoodat hij kort na zijn invrijheid
stelling sterft: dat is inderdaad een merkwaar
dige historische persoonlijkheid. Maar hij wordt
hog merkwaardiger, wanneer de latere eeuwen
hem opeischen als een grondlegger van de mo
derne, proefondervindelijke wetenschap en tel
kens opnieuw zijn geestelijke verlichtheid uit
spelen tegen de duisterheid van de middeleeu
wen, waarin hij leefde, en wanneer zijn sterk-
Persoonlijke stijl, zijn stoute gedachtengang en
zijn bijna profetische verbeeldingskracht hem
allerlei uitspraken ingeven, die klinken of ze
geschreven waren door een soort Jules Verne
der wijsbegeerte. Iemand, die diep in de mid
deleeuwen al eenige notie had van spoortrein
en auto althans als physische mogelijkheden
en die zich bezig houdt met de alchimie, de
astrologie, de optica, die besef blijkt te hebben
Van de wetten van het perspectief en de straal
breking, die in biologisch opzicht zijn tijd ver
Vooruit is en die er dan bovendien pleizier in
heeft den heiligen Thomas van Aquine met tar
tende regelmaat te beschuldigen van alge-
hieene onkunde: is het verwonderlijk, dat Roger
Bacon door zijn tijdgenooten „doctor mirabilis"
Werd genoemd?
En toch was hij niet de man, die ons door
de ongeloovige wetenschap wordt voorgesteld,
Wanneer zij vol eerbied spreekt over den vader
Van het wetenschappelijk experiment als over
een hartstochtelijk en overtuigd bestrijder van
de kerkleer. Het is integendeel juist frappant,
hoe getrouw Roger Bacon zich wenscht te hou
den aan de kerkelijke orthodoxie en welk een
diepen eerbied hij aan den dag legt jegens de
geopenbaarde waarheid. Hij beschouwt Aristo-
teles als den grootsten geleerde, die ooit heeft
geleefd, maar hij waarschuwt zijn leerlingen,
dat ze volstrekt niet denken moeten, met Aris-
toteles in de hand den Bijbel te kunnen voor
bijgaan, zelfs waar het op de natuurlijke we
tenschappen aankomt; immers zoo zegt hij
de Bijbel openbaart ons talrijke natuurlijke
zaken, waar Aristoteles geen notie van heeft
gehad, bijvoorbeeld: de verklaring van den oor
sprong van den regenboog! Zoo iets klinkt wel
Wat naïef uit den mond van iemand, die door
de rationalistische wetenschap werd uitgespeeld
tegen het vaste geloof!
Hij was een paradoxale, moeilijk te doorgron
den persoonlijkheid, deze modem-gezinde Fran
ciscaan uit de Middeleeuwen, die zich steevast
op Aristoteles beroept en plotseling schrijft: „Si
enim haberem potestatem super libros Aristo-
telis, ego facerem omnes cremari." (Als ik iets
te zeggen had over de boeken van Aristoteles
Zou ik ze allemaal laten verbranden!). Hij be
doelde daar eenvoudig mee, dat hij ze zoo slecht
Vertaald vond in het Latijn. De godgeleerdheid
beschouwt hij als de hoogste en de zuiverste
Wetenschap, maar hij vervaardigt een complete
Verhandeling over de „zeven hoofdzonden van
de theologie" en dat zijn: haar onkunde van
de natuurwetenschap, haar eenzijdige vereering
Van enkele vooraanstaande leeraars, haar ge
hechtheid aan de „Sententi'ae" van Petrus Lom-
bardus, die ze (volgens hem) boven den Bijbel
stelt, haar beroep op den slechtvertaalden tekst
Van de Vulgaat, haar eigenzinnige en onhistori
sche Schriftverklaring, haar bemoeiingen met
de wijsbegeerte en.... de onkunde van de pa
ters Dominicanen!
Onderwijl dringt hij gedurig aan op eerbied
*h belangstelling voor de dingen. De wijs-
Beeren kijken de dingen niet aan, ze gaan te
Vade bij de boeken: dat is-zijn eeuwige klacht.
tJaar denkt niet, dat Roger Bacon ook maar
tets gemeen zou willen hebben met een mo
dernen materialist! Hij heeft aan de scholas
tiek hetzelfde soort verwijten gemaakt als in
de negentiende eeuw zijn landgenoot Thomas
Buxley zou doen, maar hij zou veel fellere ver-
Wijten hebben gemaakt aan Thomas Huxley,
°mdat deze niets begreep van de mystiek en
Boger Bacon was bij al zijn eigenaardigheden
®en mysticus, die aan geen enkel experiment
Brooter waarde toekende dan aan de ervaring
der ingestorte genade van wijsheid. Hij zou
2lch alleen maar verbaasd en geërgerd hebben,
ais hij had moeten beleven, hoe zijn gedach-
tenstelsel werd aangewend om er het geloof
hfee te bestrijden. Zijn voortdurende opwekking
°*n terug te gaan naar de bronnen en om de
^Waring te raadplegen, had juist ten doel, het
Beloof te versterken en te verdedigen. Of hij
daarbij de goede methode volgde en vooral of
den juisten toon aansloeg, is een andere
Vraag. De achttiende eeuw, die zijn werk her
ontdekte, nadat het langen tijd volmaakt ver
aten was, gaf er in elk geval een verkeerde,
kgen de bedoeling van den schrijver ingaande,
v®rklaring aan. Hier staat tégenover, dat het
Vandaag nog zeer moeilijk is, de geesteswendin-
Ben en stijlfiguren van allerlei middeleeuwsche
Schrijvers, die lang miskend zijn, precies naar
baarde te schatten of ook maar aan te voelen,
k°e hun tijdgenooten hen verstonden. Dat
Bacon voor gevaarlijk werd gehouden, blijkt wel
bit de reactie zijner overheden, die hem eerst
het zwijgen oplegden, later zelfs hem in den
kerker opsloten, dat wil zeggen: de zwaarste
'traf op hem toepasten, die het kloosterleven
kende.
Was hij een goed kloosterling? „Zijn oneven-
Wichtige, critische en hoogmoedige geest kon
B'ch moeilijk schikken in de gemeensqhapsge-
"achte van de middeleeuwen en nog minder in
strenge regels van een kloosterorde" meent
brof. perd. Sassen en dit oordeel is wel juist.
Boger Bacon was een moeilijke man met een
Scherpe pen, maar van den anderen kant moe-
wij niet vergeten, dat hij inderdaad veel
■•biste denkbeelden naar voren heeft gebracht
etl dat hij nooit is- afgeweken van het ware
Beloof. Een man als Bacon stelt ons voor psy
chologische raadselen, die ons doen beseffen,
°e weinig afdoend onze hedendaagsche ken-
b's van den middeleeuwschen geest nog is. De
Bewone menschen uit zijn omgeving hielden
bhi voor een toovenaar. Zooals hij inzicht had
be fouten van den Juliaanschen kalender,
zoo bezat hij misschien in het algemeen een
ander tijdsbesef, ook psychologisch, dan de lie
den, met wie hij omging en die hij bestreed.
Etienne Gilson zal wel het dichtst bij de waar
heid komen, waar hij over Roger Bacon zegt:
„Er is onvoldoende gewezen op iets, dat strek
ken kan ter verklaring van de vervolgingen,
waaraan Bacon blootstond: hij was niet alleen
een philosoof, maar ook een profeet. Zijn felle
aanvallen op de wanorde en het verval der
philosophie van zijn tijd zijn de natuurlijke re
acties van een hervormer, die zijn werk ziet
belemmerd en vertraagd door valsche profeten.
De geheime gedachte, die hem inspireerde, was,
dat hij leefde in een barbaarsch tijdperk
Zijn scherp besef van de zware zending, die
hij volbrengen moest, zijn gevoel, dat hij hier
door het recht verwierf op een eereplaats in
de wereldgeschiedenis en in de gedachte der
menschheid, verklaren den hooghartigen en
agressieven toon, dien hij herhaaldelijk aan
slaat, zijn minachting jegens zijn bestrijders,
zijn hervormerstaai, zelfs tegenover den Paus,
doch ze .verklaren ook de meedoogenlooze vijand
schap, waarmede zijn superieuren hem tenslotte
bejegenden."
Dat hij hierom gezien werd als een marte
laar der wetenschap, vervolgd uit naam van
een bekrompen geloof, kon men begrijpen, maar
al was hij in beperkt opzicht een martelaar
van zijn zekerheden, hij was het evenzeer van
zijn temperament, dat zich kwalijk schikte in
een tijd, waarvan hij niet het rhythme in zich
droeg. Te modern voor de middeleeuwen is het
juiste woord niet om hem te karakteriseeren,
maar te zelfbewust voor het kloosterleven was
hij zeker. Hij trad ook pas laat in het klooster
en dit verklaart misschien ook iets van de vele
misverstanden, die hij uitlokte en onderging.
Roger Bacon was tusschen 1210 en 1215 ge
boren uit een rijke landbezittersfamilie te II-
ehester in Dorteshire (Engeland) en studeerde
reeds op heel jeugdigen leeftijd aan de Univer
siteit van Oxford, waar hij Robert Grosseteste
en Adam van Marsh als leermeesters had;
daarna ging hij studeeren te Parijs, werd er tot
professor benoemd, keerde als hoogleeraar naar
de Universiteit van Oxford terug en werd toen
tusschen 1250 en 1257, we weten niet om welke
redenen indien hij althans bijzondere rede
nen had Franciscaan. Al spoedig werd hem
nu zijn professoraat ontnomen, omdat hij zich
te scherp uitliet over algemeen erkende auto
riteiten, doch hij onderbrak zijn wetenschappe
lijke werkzaamheden, speciaal zijn veelomvat
tende taalstudie niet, hoewel het schrijven en
publiceeren hem voortaan verboden was. In
1265 werd zijn vriend en bewonderaar Guido
Fulconi, de Provengaalsche kardinaal-bisschop
van Sabina tot Paus gekozen en nam den naam
van Clemens IV aan. Deze bracht een wending
in Bacon's leven door hem aan te moedigen, de
resultaten zijner wetenschap op schrift te stel
len. Doch na 's Pausen dood begonnen de moei
lijkheden opnieuw.' Toen Tempier in 1277 de
astrologie veroordeelde, schreef Bacon een felle
verdediging van deze geheime sterrenleer. Op
nieuw liet hij zich met hoonende scherpte uit
over de meest gezagrijke mannen van zijn tijd.
Toen veroordeelde Hieronymus van Ascoli, ge
neraal der Franciscanen-orde de leer van Roger
Bacon en liet den wijsgeer opsluiten. Hij bleef
in de gevangenis tot 1292 en stierf heel kort
daarna. Zijn werk scheen hem aanvankelijk
niet te zullen overleven, maar werd in de acht
tiende eeuw vrij plotseling beroemd en in de
negentiende eeuw uitgegeven door Brewer
(1859). R. Steele bezorgde in 1905 en 1911 de
nog onuitgegeven geschriften. De studies van
E. Picavet (1913), J. H. Bridges (1914), A. G.
Little (1914). Cl. Baümker (1916), L. Thorndike
(1916), R. Carton (1924), J. Hoffmans (1925),
R. Walz (1928), Ch. Vanderwalle (1928—1929)
en A. Aguirre y Respaldiza (1935) bewijzen,
dat sedertdien de belangstelling voor deze ge
heimzinnige figuur steeds toenam. Dat hij niet
kan worden uitgespeeld als een pionier der mo
derne wetenschap tegen het oude geloof, staat
na deze studies wel vast, al zijn hiermede niet
alle raadselen, waar Baeon ons voor stelt, af
doende opgelost, zooals ook de rijkdom van het
middeleeuwsche denken door de moderne ge
leerden nog lang niet is uitgeput. De nieuwere
beoordeeling van Bacon's gecompliceerde per
soonlijkheid bewijst in elk geval, dat men de
Middeleeuwen beter gaat begrijpen en dit is bij
alle sombere aspecten der hedendaagsche we
reld wel een gunstig teeken voor de toekomst.
De middeleeuwsche kerk op Schoklands Zuidpunt, naar een teekening van
Zeijers. De resten van deze kerk zijn tnans onder leiding van dr. A. de F roe
uitgegraven en zullen door de directie der Zuiderzeewerken als cultuur-historisch
monument in den Noord-Oostpolder worden behouden
(Van onzen specialen verslaggever)
Eeuwenlang is Schokland een
eiland geweest: een smal reepje
land temidden van het wijde water.
Het is daarom wèl merkwaardig,
dat de nabije toekomst een vol
komen ommekeer teweeg zal bren
gen en wel zóó, dat Schokland een
smalle strook water wordt temid
den van het nieuwe land, den
Noord-Oostpolder. De verwachting
Katholieke Montessori-opleiding - Nijmegen
v. Voorbereidend en Lager Onderwijs. Manl.
en vr. leerkrachten. Aanmelding: W. Stapert,
Secr., Groesbeekscheweg 27, Nijmegen.
Donderdag herdacht op eenvoudige doch
plechtige wijze de zeereerw. heer M. J. J. Kam
mers, pastoor te Leidschendam, den dag, waar
op hij voor 40 jaar de H. Priesterwijding ont
ving. De jubilaris werd tegen 10 uur voorafge
gaan door bruidjes en geestelijken vanaf de
pastorie naar de fraai versierde kerk geleid,
waar hij een plechtige H. Mis opdroeg.
Het kerkgebouw was geheel gevuld met ge-
loovigen.
Vóór de H. Mis werd het „Veni Creator" ge
zongen.
Het zangkoor voerde onder leiding van den
directeur H. van Beek de Mis uit van „Jeanne
d'Arc".
Na de H. Mis werd de priestercantate van
Dobbelsteen gezongen.
De weleerw. heer Th. van Niekerk, kapelaan
der parochie, hield onder de Mis de feestpredi
katie.
Na de H. Mis werd de jubilaris weer door
geestelijkheid en bruidjes naar de pastorie te
ruggeleid.
's Avonds om 7 uur werd een plechtig Lof
gecelebreerd, waarander de jubilaris dank
bracht aan God voor de ontvangen weldaden en
voorts een hartelijk dankwoord richtte tot zijn
parochianen.
Z. H. Exc. Mgr. dr. J. H. G. Lemmens, bis
schop van Roermond, zal a.s. Dinsdag geen
audiëntie verleenen.
In de kliniek van prof. De Kleijn te Amster
dam vergaderde het hoofdbestuur van de Ned.
Ver. tot bestrijding van asthma en asthmati-
sche bronchitis „Arthbro" onder leiding van
den Hoofdinspecteur van de Volksgezondheid,
ar. Banning. In deze vergadering werd het da-
gelijksch bestuur gekozen, waarbij de functies
als volgt verdeeld werden: voorzitter jhr. J. P.
Beelaerts van Blokland; ondervoorzitter dr. H.
A E. van Dishoeck; secretaris I. Bloch, arts; le
penningmeester dr. R. A. Hoekstra; 2e penning
meester dr. J. van Niekerk.
Onder dankzegging werd het aanbod van een
der leden, die de vereeniging belangeloos de
beschikking over een perceel te Amsterdam
aanbood, aanvaard; in dit perceel, Keizers
gracht 755, wordt het secretariaat gevestigd.
Besloten werd voorts zoo spoedig mogelijk tot
de oprichting van provinciale en plaatselijke
afdeelingen over te gaan.
Nu zijn de monden vol met zooveel mooie woorden:
Van 't volk van 't vaderland, van nieuwen, sterken bouw,
Nu speelt weer meen'ge harp haar zoete lok-accoorden.
Maar steeds rijst weer de vraag bij velen, die haar hoorden:
„Waar is de sterke daad?" Want daaruit blijkt pas trouw.
Het is zoo kort gezegd, maar krachtig: „Trou moet blijeken"
Een waarlijk Neerlandsch woord, vol Nederlandschen zin,
X Want, 'lijk een pauw slechts kort met trotschen tooi kan prijken
X Zoo zal het ijdel woord voor kloeke daden wijken
X En geld» het oud princiep: slechts arbeia brengt gew!n
X Wanneer ge trouw wilt zijn aan zooveel dierbaarheden,
X Laat b I ij k e n dan die trouw door 't simpel, stage werk;
X Hun trouw bewezen zij. die tot den dood toe streden,
Maar ook die anderen, die werkten en stil leden;
X Hun trouw was groot en goed, hun trouw was echt en sterk.
i Weest trouw aan 't vaderland! Weer komen groote tijden
Weest trouw aan 't eigen bloed geen mensch, die 't u verbiedt.
Maar b I ij k e n moet uw trouw doo» lijden en door strijden,
Slechts offergeest en moed zal nieuw geluk bereiden,
Een nieuwen, schoonen dag, die opdoemt in 't verschiet.
X HERMAN KRAMER.
Het Verordeningenblad no. 19 bevat een be
sluit van de secretarissen-generaal van de de
partementen van Landbouw en Visseherjj en
van Justitie ter voorkoming van pachtprijsop
drijving. Wij ontleenen daaraan het volgende:
Het is verboden, een pachtovereenkomst of
een overeenkomst tot wijziging of aanvulling
van een pachtovereenkomst te sluiten, indien
de bedongen pachtprijs hooger is dan die, welke
voor het Verpachte gold op 1 September 1939.
Het voorgaande geldt niet, indien in een bij
zonder geval de secretaris-generaal van het
departement van Landbouw en Visscherij, in
overeenstemming met het bevoegde pacht
bureau, een verklaring heeft afgegeven, dat bij
hem tegen de verhooging geen bezwaar be
staat.
Een pachtprijs, welke in strijd met het be
paalde in vorig artikel is vastgesteld, wordt als
buitensporig in den zin van de Pachtwet be
schouwd.
Indien een overeenkomst in strijd met het
bepaalde is gesloten, is de pachter niet gehou
den, den pachtprijs te betalen, terwijl hij ook
overigens tot geen enkele vergoeding gehouden
is.
Het vorig lid is niet van toepassing, indien
partijen hebben toegestemd in de door den
rechter noodig geoordeelde wijzigingen.
Indien het verpachte in oppervlakte niet met
het op 1 September 1939 verpachte overeen
stemt, berekent de rechter, zoo noodig, den
pachtprijs, die geacht moet worden op 1 Sep
tember 1939 voor het verpachte te hebben ge
golden.
Wijziging van de pachtvoorwaarden ingevolge
artikel 32, lid 1, van de Pachtwet kan slechts
geschieden, indien de pachtprijs daardoor niet
hooger wordt dan die, welke op 1 September
1939 voor het verpachte gold, tenzij in een bij
zonder geval de secretaris-generaal van het
departement van Landbouw en Visscherij een
verklaring heeft afgegeven, dat bij hem tegen
de verhooging geen bezwaar bestaat.
Ingevolge artikel zes is het verboden,
openbare verpachtingen te houden.
Indien ingevolge dit besluit geen pachtprijs
is verschuldigd, kan de verpachter den in pacht
zaken bevoegden rechter of het Pachtbureau
verzoeken, een lagen pachtprijs vast te stel
len. Te rekenen van den dag van vaststelling
is deze door den pachter verschuldigd. De vast
stelling geschiedt niet, dan nadat de pachter
is gehoord, althans behoorlijk is opgeroepen.
Een pachtovereenkomst of een overeenkomst
tot wijziging of aanvulling van een pachtover
eenkomst, waarvan het Pachtbureau de goed
keuring heeft geweigerd, is van rechtswege nie
tig.
Indien daartoe aanleiding bestaat, regelt het
Pachtbureau bij de weigering de gevolgen voor
beide partijen.
De secretaris-generaal van het departement
van Landbouw en Visscherij is bevoegd, maat
regelen te nemen ter uitvoering van dit besluit.
Hij die ter zake van of in verband met
een pachtverhouding eenig ongeoorloofd
voordeel bedingt of aanneemt, wordt ge
straft met hechtenis van ten hoogste een
jaar' of geldboete van ten hoogste vijf
duizend gulden.
Onder ongeoorloofd voordeel wordt ver
men.
staan ieder voordeel, niet bedongen of aangeno-
Onder voordeel wordt niet begrepen een re
delijke vergoeding voor verrichte diensten.
Dit besluit, het Pachtprijsopdrijvingsbesluit
1940, is onmiddellijk in werking getreden.
De Schiedamsche politie heeft den 66-jarigen
G. L. G. aangehouden. Deze is op heeterdaad
betrapt bij het luisteren naar een Engelschen
zender. Met het inbeslaggenomen radio-toestel
is G. ter beschikking van de Duitsche politie
gesteld.
Naar wij vernemen, zullen de veehouders te
Nederhorst den Berg, die bij de afvoering van
hun vee in de maand Mei j.l. verscheidene koeien
en varkens zijn kwijtgeraakt, thans spoedig in
het bezit der van rijkswege voor de geleden ver
liezen te betalen vergoeding worden gesteld. Bij
het gemeentebestuur van Nederhorst den Berg
is n.l. een bedrag van ruim 9000 ingekomen, dat
deze week aan de betrokken veehouders zal
worden uitbetaald. Onder de boeren, die hun
afgevoerde vee niet volledig terugkregen, zijn er
twee, aan wie elk meer dan 1000 schadever
goeding zal worden uitgekeerd.
der deskundigen is, dat het oude
eiland tengevolge van zijn bodem
gesteldheid laagveen, slechts
door een dunne laag klei bedekt
en het verstoorde natuurlijke even
wicht, als het water is geweken, tot
op een vijfde van zijn huidige hoogte
zal inklinken en verzakken en daar
door op lager niveau komt te lig
gen dan het omringende nieuwe
polderland. Tenzij men den grond
ter plaatse aanplempt, wordt Schok
land dus een langgerekt meer of
moeras in den Noord-Oostpolder.
Reeds eenige malen hebben wij, in verband
met de a.s. voltooiing van den Nt>ord-Oost-
polderdijk, reportages gewijd aan het eiland
Schokland. Wij mogen den belangstellenden
lezer er dus geen onbekende achten. Deze zal
zich herinneren, hoe de Zuidpunt van Schok
land een vuurtoren draagt, staande op een
terp van ongeveer 40 bij 30 Meter. In deze
terp, zoo schreven wij reeds eerder, bevinden
zich de fundamenten van de middeleeuwsche
kerk van Ens, de oorspronkelijke benaming
voor het Zuidelijk deel van het eiland. Deze
kerk dateert uit het begin der veertiende
eeuw en heeft bijna 400 jaar dienst gedaan,
aanvankelijk als Katholieke kerk, na de Re
formatie als Protestantsch bedehuis. In 1717
werd zij buiten dienst gesteld. Het oude ge
bouw verviel geleidelijk tot een ruïne, welke
nog in 1859. bij de ontruiming van het eiland,
bestond. Deze ruïne werd gebruikt als de al-
gemeene begraafplaats van het eiland; het
katholieke kerkhof lag in het Noorden, in de
woonbuurt Emmeloord. Na 1859 werd er na
tuurlijk niet meer begraven. Men verhoogde
en versterkte de terp en bouwde er vuurtoren
en lichtwachterswoning, welke laatste enkele ja
ren geleden is gesloopt.
Terwijl Schoklands dagen zijn geteld,
is dezen zomer nog een zeer interessant
werk op de Zuidpunt van het eiland ver
richt, waarvan wij bij een laatste bezoek
- getuige zijn geweest. Dr. A. de Froe, docent
in de anthropologic aan de universiteit van
Amsterdam, heeft er met een tiental stu
denten der medische faculteit van 18 Juli
tot 15 Augustus opgravingen verricht, welke
verrassend resultaat hebben opgeleverd.
Want behalve het feit, dat de oude be
graafplaats belangrijk materiaal ten dien
ste der anthropologische wetenschap heeft
opgeleverd, zijn ook de fundamenten van
de middeleeuwsche kerk in den bodem van
de terp geheel blootgelegd.
Dr. A. de Froe, aie van zijn wekenlangen, in
gespannen arbeid sedert Vrijdag van zijn
vacantieverblijf te Bilthoven is teruggekeerd,
heeft ons een uitvoerig relaas gedaan van het
verloop der opgravingen en de resultaten,
welke men heeft bereikt..
Het initiatief tot deze onderneming, zoo
vertelde hij ons, is voortgekomen uit het werk,
dat ik in vorige jaren met een twintigtal stu
denten heb verricht in den Wieringermeer-
polder ten dienste van het bevolkingsonderzoek.
Als lid van de Sectie voor Anthropologic van
de Stichting voor het bevolkingsonderzoek der
drooggelegde Zuiderzeepolders verkreeg ik toe
stemming en steun van de directie der Zuider
zeewerken. om op het tot verdwijnen gedoemd
eiland Schokland de overblijfselen der vroegere
cultuur te bergen. Ook de gemeente Kampen,
waartoe Schokland behoort, gaf haar toestem
ming en het anatomisch laboratorium der Arn-
sterdamsche Universiteit verleende, dank zij den
bemoeiingen van prof. dr. M. Woerdeman, fi-
nancieele hulp op voorwaarde, dat de Univer
siteit van Amsterdam het eigendom der te ber
gen overblijfselen van de vroegere Schokker
bevolking zou verwerv»'
Daar de begraafplaats van Emmeloord
in het Noorden van het eiland door aan
houdende stormvloeden grootendeels bleek
afgekalfd en verdwenen, werd het doel der
expeditie de Zuidelijke terp, welke, krach
tiger verdedigd tegen het water, geheel in
stand was gebleven. Bij de eerste steek
proef stuitte men al dadelijk op graven,
zoodat dr. de Free en zijn studenten hier
voor één maand tijds hun tentenkamp op
sloegen en aan den arbeid togen. Voor dit
werk waren juist medische studenten uit
verkoren, omdat hun anatomische kennis
van groot nut zou zijn bij het behandelen
der menschelijke overblijfselen, die men zou
vergaren. Deze studenten hebben met on
verdroten ijver en toewijding dag in dag uit
geploeterd en het zware, voor hen onwen
nige opgravingswerk verricht. De resultaten
hebben hun arbeid ruimschoots beloond!
Bij het graafwerk stuitte men al spoedig op
den Zuidelijken kerkmuur en geleidelijk slaagde
men er in het geheele grondplan van het
vroeg-Gothische kerkgebouw en den bijbehoo-
renden zwaren Romaanschen toren bloot te
leggen. Tusschen de fundamenten werd, zooals
verwacht was, een talrijk materiaal aan groo
tendeels gave skeletten verzameld, welke nu te
Amsterdam aan een nauwkeurig onderzoek
zullen worden onderworpen.
Een zeer belangrijke ontdekking
was, dat de zeer hechte fundamen
ten der kerk, althans grootendeels,
onderheid zijn. Ir. Geerts van de
directie der Zuiderzeewerken, die
zich voor het opsporingswerk zeer
interesseert, heeft daarop grond
boringen doen verrichten, waarbij
is vastgesteld dat de oude kerk op
een plaat van rivierzand is ge
bouwd, welke hier door het omrin
gend laagveen naar boven komt. Dit
Studenten der medische jaculteit van
de Universiteit van Amsterdam ver
richtten van IS Juli tot 15 Augustus de
opgravingen op de Zuidpunt van
Schokland
Het Rijksbureau voor de Voedselvoorziening in
oorlogstijd maakt het volgende bekend:
In het algemeen heeft men kunnen constatee-
ren, dat in den laatsten tijd de prijzen in den
kaashandel voortdurend zijn opgeloopen. Een
der oorzaken hiervan is, dat het publiek in ab
normale hoeveelheden kaas inslaat. Het spreekt
vanzelf, dat deze toestand niet langer kan wor
den geduld, zoodat het nemen van maatregelen
noodzakelijk is,
Als voorloopigc maatregel zal met ingang
van Zondag 18 Augustus het verkoopen,
zoomede de aflevering en het vervoer van
alle soorten kaas tijdelijk worden verboden,
behalve ingeval van verkoop
en aflevering door winke
liers, melkinrichtingen en
mclkslijters rechtstreeks
aan verbruikers.
Deze mogen echter uitsluitend afleveren in
hoeveelheden van ten hoogste één pond per
keer en per afnemer en tot ten hoogste de
in de week van 12 t.m. 17 Augustus 1940
geldende prijzc
Deze aiïcvenug emnogen slechts plaatsvinden
tegen afgifte van -en bon, welke in tweevoud
moet worden uitgeschreven en waarin is ver
meld: 1. naam en woonplaats van den leveran
cier; 2. naam en woonplaats van den afnemer;
3. geleverde hoeveelheid-en prijs; 4. datum.
Eén exemplaar moet de leverancier bewaren en
op aanvrage aan de Nederlandsche Zuivelcen-
crale ter beschikking Stellen.
De N ederlandscne Zuivticentrale kan in zeer
bijzondere gevallen /an bovenvermelde verbods
bepalingen dispensatie verleenen. Hiertoe dient
men zich schriftelijk tot deze centrale te wen
den.
Deze maatregel béteekent, uus, dal het pu-
onek niet meer dan een pond kaas per keer
kan koopen. Op de naieving hiervan zal zeer
streng worden toegezien.
Voorts wordt bekend gemaakt, dat iedere hou
der van kaas, die op Zaterdagavond 17 Augustus
1940 een voorraad van meer dan 500 K.G. bezit,
uaarvan uiterlijk Donderdag 22 Augustus 1940
met de eerste post een opgave (stuks, K.G., per
soort vetgehalte en ouderdom gespecificeerd)
aan de Centrale moet doen. Adres: Nederland
sche Zuivelceritrale, Laan van Meerdervoort 84,
s Gravenhage.
Binnenkort zullen nadere maatregelen ter
regulecring van den kaashandel en de kaas-
prijzen worden afgekondigd.
In antwoord op net scmyven van den leider
van de fiimkamer van net Nederlandsen Arbeids
front, Adriaan van Hees, aan het bestuur van
den Nederlandschen Bioscoopbond in welk
schrijven een regeling betreffende betere arbeids
voorwaarden voor het in het film- en bioscoop
bedrijf werkzame personeel werd voorgesteld,
heeft het dagelijksch betuur van den bond thans
geantwoord, dat momenteel een onderzoek inge
steld wordt naar de loonen en verdere arbeids
voorwaarden van het personeel van de leden van
den N.B.B. Daarmede is eenige tijd gemoeid, ook
al omdat de gegevens geanalyseerd en gerang
schikt dienen te worden. Om deze reden is het
het bestuur van den N.B.B. dan ook niet moge
lijk op heden reeds een definitief uitsluitsel op
het voorstel van den heer van Hees te geven Wel
verklaart het dagelijksch bestuur reeds bij voor
baat dat het er naar streeft, de positie der
werknemers in het Nederlandsch film- en bios
coopbedrijf voor zoover noodig te verbeteren.
beteekent, dat de kerkruïne, die
is bloot gelegd, niet het lot van het
overige Schokland 1 van in den
nieuwen polder te verzinken, be
hoeft te deelen. Het ligt thans in
de bedoeling van de directie der
Zuiderzeewerken deze kerkruïne
met de terp als cultuur-historisch
monument in den Noord-Oostpolder
te behouden.
In een tweede artikel zulien wij uitvoerige
bijzonderheden geven over de kerkruïne van de
Schokker Zuidpunt, zooals die thans is terug
gevonden, alsmede over de anthropologische
beteekenis der verrichte opgravingen.
