Joden in openbaren dienst ontslagen Duitsche aanvallen op Britsche convooien voortgezet 64 aanhangers van Carol vermoord Zweden breidt zijn vloot uit De bewapening der Ver. Staten De Bulgaarsche defensie De strijd in Hoepei Aanval van Thailand op Indo-China Het bombardement van Avonmouth Bouw van twee kruisers „Particularisme in de radio moet verdwijnen Japansch protest tegen Ned.-Indië verwacht Lagerhuiscritiek op de regeering VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS Hoogescholen te Delft en Leiden als strafmaatregel gesloten Luchtalarm te Monastir Botsingen aan de universiteit te Agram Staatsbemoeiing in de kunst Admiraal der Ver. Staten in Buenos Aires DONDERDAG 28 NOVEMBER 1940 - OCHTENDBLAD BUR. VOOR REDACTiE EN ADMINISTRATIE: NASSAULAAN 51 TEL. 13866 GIRO 22884 Abonnementsprijs (bij vooruitbetaling) voor Haarlem 25 cent per week; per kwartaal I 3.25. Bij onze Agenten 27V2 ct. per week. per kwartaal f 3.58 DAGBLAD MET OCHTEND- EN AVOND-EDITIE, UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM VIER EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 22725 Sluiting van hoogescholen Alle niet-militaire uitgaven tot het uiterste beperkt Opmerkelijke rede van den vroegeren premier Zankof Japanners melden successen bij hun opmarsch Hevig vuurgevecht aan de grens Opnieuw vlogen vreemde vlieg tuigen over deze stad Britsch schip tot zinken gebracht Arrestatie van andere bekende Roemeensche politici Dr. Goedewaagen over de taak van zijn nieuw departement De radio De film Een man een man Wegens herhaald anti-Japansch optreden Aardschokken in Japan NIEUWE HAARIEMSCHE COURANT Advertentieprijzen: Per lossen regel SO ct, tngez. mededeelingen 50 cent; idem op peg. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen Voot prijzen der .Omroepers" zie de rubriek Het A.N.P. meldt; Ter verzekering van de openbare veilig heid, rust en orde in de bezette Nederland- sclie gebieden heeft het bevoegde bureau van den rijkscommissaris het noodig geoor deeld tegen de Joden, die een openbaar ambt bekleeden of in openbaren dienst werkzaam zijn, wegens de tegen de bezet tingsmogendheid gerichte actie van het Jo dendom maatregelen te nemen. Op grond van een rondschrijven is derhalve bepaald, dat zulke Joden uit hun ambt of uit hun werkkring dienen te worden ontslagen. Hun aanspraken op uitkeeringen op grond van hun werkkring of op andere tegenprestaties van materieelen aard blijven daarbij onaan getast. Met miskenning van het doel van dezen maatregel hebben de studenten te Delft en Leiden voor de Joden partij getrokken en het bezoeken der colleges voor den tijd van 48 uur gestaakt. Als algemeene waar schuwing heeft de commissaris-generaal voor bestuur en justitie zich genoodzaakt gezien, de Technische Hoogeschool te Delft en de Universiteit te Leiden alsmede de daaraan verbonden instituten voor de stu denten van alle jaarklassen onmiddellijk tot nader order te sluiten. WASHINGTON, 27 Nov. (D.N.B.). Presi dent Roosevelt heeft in de heden gehouden pers conferentie verklaard, dat in de nieuwe begroo ting voor het begrootingsjaar, dat op 1 Juli 1941 begint en die op 3 Januari zal worden in gediend, alle niet-militaire uitgaven tot het uiterste zullen worden beperkt. Hij verwacht, dat in het voorjaar en den zomer het bewape ningsprogram zoo goed als alle werkwilligen, die tot nu toe zonder werk waren, zal opnemen. Daarom zullen de plannen voor het tot dusver functionneerende crisisprogram van openbare werken alleen formeel opgesteld, maar practisch niet voortgezet worden. Wanneer dan op een gegeven oogenblik de groote behoefte aan be wapeningsarbeiders vermindert, zal men de cri- sisontwerpen weer te voorschijn halen. Ten aanzien van het voorstel van het mi nisterie van Oorlog, dat de vliegtuigfabrieken in het vervolg alleen maar militaire vliegtuigen zullen bouwen, zeide Roosevelt, dat dit verkeerd was begrepen. Wat de regeering wenscht is, dat de burgerluchtvaart zich bij nieuwe bestellingen zal beperken tot den tot dusverre bestaanden jaarlijkschen omvang, maar dat alle productie- vergrootingen der fabrieken uitsluitend gebruikt zullen worden voor militaire vliegtuigen. Wat de stakingen in de vliegtuigfabrieken en de daarmede in verband staande controverse tusschen den afgevaardigde Dies en het minis terie van Justitie betreft, zeide Roosevelt, dat het doel der regeering is de wapenfabrieken open en onbeschadigd te houden. Hij heeft het plan een rondetafelconferentie te houden met Dies en vertegenwoordigers van het ministerie van Justitie en het staatsdepartement om „ze kere oneffenheden op te ruimen." SOFIA, 27 Nov. (D. N. B.) De Bulgaarsche minister van Financiën, Bosjilof, heeft gisteren bij de Sobranje een wetsontwerp ingediend, waarin een crediet wordt gevraagd ten bedrage van 1.36 milliard leva voor de behoeften der landsverdediging, te verdeelen over meer dan drie begrootingsjaren. In de toelichting wordt gezegd, dat het ten gevolge van de bijzondere situatie tusschen de staten ter verzekering van de landsverdediging noodzakelijk is de voor ziening van de Bulgaarsche weermacht voort te zetten. De vroegere Bulgaarsche minister-president professor Alexander Zankof heeft in de So branje, tijdens de debatten over het antwoord op de Troonrede van den Koning, een opmer kelijke redevoering gehouden, die in de wan delgangen van het parlement zeer druk be sproken wordt. Thans, zoo betoogde Zankof, staan twee wereldstelsels in strijd tegenover elkaar; het stelsel van het socialisme, vertegen woordigd door Duitschland, Italië en de Sovjet-Unie, en het stelsel van het kapi talisme van Engeland en van de Vereenig- de Staten van Noord-Amerika. Bulgarije be hoort ongetwijfeld tot het stelsel van het socialisme. Voorts oonstateerde Zankof met voldoening de ontwikkeling der betrekkingen tusschen Bulgarije en de Sovjet-Unie. Zeer scherp cri- tiseerde Zankof de Turksche pers, die hij ver weet, volkomen ongegronde verdachtmakingen aan Bulgarije te richten. De redevoeringen van de afgevaardigden in de Bulgaarsche Sobranje, Zankof en Peter Kiosseivanof, een broer van den vroegeren minister-president worden door de Joego slavische dagbladen uitvoerig weergegeven en evenals de door de Bulgaarsche pers ingeno men houding beschouwd als een uitdrukking van den wil om de vriendschapspolitiek tus schen Sofia en Belgrado voort te zetten en te verdiepen. Ook in politieke kringen van Joego slavië hebben deze redevoeringen en de artike len der Bulgaarsche bladen de grootste vol doening gewekt, zoodat men daarmede' het in cident, dat ontstaan was doordat de Sobranje- afgevaardigde Dumanof aanspraken op Ma cedonische gebiedsdeelen van Joego-Slavië tot uitdrukking had gebracht, als afgeloopen be schouwt. TOKIO, 27 Nov. (D.N.B.). Volgens dc laat ste berichten over de gevechtshandelingen in het westelijke gedeelte van dc provincie Hoepei zjjn de Japanners ten Oosten van Hsiangjang door de vijandelijke linies heen- gebroken en zijn zij opgerukt tot de belang rijke verdedigingslinies der Chineezen voor het Woetsjanggebergtc. De Chineesche strijdkrachten, die zich aldaar opnieuw verzamelen, stellen volgens de Japan- sche berichten wanhopige pogingen in het werk om de linies te behouden. Op het oogen blik zijn hevige gevechten aan den gang. Onge veer 10.000 man van de 31ste en 32ste Chinee sche divisies is de terugtocht afgesneden. De stad Liki, veertig kilometer ten Westen van Kingnoen, is door de Japanners bezet. Het Ja- pansche luchtwapen heeft talrijke bomaanval len gedaan op troepenconcentraties en militaire stellingen. GENEVE, 27 Nov. (D.N.B.) Naar uit Vichy wordt gemeld, is het in den nacht van 23 op 24 November tusschen Thailandsche troepen en Indo-Chineesche afdeelingcn ge komen tot een hevig vuurgevecht. Thailandsche soldaten hadden, naar net Fransche ministerie van Koloniën mededeelt, getracht een brug te slaan over de grensrivier Kaustoeng met de bedoeling het dorp Poipet binnen te dringen, dat in het gebied van Cam- bodzja is gelegen. Een afdeeling Fransche Cambodsja-schutters bood tegenstand tegen dit pogen en weerde driemaal den stormloop var. haar tegenstanders af, welke bij hun optreden gesteund werden door machinegeweervuur. Bij het aanbreken van den dag zetten de Thailan- ders de vijandelijkheden voort en beschoten met machinegeweren het dorp Poipet. Het ministe rie van Koloniën meldt, dat aan Fransche zijde geen verliezen zijn gevallen. BELGRADO, 27 Nov. (D.N.B.)In de Zuid- Servische stad Bitolj (Monastir), die dicht bij de Joego-Slavisch—Grieksche grens is ge legen, is vanmiddag om kwart over een op nieuw luchtalarm gegeven, daar vijf buiten- landsche bommenwerpers op groote hoogte over de stad vlogen in de richting Prilep. BERLIJN, 27 Nov. (D.N.B.). Naar het D. N.B. verneemt, hebben Duitsche gevechts vliegtuigen gisteren overdag en des avonds weer met succes verscheidene aanvallen op Britsche convooien gedaan. Voor den mond van de Theems kreeg een Britsch hulpschip een voltreffer, waardoor het in brand geraak te. Twee andere bommen vielen vlak bij het schip. Aan den westelijken toegang tot het Kanaal werd een hulpkruiser, die als gelei- deschip in een convooi voer, zoo ernstig ge troffen, dat deze in korten tijd zonk. Hij mat 6000 tot 7000 ton. Ten aanzien van het weermachtsbericht ver neemt het D.N.B. aanvullend nog de volgende bijzonderheden: Ondanks de zeer ongunstige weersomstandig heden werden vooral acties ten uitvoer gelegd, die zich bewogen binnen het kader van de laat ste op Bristol gerichte groote aanvallen en die de successen hebben vergroot, welke bij het bombardement op deze stad waren bereikt. In den nacht van Dinsdag op Woensdag waren de aanvallen n.l. gericht op de voorhaven van Bristol, Avonmouth. Avonmouth is een groote haven aan de monding van de Avon in het kanaal van Bristol. Voor de voorziening van Engeland van brandstoffen en levensmiddelen is Avonmouth van bijzondere beteekenis. De havenwerken nemen het grootste deel van het buiten-Europeesche verkeer van Bristol op. Hier kunnen vracht- en tankschepen met een diep gang tot 8M. binnenkropen. Behalve het ha venbassin bevinden zich hier uitgebreide tank- installaties met 126 groote reservoirs van 700.000 ton en graansilo's van de modernste constructie met een capaciteit van 62.000 ton, groote maal derijen, koelhuizen, zinkbedrijven en meststoffen- fabrieken. Het weermachtsbericht van Woensdag bepaalt zich er toe te constateeren, dat het bombarde ment op deze belangrijke havenstad verscheidene branden heeft doen ontstaan. Het Duitsche luchtwapen kon voorts een mooi succes behalen bij een aanval op een con vooi schip bij Falmouth. Deze plaats ligt aan den zuidelijken oever van de rivier Penryn in het graafschap Cornwall, dus in het westelijke deel van de Britsche zuidkust, en wordt bij voorkeur gebruikt als verzamelplaats voor convooien. Ook is Falmouth van beteekenis als haven voor troe pentransporten en transporten van oorlogstuig, jenevens als vluchthaven voor lichte zeestrijd krachten, die worden gebruikt voor kustbescher- ming en beveiliging der koopvaardij. Niet ver van den ingang tot dezen schuilhoek van lichte Britsche oorlogsbodems en vrachtschepen slaag den Duitsche gevechtsvliegtuigen er in een con- vooischip van 7000 b.r.t. met inslaande bommen tot zinken te brengen. Ook voor de monding van de Theems deden Duitsche bommenwer pers een aanval op een convooi. Zij brachten schade toe aan twee koopvaardijschepen van gemiddelde grootte. Bij Avonmouth kon verder nog een klein koop vaardijschip in brand worden geschoten. Avon mouth vormt dan ook een voorbeeld van den gelijktijdigen strijd van het Duitsche luchtwa pen tegen haveninstallaties en den Britschen aanvoer. Verder wordt in het Duitsche legerbericht ge zegd, dat aan Duitsche patrouillebooten een bij zonder opmerkelijk succes beschoren was. Brit sche vliegtuigen deden een aanval zonder ook maar een treffer te kunnen plaatsen. Daaren tegen slaagde een patrouilleboot er in een vijan delijk vliegtuig neer te schieten. Wanneer men weet welk een superieure schutterskunde er voor noodig is om van een schommelend varend klein schip een met de grootste snelheid voortrazend doel te treffen, begrijpt men eerst op de juiste wijze de buitengewone prestatie. Uit Stockholm meldt het D.N.B.: Het Brit sche koopvaardijschip Port Brisbane is volgens een bericht uit Londen, naar de Australische minister van Marine, Gughes, heeft medege deeld, vijf dagen geleden op den Indischen Oceaan door een Duitschen oorlogsbodem tot zinken gebracht. Een Australisch oorlogsschip is in een Australische haven aangekomen met 27 overlevenden. De Port Brisbane was 8700 b.r.t. groot en was in Londen geregistreerd. BOEKAREST. 27 Nov. (D.N.B.) In den nacht van Dinsdag op Woensdag om 01.30 uur zijn in de militaire gevangenis Jilavy ondergebrachte politieke arrestanten, in-to taal 64, 'door een groep legionnairs doodge- scho-en. Onder deze doodgeschoten personen bevinden zich de vroegere minister-president en minister van Oorlog, generaal Argescianoe. die ervoor verantwoordelijk) gesteld wordt, dat na den dood van Calinescoe meer dan duizend vr~'- het grootste deel onschuldige legionnairs zijn ver moord. de vroegere minis te» van Opeiw c vl ugheid en prefect van politie te Boekarest, ge neraal Marineecoe. die voor ex-koning Carol 'n eigen spionnage- en inlichtingendienst heeft ge organiseerd. de generaal der gendarmerie Ben- glioe en twee andere majoors der gendarmerie, die het bevel hebben gegeven voor h-.t vrv"-rrov- den van Codreanoe en dertien andere legionnairs veertien gendarmes en een aantal andere per soonlijkheden van het Carol-regiem. Het vonnis over deze 64 menschen is vol trokken. voordat het graf van Codreanoe. dat bedekt is door een zware betonnen plaat, ge opend werd. Het staat nog niet vast wie h|t bevel heeft gegeven. Vanochtend vroeg zijn andere persoonlijkhe den van het oude regiem gearresteerd, waar onder de laatste minister-president van het Ca- rolregiem, Gigoertoe, de vroegere minister-pre sident en leider van de financieele markt Ar- getoianoe en generaal Ilasievici. de laatste chef van het militaire kabinet van koning Carol. Over de redenen van deze arrestaties is nog niets bekend. BELGRADO, 27 Nov. (D.N.B.). Aan de uni versiteit te Agram hebben zich vanochtend on geregeldheden voorgedaan. Studenten, die lid zijn van de Kroatische boerenpartij, zouden in het universiteitsgebouw een vergadering houden. Kroatische nationalisten bezetten echter het gebouw. De aanhangers der boerenpartij slaag den er niettemin in, binnen t« komen, waarna een gevecht in de zalen en gangen ontstond. Er vielen ook eenige schoten. Eenige studenten werden gewond, andere door de politie gearres teerd. (Van een bijzonderen correspondent) Een zwakke plek in het Zweedsche verdedi gingsstelsel is de oorlogsmarine. De Zweedsche vloot bestaat voor een groot deel uit schepen van een volkomen verouderd type. Het nieuwe vlootplan, dat thans is ingediend en ï-og de goedkeuring behoeft van den Zweedschen Rijksdag, voorziet niet alleen in den aanbouw van jagers en duikbooten. Er is een post van 100 millioen kr. uitgetrokken voor den bouw van twee kruisers. De uitvoering van het nieu we vlootplan kan intusschen niet bijdragen tot onmiddellijke verhooging van Zwedens veilig heid. Toch is de strategische positie van het land steeds ongunstiger geworden, sinds bui- tenlandsche marinebases de Russische steun punten aan de Oostzeewateren nader opge schoven konden worden. Het nieuwe vlootplan, dat men zich in Zwe den voorstelt te kunnen uitvoeren, beteekent uitbreiding van de bestaande, grootendeeis ver ouderde, vloot met tal van nieuwe schepen. De totale kosten zijn op 141,4 millioen kr. geraamd. Hiervan is een bedrag van 41,4 millioen kr. be stemd voor den bouw van een aantal jagers en duikbooten. Verreweg de grootste post is even wel uitgetrokken voor den aanbouw van twee nieuwe kruisers, die in 2% jaar tijds gereed kunnen zijn. De voergenomen uitbreiding der Zweedsche marine betreft dus niet uitsluitend den aanbouw van oorlogsschepen van lichter type. In de af geloopen jaren was Zwedens vloot reeds eenigs- zins op peil gebracht door aankoopen in het buitenland en het bouwen van nieuwe schepen op eigen werven. Het ging hier om jagers, on derzeeërs, motortorpedobooten en mijnenve gers. Dit jaar nog werden vier jagers in Italië aangekocht en na een avontuurlijke reis naar Zweden gebracht. Ook zijn tal van mijnenvegers in de afgeloopen maanden in gebruik gesteld. Een aantal duikbooten werd verder in net bui tenland besteld, waarvan de eerste het vorige jaar te water werden gelaten. De duikbooten, die men volgens het. nieuwe vlootplan wenscht te bouwen, zullen van het zelfde type zijn als de Zweedsche vloot thans bezit. Bepaalde getallen worden Iverbij niet ge noemd Ook niet ten aanzien van de jagers. Hierbij heeft men nog geen definitieve keuze gedaan. Men overweegt twee typen, beide klei ner dan de z.g.n. Malmö-klasse van 1.024 ton Bevredigende ontwerpen voor den bouw van een grooter type jager staan volgens officieele ver klaringen niet ter beschikking. Uiteraard trekt de post, uitgetrokken voor twee nieuwe kruisers, de grootste aandacht. Dit wapen was tot dusver zeer zwak vertegenwooi- digd in de Zweedsche vloot. Men beschikt in dit opzicht slechts over twee eenheden: den relatieï modernen vliegtuigkruiser „Gotland", gereed ge komen in 1934, 4700 ton, maximum snelheid «S knoopen, en den volkomen verouderden, iets kleineren pantserkruiser „Fylgia", die reeds in 1907 dienst deed en meer in het bijzonder i" gebruik is als opleidingsschip voor cadetten. De twee nieuwe kruisers waarvan hier sprake is, zullen een lichter type vertegenwoordigen, maar één, dat in verhouding tot het gebruike lijke type zeer zorgvuldig kan worden uitgerust met modem luchtafweergeschut, goede torpe do's en zware bepantsering. Nadere details zijn nog niet bekend gemaakt, maar „Svenska Dag- bladet" vermoedt, dat het bedoelde kruiser-type overeenkomt met het moderne Duitsche type inzake snelheid, bepantsering en bewapening De constructie zal zoodanig zijn, dat deze sche pen ook een belangrijke rol kunnen spelen bij het vegen van mijnen. Aan den bouw van nieuwe kustpantser.se: pen is ook ditmaal niet gedacht. Nu hebben Zweedsche autoriteiten reeds vroeger een te- sluit genomen betreffende den bouw van twee nieuwe bepantserde artillerie-vaartuigen voor de kustverdediging. Dit besluit is evenwel nooit doorgevoerd. Ook voor de toekomst zal de aan bouw van zulke schepen voorloopig nog opge schort blijven, al kunnen twee nieuve kruisers ter verrijking van de vloot dit vraagstuk be zwaarlijk definitief verheipen. Zeker niet als de Zweedsche vloot haar relatieve slagvaardigheid wil bewaren. De pantserschepen, die Zweden thans bezit, dateeren immers alle uit vroegei jaren, de „Sverige" uit 1917, de „Koningin Vic toria" uit 1921 en de „Gustaaf V" uit 1922. Mei: hun bouw werd aangevangen tijdens den von- gen wereldoorlog. Ondanks latere pogingen tct modemiseering kan men ze nauwelijks beschou wen als volwaardige schepen voor dezen oor logstijd. Vijf buiten de actieve kustvloot om staande pantserschepen hebben reeds een eer- biedwaardigen leeftijd bereikt in verhouding tot den normalen levensduur van oorlogssche pen. Het jongste schip van deze categorie da teert van 1907. het oudste van 1902. De ge- vechtswaarde kan men dienovereenkomstig waardeeren Als de Rijksdag het nieuwe vlootplan goed keurt, zullen de kruisers betrekkelijk snel, ïr. twee-en-een-half jaar tijds, gereed komen. De bouw van grootere artillerie-vaartuigen zou eev langeren termijn vereischen. Toch zal door deze uitbreiding van de vloot niet aanstonds de mo gelijkheid tot het bewaren van Zwedens neu traliteit worden vergroot. Hoe de wereld er na 214 jaar zal uitzien, is voor allen een raadsel maar eerst dan zullen de twee nieuwe kruisers van Zweden gereed zijn. Intusschen is de taak. die de Zweedsche vloot te vervullen heeft, er niet gemakkelijker op geworden. In de waterer, die z4j bevaart, zijn marinebases van een andere mogendheid ver vooruitgeschoven. Men denke hierbij aan de Russische steunpunten aan de Finsche Golf en de Oostzee-bases voor het Ba!- tische gebied. Zwedens positie is die van een zeer geïsoleerd schiereiland in het hooge Noor den geworden en isolement beteekent hier alter - uinst kracht. Integendeel, tal van ongunsth-e "actoren hebben op Zwedens hachelijke, stra tegische ligging ingewerkt. S. B. Kort nadat de Rijkscommissaris den nieuw- benoemden Secretaris-Generaal van het depar tement van Volksvoorlichting en Kunsten, dr. T. Goedewaagen, had beëedigd, heeft het A.N.P. met laatstgenoemde een onderhoud gehad over de taak van dit nieuwe departement. Dit departement beteekent, zoo ongeveer *ving dr. Goedewaagen zijn mededeelingen aan, ten opzichte van de volksvoorlichting iets geheel nieuws, omdat in vroegeren tijd en vooral in de laatste jaren door middel van pers, radio en film die voorlichting was overgelaten aan per- ticuliere instellingen met individueele en groeps belangen, waarbij uiteraard de volksgemeenschap veelal op den achtergrond kwam. De geest van dezen tijd is vooral daardoor ge kenmerkt, dat ook de volksvoorlichting als on derdeel van de staatstaak wordt aangevoeld. Na tuurlijk niet in dien zin, dat bepaalde meenin gen ten aanzien van de volksvoorlichting moeten worden opgedrongen, maar wel, dat aan de in de samenleving opkomende meeningen en opvattin gen vorm en richting worden gegeven. Op de vraag, wat de zorg van het nieuwe de partement voor pers, film en radio omvat, ant woordde dr. Goedewaagen aldus: Ten aanzien van de pers neemt het departe ment in zooverre een zeer bijzondere positie in, dat hetgeen hiermede wordt beoogd voor een groot gedeelte reeds is voorbereid in den Raad van Voorlichting der Nederlandsche pers. Deze raad toch stelt zich de ordening van de pers in materieelen, socialen en financieelen zin ten doel. Hierbij gaat het vooral om de geestelijke waarde van de pers. Het nieuwe departement zal het werk van den Raad van Voorlichting kunnen aanvullen en bekronen. Zuivere instelling en goede wil ten opzichte van de nieuwe orde en van den nieuwen gang van zaken in Europa zijn voor de pers de facto ren, waarom het voornamelijk zal gaan. Wat de radio betreft, ook daarvoor zijn belangrijke wijzigingen noodzakelijk, aldus dr. Goedewaagen. Het particularisme ook in de radiowereld, waarin iedere volksgroep haar eigen opvat tingen had, is, wanneer we de wereld uit het nieuwe gezichtspunt van den organischen samenhang bekijken, volgens dr. Goedewaa gen niet meer te handhaven. Ook hier zul len ongetwijfeld maatregelen moeten wor den genomen, die werken in de richting van een totale her-oriënteering. Mijn aandacht, zoo ging dr. Goedewaagen verder, is in het bijzonder ook op een verhef fing van het peil gericht, in zooverre, dat de radio veel meer in nationaal-opbouwenden zin werkzaam zal moeten zijn. Het derde onderdeel, de film, is sinds haar ontstaan in de moderne maatschappij vooral een factor van amusement geweest. Zonder nu dit element te verstrooien of te willen ver- waarloozen, lijkt het mij noodig ook in het filmwezen het kunstzinnig en voorlichtend ele ment aanmerkelijk te versterken en dit orgaan der volksvoorlichting in nauw contact te bren gen met de blijvende vclksche waarden, die sluimerend op den bodem van ons volksbewust zijn liggen. Hierna kwam het nieuwe departementshoofd tot de andere hoofdgroep van zijn taak: de verschillende kunsten. Deze hadden zich. aldus Dr. Goedewaagen. in de afgeloopen generaties voornamelijk in den individualistischen zin ont wikkeld. Het is, zoo zeide hij, mijn vaste over tuiging, dat het volksche ethos van onze dagen ook voor de kunsten een opleving zonder weer ga kan beteekenen. De kunstenaar zal geen parasiet of anarchist meer zijn. Hij zal zich op genomen weten in de door bloed en geest be paalde gemeenschap van het Nederlandsche volk en zijn historische traditie. De staat is niet bij machte op directe wijze de vrijheid van den kunstenaar te be- invloeden. Tendenz-kunst is in alle opzich ten verkeerd en kansloos, maar wel moeten kan de staat de voorwaarden scheppen, niet alleen sociaal, maar ook geestelijk, om den kunstenaar in diens vrijheid de kansen voor zelfontplooiing te geven. Van verre strekking zijn de gevolgen van dit alles ten aanzien van de muziek en het concertleven en niet minder van de archi tectuur, de beeldhouw- en de schilderkunst. In het bijzonder zie ik hier groote mogelijk heden voor het theater en het drama. Het drama was te allen tijde (men denke aan de Grieken) uitdrukking van een volksche mythe. In het algemeen heeft het departement ech ter nog een veel ruimere taak: een volk moet zich uitleven in vormen van levensstijl Het volk zoekt telkens weer bepaalde wegen, waar langs verschillende sociale vormen van gemeen schapszin zich als het ware aanschouwelijk ma ken. Ook hier heeft de staat een positieve en opbouwende taak en hij zal daarbij moeten op voeden op een wijze, die het volksche bewust zijn versterkt en den volksaard in stand houdt De vorm van staatsbemoeiing, zooals hier ge schetst, is voor een groot deel van onbekenden aard. Het Nederlandsche volk zal echter ook op dit gebied een levensstijl moeten kiezen en het lijkt mij. zoo eindigde Dr. Goedewaagen, niet verwonderlijk, wanneer ons volk van bouwmees ters en schilders hierin onder de voorzichtige leiding van den staat zal slagen. Als gij iemand eenmaal uw vriend schap gegeven hebt, uw vriendschap en uw verstandige liefde, blijf hem dan trouw. Een man een man, een woord een woord! Zoo deden onze vaderen, zoo moe ten ook wij doen. Want wat zijn het voor karakters, die bij tegenslag en beproeving aanstonds beginnen te wankelenplotseling groote belang stelling aan den dag leggen voor de befaamde „keerzijde der medaille," hun vriend in den steek laten en pro- beeren te komen in de gunst van hem. wien het beter gaat dan dien vriend? Dat zijn lieden, die, zooals een an der oud-vaderlandsch gezegde be weert, het huikje naar den wind han gen. Doch nog steeds is zijn succes in de wereld geen graadmeter voor de inborst en den adeldom van een mensch. Heeft men eenmaal vriend schap geschonken, dan moet men standvastig zijn, ook als alles zich tegen den vriend keert en van u een offer wordt gevraagd. Eep, man moet een man zijn, en geen „linke jongen," die achter de vaan van het succes aanloopt en daarvoor het groote goed der vriend schap verloochent. Een vriend is niet hij, die in dagen van voorspoed zijn vriend eert en vleit, doch die bij smart en leed zijn vriend in huis neemt. En dan, zooals de dichter Leopold het uitdrukte, „de deur toeslaat tegen de wolven bui ten." TOKIO, 27 Nov. (Domei). De Japansche minister van Buitenlamdsche Zaken Mat- soeoka zal, naar wordt verwacht, binnenkort een krachtig protest indienen bij den N'eder- landschen gezant, generaal J. C. Pabst, te gen het herhaalde anti-Japansche optreden in Nederlandsch-Indiië en formeele veront schuldigingen. schadevergoeding en een ga rantie voor de toekomst cischen. Kort geleden hebben zich drie ernstige ge vallen voorgedaan: 1. De Japansche eigenaar van een ijzerfabriek te Batavia werd op 11 Nov. aangevallen en mis handeld door een Nederlandschen politiebeamb te. 2. Op 23 November is de Japansche vlag, die bij een kapperszaak te Bandoeng uithing, ver brand. 3. Denzelfden dag werd de kanselier van het Japansche consulaat-generaal te Batavia, Arijosji. bij het passeeren van de ambtswoning van den gouverneur-generaal van Nederlandsch- Indië door een schildwacht aangeroepen en met geweld naar het politiebureau opgebracht. Hij werd echter spoedig op vrije voeten gesteld, om dat niet alleen dp beschuldiging van het illegaal fotografeeren van het paleis van den gouver neur volkomen ongegrond bleek te zijn, zooals hij zelf met nadruk had verklaard, doch het fotografeeren ook wettelijk was toegestaan, waaruit de onnoodige onderdrukking door de Nederlandsche autoriteiten blijkt. Er wordt ver der nog melding gemaakt van enkele minder be langrijke gevallen, o.a. geweldpleging door Ne derlandsche soldaten. TOKIO, 27 Nov. (Domei). Er zijn aardschok ken gevoeld in de noordoostelijke provincies van Japan en in het district Tokio. Er wordt geen melding gemaakt van aangerichte schade. BERLIJN, 27 Nov. (D.N.B.) Eenige Lager huisleden, onder wie de voormalige minister "an Oorlog, Hore Belisha, en de bekende Labour- afgevaardigde Shinwell, hebben vandaag in het parlement hevige aanvallen op de Engelsche regeering gericht, naar uit Londen wordt ge meld. Zij beweerden, dat de scheepsbouw den laats ten tijd in Engeland ernstig te kort was geschoten. Shinwell verlangde, dat de regeering in de toekomst tneer voor den Engelschen scheepsbouw zou doen. Ook moest de nog steeds groote werkloosheid in het land verdwijnen. Hore Belisha en een andere nationaal-liberale afgevaardigde critiseerden de situatie van En geland op scheepvaartgebied scherp. Het is te betreuren, zoo betoogde Belisha. dat Engeland er niet in is geslaagd Italië's deelneming aan den oorlog aan de zijde van den tegenstander te beletten want daardoor is Groot-Brittannië niet in staat sterke vlootstrijdkrachten uit de Middellandsche Zee voor gebruik in de Engel- sche wateren terug te trekken. Op deze aanvallen antwoordde minister Greenwood o.a.: Men kan niet ontkennen dat de toestand er tegenwoordig voor de Britsche koopvaardij „eenigszins donker uitziet". De scheepvaart heeft over het algemeen zwaar ge leden onder de Duitsche aanvallen. Men bevindt zich in een toestand die gelijkt op dien van April 1917. De regeering zal evenwel alles doen om den scheepsbouw te stimuleeren. Engeland hoopt daarbij ook op de hulp van de VS. BUENOS AIRES, 27 Nov. (DJN.B.) De Ame- rikaansche admiraal b.d. Henry Wiley is hier aangekomen voor wat wordt genoemd een par ticulier bezoek. Wiley, die bekend is geworden als uiterst scherp tegenstander van de ontwa pening is, nadat hij uit den actieven dienst was getreden, benoemd tot lid van de marinecom missie der Ver. Staten.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1940 | | pagina 1