SCHUMANN IN NEDERLAND
Welke bonnen zijn geldig
1 Zoekt gij betrouwbaar
Personeel? 1
„Het wonder der vingers"
1 Plaats dan een „Omroeper"
voor 90.000 gezinnen
Men bracht hem h serenade
bij fakkellicht
Wat Chopin's handen
leer en
GRU
TTERS WAREN:
RETRAITEN
St. Jozef retraitehuis, Zenderen
St. Petrus Canisius, Bergen
WOENSDAG 15 JANUARI 1941
aminmnmnniinfflinnniininiiiniiiiniiiiiiiiimiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiraiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiHniiiniiiniinn^
In de „Deutsche Zeitung" vertelt prof. dr.
Hermann Unger over de bezoeken, die Robert
Schumann en zijn vrouw Clara omstreeks 1855
aan Nederland hebben gebracht. Het was kort
voordat Schumann's geestesziekte zijn opneming
in een gesticht, waar zijn leven zoo smartelijk
zou eindigen, noodzakelijk maakte. De eerste
verschijnselen van zijn kwaal hadden zich, toen
Schumann ons land bezocht, reeds voorgedaan,
doch niets duidde erop tot welk 'n ca tas trof alen
afloop het zou komen. De periode in Nederland
doorgebracht, is wellicht de laatste gelukkige
tijd geweest, dien Schumann gekend heeft.
De Dultsche muzikale romantiek had zich
tot taak gesteld, aldus Prof. Unger, Herder's
ideeën tot het vormen van een nationale kunst
op haar eigen gebied te verwezenlijken en
bovendien onbaatzuchtig den naburigen volkeren
den weg naar een in den volksaard wortelende
kunst te wijzen. En zoo staat naast Richard
Wagner, den schepper van het Duitsche natio
nale muziekdrama, zijn antipode Robert Schu
mann, de ontdekker en beschermer van den
Deen Gade en den Pool Chopin, de man die
een stimuleerenden invloed uitoefende op den
Rus Moussorgsky.
Ook de leidende figuren in de Nederlandsche
muziekwereld hebben zich bereidwillig en
dankbaar op dezen grooten en grootmoedigen
musicus verlaten. Johannes Verhulst, die in
1816 in Den Haag geboren werd, ging na een
korten studietijd aan het Keulsche conserva
torium naar Leipzig, om daar in Schumann's
nabijheid verder te werken. Na zijn terugkeer
in het vaderland werd hij tot dirigent van de
Diligentia-concerten te Den Haag en van de
Maatschappij tot Bevordering der toonkunst te
Rotterdam benoemd en hij was een van die
trouwe vrienden van den Duitschen meester,
die hem ot het historisch belangrijke bezoek
aan Nederland bewogen.
Robert Schumann ging toen. het was in 1852.
onder een crisis gebukt, die even verontrustend
was voor lichaam als voor geest. Na zijn vertrek
uit Leipzig, dat voor zijn muzikale scheppings
werk "t vruchtbaarst geweest was, naar Düssel-
dorf, waar hij de functie van stedelijk muziek
directeur aannam, openbaarde zich een onge
woon en door hem pijnlijk gevoeld gebrek aan
arbeidskracht.
Ten deele moet men de oorzaak hiervan zoe
ken in de ongelukkige keus van een woning:
naast hem woonde een Engelsche familie, waar
van de kinderen van vroeg tot laat de piano
mishandelden, en alle verzoeken van Schumann
het instrument tenminste in een anderen
hoek van de kamer te zetten, stuitten af op de
hardnekkige weigering der vreemdelingen.
Schumann's gezondheid begon te wankelen en
de voortdurende slapeloosheid wekte benevelend
op zijn geest. Robert wordt voortdurend over
vallen door hypochondrische gedachten schreef
zijn echtgenoote Clara in die dagen. Daarbij
kwam dat de Düsseldorfscbe Muziekvereeniging
Schumann den merkwaardigen en krenkenden
eisch stelde de leiding der concerten te deelen
met een ander, den als musicus en als dirigent
even onbekenden Tausch, waardoor de kiem ge
legd werd voor jarenlange en zenuwprikkelende
oneenigheden.
Het is dus te begrijpen, dat Schumann's ge
zondheidstoestand steeds bedenkelijker Werd en
dat zijn dokter hem aanried zich aan een kuur
te onderwerpen.
In Augustus 1852 reisde het echtpaar ondanks
de tegenstribbèlingen van den meester, die be
weerde dat hem de krachten ontbraken voor
zulk een reis, naar Scheveningen. De badëh
misten hun uitwerking niet en Schumann be
gon te werken aan den balladencyclus „Vom Pa-
gen und der Königstochter" naar gedichten van
Geibel voor solostemmen, koor en orkest. Doch
na zijn terugkeer naar Düsseldorf verscherpte
zich het conflict met de muziekvereeniging en
Schumann's plan, dadelijk naar Weenen te ver
huizen, stuitte af op onoverkomelijke moeilijk
heden.
In dezen benarden toestand kwam als een
boodschap des hemels de uitnoodiging van
verschillende Nederlandsche steden voor
Schumann en zijn vrouw om concerten van
zijn eigen werken te geven. Verheugd na
men beiden de uitnoodiging aan en zij aan
vaardden 24 November 1853 de reis, die hen
eerst naar Utrecht voerde. Daar had Jo-
hann Hermann Kufferath, een Rijnlander
van geboorte en leerling van Spohr, met een
dilettantenorkest Schumann's symphonie in
Es-dur, de „Rheinische", ingestudeerd, die
met enthousiasten bijval ontvangen werd.
Nadat Clara het Concert-allegro van haar
echtgenoot had gespeeld, weerklonk een luid
geroep, waarvan Schumann evenwel niets
begreep, tot men hem duidelijk maakte dat
het beteekende, dat hij naar voren moest
komen. In Den Haag dirigeerde Schumann
in Diligentia zijn Tweede Symphonie en in
Rotterdam in „Eruditio Musica" de Derde.
Na het concert dat eerst om elf uur geëin
digd was verzamelde zich een groote men-
schenmenigte voor het hotel, waar hij ver
bleef; een koor met fakkels en een orkest
musiceerden onder leiding van Verhuist on
danks de grimmige koude, met groote be
zieling, tot Schumann buiten kw'am en be
dankte. Een .deputatie van het Neder -
iandsch muziekgezelschap begroette den be
roemden componist en zijn als pianiste niet
minder bekende echtgenoote op plechtige
wijze.
Daags daarop ging het naar Amsterdam,
waar de vereering voor den meester op niet
minder duidelijke wijze tot uiting kwam. Dat
het koninklijke Hof daarentegen door een be-
griplooze behandeling van de gasten opviel,
tijdens een concert op een soirée luidop praat
te en dat Prins Frederik den meester vroeg of
hij ook musicus was en welk instrument hij
dan bespeelde, kon daarbij gemakkelijk verge
ten en vergeven worden.
Deze heerlijke dagen van triomf in de Ne
derlanden zouden evenwel het laatste licht
punt in het leven Van Robert Schumann zijn.
Weliswaar begon hij direct na zijn terugkeer
met het hem dierbaar geworden werk aan de
JDichtergarten", de samenstelling van uitin
gen van belangrijke dichters over de muziek,
maar spoedig kwamen de vroegere stoornissen
van zijn gehoor terug, waarvan Schumann
zeide, dat zij langzamerhand zijn geest zouden
kapot maken. Hierdoor kwam het ook, dat hij
op een nacht in ernst geloofde dat rond hem
engelen zweefden, die melodieën zongen en hem
uitnoodigden, .deze te noteeren. 26 Februari
1854 volgde Schumann's poging tot zelfmoord.
Nederlandsche schippers redden hem. Maar
spoedig daarna wist hij zelf door te drijven, dat
men hem naar een ziekenverpleging in Ende-
nich bij Bonn overbracht. En als een laatste,
vertwijfelde klacht van den ten doode op-
geschrevene klinken uit een brief van den
zieke de woorden:
„Was het een droom, dat wij den vorigen
winter in Holland waren? Ik wilde je zoo
graag aan die heerlijke tijden herinneren,
aan onze reis naar Den Haag."
En nog een laatsten keer zou Nederland in
het leven Van den grooten, ongelukkigen Duit
schen componist een rol spelen. Het was In
het jaar 1855.
Clara Schumann ging naar Rotterdam, waar
heen de trouwe Verhulst haar genoodigd had,
om in het kader van een muziekfeest te spe
len. Zij trof daar onverwachts ook Schumann's
jongen vriend en artistieken erfgenaam Jo
hannes Brahms, die als aandachtig toehoor
der bij de uitvoering van Schumann's Eerste
Symphonie en het door Clara voorgedragen
concert In Es-dur van Beethoven aanwezig was.
Maar zoo glanzend als de kunstenares op dezen
dag speelde, zoo zeer begaven haar de krach
ten op een feestconcert op den 27sten Januari
in Utrecht. Zij zelf schreef daarover: „Ik had
den avond tevoren een brief van Robert ont
vangen, die mij zoo bedroefd maakte, dat ik
den heelen nacht in tranen baadde. Want deze
brief bevatte als post-scriptum de woorden:
„Mijn Clara, het lijkt mij, als staat mij iets
Vreeselijks te wachten. Zie ik jou en de kinde
ren niet meer? Ocharm!"
Het is ongeloofelijk moeilijk, zoo gaat Clara
voort, met een verscheurd hart voor het pu
bliek op te treden.
Schumanns profetie zou op tragische Tyijze in
vervulling gaan. Slechts één enkele brief kwam
nog uit zijn handen in die zijner vrouw. Toen
zweeg de zieke en 29 Juli 1856 sloot hij zijn
oogen voor altijd.
In „De Stem" schrijft Frans van Oldenburg
Ermke over „Frédéric Chopin of het wonder der
vingers" zeer indringende regelen en ontwikkelt
daarbij een beeld van Chopin, dat hem ons heel
anders toont dan als een dweepzieken, willoozen
romanticus: als een welbewust en energiek am
bachtsman, een kunstenaar van groote zelf
tucht, wat een fijne gevoeligheid geenszins
uitsluit.
Wij kiezen uit van Oldenburg Ermke's opstel
de volgende citaten:
„Maar de handen van Chopin zijn geen
schuchtere, lijdende vrouwen-, maar moedige
bereidwillige mannenhanden. En zelfs uit zijn
..Nocturnes" spreekt meer moed dan weemoed.
Wie immers het werk van Chopin ziekelijk
noemt of weekelijk of pervers, heeft in Chopin
nooit Chopin geluisterd, maar de sprookjes van
Chopin.
Chopin leefde in een wereld van romantische
maan- en manzieke dwepers en dweepsters.
Dat hij in die wereld leven en werken kon, is
een bewijs voor zijn geestelijke gezondheid en
niet geringe innerlijke kracht.
Tusschen ons en Chopin staan George Sand
en een dozijn droefgeestige vrouwen en hon
derd platen met flakkerende kaarsen en flad-
derdassen. En er is maar één uitweg uit dezen
chaos van tranen, pruiken en parfum;
Het edel getuigenis van Chopins piano
muziek, door geen orkestbewerking vertroebeld,
door geen bewerking voor viool of cello ver
dund en aangelengd.
Het werk zijner handen
Om ons innerlijk vrij te maken van het fou
tieve beeld, dat heel een geslacht romantische
schrijvers ons van Chopin in de gevoelige ziel
prentte, moeten we Chopln leeren zien, als den
strengen, strikten ambachtsman, als den bar-
schen, maar rechtschapen leermeester van een
school voortreffelijke pianisten, als den man,
die zoo nuchter helder wist wat hij wilde. „Die
„Mühle", wie er die Unterrichtsstunden nannte,
galt ihm als hohe Pflicht, die er, sofem dies
nur sein Gesundheitszustand erlaubte, mit
peinlichster Gewissenhaftigkeit erfiillte", schrijft
Bernard Scharlitt.
Het was waarlijk geen gemakkelijke taak, een
leerling van Chopin te zijn. Niet zelden kwam
het voor, dat, zooals Prinses Czartoryska be
richt, „diese zarte Frauenhand Bleistifte, ja
sogar Stühle wie ein ROhr brach, dass Noten-
hefte und selbst unangenehme Worte herum-
flogen
„We lezen van Chopins handen, dat ze klein
waren, licht en mager. De vingers schenen
slechts uit huid en spieren te bestaan. De beide
handen waren in geoefendheid dermate aan
elkaar gelijk, dat men zei: „Men kon bij Chopin
- trenliik niet van een linkerband spreken".
Maar luistert nu naar deze handen, want zoo
lang zjjn „Polonaises" en .Mazurka's" in klank
herleven, zal haar lenige beweeglijkheid nim
mer rusten.
Hoor, hoe moedig deze handen zijn en hoe
uiterst teeder van gebaar en hoespeelsch en
bewegelijk, nu eens streelend en dan weer ge
biedend, sbms heerschend, soms dienend, maar
immer zegevierend.
Wie het wonder der vingers niet begrijpt,
begrijpt niets van dezemuziek, die zoo onge
loofelijk fijn en tevens toch zoo ongelbofelijk
concreet is.
Men zegt:
Chopins muziek is poëtisch, droomerig, vol
van nervositeit en mijmerij
Doch men vergeet, dat deze dichter toch
vooral realist, dat deze droomer altijd klaar
wakker, dat deze nerveuze mensch uiterst be-
heerscht was althans voorzoover hij zich door
middel van zijn handen tuchtvol uitte.
Zeker, behalve zijn muziek hebben we zijn
brieven, maar het is dwaasheid te veronder-
derstellen, dat we zijn brieven noodig zouden
hebben om zijn muziek te verstaan.
Muziek is een directe uiting, die geen com
mentaar behoeft, geen psychologische, filoso
fische voorhof, geen kale antichambre, waar
men uren geduldig te wachten heeft, eer de
Muze u ontvangt
„Het is opvallend, hoezeer Chopins episto-
laire stijl op dien van Mozart gelijkt. Bij beiden
eenzelfde kinderlijke opgewektheid. Bij beiden
eenzelfde speelsche zin. Bü beiden een open
oog voor het schilderachtige, opvallende, ver
makelijk typische in anderen. Bij beiden hetzelf
de geloof in de heiligheid van hun kunst en de
zelfde aandacht voor den ambtelijken grond
slag dier kunst. Bij beiden eenzelfde ridderlijke
houding ten opzichte van de kleinere en groo-
tere moeilijkheden, wrijvingen en botsingen'des
maatschappelijken levens
„Vele zijn de schilderijen, die ons Chopin op
zijn sterfbed toonen, romantische tafereelen,
waarop witte gedaanten aria's zingen en figuren
in het zwart doodsbleek bezwijmen.
Maar dit kan ons niet van de wijs brengen
bij de waardeering van den Meester, die op z'n
sterfbed zijn zuster bezwoer, alle minder
waardige composities van zijn hand te ver
branden, want, zoo zei hij, „ik ben het mezelf
en het publiek verschuldigd, dat alleen goed
werk van mij gepubliceerd wordt."
Zóó sterft een kunstenaareerlijk, nuch
ter. méér handwerksman dan droomer,- daad-
mensch meer dan zwijmelend dichter.
Zijn hart rust in Warschau, maar zijn han
den leven!"
Ongebruikte bonnen btüven nog geldig tot en met de tusschen geplaatste data.
Februari: 31 Jan.—3 Febr. Meisjes (O. L. Vr.
Lichtmis Lichtprocessie)47 Febr. Gehuwde
vrouwen, 7—10 Febr. Jongemannen (inleiding
op het volle leven), 11—14 Febr. A. B. T B.
K. J. M. V. (inleiding op het volle leven). 18—
21 Febr. Ongehuwde leden B. B. 2124 Febr
Jongemannen (inleiding op het volle leven).
2528 Febr. Meisjes (inleiding op meer inwen
dig leven).
Maart: 28Febr.3 Maart: Jongemannen
(verloofden). 47 Maart Gehuwde leden B. B„
7—10 Maart Zangers, 12—15 Maart RK H.BS
Hilversum. 18—% Maart R.K. Vrouwenbond (St
Jozeffeest). 2124 Maart Meisjes (verloofden)
25—28 Maart Gehuwde vrouwen. 29 Maart- -1
April Middenstanders 'Passie-Zondag)
April: 14 April Jongedames. 47 April
Meisjes (Palm-Zondag-processie) 9—12 April
Heeren (gereserveerd). 1215 April Mannen
en jongelingen (Paaschretralte), 1821 April
Credo Pugnoleden. 25 April1 Mei Eerwaarde
Zusters.
Aanmelden by de Directie Retraitehuis, Zen
deren (Ov.). Telefoon K 5409. Bome 304.
Zondag 19 Jan.: Rijwielclubs.
Woensdag 22 Jan.: Jongedames LTB -stand
Opening 10 uur 's morgens. Sluiting is circa
b uur namiddag.
Bon
Geldigheidsduur
Hoeveelheid
BROOD
22
23
t?m 19 Januari
t/m 19 (26) Jan.
100 gram roggebrood
of ander brood of
1 rantsoen gebak
Broodbonboekje
BLOEM
3
tan 26 Januari
50 gram roggebrood
of ander brood of -V?
rantsoen g.ebak of
35 gram meel of
bloem
Bloemkaart
KOFFIE of THEE
18
t/m 31 Januari
half pond koffie
of 75 gram thee
Algem. distributie
bonboekje
SUIKER
86
tan 17 Januari
1 Kilogram
Al gem. distributie
bonboekje
VLEESCH
14
t/m 15 (19) Jan.
-+- 1 ons vleesch of
vet of 1 rantsoen
vleeschwaren
Vlgescbkaaart
VLEESCH
WAREN
14
t/m 15 (19) Jan.
1 rantsoen
Vïêeschkaart
VET
24
25
t/m 17 Januari
t/m 17 (24) Jan-
pond boter
of margarine
of 2 ons vet
Vetkaart
BOTER
24
25
t/m 17 Januari
t/m 17 (24) Jan.
pond boter
of margarine
of 2 ons vet
Boterkaart
KAAS
4748
6061
t/m 26 Januari
1 ons
Algem. distributie
bonboekje
EIEREN
33
111
t/m 19 Januari
t/m 19 (26) Jan.
1 ei
Algem. distributie
bonboekje
PETROLEUM
Periode C
Periode 8
t/m 19 Januari
t/m 23 Februari
voor verlichting
2 liter
voor de keuken
Zegel
BRANDSTOFFEN
8, 9 en 10
15 tlm 24
t/m 31 Januari
t/m 31 Januari
1 eenheid
1 eenheid
Brandstoff enkaart
..haarden-kachels"
Brandstoffenkaarr
..centr-. verwarm.'
ZEEP
113
t/m 31 Januari
1 rantsoen
Algem. distributie
bonboekje
SCHEERZEEP
117
t/ra 30 April
50 gram scheerzeep
of een tube schesr-
crême of een pot
scheerzeep
Scheerzeepbonnen
Peulvruchten
103
t/m 12 Januari
1 pond
Algem. distributie
bonboekje
Rijst, rystgries,
rijstemeel, rijste
bloem of
gruttenmeel
108
t/m 24 Januari
pond
Algem. distributie
bonboekje
Havermout, haver
vlokken, haver-
bloem of aard-
57
(Zie ook
hieronder i
t/m 21 Februari
pond
Algem. distributie
bonboekje
Gort of Gortmout
of Grutten
57 en 44
t/m 21 Februari
pond
Algem. distributie
bonboekje
Maizena, gries-
meel, sago, aard
appelmeel of
ouddintrnoeder
87
t/m 21 Februari
1 ons
Algem. distributie-
bonboekje
Macaroni of
Vermicelli of
Spaghetti
31
t/m 21 Februan
1 ons
Algem. distributie
bonboekie
Rantsoen gebak 160 gram koek (ontbijtkoek). 140 gram speculaas; 200 gram andere koekjes; 90
gram biscuits en wafels; 75 gram beschuit; 300 gram cake; 600 gram gebakjes; 600 gram
taart; 500 gram gevuld groot korstgebak. (boterletter e.d.)400 gram gevuld klein korstgebak
(amandelbroodjes e.d.)een, hoeveelheid van alle andere niet genogmde gebakken artikelen,
waarin 70 gram meel of bloem is verwerkt.
Rantsoen zeep 150 gram toiletzeep: 120 gram huishoudzeep; 200 gram zachte zeep; 250 gram zeep-
poedet: 125 gram zeepvlokken: 250 gram zelfwerkende waschmidd.; 200 gram vloeib. zeep-
Rantsoen vleeschwaren 75 gram gerookt of gekookt varkens- rund- of kalfsvleesch en ggrooktel
worstsoorten; 100 gram gekookte worstsoorten, rolpens en knakworst; 125 gram leverartlks-4
len tongenworst en nierbrood; 150 gram bloedworst.
1 eenheid brandstoffen 1 H.L. anthraciet of teenkool; 75 KG. industrie- of eierbrikettenllO
K.G. bruinkoolbriketten; 2 H.L. cokes; 175 K.G. fabrieksturf195 K.G. persturf (300 stuk*)a
200 K.G. baggerturf (450 stuks); 200 K.G. overige soorten turf
FOTOREPORTAGE
=j
iiiiiiiiiintiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinnniniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMius
Tot hier toeOp de
grens van de dorpen Hens-
broek en Obdam (N.H.)
staat nog een zgn. grens
paal (Foto Pax-Holland)
Ondanks het wisselvallige jaargetijde blijven de hengelaars aan de monding van
de Jeker te Maastricht op hun post, om te zien, of zij een maaltje verschalken
kunnen (Foto Het Zuiden)
Keurmeesters aan den arbeid. De vereeniging .Het Nederlandsche Trekpaard" heeft in de Bossche veemarkt
hallen een groote hengstenkeuring gehouden, om ingeschreven te worden in het stamboek der vereeniging
(Foto Het Zuiden)
De nieuwe Nederlandsche kampioen hardrijden op de schaats, Herman Buyen, is door het personeel
van het bijkantoor der Rijksverzekeringsbank aan de Lutmastraat te Amsterdam, waar hij werkzaam
is, hartelijk gehuldigd met zijn overwinning (Foto Pax-Holland)
Van de beroemde Schermermolens ver-
toonen verschillende thans, nu ze reeds
geruimen tijd buiten bedrijf gesteld zijn,
een droeven aanblik (Foto Pax- Holland)
Voor den bouw van het njeuwa
hoofdkantoor der Amsterdam-
sche gemeentetelefoon is de
fundeering gelegd en zijn de
werkzaamheden zoover gevor
derd, dat binnenkort met den
bovenbouw begonnen zal kun
nen worden (Foto Pax-Holland)
