Ceylon als Nederlandsche bezitting
Wat er in België
beschadigd is
TOONTJE VAN TEUTEN
Beursoverzicht
A
U
T
BEURS VAN AMSTERDAM
4
st
DE INGESNEEUWDE
SLAAPWAGEN
ZATERDAG 12 OC1 OBER 1940
Driehonderd jaar geleden
veroverd
RESA
K/
MARKTEN
ZATERDAG 12 OCTOBER 1940
v
Jo
Ün
S°lleci
HOOFDAKTE
ARNHEM
WIJ LUISTEREN NAAR
Zondag 13 October
Maandag 14 October
Verder verl
Les
21-fr
Vorige Slot'
Slotkoersen 0'
South. Rallw.
II
zon
7-30, I,
Uur W(
ponfer
s Avot
In d,
W01
don
zat
Jan 4-
uiechte
Ov °N
over f
h 1]
zon
f ex dividend
0 nominaal
der
Z°N
i Uur
fmat
fh gez
b'«cht:
Ppugr,
^nhot
DOf
J°r en
s avor
vRi
h Rc
t ?Al
ri0t 11
en
t*
Ceylon, sinds 1802' een Engelsche bezitting,
was voor dien tijd gedu; ende anderhalve eeuw
even Nederlandsch als de eiianaen van den te-
genwoordigen Nederiandsch-Indischen Archipel.
Al heel spoedig na het begin van hun ontdek
kingsreizen hadden de practische Nederlandsche
zeevaarders zich voor hei schitterende, op de
vaarroute van Arabië, Perzië en Voor-Indië naar
China, Japan en den Maleischen Archipel ge
legen, door Ptolemeus reeds beschreven, oude
Taprobane geïnteresseerd, maar pas bij de ca
pitulatie van Colombo op den 12en Mei 1656
werd het definitief door hen op de Portugeezen
veroverd. Dit jaar echter is 't precies driehonderd
Jaar geleden dat, in 1640, het pleit in het voor
deel der Nederlanders werd beslecht doordat zij
de forten Matara en Galle wisten te veroveren.
Er volgde op dat wapenfeit een tienjarige wa
penstilstand, maar onmiddellijk daarna her
vatten de Nederlanders hun aanvallen op Kapu-
tara en verdreven na eenige jaren de Portugee
zen voor goed van het eiland. Of het waar is.
kunnen wij niet met zekerheid zeggen, doch
verhaald wordt, aat een der vredesbepalingen
inhield, dat de jonge, ongetrouwde Portugeesche
meisjes en de Portiigeesche weeuwtjes op Ceylon
zouden achterblijven om haar in de gelegenheid
te stellen te trouwen met burgerlijke en mili
taire Hollanders. Een feit is het in alle geval,
dat er heel wat met Hollanders zijn getrouwd.
Al te spoedig en al te gemakkelijk zijn wij
in Nederland vergeten, dat de prijs, welken de
Engelschen zich na den Napoleontischen oorlog
door ons voor hun bewezen diensten hebben la
ten betalen, méér dan redelijk was, maar wie
meent, dat de sporen, welke het verblijf der
Nederlanders op Ceylon heeft achtergelaten,
even vluchtig zijn geweest, vergist zich. Nog
altijd kloppen daar warme harten voor ons en
het bestuur der Nederlanders wordt er ook door
de burgerlijke autoriteiten nog met ontzag en
eerbied herdacht. In 1899 werd op Ceylon zelfs
„Het Hollandsche Gezelschap van Ceylon" op
gericht, dat in 1907 ziin naam veranderde in
„Dutch Burgher Union of Ceylon", nog altijd
een opgewekt vereenigingsleven leidt, groot gaat
op den Hollandschen tijd en over een uitstekend
vereenigingsorgaan, de „Journal of the Dutch
Burgher Union of Ceylon" beschikt. Nog altijd
ook bestaat er op Ceylon een Nederlandsch dia
lect en wordt er Hollandsch gesproken door de
afstammelingen van de Hollandsche kolonisten,
vooral in en rond de hoofdplaats Colombo, ter
wijl m tal van plaats-, straat- en familienamen
Nederlandsche klanken te hooren zijn. Wat zegt
men b.v. van een Leynbaanstraat midden in de
stad Colombo? Wat van plaatsnamen als Wol-
vendael, Korteboom en Cuylenburg? Wat van
een familienaam de Vos? De bevolking spreekt
er van artaple (aardappels), van boontjes, peter
selie. selderfj en vitte kola (witte kool). In zijn
Handboek der Nederlandsche taal geeft pater
Jac. van Ginneken tal van dergelijke voorbeel
den en de kalender „Groot Nederland" van het
Algemeen Nederlandsch Verbond van 1935 be
vatte op de pagina, die betrekking had op de
week van 14 tot 20 April, eveneens tal van
woorden uit de Nederlandsche taal, die in het
Singhaleesch, de taal der Ceylonsche inboorlin
gen. met weinig of geen wijziging van de oor
spronkelijke beteekenis waren overgenomen
Sinds het Nederlandsch in 1807 bij wettelijken
maatregel van de schoolprogramma's in Ceylon
wordt geweerd, heeft de oude taal natuurlijk een
harden dobber en verdwijnt meer en meer.
In de huizen van aanzienlijke oude families
op Ceylon worden nog tal van meubelen en
sieraden gevonden, welke klaarblijkelijk uit den
tijd der Compenie afkomstig zijn. Natuurlijk zijn
de oude huizen zelf bijna alle door nieuwe ver
vangen of herbouwd. Het is trouwens opmer
kelijk, dat ook in Nederlandsch-Indië, in Soera-
baya en zelfs in Batavia betrekkelijk weinig van
die oude behuizingen aan den tijd weerstand
hebben weten te bieden. De reden moet waar
schijnlijk hierin worden gezocht, dat het bou
wen van de oude kolonisten, zeker wat betreft
de woonhuizen, gewoonlijk niet op een eeuwen
lang voortbestaan was ingesteld. Allen immers
hoopten nog éénmaal en liefst zoo spoedig mo
gelijk de kolonie te verlaten en ln het moeder
land het in den vreemde zwaar, maar vlug ver
diende geld te kunnen opmaken. Desondanks
zijn er op Ceylon tal van huizen uit den Neder-
landschen tijd bewaard gebleven. In Jaffna
staat bijvoorbeeld nog het Gouvernementshuis
en doet nog dienst als Paleis van Justitie. Dat
er echter geen gebrek aan bouwkundige bedre
venheid was, blijkt uit het feit, dat van de oude
versterkingen der Compagnie zelfs opmerkelijk
veel is overgebleven. Hét grootste deel van de
forten te Galle, Matara, Jaffna, Mannar en
Batticaloa is goed geconserveerd. Het belang
rijkste fort is dat van Jaffna, maar ook de
forten van Galle, Mannar, Matara, alle nog
bijna geheel intact, geven een uitstekend idee
van de vestingbouwkunde der Nederlanders uit
de dagen van van Imhoff, Rumpf, Becker en
Schreuder, die ln de zeventiende en achttiende
eeuw op het eiland regeerden. De oude vesting
werken van Colombo hebben, althans aan de
landzijde, den strijd tegen de moderne stads
uitbreiding moeten staken. Men ziet er alleen
nog maar de ruïnes van de hoofdpoort en een
oud wachtlokaal. De belendende huizen, die
eveneens de kenteekenen dragen van een lang
leven, waren oorspronkelijk huizen van de Com
penie. Ze zijn thans verbouwd en gemoderni
seerd. Aan de zeezijde doen de oude fortificatiën
VRAAGT ONS PROSPECTUS:
Wiskunde en Talen
(Bekende Schriftelijke Cursus)
echter zelfs nu nog dienst, zij het dan, dat zij
een flinken opknapper hebben gehad om aan
de eischen van een modernen oorlog te kunnen
voldoen.
Evenals Nederlandsch-Indië heeft Ceylon, na
de bezetting door de Nederlanders, zijn ups and
downs van welvaart en achteruitgang gekend.
Maar in het algemeen geeft de geschiedenis van
Ceylon in de laatste driehonderd jaar een beeld
van gestadigen groei. De Nederlanders hebben
daarin ruim hun aandeel gehad. Het gouverne
ment van Ceylon heeft dat niet vergeten en
weet dat te toonen. Zoo merkte een onzer ge
zanten, dr. Hendrik Muller, die op weg naar
Japan Colombo aandeed, op, dat er in het Gou
vernementsgebouw aldaar wel verschillende
portretten hingen van Portugeesche gouverneurs
uit den vroegeren tijd, maar geen enkel van de
latere Nederlandsche gezaghebbers. Als gevolg
van de opmerking welke hij daarover maakte
verzocht de toenmalige Gouverneur van Ceylon
hem, te trachten de portretten van de oude
Hollandsche gouverneurs van Ceylon te krijgen
of er copieën van te laten maken. Zij zouden
dan eveneens hun plaats in de portretten-galerij
krijgen. Dr. Muller accepteerde deze opdracht.
Het Gouvernement van Ceylon zou de noodige
fondsen verschaffen. Het gevolg is geworden,
dat er nu zeven olieverfschilderijen van 60 bij
90 centimeter van Hollandsche gouverneurs in
de verzameling aanwezig zijn. Bovendien een
groot familieportret van Rycklof van Goens, den
ouderen, waarop ook zijn zoon en opvolger als
gouverneur van Ceylon voorkomt, Rycklof van
Goens Jr. op den leeftijd van veertien jaar. De
collectie is verre van compleet, want er zijn niet
minder dan 32 administrateurs der Oost-Indische
Comp. op Ceylon geweest gedurende de ander
halve eeuw, dat de Nederlanders er zich wisten
te handhaven, maar zelfs het beperkte aantal
van zeven doeken heeft nog een werk en een
tijd gekost, dat men versteld staat. Het is alleen
aan onvermoeid doorzetten te danken, dat het
Hollandsche tijdperk nog vrij behoorlijk verte
genwoordigd is. De oorzaak, dat het opsporen
van de portretten der oude gouverneurs zooveel
moeite kostte, is hierin gelegen, dat de Oost-
Indische Compagnie gewoonte had om alleen
portretten van de Gouverneurs-Generaal van
Nederlandsch-lr.dië te laten maken en niet van
de Gouverneurs van de kleinere gewesten. Zoo
komt het, dat men voor den heer Muller alleen
de portretten kon vinden van die Ceylonsche
gouverneurs, die later ook G.-G. in Batavia zijn
geworden, zooals Maetsuycker en de oudste van
Goens. De andere portretten zijn bij elkaar ge
zocht uit oude boeken, familie-albums of par
ticuliere schilderijen-collecties. Van de gevonden
afbeeldingen zijn op kosten van het Ceylonsche
gouvernement aan de Koninklijke Academie
voor Beeldende Kunsten te Amsterdam, onder
toezicht van prof. Derkinderen, afbeeldingen
gemaakt. De dignitarissen zijn hervereeuwigd in
passende oud-Hollandsche kleedij. Voor zijn
moeite ontving dr. Muller van Ceylon, met een
hartelijk schrijven van dankbetuiging, een zil
veren schaal met inscriptie.
Een ander voorbeeld hoezeer de arbeid van
de Nederlanders op Ceylon gewaardeerd werd
is het volgende. Uit een slecht .begrepen zui
nigheid, maar tot groote schade van land en
bewoners, werden in de eerste halve eeuw van
het Engelsche bewind de schitterende, door de
Nederlanders aangelegde irrigatiewerken ver
waarloosd. Sir Henry Ward, de Gouverneur van
Ceylon, klaagde daarover in een rede, welke
hij op 28 Juli 1858 hield ter opening van de
wetgevende vergadering van Ceylon. „Zelfs de
zuinigste van onze voorgangers als kolonisten,
de Nederlanders", zoo zeide hij, „achtten het
economie van de goede soort om den landbouw
in de laag gelegen streken van het land door
middel van irrigatiewerken aan te moedigen.
Wij hebben die werken schandelijk verwaar
loosd, en toen ik Giruwa Pattu en de vrucht
bare districten in de omgeving van Tangelis
passeerde, heb ik mij als Engelschman diep
moeten schamen, omdat de meest oppervlakkige
toeschouwer precies kan zien, waar de weldoen
de invloed van het Nederlandsche irrigatie-
werk ophoudt. Meer dan één derde deel der
rijstgronden is als cultuurland uitgeschakeld,
sinds in 1837 de dammen bij Urubokka en Kiri-
ma het begeven hebben. Dat kost aan het Gou-
vernemen 20.000 per jaar aan belastingen en
aan de bevolking tienmaal meer aan minder
oogst. Ik stel u daarom voor deze schande van
ons blazoen weg te nemen en beide waterwerken
te doen restaureeren."
Prachtig werk verrichtten de Nederlanders
voor den bloei van land- en tuinbouw. Begrij
pelijk is het. dat zij allereerst de cultuur van
peper en kaneel bevorderden. Om daarvan het
wereldmonopolie in handen te krijgen, hadden
zij immers de oogen naar Ceylon gewend. Maar
ook op ander gebied lieten zij zich niet onbe
tuigd. Zoo voerden zij de cacaoplant op Ceylon
in en lieten tal van vruchtboomen komen, die
er het heerlijkst denkbare fruit brachten. Of
het de Hollanders waren die er de koffiecul
tuur invoerden is een vraag gebleven, maar
zeker is wel, dat ze haar enorm hebben uitgebreid.
Er werden ook tal van Europeesche groenten ge
kweekt en de hierboven uit het Singhalee ge
citeerde woorden als „boontjes", „selderij"
„kola", zijn wel het beste bewijs, dat de Hol
landers ze op Ceylon introduceerden. Toen van
Imhoff op Ceylon arriveerde, was de streek
zuidoostelijk van Colombo één groote woestenij
en onvruchtbaar. Hij liet er kokosnootboomen
planten en sindsdien levert zij aan de bewoners
een ruim bestaan op. De rijstcultuur, ter voor
koming van hongersnood onder de bevolking van
eminent belang, had de voortdurende aandacht
van de Nederlanders. Voor het werk op de
sawahs en in de plantages werden duizenden
slaven van buiten aangebracht. Voor het trans
port van de landbouwproducten legden de Ne
derlanders het tachtig mijl lange kanaal aan
van Puttalam naar Colombo, dat nog steeds in
gebruik en van hooge. waarde is. Voor de zijde
en weefindustrie werden door de Nederlanders
zijderupsen uit Bengalen naar Ceylon gebracht.
De Hollanders moedigden de paardenfokkerij en
paarlenvisscherij aan, voerden fokvee in om den
veestapel te verbeteren en trachtten verschil
lende soorten wol te winnen ter bevordering van
de kledingindustrie.
Nog langen tijd nadat zij vertrokken waren,
werden de huizen op Ceylon net eender ge
bouwd als in den tijd der Compagnie, omdat zij
zoo geschikt en zoo comfortabel bleken te zijn.
Het is vooral in deze dagen goed aan jubilea
als de verovering van Ceylon te herinneren
Niet om in zelfgenoegzaamheid op den roem
onzer vaderen te teren, maar om ons' een pas
send gevoel van eigenwaarde te geven. Want.
laten wij het in bescheidenheid vastleggen: het
tegenwoordig koloniaal beleid van Nederland is
dat onzer voorvaderen waardig en geen enkel
ander volk zal er in slagen dat te verbeteren.
Wat heeft de oorlog beschadigd aan de Bel
gische monumenten?
De correspondent van de N.R.Crt. te Brus
sel doet daar eenige mededeelingen over. Hij I
zegt, dat een statistische vergelijking met den
omvang en de beteekenis der verwoestingen, in
1914'18 door den wereldoorlog aangericht,
voorshands nog moeilijk te maken is. Niet
alle noodige gegevens daartoe zijn nu reeds
aanwezig, maar toch vallen zekere punten van
overeenstemming en ook van verschil zeer dui
delijk te onderkennen. Zoo kan alvast worden
geconstateerd, dat evenals toen Brussel, Ant
werpen, Gent en Brugge slechts weinig of niet
hebben geleden. Weliswaar is in menige stad
heel wat schade aangericht bij het opblazen
door de Belgische, Fransche en Engelsche
(vooral Engelsche) troepen tijdens hun aftocht
in de richting van Duinkerken van ruim 700
groote en kleine bruggen, doch gebouwen van
noemenswaardig historische of cultureele be
teekenis zijn ten gevolge daarvan niet verloren
gegaan. Erger is het evenwel gesteld met de
kerktorens, ongeveer 60 in getal, waaronder
verscheidene romaansche en gothische uit de
vroege en latere middeleeuwen, die door het
artillerievuur deerlijk zijn gehavend of, om niet
altjjd zeer duidelijke militaire redenen, door
middel van dynamietpatronen geheel of gedeel
telijk zijn vernield. Buiten alle verwachting is
Luik, centrum van een buitengewoon sterk ge
achte stelling, geheel gespaard gebleven. Leu
ven, hoewel een oogenblik zeer ernstig bedreigd,
ontsnapte aan de herhaling van het drama,
dat zich einde Augustus 1914 heeft voorgedaan,
toen deze oude universiteitsstad bijna totaal
uitbrandde. Ditmaal was het Doornik, dat aan
Mars ten offer viel en waar, als om de verge
lijking zoo scherp mogelijk door te trekken,
evenals met het Leuvensche raadhuis in den
wereldoorlog het geval was, een ander merk-
JAARSVELD, 414.4 M.
8.00 KRO, 9 00 KRO, 6.00 NCRV,
7.45 tot sluiting: KRO
8.00 Nieuwsberichten ANP. 8.10 Wij be
ginnen den dag, 9.00 Gramofoonmuziek,
i.0.00 Hoogmis, 11.30 Gramofoonmuziek.
i.2.15 oregor Serban en zijn Roemeenscli
nkest, 12.45 Nieuws- en economische be
richten ANP, 1.00 Boekbespreking, 1.15
Jregor Serban en zijn Roemeensch orkest,
I.45 Gramofoonmuziek, 2.00 KRO-Sym-
phonie-orkest, 2.15 Radiotooneel, 2.45
KRO-Symphonie-orkest, 3.00 Vervolg ra
diotooneel, 3.50 Gramofoonmuziek, 4.00
XRO-Symphonie-orkest, 4.30 Zieken-
praatje, 4.50 Gramofoonmuziek, 5.00 Or
gelconcert, 5.15 Wekelijksche gedachten-
wisseling (ANP), 5.30 NCRV-Harmonle-or-
kest, 6.45 Actueele reportage of gramo-
roonmuziek, 7.00 Gewijde muziek (opn.).
7.45 Gramofoonmuziek. 8.00 Nieuwsberich
ten ANP, 8.10 Russisch orkest „Slawa" en
solisten, 8.258.35 Gramofoonmuziek, 8.55
Wij sluiten den, dag, 9.00 Nieuwsberichten
ANP, sluitirg.
KOOTWIJK, 1875 M.
VARA-Uitzending
7.30 Gramofoonmuziek, 8.00 Nieuwsbe
richten ANP, 10.45 Orgelspel, 11.30 Esme
ralda en solist, 12.45 Nieuws- en economi
sche berichten ANP, 1.00 VAR A-orkest,
2.16- .Paljas", opera (gr.pl.), 4.15 Reporta
ge, 4.35 Esmeralda. 5.15 Wekelijksche ge-
dachtenwlsseling (ANP), 5.30 VARA-or-
kest, 7.00 Orgelspel, 7.45 Gramofoonmu
ziek, 8.15 Nieuwsberichten ANP, 8.25 Gra
mofoonmuziek, 8.45 Gramofoonmuziek, 9.00
Nieuwsberichten ANP, sluiting.
JAARSVELD, 414.4 M.
NCRV-Uitzending
8.00 Nieuwsberichten ANP, 8.25 Gewijde
muziek (gr.pl.), 8.35 Gramofoonmuziek.
9.30 Zang met planobegeleiding en gra
mofoonmuziek. 10.10 Gramofoonmuziek,
II.00 Gramofoonmuziek, 12.00 Orgelcon
cert, 12.45 Nieuws- en economische be
richten ANP, 1.00 Jac. Stoffer's sextet en
gramofoonmuziek. 2.35 Jac. Stoffer's sex
tet, 3.15 Gramofoonmuziek. 4.30 Quatre-
mains en gramofoonmuziek, 5.15 Nieuws-
en economische berichten ANP, 5.30 Gra
mofoonmuziek, 6.15 Het Javaansch kunst
gezelschap „Ardjoen" (opn.), 6.45 Actueele
reportage of gramofoonmuziek, 7.00 Vra
gen van den dag (ANP), 7.20 NCRV-orkest
en Reportage of muziek. 8.00 Nieuwsbe
richten ANP. 8.10 NCRV-orkest. 8.50 Zang
met orgelbegeleiding (opn.), 9.00 Nieuws
berichten ANP, sluiting.
KOOTWIJK, 1875 M.
AVRO-Uitzending
7.30 Gramofoonmuziek, 8.00 Nieuwsbe
richten (ANP), 8.40 Orgelspel, 9.15 Gramo
foonmuziek, 10.15 Gramofoonmuziek, 10.45
AVRO-Amusementsorkest, 12.00 Berichten
en eventueel gramofoonmuziek, 12.15 Gra
mofoonmuziek, 12,45 Nieuws- en econo
mische berichten ANP, 1.00 Amablle-sex-
tet. 2.15 Gramof.muz. 2.58 Hong. progr.
(opn.), 3.45 OmroeDorkest en gramofoon
muziek, 5.15 Nieuws- en economische be
richten ANP, 5.30 De Jonge Acht en so
liste, 6.0Q Gramofoonmuziek, 7.00 Vragen
van den dag (ANP), 7.15 Gramofoonmu
ziek, 7.45 Reportage. 8 15 Nieuwsberichten
ANP, 8.25 Gramofoonmuziek, 8.45 Gramo-
foonmuziek, 9.00 Nieuwsberichten ANP,
sluiting. r
"■V^W^WViWW'WWVWUW
waardig archaeologisch bouwwerk, de mooie
Notre-Damekerk, vrijwel ongedeerd temidden
van het in puin liggende stadscentrum bleef
staan.
Daar, evenals zes-en-twintig jaar geleden,
bet verloop der krijgsverrichtingen de richting
OostWest volgde, kon het niet anders of
West-Vlaanderen en meer speciaal nog de
streek van den IJzer, waar de Engelschen, om
de Inscheping van het gros hunner troepen in
ae haven van Duinkerken te dekken, zich met
den moed der vertwijfeling aan dit laatste stukje
Belgisch gebied vastklampten, moest eens te
meer onder den oorlogsgeesel lijden. In 1914
zou de IJzertragedie echter vier jaar duren met
het gevolg, dat te Nieuwpoort, evenals te Diks-
muiden, te Ieperen en in al de dorpen van dit
gebied, geen twee steenen op elkaar bleven
staan. Ditmaal, beperkte de vreeselljke nacht
merrie zich gelukkig maar tot enkele tragische
dagen, zoodat, al werd de na 1918 herbouwde
kerk van Nieuwpoort nogmaals vernield en al
ging ook de romaansche toren van de kerk te
Oost-Duinkerke verloren, de schade, door het
Westland geleden, geenszins onherstelbaar is
te noemen. Oostende was er weliswaar erger
aan toe, doch gebouwen of monumenten van
historische of cultureele waarde bezat deze stad
niet.
Daar kwam de kok woedend het dek oploopen. Hij zocht
den koksmaat, die nergens te vinden was.
In zijn haast hep hij tegen den kapitein aan, die achterover
viel en juist op de losse zool van de waterlaars, die met de
ipijkers naar boven op het dek lag.
j Onder de Waals.che steden zijn Nijvel, Ber
gen (Mons) en Doornik het zwaarst beproefd.
Loowel te Bergen- ais te Doornik is, samen met
veel mooie, oude, stfjlrijke huizen, het grootste
deel van het staats- en stadsarchief verloren
gegaan. Het archief van de r en van Hene-
gouwen, te Doornik, kon echter worden gered.
De oude bibliotheek, met haar 80.000 boekdeelen
1 en talrijke incunabelen, is verbrand. Hier kon-
i den slechts eenige handschriften en oorkonden.
waaronder het handschrift van den uit de 14e
eeuw dagteekenenden Roman de la Rose, in
veiligheid werden gebracht. Er zou heel wat
meer gered zijn, indien Engelsche militairen
den conservator niet uit het brandende ge-
j bouw hadden gedreven.
i Te Nijvel heeft de bekende kerk van St. Ger-
1 trudis, met de stemmige kloostergang in de
aangrenzende oude abdij, fel geleden. Of het
heel België door vermaarde koperen schrijn
met de reliquieën van de schutsheilige der stad
verloren is gegaan, weten we niet met zeker-
heid, al heeft een gerucht in dien zin de ronde
gedaan en weerklank gevonden in de Brussel-
sche pers. Ook te Nijvel zijn vele kostbare ar
chiefstukken in de vlammen opgegaan.
De universiteiten te Luik, Brussel en Gent
biijken, tenzij dan wegens het requireeren door
het Belgische leger van talrijke laboratorium
instrumenten, die wel nooit meer zullen wor
den teruggevonden, geen verliezen te hebben
geleden. Anders is het gesteld met de Vrije
Universiteit te Leuven, waar. als bekend, de
bibliotheek ook nu weer zoc goed als totaal werd
verhield. Volgens getuigenissen, door inwoners
van Leuven en Belgische militairen or.ier eede
afgelegd, zouden Britsche soldaten het vuur
hebben aangestoken. Slechts 10 tot 15 procent
van de boeken en archiefstukken, in het biblio
theekgebouw bewaard, waaronder het archief
van de St. Pieterskerk, konden nog tijdig aan
den brand worden onttrokken. Het springen
van een brug te Heverlee heeft heel wat schade
aangericht in de auditoria en laboratoria van
het Instituut voor Ingenieurs, gelegen op het
grondgebied van deze Leuvensche voorstad.
Van de abdij Park-Heverlee, die, niettegen
staande het protest van den abt, een Neder
lander, door de Engelsche troepen was bezet,
werd bij de beschieting door de Duitsche artil
lerie, welke op deze bezetting volgde, enkel
maar een hoekje van den toren getroffen. Heel
wat omvangrijker was de schade, in de Rijks-
landbouwhoogeschool te Gembloers, gelegen in
het Noorden van de provincie Namen, aange
richt, waar Marokkaansche tirailleurs zich aan
hun lust tot plunderen overgaven en vele ap
paraten verbrijzelden.
Buiten dit alles hebben de mooie, historische
kerken te Brecht en Kessel in de provincie Ant
werpen, Oostham in de provincie Limburg, Ha-
zelbeke en Waarmuurde in West-Vlaanderen
veel geleden. Het geboortehuisje van Peter Be-
noit, den levenwekker van de moderne Vlaam-
sche muziekkunst, eveneens te Hazelbeke, is ook
nogal erg beschadigd. Het wordt thans met
zorg hersteld. De vorige week hebben Engelsche
vliegers brandbommen geworpen in de kerk te
Burgt, op den linker oever van de Schelde, bij
Antwerpen. De kerk is geheel vernield.
iet;.
AMSTERDAM, 12 October 1940
Het aanzien van Wallstreet was gisteren iets
vriendelijker dan gedurende de geheele week
het geval is geweest. De berichten omtrent den
toestand in Europa en in het Verre Oosten
oefenden geen bijzonderen druk meer uit en wat
de a.s. presidentsverkiezingen betreft, stelde
men zich op het standpunt zich hierover niet te
bezorgd te maken en maar af te wachten. Het
neemt echter niet weg, dat men met verschil
lende vraagstukken bleef rekening houden,
waarom men met, het plaatsen van orders voor
zichtig te werk ging. De stemming was vrij al
gemeen vast, aangezien de zeer krachtige be
drijfsontwikkeling in de Vereenigde Staten van
overwegenden invloed was.
Op het Damrak opende men vandaag bi
dens enkele uitzonderingen weer in een v'
stemming. De geldruimte in ons land
blijkbaar nog steeds aanleiding tot het
van goede beleggingen en tot den handel
aandeelenmarkten, vooral wanneer na een P
nische correctie der markt, de gelegenheid
toe gunstiger wordt beoordeeld. De handel
echter overal bij opening niet uitgebreid.
tamelijke vraag veroorzaakte weer bevredig®1
koersaanwinsten.
In Unilever ontwikkelde zich een kalme
de! waarbij 2 a 3 pCt. hocgere prijzen bedot"
konden worden.
Aku verkeerde in hetzelfde geval en
een avans van 1 a 2 pCt. Philipslampen
den onder kalmen handel 1 a 1M> montec;
terwijl voor Calvé Delft in sympathie met
lever eveneens een vaste ondertoon aan*
was.
Op de Petroleumafdeeling droeg de handë
Koninklijke Olie eveneens een kalm kat®'
en bij eerste transacties golden ongeveer
gebleven prijzen van gisteren. Voor Shell V
en Tidewater golden fractioneel hoogere prÜ
In den suikerhoek kwam H.V.A. aanvanK'
in aanmerking voor een enkele affaire w:
de slotprijs van gisteren gold. Javasche Cul?
Nisu en Vorstenlanden Cultuur legden een 1
tere stemming aan den dag.
De Rubbermarkt had weer een vasten ow\
toon, maar voorloopig bleef de affaire weef]
perkt tot A'dam Rubber, welk fonds 2 a 3 f
in koers verbeterde.
Tabakken waren echter gevraagd, waaf®,
Oude Deli 4 a 5 pCt. hocger verhandeld u
en Senembah 2%. Voor Deii Batavia was
stemming minder vast.
Scheepvaartaandeelcn waren eveneens J
gunstig gedisponeerd. Op alle punten ontwik]
de zich weer eenige vraag, waardoor Sdri
vaart Unie 1 a IV2, Kon. Boot li/2 a 2, m
Amerika Lijn circa >/2 verbeterde.
De Amerikaansche afdeeling verkeerde in
volging van Wallstreet in een vastere stem?'
waarbij de handel echter kalm verliep.
boekten een verbetering van circa 1
Bethl. Steel trok a 1 aan. Republic -
V\ a Anaconda Copper haalde het verlies'
gisteren met a 7/s in. Carfoundry Gé19
Motors, vliegtuigen waren eveneens vaster I
toon. ,1
Spoorwegshares bleken goed prijshoudend
zijn.
Op de beieggingsmarkt waren Nederl. SW
fondsen verdeeld. De 3',i 1938 boekte WeJ
aanbod een reactie van De YouhljJ
ning kon wegens lichte vraag circa Vi verbe
Bij verder verloop was de stemming een
verdeeld maar overheerschte een vaste 01,1
toon. Voor H.V.A. ontwikkelde zich vraag
door het fonds 5 a 7 pCt. steeg. Javasche Cu''
monteerde 4 a 14 Nisu 4 a 17 pCt. en Vori
landen liep 1 10 op. A'dam Rubber boekte,
lichte reactie om weer gedeeltelijk te herst®
Banda Rubber kon 2 a 4. Silau 4 pCt. verbet^
Oude Deli werd 1 i 1!4 hooger verhandeld. J
Scheepvaartaandeelen moesten voor ScUt
vaart Unie 1 pCt. prijsgeven. Unilever er)
handhaafden vrij vaste prijzen. Philipslaf'
konden na een lichte reactie 1 pCt. herstelF11'
Deutsche industrieën stil en onveranderd'
De Youngleening brokkelde later ',i
Ook andere Duitsche beleggingen waren nie1
animeerd. Prol. 2% pCt.
Het
tvei
dig,
Jes
Ver
u i
ZOO;
ver
Eva
■mij
Bet,
har
ik.
V-er,
Boe1
den
den
risp
Bert
eer
's-HERTOGENBOSCH, 11 Oct. N.V. Boter?'
Herten seen noteering.
NOORDSCHARWOUDE, 12 Oct. 29800
Roode kcol 3.10—5.40, 12400 kg. Gele kool
20, 11200 kg. Deensche Witte kool 3.20-^
1500 kg. Groene kool 2.70—3.10 52800 kg.
4.90—5.30, grove 4.605.20, drielingen 4^
nep 4-4.30. 48800 kg. Peen 2.40—3.10, id. k"
1.20—1.70. 3700 kg. Bieten 1.60—3.20. 17300®
vroege Witte kool 2.50, 8200 kg. Slaboonefl
17.20.
Vorige Slotkoers
Slotkoersen Heden
Stoatsleeningen
4 Nederl. 1940 II
3% Nederl 189605
33 54 Nederl 1938
2J4 N.W Schuld
3 Indië 1937
5% Youngleen 1930
Banken
Koloniale Bank
Ned. Ind Handelsb
Cert Handel-Mij
Industrieën
Unilever
Calvé Delft
Alg. Kunstzijde
Van Berkei's Pat
Philips
Ned. Ford
Fokker
"ndustrieën Buitenland
Anaconda
Kennecott
Bethlehem Steel
U. S. Steel
Rep Steel
Intern Nickel
N. Am. Aviation
Am. Car Foundry
General Motors
Am Enka
..'etroleum
Kon. Olie 239
Shell Union Oil 15
Continents Oil 8 rV
Onderhands- en executiekoers
80}
88}
70}
84
13}
155
1 6}
105
136}
93
123}
52
199
339
175
21 i
27
64}
48}
16-tV
-4}
22}
40}
37}
96}
80}
87}
70}
84}
44}
156
116}
105
140
93
126
52}
201
338
178
21
23
wc 1
WC
49}
16}
21}
14}
23}
41
37
239}
13}
8}
Tidewater
Rubber
A'dam Rubber216}
Bandar
Deli Batavia Rubber
Serbao dl
Silau
V 1 O. O
Intercontin Rubber
Scheepvaart
Java Chln Japan
Holland—Amerika Lijn
Kon Ned Stoomb
Scheepvaart-Unie
Rott Lloyd
St Nederland 123
Suiker
H. V A. 383
Jav Cultuur 206
N. I. 8. U 210
Vorste landen 97
Tabak
Deli Batavia 143 j
Oude Deli 200
'Oostkust i30
7}}
152
163
1 6
93}
152
3}
30}
105}
142
14-
23}
Senembah
Spoorwegen
Illinois Cert
New York Cert
Pensylvania
South Pac
66}
7*
12
'8}
8}
U
2199
155
69
107
97
i30.l
105
,44'
149
,24
123'
390
223
217
10'
44
205
0 i
7'
êelegei
•Uet al
t.i
ZON
11.45 u
H.H. N
van de
üe Mis
Om
•neisjei
Weten
DIN'
Belegej
W01
Zat:
Belezer
vlucht
;s m
bicchte
«enhei,
lof me
>ber-gel
9e j
ÖIN1
er«gati
W0l
R
erkhc
zat
te
w kv
Wc
ha
Elke
Woi
Sezom
hoorer
schoof
«eren.
o
Half
kerk
öeze
teq
'ver^
Ö1N
half
ty0]
er8ai
Zo>
Aanbi
'mie,
Stillp
Uh-aar
door
Agatha
CtirWtle
„Het is te verschrikkelijk!" riep ze. „Het Is
gewoonweg te verschrikkelijk! In mijn sponze-
zakje. Mijn sponzezakje. Een groot mes, heele-
maal met bloed!"
En plotseling voorover tuimelend, viel ze in
zwijm in monsieur Bouc's armen.
HOOFDSTUK XXII
Met meer kracht dan hoffelijkheid deponeerde
monsieur Bouc de bezwijmende dame met haar
hoofd op de tafel. Dr. Constantine riep om een
van de kellners, die aan kwam hollen.
„Houd haar hoofd zoo," zei de dokter. „Als
ze bijkomt, geef haar dan wat cognac. Begrijpt
u?"
Toen holde hij de twee anderen na. Zijn
belangstelling was geheel voor de misdaad,
flauwvallende dames van middelbaren leeftijd
interesseerden hem volstrekt niet.
Het is mogelijk dat mrs. Hubbard met deze
methode eenlgszins vlugger bijkwam dan ze
anders had. gedaan. Een paar minuten later zat
ze overeind, drinkend uit het glas cognac, dat
de kellner haar aanbood en weer redeneerend.
„Ik kan gewoon niet zeggen, hoe vreeselljk
het was. Ik denk niet, dat iemand hier in den
trein mijn gevoelens kan begrijpen. Ik ben altijd
heel, heel gevoelig geweest, als kind al. Alleen
het gezicht van bloed hu hè, als ik er
aan denk word ik weer heelemaal raar."
De kellner bood het glas weer aan.
„Nog een beetje, mevrouw."
„Gelooft u? Ik ben geheelonthoudster. Ik raak
nooit sterkedrank of wijn aan. Mijn heele
familie is geheelonthouder. Maar omdat dit
alleen maar medicijn is....''
Ze nam nog een slokje.
Intusschen waren Poirot en monsieur Bouc,
op de hielen gevolgd door dr. Constantine, den
wagen uitgesneld en de gang van den Stamboel
wagen door naar den coupé van mrs. Hubbard.
Alle reizigers uit den heelen trein schenen
voor de deur te staan. De conducteur met een
vermoeide uitdrukking op zijn gezicht hield hen
terug.
„Maar er is niets te zien," zei hij en her
haalde dit in verscheidene talen,
„Laat me door, alstublieft," zei monsieur
Bouc.
Zich wringend door de krioelende reizigers,
ging hij den coupé in, Poirot dicht achter hem.
„Ik ben blij dat u gekomen bent, monsieur,"
zei de conducteur met een zucht van verlich
ting. „Iedereen heeft geprobeerd binnen te drin
gen. De Amerikaansche dame wat gilde ze
ma foi, ik dacht dat zij ook vermoord was! Ik
kwam aanrennen en daar was ze, schreeuwend
als een krankzinnige en ze riep dat ze u moest
halen en ze verdween, schreeuwend zoo hard ze
kon, en aan ieder wiens coupé ze passeerde,
vertelde ze wat er gebeurd was."
Hij voegde er bij, met een handgebaar:
„Het is daar, monsieur. Ik ben er niet aan
gekomen."
Aan het handvat van de tusschendeur hing een
groote, geruite rubber sponzezak. Er onder op
den grond, juist waar hij uit mrs. Hubbard's
hand was gevallen, lag een dolk met een recht
lemmet een goedkoop ding, namaak Oos-
tersch, met een handvat in relief en het lemmet
spits toeloopend. Het was bevlekt met plekken
die eruit zagen als roest.
Poirot nam het voorzichtig op.
„Ja, mompelde hij. „Dat is duidelijk. „Hier
is ons vermiste wapen hè dokter?"
De dokter bekeek het.
„U hoeft niet zoo voorzichtig te zijn," zei
Poirot. „Er zullen geen vingerafdrukken op zijn,
behalve die van mrs. Hubbard."
Constantine's onderzoek duurde niet lang.
„Het is het wapen, zeker. Het kan ieder van
de wonden veroorzaakt hebben."
„Ik bid u mijn vriend, zeg dat niet."
De dokter keek verbaasd.
„We zijn al zwaar overbelast met aanwijzin
gen! Twee mensehen besluiten gisterennacht,
Ratchett te doorsteken. Het is te veel van het
goede, dat ieder van hen een eender wapen zou
uitkiezen."
„Wat dat betreft is de toevalligheid mis
schien niet zoo groot als u denkt," zei de dok
ter. ^Duizenden van die namaak Oostersche
dolken, worden verkocht in de bazars van
Istanboel.
„U troost me een beetje, maar niet erg," zei
Poirot.
Hij keek peinzend naar de deur voor hem;
toen, den sponzezak eraf nemend, probeerde hij
het handvat. De deur bewoog, niet. Zoowat een
voet boven het handvat was de grendel. Poirot
schoof hem terug en probeerde weer, maar nog
bleef de deur vast.
„We hebben hem aan den anderen kant geslo
ten, weet u wel," zei de dokter.
„Dat is waar," zei Poirot afwezig. Hij scheen
over iets anders te denken. Zijn voorhoofd was
gerimpeld als in verbazing.
„Het komt uit, hè?" zei monsieur Bouc. „De
man gaat door dezen coupé. Als hij de tus
schendeur achter zich sluit, voelt hij den spon
zezak. Een gedachte komt in hem op en vlug
laat hij het bebloede mes er in glijden. Dan, niet
vermoedend' dat hij mrs. Hubbard heeft ge
wekt, glipt hij door de andere deur de gang in."
„Zooals je zegt," mompelde Poirot. „Zóó moet
het gebeurd zijn."
Doch de verbaasde uitdrukking week niet van
zijn gezicht.
„Maar wat is er?" vroeg monsieur Bouc. „Er
is iets, hè, dat je niet bevredigt?"
Poirot wierp hem een snellen blik toe.
„Treft hetzelfde jou niet? Neen, blijkbaar niet.
Wel, het is een kleinigheid."
De conducteur keek den coupé in.
„De Amerikaansche dame komt terug."
Dr. Constantine keek eenigszins schuldig. Hij
had, voelde hü, mrs. Hubbard wat ruw behan
deld. Maar ze uitte geen enkel verwijt. Haar
energie was geconcentreerd op iets anders.
„Ik moet één ding zeggen," zei ze ademloos,
toen ze in de deur kwam. „Ik ga niet meer in
dezen coupé! Neen, ik zou er niet meer in wil
len slapen, al betaalden jullie me een millioen
dollars."
„Maar, madame...."
„Ik weet wat u zeggen wilt, en ik zeg u rond
uit, dat ik dat niet doen zal! Wel, ik blijf liever
den heelen nacht in de gang opzitten."
Ze begon te huilen.
„O, als mijn dochter eens wist als ze me
nu kon zien wel
Poirot viel haar flink in de rede:
„U begrijpt het verkeerd, madame. Uw eisch
is zeer redelijk. Uw bagage zal dadelijk naar
een anderen coupé verhuisd worden."
Mrs. Hubbard liet haar zakdoek zakken.
„Heusch? O! Ik voel me al dadelijk beter
Maar allés is zeker bezet, tenzij een van de
heeren...."
Monsieur Bouc sprak:
„Uw bagage, madame, zal heelemaal uit dezen
wagen gebracht worden. U krijgt een coupé in
den volgenden wagen, die in Belgrado is aan
gehaakt."
„O, dat is prachtig. Ik ben geen buitensporig-
nerveus iemand, maar te slapen ln dien coupé
naast dien dooden manZe rilde. „Het zou
me stapel maken!"
„Michel," riep monsieur Bouc, „breng die
bagage naar een leegen coupé in den wagen
voor Parijs."
„Ja, monsieur. Dezelfde als deze no. 3?
zei Poirot, vóór zijn vriend kon efi
„Neen,"
woorden. „Ik geloof dat het beter is V.
madame om een heel ander nummer te hebb?
No. 12, bijvoorbeeld."
„Bien, monsieur."
De conducteur nam de bagage.
Mrs. Hubbard wendde zich dankbaar
Poirot.
f
„Dat is erg vriendelijk en fijngevoelig van
Ik apprecieer het, dat verzeker ik u." J
„Het ls niets, madame. Wij gaan met u
om te zien dat u aangenaam geïnstalle®
wórdt."
Mrs. Hubbard werd door de drie heeren vr.
haar nieuw verblijf geëscorteerd. Ze keek teVf
den om zich heen.
„Zoo is het in orde."
„Bevalt u deze, madame? Hij is, ziet u, preé^
als de coupé dien u verlaten hebt."
„Ja, alleen lig ik andersom. Maar dat doet J
niet toe, want die treinen gaan eerst de
richting en dan weer de andere. Ik zei
mijn dochter: Ik wil een coupé hebben wa^J
ik vóóruit rijd, en zij zei: Wel ma, dat zal *2
helpen, want als Je den eenen kant op
slapen, dan gaat de trein den anderen kant .1
als je wakker wordt; en dat was ook zoo, jt
ze zei. Gisterenavond kwamen we Belgrado
den eenen kant in en we gingen er den and^
kant weer uit.
(fffica&L JKSV0&*
Sh
