Victoria-Water
i
BOEK EN BLAD
w
„VOLGENS BARTJENS;1
Vreemdeling in Baby Ion
DINSDAG 20 MEI 1941
Kerkdijk levert
GOUDEN PROFESSIEFEEST
g
mm Pit
llPtlt!
E.N.A.van MEVER D E N
Wij
Nieuwe uitgaven
HET STADHUIS VAN
BOLSWARD
Op verandering van plannen
aangedrongen
MUZIEKFESTIVAL TE
DRESDEN
Ook Mengelberg en Van Beinum
zullen dirigeeren
Eerste vertooning van een ballet
van Richard Strauss
VERMISTE JONGEN
TERECHT
MAN VERMIST
Diefstal van levensmiddelen
Algemeen overste in Bennebroek
Pater L. Wildenburg O.F.M. t
Autobussen op methaangas
Eerste toepassing te Hilversum
VOETBAL
UTRECHT—NED. ELFTAL
ZWEMMEN
Goede tijden der Deensche
zwemsters
■HM
llllllP
-A WmiÊm vraBMi
'im m
Rotterdamsche kinderen naar
buiten
Rotterdamsche bond van
R. K. P.T.T.-personeel
ACCOUNTANT, uo ned.uniev.acc
AMSTERDAM - TEL90361
JAN LUYKENSTR.8 na 6 uur 23/23
Beroemd Amsterdamsch reken
meester, die drie eeuwen
geleden stierf
Weinig bekend
Plagiaatplegers
luisteren naar
Woensdag 21 Mei
Kou gevai
GOöP. CENTR. BOEREN
LEENBANK
BOEREN-HYPOTHEEKBANK
Nieuwe emissie Automatic
Screw Works
Apothekers-assistent
Een aantal Frieschs architecten heeft bezwa
ren geuit tegen de voorgenomen wijze van uit
breiding van het stadhuis te Bolsward. Thans
heeft de Rijkscommissie voor de Monumenten
zorg den protesteerenden Friesehen architecten
doen weten, dat zij in een advies aan den
secretaris-generaal van het departement van
Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming
heeft gewezen op de onbevredigende wijze van
de aansluiting van den nieuwen vleugel van
het raadhuis te Bolsward. Op een verandering
in de plannen is dan ook aangedrongen. Ten
slotte heeft de rijkscommissie den architecten
de verzekering gegeven, dat ..eerst dan uitvoe
ring aan de verbouwingsplannen zal worden
gegeven, wanneer het departement voornoemd,
geadviseerd door de Rijkscommissie voor de
Monumentenzorg, zich met een en ander heeft
vereenigd."
Dezen zomer wordt te Dresden een muziek
festival gegeven, dat dertig opvoeringen om
vat. Bovenaan staan drie avonden ter herden
king van den honderd vijf en zestig jaar gele
den overleden componist Carl Maria von We
ber. De Staatsopera zal vier voorstellingen ge
ven.
De concerten in de Philharmonie zullen wor
den gedirigeerd door Willem Mengelberg,
Eduard van Beinum, Paul van Kempen, Karl
Maria Zwissler-Mainz en Eugen Jochum. Een
Mozart-Bruckner-cyclus zal zes avonden om
vatten, terwijl ook aan de hedendaagsche mu
ziek aarglacht zal worden geschonken.
De Münchensche Staatsopera heeft de eerste
vertooning gegeven van een ballet van Richard
Strauss „Verklungene Feste". Het ballet berust
op de „Danssuite naar Couperin", voor orkest
bewerkte clavecimbel-stukken, die Strauss in
1924 publiceerde. Deze suite, omgewerkt en met
eenige andere stukken van Couperin uitgebreid,
vormt de partituur van het nieuwe ballet. Het
danspaar Pia en Pino Mlakar ontwierp het
scenario. Het is een kader-handeling geworden,
die zich omstreeks 1830 in de buurt van Parijs
afspeelt. Ben hertog, mijmerend over hêt ver
leden van zijn paleis, laat zich door zijn ballet-
meester en prima-ballerina nog eens de dansen
Uit vroeger eeuwen uitvoeren, waartoe dezen
zich bereid verklaren, mits ook de dans van den
eigen tijd in casu de „Spitzentanz" tot
zijn recht komt. Op het hoogtepunt, in een
allegorie „Flora en Zephyr", vereenigen zich het
oude en het nieuwe.
Pia en Pino Mlakar reconstrueerden de oude
dansen naar choreografische notities van den
balletmeester Le Feuillet,
Het werk werd gedirigeerd door Clemens
Krauss.
Nadat de politie bijna een week lang zonder
resultaat nasporingen in alle richtingen had ge
daan, is op onverwachte wijze licht gekomen in
de vermissing van den 14-jarigen jongen K.
uit Ede.
De jongen kwam n.l. eigener beweging weer
thuis en verklaarde een fietstocht te hebben ge
maakt. Hij was o.a. naar Eindhoven gepeddeld
en bracht de nachten door in schuren e.d. langs
den weg.
De honger had hem naar huis doen terug-
keeren.
Sedert Donderdag 8 dezer wordt te Heel ver
mist J. H. Breuls, geboren te Klimmen 13 No
vember 1907. Het signalement luidt: gewoon
postuur, blonde haren, grijze oogen, heeft im
beciel uiterlijk en kan geen normaal gesprek
voeren. Hjj is gekleed in gestreept grijs costuum
met zwart frontbefje, zijn ondergoed is gemerkt:
B. M.
Een ongeluk wordt gevreesd.
In den afgeloopen nacht is ingebroken in een
levensmiddelenmagazijn aan de Laan v. Meer-
dervoort te Den Haag. De daders zijn binnen
gekomen door inklimming en hebben 14 Kg.
thee, 8 Kg. boter, 7 Kg. vet en flesschen wij
nen ontvreemd.
Vandaag werd in het klooster „Sint Lucia"
te Bennebroek het gouden professiefeest ge
vierd van de Algemeene Overste Moeder Caro
lina.
Om 9 uur droeg Z. D. H. Mgr. M. P. J. Möll-
öiann een pontificale H. Mis op, waaronder hij
een toespraak hield tot de jubilaresse. Om half
12 was er receptie in een der zalen van het
klooster, gedurende welke de zusters een can
tate zongen en de rector van het klooster, de
Z.Eerw. heer H. v. d. Heuvel, de feestelinge
complimenteerde. De feestdag werd besloten
Het een plechtig Lof.
De jubilaresse ontving ook van buiten het
klooster vele blijken van belangstelling.
Maandag is in Huize Callao te Katwijk aan
öen Rijn, voorzien van de H.H. Sacrementen
der Stervenden, overleden de weleerwaarde pa
ter fr. Lofried WildenburgO.M. in den ouder-
ö°m van 43 jaar, in het 25e jaar van zijn reli
gieus leven, in het 18e jaar van zijn H. Pries
terschap.
De Metten der overledenen zullen gehouden
gorden hedenavond J uur in de kapel van het
Missie-College „St Willibrord". Woensdagmor
gen te 9.30 uur de gezongen Lauden, gevolgd
uoor de plechtige Requiemmis, waarna de be-
Pi'afenis op het kloosterkerkhof te Katwijk aan
Rijn.
is steeds in elke hoeveelheid
overal verkrijgbaar
Te Hilversum is men er thans toe overgegaan
de autobussen van „Stadsverkeer" te laten rij
den met aanwending van methaangas als mo
tordrijfkracht. Deze toepassing van 't methaan
gas. dat in genoemde gemeente in de sinds
enkele jaren in gebruik genomen moderne zui-
verings-installatie voor het rioolwater uit .dit
laatste wordt gewonnen, is iets nieuws voor
Nederland.
Ten dienste van het stadsverkeer is in ver
band hiermede een apart gaslaadstation ge
bouwd bii de zuiverings-installatie op de Loos-
drechtsche heide. Hier wordt het gezuiverde
methaangas onder een spanning van 135 at
mosfeer in de vijf stalen flesschen geperst, wel
ke iedere autobus op een gas-dolly van kleinen
omvang achter zich medevoert.
Het methaangas bleek reeds vele voordeelen
op te leveren boven benzine.
In de maand Juni zlillen ter gelegenheid van
het 4o-jarig bestaan van den Utrechtschen
Prov. Voetbalbond en het 25-jarig bes'?an van
den R.K. Voetbalbond in het Aartsbisdom
Utrecht, welke bonden thans deel uitmaken van
den Nederlandschen Voetbalbond, te Utrecht
enkele feestelijkheden plaats vinden.
Het ligt in de bedoeling deze feiten te her
denken onder het motto „40 jaar provinciaal
voetbal".
Hoewei. het. programma nog niet definitief is
samengesteld kan wel een receptie worden ver
wacht, trwy. ook het spelen van een wedstrijd
Van het Utrechtsche N.V.B.-elftal tegen het
Nederlandsch elftal in het voornemen ligt
De Deensche zwemster Ragnhild Hveger startte
Zondag tijdens een groot zwemfeest in Kopen
hagen op drie nummers. In al deze nummers
slaagde zij erin op overtuigende wijze de over
winning te behalen.
De door haar verkregen resultaten luidden:
100 meter borstcrawl: 1 min. 7.1 sec.; 400 meter
borstcrawl5 min. 12.1 sec.; 100 meter rugslag:
1 min. 16.1 sec.
Op de 200 meter schoolslag legde de Deensche
800 Amsterdammertjes waren Maandag de gast van Winterhulp. Een uitstapje
naar Zandvoort stond op het programma Zeelucht maakt hongerig, maar Winter
hulp zorgde ervoor, dat de magen gevuld konden worden. (Foto's Pax-Holland)
kampioene Inge Soerensen beslag op de over
winning in 3 min. 2.8 sec.
Uit deze tijden blijkt, dat onze Nederlandsche
zwemsters in kracht voor deze Deensche zwem
sters niet behoeven onder te doen. De interna
tionale ontmoetingen in Kopenhagen, welke 6 en
8 Juni zullen plaats hebben tusschen de beste
Deensche en Nederlandsche krachten, beloven
dus bijzonder interessant te worden.
Schippers kwamen den
burgemeester van Bok
hoven en Engelen, den
heer A. P. J. Willemse,
hun gélukwenschen aan
bieden ter gelegenheid
van zijn zilveren ambts
jubileum, welke geluk-
wenschen vergezeld gin
gen van een schilderstuk.
(Het Zuiden)
Het Comité Vacantie 1930 te Rotterdam heeft
gelegenheid gegeven schoolgaande kinderen op
te geven voor uitzending buiten de stad ge
durende de a s. groote vacantie. In de zomer-
vacantie van het vorige jaar heeft dit oCmité
ongevewr 6000 kinderen in gezinnen in Neder
land ondergebracht.
-Thans staat wederom eenzelfde aantal kin
deren genoteerd.
De inschrijving is inmiddels gesloten.
Re persdienst van het .N.V.V. meldt:
De Rotterdamsche Bond van R. K. Post- en
Telegraaf- en Telefoonpersoenel besloot een
dezer dagen tot opheffing en aansluiting bij den
Ambenaarsbond. hoofdgroep p.T.T.-personeel.
99
Het moet dit jaar drie eeuwen geleden
zijn dat Willem Gerritsz. Bartjens, de be
roemde rekenmeester van zijn tijd, Is ge
storven. Hoe precies Bartjens ook kon cij
feren, wij kunnen merkwaardigerwijze zijn
sterfdag- niet eens zoo nauwkeurig uitre
kenen. Hij moet ergens tusschen 1640 en
1645 overleden zijn, het meest waarschijn
lijk is 1641.
„Rekenen kunnen als Bartjens" Is wel de
grootste eer, die men een cijferaar kan geven.
Bartjens leefde In een tijd, waarin vele re
kenmeesters beroemd waren.
Was ons land in de 17e eeuw rijk aan knappe
schoonschrijvers, ook de rekenmeesters wisten
zich een nationalen roern te veroveren. Geestig
typeert Vondel bijv. den Amsterdamschen re
kenmeester Sybrandt Hansz Cardinael als een
vleeschgeworden cijfermassa.
„De Vriesche Euklides hangt alleen
Van cijferletters hecht aan een
Bewaart toch Sybrant. met u allen
Bewaart dien rekenschat getrou
Viel Kardinael van 't plat, hij zou
Aen cijferletters stucken vallen."
De buitengewone economische opleving van
ons vaderland, in het begin der 17e eeuw be
gonnen verklaart ten volle de behoefte aan
scholen', waar de grondslag gelegd werd voor
een degelijke handelskennis. Op de talrijke
kantoren en bijkantoren der Oost- en West-
Indische Compagnie, op de bankbedrijven, de
handelshuizen, de scheepswerfkantoren, op alle
bedrijven, die met onze steeds groeiende tran
sitohandel verwant waren, kon men de jonge
lui met handelskennis gebruiken.. Talrijke fa
miliezaken zorgden ervoor dat de beschikbare
functies zooveel mogelijk door eigen krachten
werden bezet, maar dan moest er ook han
delskennis aanwezig zijn. De grondslag hier
voor was de „cijferconst" of, zooals men toen
ook wel zei, „de conste van Arimetica".
De schooljeugd werd voorgehouden, dat de
kennis der „cjjferconstehet ..Sesam" betee-
kende naar rijkdom en geluk.
„Cijfert soete jeughc In scholen,
WH in cijfer-const omdoolen,
Cijfert, cijfert dag en nacht
Dan wordt ghij met const bevracht;
En ghij vaert naer alle stranden
En comt rijck weer naer deez landen
Coopman. stuerman winckelmaet
Cijfert en ghij comt tot staét."
De meest vermaarde rekenmeester was dan
de man wiens naam we terugvinden In de nog
altijd 'gebruikte volksuitdrukking: volgens
Bartjens.
Groot als rekenmeesters waren Cardinael,
Stockman, David Koek, Smyters, Dijcke,
Hcecke, maar onbetwistbaar steekt „Willem
Gérritsz Bartjens" met kop en schouders bo
ven hen uit, zoo vertelt het schoolbestuur.
,De rekenboeken var, Bartjens zijn meer
dan twee eeuwen lang in een onafgebro
ken reeks van uitgaven in het licht gege
ven. Er zullen wel zeer weinige Nederland
sche boeken zijn, die in gelijke mate op
een aantal geslachten invloed hebben ge
had, en toch bestaat er van al die uitga
ven geen bibliografie die ook maar in de
verte op juistheid en volledigheid mag aan
spraak maken.
Nu is het opvallend, dat er over onzen re
kenmeester pas door de studie van Prof. Bur
ger, van wien we een citaat hierboven aan
haalden, iets meer met zekerheid is bekend
geworden. Voordien schijnt men maar te
hebben nageschreven of, erger nog, dingen
voor waar te hebben neergepend, die men wel
aardig vond, maar nimmer aan de historische
werkelijkheid toetste. Vandaar dat prof. Bur
ger over e«n artikel In - het Nieuw Nederl.
Biografisch Woordenboek verklaart; „alles wat
er in staat is onjuist".
Het conflict tusschen Noord- en Zuid-Ne
derland bracht ook de familie Bartjens naar
„boven den Moerdijk", waar Willem dan in 1569
te Amsterdam is geboren Hier ging hij bij. het
onderwijs, 't geen blijkt uit de opdracht van
zijn vermaard rekenboek „Cijfferinge" aan de
stedelijke regeering, waarin hij verklaart op
1 Januari 1604, dat hy het schoolmeestersambt
ai „12 jaren openbaarlijck aan de scholleren
bedient". Het ging hem niet slecht, hij was
tevreden met zijn werk en zijn lijfspreuk „God
is mijn heyl" gaf hem voldoende kracht om
de „up-and-downs" in het leven tot een or
delijk verloop te dwingen. Bovendien, de Am-
sterdamsche stadsregeering zorgde voor goed
onderwijs, Bartjens roemt het werk: „So in t
onderhouden der Stads groote schooien, als in
het toelaten van vele treffelijcke bijscholen".
Bartjens schijnt een knappe baas te zijn ge
weest en behalve een Piet in het cijferen, ook
de „Fransche en Duytsehe tale, Schrijf- ende
Reeckenkunst Boek-houden als andere nutte-
lende wetenheden bedient te hebben"
In Zwolle wisten de heeren van de stedelijke
regeering dan ook wel wat zij deden, toen ZU
in 1618 aan Willem Bartjens de plaats van
„Francoysche Schoolmeester" aanboden.
En niet aarzelden zij om alle kosten te dra
gen voor vrijen overtocht per schuit van Am
sterdam naar Zwolle, inbegrepen ..Sijn huisge-
sin ende goederen". Zijn traktement was voor
dien tijd niet gering: 300 Carolusguldens per
jaar, met vrije woning, en nog al wat bijver
diensten voor privaatlessen en andere door
hem bekleede functies. Bovendien legden de
steeds elkaar opvolgende uitgaven van zijn re
kenboeken hem geen windeieren. Waarbij
Bartjens dan steeds op zijn hoede moest zijn
voor plagiaatplegers, waartegen hij zelfs her
haaldelijk een openbare aanklacht indiende.
Zoo waarschuwt hij in 1620 „alle konstgee-
rlge School-Meesters" tegen de praktijken van
Pieter van Waasbergen „Bceckverkooper tot
Rotterdam" die zich anno 1620 „tot Leyden
ondersta en 'heeft te doen Drucken, ende aen
den dagh te herbrengen mijne over lange uyt-
gegeven Cijfferinge, onnengesien mijn vrunt-
lijck schrijven aen hem gedaen, om sulex te
willen nalaten, waar inne sonder nauw te
soecken, ik gevonden hebben, meer als 170
grove ongeschickte misstellinghen
In 1636 is hij nog 'tegen hetzelfde euvel aan
het vechten; vol eerlijke verontwaardiging over
de aanranding van zijn auteursrechten, doet
hij een beroep op de solidaire gevoelens zijner
collega's. „Over sulex wil lek fruntlijck ghe-
beden hebben, de voor-noemde vuyle Na-
drucksels te verwerpen, ende uyt uwe E. ghe-
roemde scholen weyren daer mede mi) vriendt-
schap sai geschieden, bier-mede".
Bartjens' geschriften getuigen niet alleen
van een cijferrijpen geest, van een behecrsching
der Fransche en Duftsche taal, maar ook van
litterairen aanleg. Prof. Burger's uitvoerige stu
die bevat daarover tal van doorslaande bewij-.
zen en vanzelf maakte Bartjens gebruik van
dit scherpsnijdende wapen tegen zijn weinig
fijngevoelige plagiaatplegers.
Het rekenen was in de zestiende en zeven
tiende eeuw in hoofdzaak cijferen. Van voor
afgaande aanschouwingsoefeningen was ge
woonlijk geen sprake. Uit het hoofd rekenen
kende men toen niet. Alles werd op het papier
of de lei afgedaan. De leergang was vrijwel
dezelfde, dien wij bij het schriftelijk rekenen
plegen te volgen: uitspreken en benoemen van
getallen, munten, maten en gewichten, de vier
hoofdbewerkingen, eerst met heele getallen,
daarna met gewone breuken. Tiendeelige breu
ken werden niet onderwezen: de indeeling van
munten, maten en gewichten gaf daartoe ook
geen aanleiding. De meergevorderde leerlingen
kregen dan den regel van drieën, intrestreke
ningen, kassiersrekeningen etc. Had iemand
het rekenen goed onder de knie. dan moest hij
de oplossing kunnen vinden van de volgende
som, die voor ons meer op een raadsel dan op
een som gelijkt.-
„Een oasenwelder koopt ossen, betaald voor
elke as soo veel guldens als het Octuplaat van
de Trigonaal centrale radix uit het getal os
sen bedraagd, verkoopt die wederom en wint
zoo veel ten honderd als radicem columnarem
Decagonalem uit 3700 bedraagt, ontvangt ln
alles 5984 gulden. Vrage na 't getal ossen ende
na den in en uitkoop der selve."
Snappe wie het snappen kan!
Zoo'n puzzle was echtr juist een kolfje naar
de hand van Bartjens. En als hij het uitgere
kend had, moet het juist zijn. Het was dan
immers „volgens Bartjens
HILVERSUM I. 415.5 M.
6.45 Gramofoonmuzlek, 6.50 Ochtend
gymnastiek, 7.00 Gramofoonmuziek, 7.45
Ochtendgymnastiek, 8.00 BNO: Nieuwsbe
richten, 8.15 Gewijde muziek (gr.pl.), 845
Gramofoonmuzlek, 9.15 Voor de huis
vrouw, 9.20 Gramofoonmuziek, 10.00 En
semble Jack der Kinderen met solist, 10.20
Voordracht. 10.40 Ensemble Jack der Kin
deren, 11.15 Cello, piano en gramofoon-
Voor den boer, 12.45 BNO: Nieuws- en
muziek, 12.00 Gramofoonmuziek, 12.25
economische berichten, 1.00 Ensemble
Bart Ekkers, 1.30 Gramofoonmuziek, 1.45
Orgelconcert, 2.30 Kinderkoor „Zanglust"
met pianobegeleiding en gramofoonmuziek,
3.15 Orkest Eioward, 5.00 Gramofoonmu
ziek, 5.15 B"NO: Nieuws-, economische en
beursberichten, 5.30 „Vliegen op groote
hoogte". causerie, 5.45 Ensemble Bandi
Balogh, 6.15 Voor den binnenschipper, 6.30
Musette-orkest „Les Gars de Paris" en so
liste, 7.00 BNO: Economische vragen van
den dag, 7.15 Volkszangkoor met pianobe
geleiding. 7.40 Gramofoonmuziek, 8.00
BNO: Nieuwsberichten. 8.15 Spiegel van
den ü'ag, 8.30 Omroep-Symphonie-orkest
en solist, 9.10 Gramofoonmuziek, 9.45 Gra
mofoonmuziek.
HILVERSUM II, 301.5 M.
6.45 Gramofoonmuziek, 6.50 Ochtend
gymnastiek, 7.CO Gramofoonmuziek, 7.45
Ochtendgymnastiek, 8.00 BNO: Nieuwsbe
richten, 8.15 Gramofoonmuziek, 10.20 Gra
mofoonmuziek, 10.30 Viool en piano, 11.20
Gramofoonmuziek, 11.30 Orgelconcert,
12.15 Puszta-orkest. 12.45 BNO: Nieuws-
en economische berichten, 1.00 Omroepor
kest, 1.45 Gramofoonmuziek. 2.00 Neder
landsche Kamerorkest en soliste, 2.30 Ca
baretprogramma, 3.15 Nederlandsch Ka
merorkest en soliste, 4.15 Gramofoonmu
ziek, 5.15 BNO: Nieuws-, economische en
beursberichten, 5.30 Rediva-sextet, 6.00
Gramofoonmuziek. 6.15 De Ramblers, 6.45
Reportage 7.00 BNO: Brabantsch praatje,
7.15 Orgelconcert, 7.30 Declamatie, 7.45 Or
gelconcert, 8.00 BNO: Nieuwsberichten,
8.15 Spiegel van den dag of gramofoon
muziek. 8.30 Ons schemeruurtje. 9.30 Cau
serie „De Kamers van Koophandel en Fa
brieken in Nederland", 9.45 Gramofoon
muziek, 10.00 BNO: Nieuwsberichten slui
ting.
Helpen veilig en vlug. Doos 1Q en 50ct.
Aan het jaarverslag van de Coöp. Centr. Boe
renleenbank te Eindhoven ontleenen wij het
volgende:
De door de oorlogshandelingen verwekte dei
ningen en de gewijzigde verhoudingen in. het
land- en tuinbouwbedrijf waren uiteraard voor
onze instelling niet zonder beteekenis. Dank zij
onze gunstige likwiditeitspositie was de regel
matige functionneering van ons bedrijf verze
kerd.
Belangrijke materieele schaden, tengevolge
waarvan onze belangen bij debiteuren of an
derszins. grooteiyks werden getroffen, kwamen
tot heden niet voor. Ook de belangen der aan
gesloten plaatselijke boerenleenbanken bleven
vrijwel onaangetast.
Gedurende het tweede en derde kwartaal van
1940 namen de spaargelden bij de plaatselijke
boerenleenbanken eenigermate af, doch deze
betrekkelijk geringe vermindering werd ruim
schoots overtroffen door meerdere aflossingen op
voorschotten en stortingen in rekening-oourant.
Vandaar dat het saldo van de beschikbare mid
delen der locale banken bij onze Centrale Bank
per einde 1940 bijna 4 millioen méér bedroeg
dan per einde 1939.
Gaarne stellen wij onze diensten beschikbaar
bij de uitbetaling voor Overheidsrekening van
oorlogs- en defensieschadecredieten, inundatie
vergoedingen, e.d.
Het resultaat van het boekjaar 1940 was niet
onbevredigend.' De onkostenrekening werd be
langrijk verhoogd, doordat ten laste van dit
boekjaar zoowel de winstbelasting 1939 als de
begroote winstbelasting over 1940 is gebracht.
Naar onze meening kan ook dit jaar wederom
met een storting van 20.000 (onv.) ten laste
van de Verlies- en Winstrekening in het Pen
sioenfonds worden volstaan. Voorts achten wij
het g-ewenscht evenals in vorige jaren 10.000
aan te wenden als een Crisisfonds voor aange
sloten boerenleenbanken. Het beschikbare winst
saldo bedraagt 51.163 (57.011) waaruit een di
vidend van 6 (onv.) pet. zal worden uitge
keerd.
Aan het jaarverslag van de Boeren-Hypo-
theekbank te Eindhoven ontleenen wij het vol
gende
In Februari 1940 zijn wij overgegaan tot het
uitgeven van 4% pandbrieven. Wij mogen met
genoegen constateeren, dat tot op heden slechts
enkele onzer debiteuren door oorlogsschade zijn
getroffen; voor onze instelling zullen, naar wij
veronderstellen, hieruit geen verliezen van
eenige beteekenis voortvloeien.
Per 31 December 1940 was in totaal uitge
leend 7.635.173 (8.160.580).
Onze onderpanden hebben door de krijgsver
richtingen in Mei 1940 in slechts geringe mate
geleden.
Na toevoeging van 5.000 (10.000) aan de
Speciale Reserve bedroeg de netto-winst
9.063.91 (10.371), waaruit een dividend van 6%
zal worden uitgekeerd. De reserve bedraagt na
winstverdeeling 230.245 (220.592).
De N.V. Automatic Screw Works (automati
sche schroevenfabriek) te Nijmegen, deelt me
de, dat zjj 27 Mei de inschrijving openstelt op
gewone aandeelen. Deze nieuwe aandqelen, die
nominaal f 125, uitsluitend voor houders van
gewone aandeelen, deze nieuwe aandeelen, die
tegen den koers van 120 pet. worden geëmit
teerd, zullen ten volle deelen In de winst over
1941. De inschrijving staat open bij de Neder
landsche Handel Mij. te Amsterdam. Rotter
dam, 's Gravenhage en Nijmegen.
Door deze uitgifte wordt het geplaatste en ge
storte kapitaal verhoogd tot f 500.000.
De directie beoogt door deze emissie een ver
ruiming van de kasmiddelen der vennootschap
te verkrijgen, in verband met den omvang der
oopende orders.
De directie deelt verder nog mede, dat de
eerste vier maanden van het loopende boekjaar
niet onbevredigend zijn geweest. De vennoot
schap is nog ruim van orders voorz'en, waardoor
de fabriek thans behoorlijk bezet is. De verdere
ontwikkeling van het bedrijf hangt uiteraard in
belangrijke mate ervan af, in hoeverre aanvul
ling van den grondstoffenvoorraad mogelijk zal
blijken.
UTRECHT. Geslaagd mej. E. Bouthoorn.
Harderwijk, mej. G. C. Kooiker, Bilthoven, mej.
H. L. F. van Wijngaarden, Utrecht en de heer
H. Hogenberk, Utrecht.
VREEMDELING IN BABYLON
door J. Gerhard Toonder. Uitg.:
Elsevier, Amsterdam.
Welke bezwaren men ook tegen de boeken
van J. Gerhard Toonder moge hebben, men
kan niet zeggen, dat deze auteur geen raad
weet met zijn stof, noch dat hij niet schrijven
kan. Hij weet zijn verhaal boeiend in elkaar te
zetten, maakt rake opmerkingen en schrijft een
frisschen stijl. Zijn jongste boek behoort tot die
categorie, welke men, eenmaal aan de lectuur
begonnen zijnde, gaarne zoo spoedig mogelijk
uit leest. Dit ls voor een roman een niet-geringe
verdienste en men moet ieder goed boek, dat
deze kwaliteit bezit, van harte toejuichen. De
vraag is inmiddels: wat is een goed boek? Kan
men een roman als „Vreemdeling in Babyion",
waarvan de inhoud bij alle oprechte men-
schelijkheid, die de schrijver aan den dag legt
toch weinig of geen houvast in het leven
biedt, een goed boek noemen? Zeker is, dat tal
van lezers deze geschiedenis niet tot hun ver
heffing zullen lezen, zoodat men wel ernstig
voorbehoud moet maken bij een aanbeveling
van „Vreemdeling in Babyion". De opvattingen
die de schrijver meer in een dapperen toon dan
met overtuigende redeneering over het huwelijk
te berde brengt, staan wel ver af van wat wij
als juist en waardig erkennen. Ook de wijze
waarop de auteur over God spreekt, dan weer
alsof hfj in God gelooft, dan weer alsof hij Hem
overbodig vindt, kan moeilijk de instemming
van den geloovigen lezer verwerven. Weliswaar
spreekt de schrijver over al deze zaken met
een kennelijk goede bedoeling en vaak ook met
grooten ernst en zeker mag men hem niet het
verwijt maken, dat hij spot met wat ons heilig
is, ja zelfs neemt hij den Schepper soms als
maatstaf bij de beoordeeling der menschen,
maar dit alles belet niet, dat wij in zijn boek
menige passage aantreffen die den geloovige
stuit.
De held van zijn roman, die in den eersten
persoon vertelt en pakkend vertelt is
eigenlijk de auteur zelf, die aldus voortdurend
aan het woord is en vrij wat logischer en wel
sprekender redeneert dan men zou verwachten
van den stillen stuurman-aan-den-wal, achter
wien de schrijver schuil gaat. Den term stuur-
rnan-aan-den-wal moet men letterlijk opvatten.
De hoofdpersoon is inderdaad een stuurman
van de koopvaardij, die een paar maanden
voor het uitbreken van den oorlog in Rotter
dam komt wonen en vermoedelijk aan wal zal
blijven, omdat een inwendige kwaal hem voor
de vaart weinig geschikt maakt. Hij komt in een
pension in een volksbuurt terecht en beleeft er
al die kleine en groote ervaringen, die voor den
zeeman, aan de ruimte gewend, bijzondere af
metingen aannemen. In hetzelfde huis, waar
een benepen en zielig echtpaar met een paar
kinderen hem verzorgt, wonen nog een burger
lijke blaaskaak en een opgewonden politieke
agitator. Al deze menschen ondergaan ieder
op zijn manier den angst voor de dingen die
onvermijdelijk over ons land moeten komen, de
heele stad schijnt in afwachting te zijn en onze
stuurman begint meer- en meer naar de ruime
zee te verlangen, hoewel het ook daar wegens
den oorlog allesbehalve veilig is. Om hem heen
gebeuren allerlei nare dingen die hem de over
tuiging geven, dat het met de nv.nschelijke
samenleving niet al te fraai gesteld is. In het
pension wordt de vrouw door haar man ver
moord in een vlaag van waanzin, door de
dreigende oorlogsgebeurtenissen verwekt. De
politieke drijver wendt den steven en vindt in
een reeder een rijken bondgenoot die zijn enor
me propaganda-apparaat financiert, en onder
al deze bedrijven heeft de zeeman een trouwe
vriendin gevonden in de gescheiden vrouw van
een dominee, een eenzaam jong ding, dat hij
toevallig ontmoette en dat hem haar trieste
huwelijksleven vertelt. Behalve deze vrouw staat
alles den stuurman tegen, maar ook haar wil hij
ontvluchten, omdat een geregeld leven aan den
wal niet zijn sterkste zijde is. Zoo zal hij dus
weer het ruime sop kiezen, doch nauwelijks is
zijn schuit de Rotterdamsche haven uit, of in
den vroegen ochtend van den tienden Mei barst
de hel boven de kust los. Het schip wendt den
boeg en keert terug en de zeeman zal zijn taak
vinden in een steun aan de eenzaam achter
gelaten vrouw.
Het verhaal is nogal negatief en geeft troost
noch uitzicht. De schrijver zit vol critiek op
alles wat hij ontmoet en worstelt met het ver
langen om ver weg te zijn van alle drukte en
getob, waar zoo weinig waarachtigs aan te be
leven valt. Hier en daar houdt hjj een politiek
octoog. waarin hij de tekortkomingen van zijn
tijd te lijf gaat, zonder echter eenige positieve
verbetering aan de hand te doen. Het is hem
blijkbaar meer te doen om de critiek op het
bestaande dan om den wil tot medewerking aan
een betere toekomst. Toch kan men hem niet
verwijten, dat hij onverschillig zou staan tegen
over de moeilijkheden; hij wordt er integendeel
sterk door bewogen. Dit zou wellicht nog meer
kunnen blijken uit een vervolg. De roman
„Vreemdeling in Babyion" eindigt namelijk op
een zoo dramatisch oogenblik, dat men hier
even goed een begin als 'n einde kan begroeten.
Inmiddels; indien dit vervolg komt, hopen
we op een meer bezonnen en minder vlotte be
oordeeling van wat er tusschen de menschen
onderling en tusschen hemel en aarde bestaat.
Dbg.
Sedert onze laatste opgave ontvingen wij de
volgende boeken ter bespreking:
Mariale vroomheid L. van Hulle S.T.B.
Beyaert, Brugge.
Vox Humana Theun de Vries Van
Loghum Slaterus, Arnhem.
Inferno Dante Alighieri; vertaling van
Frederica Bremer H. D Tjeenk Willink en
Zoon, Haarlem.
De koning der Alpen Peter Dörfler Paul
Brand, Hilversum.
Thuisvaart Henk Mondria J. H. Kok,
Kampen.
In de ochtend van het leven Theo nijjs-
sen c. A. J. van Dishoeck, Bussum.
Eer Vlaanderen vergaat Jozef Simons
J. van Mierlo-Proost, Turnhout.
Feldgange Friedrich Konzelmann
Strecker en Schroder, Stuttgart.
Sonette einer Griechin Herder, Freiburg i.
Br.
De glorie van het ambacht J. B. Th. Spaan
Em. Querido, Amsterdam.
Verzilverbare wenken B. Muysson M,
Wijt, Rotterdam.
Krn-geografie Bredemeyer, Kruyt en Tos-
seran W- Vcrsluys, Amsterdam, v
In de serie „Avonduur-lectuur" van ,De
Bpaarnestad" is voorts verschenen ..De Madonna
aar den Vesuvius" van M Causemann
inierhulp Nederland,
breng lichi in hel leven Uwer
landgenoolen.
Doel Uw plichi als Nederlander
en geefl naar kunnen.
