Oude Twentsche havezathe
gaat verdwijnen
A. H. J. Engels t
BOSCH
1
Jlcuul
O vet
Rijkswegen in West-Brabant
AANPASSING VAN
LOCAAL VERKEER
Voorkom^
FIETS LICHT
„De Eeshof" in Tubbergen
verkocht
In memoriam
W
Dwergrepubliek
Kerkdijk leven
DINSDAG 5 NOVEMBER 1940
Het geboortehuis van Dr. Schaep-
man heeft beter lot verdiend
Nieuw lid van Ged. Staten
van Utrecht
Jhr. ,mr. K. J. Schorer
NATIONAAL FRONT
De eenheid in het vischbedrijf
Geen uitbreiding Breda's
politiecorps
Vrouw vermist
In andere landen
UITVAART EN BEGRAFENIS
A. H. J. ENGELS
Krans voor Engelschen vlieger
uitgeworpen
Journalistiek
Schipper verdronken
HOCKEY
Zondag a.s. de uitgestelde
pr oefwedstrij den
WIJ LUISTEREN NAAR.
Woensdag 6 November
Rondwegen
Breda knooppunt
Traverse door Breda
Doodelijke aanrijding bij
duisternis
Examen wiskunde
Benoemingen
In het Aartsbisdom
MGR. P. HOPMANS 26 JAAR
BISSCHOP
St. Alfonsusretraitensuis
Amersfoort
Een der oude Twentsche havezathen, „De
Eeshof", aan den weg van Tubbergen naar
Vasse, eertijds woonstee van de Heeren van
Tubbergen en in den lande bekend als het
geboortehuis van Dr. Schaepman, is dezer
dagen aan een Doetinchemsche firma ver
kocht. Wat er precies mee zal gebeuren,
staat nog niet vast; zijn we goed ingelicht,
dan zal het huis worden afgebroken, zoodat
daarmede een merkwaardig Twcntsch, his
torisch gebouw, waaraan vooral voor de
katholieken een mooie herinnering vastzit,
zal verdwijnen.
In de geschiedenis werd de Eeshof of Eschede
reeds in de 14e eeuw genoemd, in zijn huidigen
vorm dateert hij echter uit de 18e eeuw. Vóór
1400 moet deze havezathe hebben gestaan Oos
telijk van de R. K. Kerk te Tubbergen, op den
Esch. Later is zij verplaatst naar de Noordzijde,
haar de plek, waar zij ook nu nog ligt.
Mr. G. J. ter Kuile vermeldt in zijn bekende
Werk: „Geschiedkundige aanteekeningen op de
havezathen in Twenthe", hoe Huis Eschede
oudtijds een Saksische meyerhof moet zijn ge
weest, bewoond door de heeren van Tubbergen.
In 1411 treedt voor de eerste maal het geslacht
Eschede op; het zal gedurende negen generaties
den Eeshof bewonen. De Heeren van Eschede
moeten invloedrijke personen geweest zijn, zij
bezaten het erfmarkerigterschap in de marke
Tubbergen en hadden in de Pancratiuskerk hun
eigen grafstede. De geschiedenis van dit ge
slacht, waaruit tal van geestelijken, abdissen en
nonnen zijn voortgekomen, is ten deele ook de
geschiedenis van den geloofsstrijd van het
Rcomsche Twente in den tijd van en na den
tachtigjarigen oorlog. In die dagen van achter-
Volging heeft de Eeshof, evenals trouwens het
geval was met de naburige havezathen Weem-
selo en Herinckhave, meermalen voor samen
komsten van de uit de kerken verdreven katho
lieken gediend.
Op 23 November 1806 sterft met Adolf van
Eschede het geslacht uit en dan wordt tot 1892
de Eeshof bewoond door leden der families von
Bönninghausen en von Heyden. De zes jaren
dat burgemeester Schaepman het huis had ge
huurd, vormen slechts een korte onderbreking:
ha het in 1844 te hebben betrokken, moest de
familie Schaepman den Eeshof in 1850 weer
ontruimen, daar Hubert von Heyden, gehuwd
hiet freule von Bönninghausen, er zelf wilde
gaan wonen. Nog zeven jaar houdt de familie
Schaepman elders in Tubbergen verblijf, in 1855
Wordt den burgemeester eervol ontslag verleend
In de hedenmorgen gehouden tweede gewone
zitting der Provinciale Staten van Utrecht werd
met 30 van de 35 uitgebrachte stemmen in de
vacature Baron van Tuvll van Serooskerken tot
Ud van Gedeputeerde Staten gekozen jhr. mr.
K. J. Schorer, die van 1923 tot 1935 ook lid
Was van Gedeputeerde Staten en sinds 1922 lid
der Provinciale Staten van Utrecht.
De leider van Nationaal Front heeft ingesteld
een Departement der 'Kamers, dienende ter co
ördinatie tusschen de dagelij ksche leiding der
Beweging en de Culturaele Kamer, de Sociaal-
Economische Kamer en eventueel verder in te
stellen Kamers.
Met de leiding van het Departement der
Kamers heeft hij belast den heer S. A. A. Maas
De Federatie Organisaties Vischbedrijf
Schrijft ons het volgende:
Dezer dagen is een persbericht, afkomstig
Van het bureau voor economische bedrijfsorga
nisatie, verschenen.
In dat bericht werd medegedeeld, dat er twee
stroomingen zouden zijn, die beide trachten,
de zoo hoog noodige eenheid op het terrein van
den vischhandel en van de vischverwerking tot
Stand te brengen en dat het secretariaat van
een dezer stroomingen, de Federatie van orga
nisaties in het vischbedrijf, zou worden waar
genomen door het secretariaat van het „Ver
bond van Prot. Chr. Werkgevers in Nederland".
Hit laatste is onjuist; er bestaat geenerlei orga
nisatorisch verband tusschen laatstgenoemd
Verbond en eerstgenoemde federatie, de F.O.V.
Het voorloopig secretariaat der F.O.V. berust
bij Mr. A. Hoekema, advocaat te 's-Gravenhage,
die ook dat van den Bond van Nederlandsche
baringexporteurs waarneemt.
Het is overigens aan twijfel onderhevig in
boeverre gesproken kan worden van twee
i,stroomingen", die de eenheid in het vischbe
drijf zoeken. De F.O.V. wil namelijk zijn een
federatie van de op het gebied van de visscherij,
vischhandel en vischverwerking in Nederland
bestaande organisaties. Zij wil dus met behoud
Van het organisatorisch gegroeide een organi
satie tot stand brengen, in wier boezem belan
genconflicten tot oplossing moeten worden ge
bracht.
Het zal uit het bovenstaande duidelijk zijn,
dat er geen intrinsiek verschil bestaat tusschen
datgene, wat de F.O.V. wil, en hetgeen de zgn.
ftndere strooming zou beoogen.
Bij een eenigen tijd geleden genomen besluit
Van den Bredaschen gemeenteraad werd op de
begrooting 1940 een credietverhooging toege
staan van 15.800,in verband met voorge
komen uitbreiding van het politiecorps.
B. en W. verzoeken thans den Raad, dit be
sluit in te trekken, daar de uitbreiding van het
Politiecorps voorloopig geen voortgang vindt,
Welke maatregel waarschijnlijk verband houdt
biet de aanstaande grenswijziging der gemeente.
Te Leiderdorp wordt sedert Vrijdag J.l. ver
bist de 69-jarige wed. L. Sierag, van wie men
Vermoedt, dat zij in de duisternis te water is
Seraakt en verdronken,
en in 1857 vertrekt hij met zijn gezin naar
Arnhem Slechts Herman, die 2 Maart 1844 op
den Eeshof het eerste levenslicht aanschouwde,
blijft in Twente achter, hij wordt naar het
gymnasium in Oldenzaal gezonden, waarna hij
aan het seminarie te Rijsenberg zijn studies
vervolgt.
De familie von Heyden heeft den Eeshof tot
1892 bewoond. Het jaar te voren was het land
goed aangekocht namens Mgr. P. M. Snickers
van de gelden door zijn diocesanen bijeenge
bracht, bij gelegenheid van zijn gouden priester,
feest. De Eeshof werd toen het Leogesticht,
ter opvoeding van weezen, half-weezen en jon
gens, die aan een strenger régime dan het ge
wone moesten onderworpen worden. Ter opne
ming van een groot aantal kinderen was het
gebouw niet geschikt en de ruimte te beperkt
en toen zich in 1898 een be>rre gelegenheid
aanbood op het landgoed Drietelaar bij Bor-
culo, vertrokken de broeders met circa 45 pu
pillen derwaarts.
Het huis, met de omliggende landerijen, werd
toen aangekocht door den heer Paehlig, marine
officier te Den Helder, die het gedurende een
paar zomermaanden bewoonde en de landerijen
aan particulieren verhuurd had.
De ongeveer 11.5 H.A. groote havezathe is
daarna weer in 't bezit gekomen van de fami
lie' von Bönninghausen en was de laatste 14 ja
ren verhuurd aan den A. B. T. B., die hierin
een landbouw- en landbouwhuishoudschool
had gevestigd; deze gaan echter binnenkort
verhuizen naar een modem gebouw, meer in
het centrum van het dorp gelegen.
In den loop der jaren is de Eeshof in een
vervallen toestand geraakt. Het herenhuis is
een langgestrekt rechthoekig gebouw met een
naar voren springenden linkervleugel; de bo
venbouw schijnt uit de 19e eeuw te dateeren.
Boven den ingang is het jaartal 1716 te lezen.
In den vleugel zijn twee wapensteenen aange
bracht, die indertijd bij graafwerk op het voor
plein zijn gevonden, vertoonende ondersch. de
alliantie wapens van Enschede en von
Nordeck met het jaartal 1780 en de alliantie
wapens van Enschede en vön Horde met
het jaartal 1786.
En thans staat deze historische havezathe
op het punt te verdwijnen, evenals de om
liggende bebossching, die mede is verkocht.
Het ware te wenschen, dat in dezen een op
lossing zou kunnen worden gevonden, waar
door een en ander zou zijn te behouden. We
kunnen ons moeilijk indenken dat het huis
met zijn historische waarde en zijn locale
sfeer binnenkort onder sloopershanden zal
vallen. Het geboortehuis van dr. Herman
Schaepman, aan wien de katholieken van
Nederland hun emancipatie te danken heb
ben en wiens herinnering in graniet even
buiten de kom van Tubbergen staat ver
eeuwigd, heeft een beter lot verdiend.
Z"*™"1"1 .'"A een afdoende bescherming
tegen
besmetting met griep, keelontsteking
en verkoudheid.
Mr. E. G. M. Roolvink te Almelo schrijft ons:
Den laatsten October stierf Engels in den
leeftijd van 71 jaar. Aan de doodsbaar zullen
velen de beteekenis van dit afgesloten leven
overwegen en daarin krachten vinden voor het
behoud van een innerlijk evenwicht in dezen fei
bewogen tijd.
In de herinnering van mijn vroege kinder
jaren is Engels reeds een der vooraanstaande
figuren van deze streek. De achtergrond wordt
gevormd door de levensomstandigheden van de
arbeidende bevolking. Overmatige arbeid, slech
te woontoestanden en onvoldoende verzorging
van het arbeidersgezin. De menschelijke waar
digheid van den werkman verdrukt onder de
ratelende machines van de opkomende kapita
listische industrialisatie, die vaak den werk
gever meer scheen te beheerschen, dan zij door
hem werd beheerscht.
Engels behoorde tot de eersten, die hun per
soon inzetten voor de verbetering van die le
vensvoorwaarden. Het eigen bestaan van deze
pioniers werd niet weinig verzwaard. Slechte
gewoonten, als drankmisbruik, dienden te wor
den bestreden en een collectieve kracht moest
worden opgewekt door het stichten van een
vereenigingsverband
Zij wisten dat voor de leiding daarvan ont
wikkeling noodzakelijk was, dat inzicht en ken
nis van beginselen onmisbaar waren om schlin
van wezen te kunnen onderscheiden en het
gevaar te ontgaan weg te drijven op een dwaal
leer. En de Voorzienigheid begunstigde hen.
Was er niet dr. Ariëns, die steeds klaar stond
om van zijn volheid mee te geven en een zeld
zaam vermogen bezat om menschen te vormen?
Van hem leerden zij in de weinige vrije uren
die hun overbleven. Sommigen van hen, die
niet in Enschede woonden, begonnen na hun
werktijd te voet den tocht van enkele uren. En
diep 'in den nacht klapten de klompen weer op
de Twentsche wegen. Een korte nachtrust, want-
om zes uur riep de nieuwe dagtaak.
Zoo begon de Katholieke Arbeidersbeweging.
Gedragen door een zoo krachtige overtuiging is
zij uitgegroeid tot een groote veel omvattende
organisatie. Zij heeft een groot aandeel geno
men in de verbetering van de omstandigheden
van den werkenden stand, niet in de laatste
plaats door het. in een geleidelijke, doch daar
om niet minder krachtige evolutie tot stand
brengen van een sociale wetgeving, die ons
land aan de spits van Europa heeft geplaatst.
Engels heeft ook als lid der Tweede Kamer
daar in een werkzaam aandeel genomen. Zer
sociale wenschen gingen evenwel verder. Hij
zag de gevaren aan iedere economische concen
tratie verbonden en ijverde krachtig voor de
schepping van een kleinindustrie, waartoe, naar
hij meende, het gebruik van electrische kracht
de mogelijkheid bood.
En al is op dit gebied door de industrieel» en
maatschappelijke ontwikkeling van ons land
„De Eeshof" te Tubbergen, het g eboortehuis van Dr. Schaepman
(Foto Archief V.K.P.)
weinig resultaat bereikt, zijn streven was noch
onjuist, noch utopisch. Het ontsproot uit de
ware opvatting, dat een volk, wil het gezond
zijn, moet beschikken over een groote midden
klasse, waarbinnen ook een loonarbeider met
energie, spaarzaamheid en bekwaamheid een
plaats kan verwerven.
Geen economisch milieu, dan een dergelijke
middenklasse, voor welke een werkzaam leven
economische onafhankelijkheid kan verzekéren,
is meer geschikt voor het aankweeken van
lichamelijk en geestelijk gezonde menschen die
de kracht zijn van iedere gemeenschap
Daarom heeft dit streven van Engels, waarin
hij op zfjn terrein niet moge zijn geslaagd, een
ruimere beteekenis en dient het te worden
voortgezet. Naar mijn inzicht raakt het een so
ciaal-economisch vraagstuk van de eerste orde
En het is ongetwijfeld mogelijk dat het op een
ander gebied en onder andere vormen zeer wel
is te realiseeren.
De laatste jaren, zijn jaren van rust, heeft
Engels besteed aan Dr. Ariëns. Velen zullen
nog een herinnering hebben aan de lezingen
die hij over zijn leermeester hield. Maar ook
de toekomst hield zijn geest nog gevangen
Zoo heeft hij, de moeilijke jaren ziende aan
komen, in dien tijd tegen mij zijn bezorgd
heid wel eens geuit over de vooruitzichten van
het werk, waaraan ook hij zijn leven had be
steed. Maar al spoedig bleek, dat, zijn uiting
minder werd ingegeven door een gebrek aan
vertrouwen, dan door een verlangen om zijn
innerlijke overtuiging te hooren bevestigen.
Want hij wist dat het werk zijn sporen heeft
gedrukt in de menschen zelf en nimmer ver
loren kan gaan, ook al mochten de omstandig
heden veranderen of de uiterlijke vormen ge
wijzigd moeten worden.
Moge God zijn werk beloonen. Dit gewest zal
hem niet licht vergeten!
Maandagmorgen heeft in allen eenvoud de
begrafenis plaats gehad van wijlen den heer A
H. J. Engels, oud-lid der Tweede Kamer, die
op Allerheiligen te Leiden overleed. In de St.
Petruskerk werd te half tien de plechtige H.
Mis van Requiem opgedragen door den zeereer-
waarden heer Th. M. Beukers, met assistentie
van de wereerw. heeren A. Leenders en H. van
Drunen.
Na de H. Mis had op de R. K. begraafplaats
van de Zijlpoort de teraardebestelling van het
stoffelijk overschot plaats Onder degenen, die
van hun belangstelling blijk gaven, merkten
we o.m. op de hoogeerw. heeren J. H. W. Bors-
boom, deken te Noordwijk. J. P. J. Kok, deken
te Delft, H. van der Waarden, deken te Almelo,
rector F. Bernefeld uit Leiden, kapelaan J. Ris-
wick uit Amsterdam en voorts de Tweede Ka
merleden mr. dr. L. J. C. Beaufort, H. Ruijter
en Henri Hermans en tenslotte mr. E. J. M. H
Bolsius en mr. A. F. L. M. Tepe uit Leiden.
Dezer dagen, meldt „Het Vaderland", is in
de omgeving van 's-Gravenhage een pakket ge
vonden, dat waarschijnlijk uit een Engelsch
vliegtuig is geworpen. Het pak bevatte een
krans en een brief, waarin verzocht werd den
krans te willen leggen op het graf van een En
gelschen piloot (de naam stond er in genoemd),
die eenigen tijd geleden was verongelukt.
Bij onderzoek bleek, dat de vlieger te Ro
zenburg begraven lag.
Op verzoek van den opperbevelhebber der
Duitsche weermacht in het bezette gebied heeft
de burgemeester van Rozenburg, jhr. L. G. Jusl
de la Paisières, Donderdagmiddag den krans
op 't graf van den piloot gelegd.
LET OP HET MERK ROTODYN
Verkrijgbaar bij den Erkenden
Rijwielhandel.
Te midden van het oorlogsgerucht en de
daverende actualiteit van dezen tijd vegeteert
de kleinste staat van Europa en tevens de meest
zeldzame republiek ter wereld in rust en een
voud: San Marino.
Men zoekt met den wijsvinger de landkaart
van Europa af en volgt als het ware centime
ter voor centimeter de gebeurtenissen. Ieder
land en bijkans iedere streek heeft, behalve
zijn geschiedenis van de jongste dagen, zijn
directe imperatieve belangen, die op eenigerlei
wijze verband houden met het conflict, naar
het einde waarvan Europa verlangend uitziet.
En het behoeft ons niet te verbazen, wanneer
die wijsvinger eventjes stilstaat bij een bijkans
vergeten landkaart-snipper: San Marino, de
zeldzaamste republiek, die wij op het Europee-
sche vasteland kennen.
Voor den philatelist, ja voor iederen jongen
die postzegels verzamelt, heeft die naam een
bekenden klank en ons allen geeft dat melo
dieuze „San Marino" een gevoel van lichte ver
bazing; een toevalligheid in de wereldgeschie
denis, een klein kringetje midden in Italië,
een minuscuul staatje dat voortleeft met zijn
zorgen en zijn vreugden, terwijl groote rijken
verdwijnen of veranderen. Een rijkje dat aan
zijn eigen historie bouwt, al meer dan zestien
honderd jaar, sedert de vierde eeuw na
Christus
Inderdaad: de zeldzaamste republiek van
Europa. En bovendien de meest curieuze. De
architectonische kenmerken van deze speel
goeddoos-republiek, die zich op den 800 Meter
hoogen Monte Titano bevindt, zijn de prachtige
verweerde kasteelen met hun drie blauwe to
rens, vanwaar men ver uitziet over het land.
Als een adelaarsnest tusschen de toppen van
den berg ligt dat landje daar en vanaf de to
rens heeft men een verrukkelijk vergezicht o"er
de laagvlakte van de Po. Aan den eenen kant
verheffen zich de bergen der Apennijnen, aan
de andere zijde strekt zich de laagvlakte uit.
En heel ver aan den horizon schemert de
Adriatische Zee met het strand van Riccioni
en Rimini. Op heel heldere dagen ontdekt men
zelfs ver in Noordelijke richting voor de zon
ondergaat de rose en zacht violet glinsterende
wanden van de Dolomieten.
San Marino ziet, gelijk gezegd, op een ge
schiedenis van zestien eeuwen terug. En de
legende vertelt dat de Heilige Marinus de stich
ter van de stad San Marino is. Als metselaar
verliet hij tijdens de Christenvervolgingen zijn
vaderland Dalmatië en stak hij de zee over
naar Rimini. Daar werkte hij een tijdje bü
de vergrooting der havenwerken en den we
deropbouw van de stad, die door binnendrin
gende stammen grootendeels was verwoest. La
ter werd hij de wereld moe en hij besloot de
rest zijner dagen in vrome afzondering door
te brengen. Daartoe bouwde hij zich aan den
voet van den Monte Titano een kluizenaarswo
ning. De roep van den vromen eremiet ver
breidde zich snel. Uit de omgeving kwamen
boeren, die zich vestigden bij den Monte Titano
en een gemeenschap vormden. Na den dood
van den Heiligen Marinus, vermoedelijk in
hpt jaar 366 maakten zijn aanhangers wel
dra tallooze volgelingen, zoodat de bescheiden
nederzetting al spoedig uitgroeide tot een dorp
met een klooster. In de tiende eeuw werd het
klooster versterkt tegen de invallen der barba
ren. Aan het einde van de 12e eeuw verwissel
den de inwoners van San Marino, zooals de
nederzetting Monte Titano toen heette, hun
kerkelijke constitutie tegen een wereldlijke en
aldus werd een republiek geschapen met een
grondwet, die de kiem werd van den huldigen,
regeeringsvorm. Ondanks talrijke aanvallen is
San Marino in zijn geheele geschiedenis door
den moed van zijn bevolking in staat geweest,
zijn onafhankelijkheid te'behouden. Bovendien
sloegen de burgers een aanbod van Napoleon,
die hun gebiedsvergrooting beloofde, af, wat
ook de oorzaak is, dat San Marino niet bij
Italië werd en is ingelijfd.
Een bewapende macht heeft San Marino ook,
maar die is natuurlijk klein, gelijk het land
zelf. Zij is zegge en schrijve twintig man
sterk, inclusief de officieren, maar de eerlijk
heid gebiedt te erkennen dat er eigenlijk zestig
man zijn, als wij de miliciens en de politie
agenten bij elkaar tellen. Zij vormen op na
tionale feestdagen en bij gelegenheid van an
dere festiviteiten een soort eeregarde. Zouden
echter alle vereenigde krachten van militie,
garde en ambtenaren bij elkaar worden geroe
pen om in den wapenrok te schieten dan zou
het leger bestaan uit duizend man, dat wil
zeggen ongeveer zeven procent van de bevol
king van San Marino. In de gelijknamige hoofd
stad bestaat de bevolking uit 2000 zielen, die
grootendeels aan elkander verwant zijn.
De uitvoerende macht is in handen van twee
consuls, de „Capitani Regenti". Een Algemeene
Raad bestaat uit zestig leden 20 edellieden,
20 boeren en 20 burgers en die vormt de
regeering van de republiek. Telkens wanneer er
een president moet worden gekozen, hebben er
volksfeesten plaats: levenslust, dans, spel,
muziek en ceremonieel.
Daartoe aangezet door den grooten nabuur-
staat, heeft San Marino, uiteraard binnen het
kader van zijn geringen omvang, een eigen tien
jarenplan en men kan slechts bewondering
hebben voor het initiatief, dat hand in hand
ging met een raming van anderhalf millioen
Lire. Men wil het regeeringspaleis, dat het
sieraad van de stad uitmaakt, met een soort
„bureau-paleis" Overtreffen. Was dat regee-
ringsgebouw immer de traditie van het minia-
tuurland, het nieuwe „Palazzo degli Uffizi" zal
toonen op welke wijze een kleine staat kans
ziet zijn regeeringsgebouwen op voorbeeldige
wijze te organiseeren.
En voor het overige: geen belasting, mooie
autowegen en geen.... pas-contröle. Er is na
tuurlijk wel een grens tusschen Italië en San
Marino, maar daarvan is niet veel te merken.
Zonderlinge gedachte in een tijd als deze....
Correctie:
In een onzer vorige rubrieken Over Land en
Zee hebben wij naar aanleiding van den dood
van den Hertog de Guise een en ander over
deze figuur medegedeeld. De aandachtige lezer
zal echter bemerkt hebben, dat onze medewer
ker een ernstige vergissing heeft begaan door
den Hertog de Guise nu en dan te verwarren
met den Graaf van Parijs. Hierdoor ontstond
een verhaal dat historisch niet te verantwoor
den is. Met deze correctie hopen wij echter de
fout zoo niet verbeterd dan toch afdoende ge
signaleerd te hebben. Den lezers en der historie
een excuus!.
Tengevolge van een aanrijding is Maandag
overleden de 34-jarige heer A. H. C. van Eeke-
len, die sedert 12 October 1925 aan de redactie
van „De Maasbode" verbonden was en het
grootste gedeelte van dien tijd werkzaam was
aan de afdeeling Handel en Scheepvaart.
Uit de haven te Veghel is het lijk opgehaald
van den 46-jarigen schipper P. N. Boef, die
schipper was op de Koopvaart III en daar alleen
verblijf hield. Hij is vermoedelijk door de duis
ternis misleid te water geraakt en verdronken.
Het slachtoffer was ongehuwd en gedomicileerd
te Rotterdam.
Naar wfj vernemen zullen de proefwedstrü-
<jen welke Zondag j.l. wegens het slechte weer
uitgesteld moesten worden, Zondag a.s. door
gang vinden. Alle eerste klasse-wedstrijden voor
het Westen en het Oosten zijn in verband hier
mede uitgesteld.
JAARSVELD, 414.4 M.
NCRV-Uitzending
8.00 Nieuwsberichten ANP, 8.25 Gewijde
muziek (opn.), 8.35 Gramofoonmuziek.
9.20 Pianovoordracht en gramofoonmuziek.
10.00 Gramofoonmuziek, 11,00 Gramo
foonmuziek, 11.15 Trio-concert en gramo
foonmuziek, 12.30 Reportage, 12.45
Nieuws- en economische berichten ANP.
1.00 Orgelconcert. 1.45 Celeste-ensemble
en gramofoonmuziek. 3 10 Gramofoonmu
ziek, 4.20 Gramofoonmuziek. 5.15 Econo
mische en beursberichten ANP. 5.30 Christ.
Jeugdkoor „Zing met jns mee" met pia
nobegeleiding en gramofoonmuziek, 6.00
NCRV-orkest (opn.), 6.30 Gramofoonmu
ziek. 6.45 Actueele reportage of gramofoon
muziek, 7.007.15 Nieuwsberichten ANP.
sluiting.
KOOTWIJK, 1875 M.
AVRO-Uitzending
7.15 Gramofoonmuziek. 7.45 Gramofoon
muziek £.00 Nieuwsberichten ANP. gra
mofoonmuziek. 9.15 Gramofoonmuziek,
10.15 Gramofoonmuziek, 10.30 Ensemble
Jonny Kroon, gramofoonmuziek, 12.45
Nieuws- en economische berichten ANP.
1.00 AVRO-Am jsementsorkest en solist,
2.15 Gramofoonmuziek. 2.45 Cyclus „In
den schijnwerper". 3.00 Orgelspel, 3.45
Omroeporkest en solist, 4.35 Gramofoon
muziek. 5.15 Economische en beursberich
ten ANP. 5.30 Onderwijsfonds voor de
Scheepvaart: Causerie „Stoommachines en
stoommotoren aan boord van schepen",
6.00 Gramofoonmuziek met toelichting,
6.45 Gramofoonmuziek. 7.007.15 Nieuws
berichten ANP. slu'ting.
(Van onzen Bredaschen correspondent)
In het rijkswegennet, waarover wij onlangs
een beschouwing piaatsten, vormt het plaatse
lijk verkeer een belangrijk onderdeel.
In de dorpen, die door de snel verkeerswegen
doorsneden worden, entmoet men vaak toe
standen, die vóór-historisch zijn. Dit is het ge
volg van den middeleeuwschen bouw der dor
pen, waar de kerk meestal miJaen op het dorps
plein het centrum vormt, waai omheen in wijde
kringen de huizen zijn gegroepeerd. De oude
verbindingswegen \an dorp naar dorp zijn in-
tusschen gemoderniseerd, zijn tot z.g. „voor
rangswegen" bevorderd en uat die wegen nu
door het dorp kronkelen, is niet te veranderen.
Een merkwaardig voorbeeld in dezen in het dorp
Wouw, aan den lijksweg biedaBergen op
Zoom, waar de weg op somirige plaatsen zich
zóó vernauwt, dai, twee flinke auto's elkander
niet kunnen passeeren.
In verschillende plaatsen heeft men een ge
deeltelijke oplossing weten te verkrijgen, door
het wegnemen van geiaarlijkc hoekhuizen en
weer elders door radicale doorbraken. Ook heeft
men op sommige plaatsen profijt kunnen trek
ken van oorlogsschade. Dit is bijvoorbeeld het
geval in Zevenbcrgsche Hoek nabij de Moer-
dijkbrug, waar de vernielde huizen zijn ont
eigend ten behoeve van een bree deren verkeers
weg en in Zevenbergen, waar het drukke locale
verkeer met een doorbraak zeer gediend zal
zijn.
In de drie grootste steden van West-Bra
bant: Breda, Roosendaal en Bergen op Zoom
heeft men een oplossing gezocht en ook ver
kregen door een z.g. .rondweg", waardoor het
snelverkeer het stadscentrum kan vermijden.
Maar een volledige oplossing geven deze rond
wegen niet, omdat niet overal de snelwegen
rond een stad geleid kunnen worden, terwijl
een belangrijk deel van het verkeer, als passa
giers- en vrachtvervoer, toch het centrum der
stad moet aandoen. Hiervoor is dus slechts één
radicale oplossing denkbaar, n.l. een doorbraak.
In Roosendaal wordt daarvoor weer gebruik ge
maakt van de door oorlogsgeweld verwoeste of
beschadigde perceeien, in Breda gaat men zon
der meer een weg dwars door de stad aanleg
gen. Dat daarbij veei moet w'-reien geofferd van
het oude stedeschoon en historisch geheel is
noodzakelijk. Het belang van de stad eischt het.
Als knooppunt van belangrijke verkeerswegen
heeft Breda dringend behoefte aan een gemak
kelijke verbinding Noord<}uid. In de richting
OostWest is een groote verbindingsweg in aan
leg, die langs de grens der gemeente door Gin-
neken loopt en die reeds voo. twee-derden ge
reed is. Het Noorden van d? stad heeft zich
ontwikkeld tot een industriewijk en het steeds
toenemend verkeer van en naar dit gedeelte,
moet geleid worden door de oude. smalle stra
ten der binnenstad of geheel rtnd de stad langs
de singels. Het verkeer, dat van de Moerdijk-
brug het Noorden van Breda tereikt en verder
naar het Zuiden geleid moet w orden, ondervindt
eveneens hinderlijk het ontbreken van een be
hoorlijken verbindingsweg.
Eenige jaren geleden heeft men daarom een
begin gemaakt met het aanleggen van een „tra
verse". Daartoe meest allereeis' het fabrieks-
Het restant van den in restauratie zijn-
den gevel van het uit 1633 dateerend
huis genaamd „In 't Vlygende Kalj" aan
de Spuistraat te Amsterdam is omver-
getroKKen, (Foto Pax-Holland).
gebouw van Backer en Rueb woiden aangekocht.
De gemeente bouwde een nieuwe fabriek in het
Noorden der stad, waarna de grond vrij kwam
voor het aanleggen van het eerste gedeelte: den
weg van net Van Coothplein ;ot aan het mid
den der stad.
Een groot probleem bij dei aanleg van de
„traverse" is Breda's rijkdom aan singels en
grachten, overblijfselen van de oude vesting
werken der stad, maar tevens onontbeerlijke ka
nalen v^or de watcrloozing. Wanneer de capa
citeit der buitensingels grootcr was, konden de
binnengrachten grootendeels g-.-mist worden en
teneinde daartoe te geraken, word eeruimen tijd
geleden begonnen met de normalisatie van de
rivier de Mark in at omgeving der stad en het
vernieuwen en verbreeden van verscheidene
bruggen over de singels. Al dit werk en ook de
dooi braak zelf is en wordt ui-gevoerd met mede
werking van den Rijksdiens' voor Werkverrui
ming. Het crediet voor de cm braak, dat oor
spronkelijk geraamd was op f 554.000 en dat ge
noemde Rijksdienst beschikbaar stelde, heeft
men thans moeter. verhooger. tot f 754.000. Dit
bedrag zal in zijn geheel uit net Werkfonds 1934
worden vergoed-
Begonnen kan nu worden met het dempen
van een zijtak der Mark tot aï»x. de Tolbrug. die
tegelijkertijd verdwijnen zal. Later zal de Oude
Haven van de Toibrug af worden gedempt.
Door al deze werkzaamhedei. houdt de verbe
tering van het plaatselijk verkeer in de West-
Brabantsche steden gelijken tred met de verbete
ring en den aanleg van de rijkswegen in de
geheele provincie, waai mede uiteindelijk de
ontwikkeling en bloei van het vruchtbare West-
Brabant niet weinig gediend rullen zijn.
Op den weg van Uden naar Nistelrode is bij
avond de 60-jarige landbouwer J. Schoenma
kers uit Uden bij het oversteken van den weg
door een auto aangereden en gedood.
Hij was weduwnaar en vader van een gezin.
■s-GRAVENHAGE. Geslaagd voor diploma
M.O. akte K 1 de heer J. H. M. Sonnenscnein
te Terwinselen.
Geslaagd voor diploma L. O. de heeren: W.
Jansen Smit te Winschoten en H. H. Vercour-
ven te Etten.
Z.H. Exc. de Aartsbisschop heeft met ingang
van 18 November 1940 onder de bestaande pa
rochie van den H. Lambertus te Hengelo (O.)
een nieuwe parochie opgericht onder de be
scherming van het H. Hart van Jezus en heeft
aldaar benoemd tot pastoor den zeereerw. heer
S. Bouwhuis;
heeft voorts benoemd tot assistent te Olden
zaal (H. Drievuldigheid) den weleerw. neer C.
Th. J. M. van Leeuwen;
tot kapelaan te Harmeien den weleerw. heer
M. M. B. Koggel;
en tot kapelaan te Albergen den weleerw.
heer R. A. Visser.
Ter gelegenheid van den 26sten verjaardag
zijner bisschopswijding heeft Z. H. Exc. mgr.
P. Hopmans, bisschop van Breda, Maandag een.
pontificale H. Mis van dankbaarheid gecele
breerd in de Kathedrale kerk aldaar. Mgr.
Hopmans werd daarbij geassisteerd door ka
nunnik A. Rops, pastoor van de H. Joseph-
parochie, als diaken en den hoogeerw. deken J.
J. v. d. Biesen te Etten als sub-diaken.
De overige assistenties werden verricht door
mgr. J. M. v. Oers, vicaris-generaal van het
bisdom, den hoogeerw. plebaan H. G. M.
Schrauwen, den zeereerw. heer A. Bouman, pas
toor te Princenhage en verder door geestelijken
uit Breda.
De H. Mis werd o.m. bijgewoond door mgr.
P. R. A. Sweere, regent van het Seminarie
Ypelaar, kanunnik A. Asselbergs, pastoor der
parochie van den H. Gerardus Majella te Breda,
den hoogeerw. deken Jos Baeten, pastoor der
Mariakerk te Ginniken en den zeereerw. heer
A. Boumans, pastoor der parochie van het H.
Hart van Jezus te Breda.
Zaterdag 912 Nov. Mannen en Jon gem,
verg. ƒ6.50.
Dinsdag 1215 Nov. Meisjes, verg- ƒ6.50.
Zaterdag 1619 Nov. Mannen en Joagem. (S.
Rafael II), verg. f 6.50,
