Geboden kansen
Derde landing op Borneo
Gematigd optimisme
Toegespitste koningscrisis
SS biijft 20 jaar gevangen
69ste JAARGANG No. 23270
VRIJDAG 22 JUNI 1945
Bureau voor Redactie en Administratie: Smedestraat 5 - Telefoon 21543 en 21544 a b - k 419 Abonnementsprijs 26 cent per week"
Olieraffinaderij Toetong veroverd
Onze voedselpositie
In het najaar alle aardappelen vrij
Een schriftelijk elftal
San Fransisco
Ontwerp-charter
gereed
Mgr. B. Eras
Transporten naar
Duitschland
Onderzoek doorM. G.
Museum in de brandkast
Koningin bezoekt
Arnhem
Katholieken voornemens nieuwe
regeering te vormen
Generale staf verbannen
Nog geen zilvergeld
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Met belangstelling zullen onze
lezers kennis genotmen heb
ben van bet dezer dagen door
het Dagelijksch Bestuur der
R. K. Staatspartij gepubliceerde ma
nifest, waarmede onze voor den oor-
Jog grootste politieke partij voor bet
eerst na de bevrijding voor het voet
licht is getreden. Reeds eerder had
den enkele andere politieke partijen,
die voor 1940 eveneens een sterke
parlementaire positie innamen, het
contact met haar vroegere kiezers
Weer opgenomen en we kunnen ons
voorstellen, dat vele katholieken in
den huidigen verwarden toestand,
niet bet minst ook op politiek ge
bied, eerder een geluid van de RJL
S.PUverwacht hadden.
Het is niet onmogelijk, dat het
Dagelijksch Bestuur om tactische
redenen de publicatie van het mani
fest heelt uitgesteld, maar in het
dcor de Duitschers zoo ontredderde
Nedêrland, ontredderd niet alleen op
materieel, (joch wat veel belangrijker
is, ook op moreel, godsdienstig en
politiek gebied, mag de R.K.S.P. toch
niet den schijn wekken, dat zij de
politieke arena betreedt met een
ronde achter.
Ofschoon het manifest in eenige
passages nog wat vaag blijft, spreekt
net zich op een punt waarover
juist onder een aantal katholieken
een andere meening heerscht zeer
jduidelijk uit.
-4 ,,Voor de taak van staatkundige
"-miing blijft in ons land met zijn
gemengde geestelijke bevolking in,
uet algemeen belang een eigen poli
tiek verband der katholieke Neder
landers onmisbaar in den huldi
gen tijd van geestelijke spanning
meer dan ooit.''
Wij weten, dat we hier een zeer
teer punt aanraken, teer juist in
den politieken strijd, wanneer kwes
ties als Kerk en Staat en de daaruit
volgende houding van den katholiek
Jn het politieke leven tel- sprake ko
men. Telkens wanneer een land he
vige schokken ln zijn staatkundig
leven heeft meegemaakt, zooals zeker
door den jongsten oorlog, laait dit
probleem, dat als een nimmer doo-
vend vuur blijft smeulen, in felle
vlammen op. De spitsvondigste rede
neeringen worden opgezet, encyclie
ken worden vernuftig becommenta
rieerd; er wordt gesuggereerd en mis
schien wei geïnsinueerd en het resul
taat is meestal een nóg grootere ver
deeldheid en een nóg grooter aantal
geschriften en brochures over het
zelfde onderwerp.
Intusschen zou het niet verstan
dig zijn geen rekening te houden
met cïe feiten. Er zijn katholieken,
vooral onder de jongeren, die de
Staatspartij niet terug wenschen en
61 keert zij terug, dan willen zij niet
ln lra.ar politieke verband treden;
zij willen het isolement verljreken
Om in andere politieke groepeeringen
hun katholieke beginselen uit te
dragen; zij willen op een veel bree
ders basis dan die van de .S.P. contact
samenwerking met andersden
kenden zoeken óm gezamenlijk te
kom en tot den opbouw van-een nieu
we maatschappij en daarin ^e katho
lieke beginselen trachten te verwe
zenlijken. Maar is de tijd biervoor
thans rijp? Velenmeenen, dat het
thans het historisch oogenblik is om
het experiment want dit is het
toch te wagen.
In tegenstelling hiermede ls de
B.P. van meening, dat in den huldi
gen tijd van geestelijke spanning hen
eigen politiek verband der katholieke
Nederlanders- onmisbaar is. Zij maakt
derpalve zelf onderscheid tusschen
een algemeene Kath. vorming en
praktische partij-politiek.
Zij wil de onderscheidep politieke
opvattingen, welke in het katholieke
volksdeel leven, direct betrekken bij
het werk van vorming en voorlich
ting en heeft daarom bepaald, 'dat
tie mandaten van alle plaatselijke,
gewestelijke en partij-functionaris
sen ter beschikking moeten worden
gesteld. Dat is ongetwijfeld een stap
ln de goede richting. Boyendien is
zij er toe overgegaan een Centrum
voor staatkundige vorming in te
stellen, oat de gelegenheid biedt,
de vertrouwensbasis, onmisbaar voor
het staatkundig leven der katholie
ken, te verbreeden en een wensche-
hjk gebleken discussie over de thans
actueele vraagstukken omtrent be
leid en organisatie mogelijk te ma
ken.
.Ook dit kan een stap voorwaarts
zijn om (je politieke verhoudingen te
verheiden.;,Veel zal er echter van
««langen hoe die vertrouwensbasis
gelegd wordt.
i,s jammer, dat we bij de be-
scuaeermg van dit manifest nog vele
m°eten plaatsen en
?f, vl'n we benieuwd naar de
samenstelling en werkwijze van dit
Gentrum. Bovendien treft ons de
zakelijke nuchterheid, waarmede de
B.P. haar entrée doet. Geen sprank ie
geestdrift.'geen spoor van ?„thou!
siasme. We zien baar weer opmar-
cheeren, zwaar er. massaal met Hon
derdduizenden kiezers achter zich,
en tochAls Schaepman geleefd
had, zou hij ook zoo zijn entrée ge
maakt hebben? De S.P. treedt nu
voor het voetlicht en we zijn daar
verheugd over, maar zij moet zich
wel bewust zijn, dat tal'looze katho
lieken naar haar opzien en groote
verwachtingen koesteren.
Na een lange periode van afbraak
willen wij eindelijk gaan bouwen aan
een nieuwe samenleving. De oude
maatschappij met haar fouten en ge
breken wil niemand meer terug; al
om wil men een nieuwe gemeen
schap. Samenwerking van alle be
volkingsgroepen is - daarvoor noodig,
doch dit behoeft, mag zelfs geen
samen s m e 1 t-i n g zijn. Maar waar
om niet meer geestdrift? Zijn wij
katholieken eigenlijk niet het rijk
ste'' Hebben we niet voor ons liggen
de richtlijnen van de hoogste kerke
lijke autoriteiten om aan een nieuwe
gemeenschap te werken en daarin
leiding te geven? Waarom toch die
aarzeling dat schuwe-optreden? Be
zitten wij al niet jaren lang de tee-
keningen voor het gebouw, dat ka
tholiek en niet-katholiek thans zoo
o-aarne zouden opthekken? Was het
niet Pius XI. die in 1931, toen de
chaos, die nu werkelijkheid is gewor
den, zich reeds duidelijk afteekende,
kwam met ,,Quadragesirao Anno",
welke den grondslag moest leggen
voor een nieuwe gemeenschap?
Terecht schrijft het Dag. Bestuur:
..De geestelijke en materieels weder
opbouw van ons vaderland is de
greote taak, welke wij in de eerst
volgende tientallen van jaren te ver
richten hebben. Het katholieke volks
deel heeft hierin zijn bijdrage te
leveren in het licht van zijn eigen
beginselen."
Wij katholieken, bezitten materiaal
genoeg oni aan dien wederopbouw te
werken. Hetis een mooie en groot-
sche taak. maar dan ook geen aar
zeling, geen'schuwheid!
Het hoofdkwartier van gen. Mac-
Arthur meldt, dat troepen van de
Australische negende divisie Don
derdagochtend een eerste landing
hebben ondernomen op Serawak
Zij gingen aan land te Xoetong.
Het is de derde landing in een week
tijds. De belangrijke olieraffinaderij
van Toetong is veroverd.
Australische afdeelingen hebben nu
vasten voet verkregen aan beide toe
gangswegen van de Broeneibaai.
Australische gevechtsvliegtuigen
starten reeds van het eerste geïmpro
viseerde vliegveld op het eiland La-
boean, aan de monding van de Golf
van Broenei (N.W. Borneo), om- de Ja
panners te bestoken, aldus Radio Mel
bourne.
Over den strijd tegen Japan meldde
A.P. nog. dat generaal-majoor L. P.
van Temmen verklaard heeft, dat meer
dan 100.000 man Nederlandsche strijd
krachten spoedig hi Australië zullen
worden opgeleid voor de invasie van
Ned. Oost-Indië.
WASHINGTON, 21 Juni. De ver
liezen tijdens den veldtocht op Oki
nawa zijn niet zwaar geweest in ver-
Bégin dezer week hebben wij
reeds gemeld, dat over de voed
selpositie geen ongerustheid be
hoeft te bestaan. Uit verschillen
de publicaties, welke wij sinds
dien ontvingen, kregen we over
de vooruitzichten der voedsel
voorziening het volgende beeld;
Aardappelen; De aardappelvoor-
raad en de capaciteit van het ver
veer laten het vrijgeven van de
consumptie der oude aardappelen
foe. Het roo'iverbod voer vroege aard
appelen werdt per 29 Juni opgehe
ven, terwijl de producten van den
nieuweni oogst met ingang van
Maandag 2 Juli ln distributie zullen
worden gebracht. Het rantsoen zal
vermoedelijk 2 kg bedragen. Het
streven is er op gericht in dem loop
van het najaar zöo mogelijk de
aardappelen zonder bon in consump
tie te brengen. Ïvïaar allerhande fac
toren, Welke nu nog niet definitief
kunnen worden beoordeeld, spelen
daarbij een rol.
Brood: Brood aal geleidelijk aan
ook in steeds ruimere mate beschik
baar worden en wel 2400 gram per
week. Biscuits worden "geleidelijk aan
vervangen door brood. Dit zal mo
gelijk zijn door tarwevoorradera te
vormen, toereikend voor den komen
den winter.
Boter: De bdterproductie hangt
ten nauwste samen met het kolen-
vraagstuk. Eerst als de groote fa
brieken in Friesland weer op volle
toeren kunnen werken, zal bet mo
gelijk zijn een voorraad van boter
te vormen, die dan als koelhuisboter
in den komenden winter gedistribu
eerd zal warden.
Om de vetproductle en den suiker-
bietencogst in ons land op te voeren
zal de verplichte regeling voor het
telen van kOolzhad 'wel moeten wor
den gehandhaafd en het areaal van
cïe suikerbieten uitgebreid.
Ylwsch: Ook aan vleesch ls een
Wereldtekort, zoodat de huidige, vrij
höoge rantsoenen, niet gehandhaafd
kunnen blijven.
Alles bijeengenomen is het zoo,
dat men met vertrouwen en gema-
Wanneer straks de opstelling
bekend wordt van het elftal, dat
tegen de Engelschen uitkomt,
zullen zonder twijfel de ontel-
baren Die-het-beter-weten kans
zien, de heele formatie tot den
grond toe af te breken. Dat is
gebeurd bij elke opstelling door
alle jaren heen en waarom zou
dat dus ook nü niet het geval
zijn!
Maar 'aleer men ditmaal zijn
verguizingen over de hoofden der
keuzecommissie-leden uitstort
zal men toch e enigszins rekening
moeten houden met de ietwat
ongeiuone wijzewaarop deze
combinatie tot stand dient te
komen. Door gebrek aan vervoer-
gelegenheid zullen de voorzitters
van de commissies uit Amster
damHaarlem, Den Haag en
Rotterdam namelijk niet in de
gelegenheid zijn bijeen te komen
en de zaak, als te doen gebruiJce-
lijk, in rustig, onderling overleg
uit te puzzelen. Daarom zal het
elftal dat straks te Rotterdam
binnen de lijnen treedt schrifte
lijk worden samengesteld.
Wat er gebeuren moei wanneer
een^brief met candidaten zoek
raaktis ook den commissieleden
niet bekend
ti.gti optimisme dein winter tegemoet
mag zien.
In den komenden jvinterzullen
wij het stellig veel en- veel beter
hebben. öan iu den afgeloopsn win
ter, maar elke huisvrouw zal toch
met beleid' en overleg te werk moe
ten gaan om met de beschikbaar ge
stelde voorraden uit te komen.
WASHINGTON, 21 Juni (Reuter).
E'ehalve dat het nieuwe charter nog
formeel moet worden, goedgekeurd
en onderteekend, is het werk der
conferentie te San Francisco, die se
dert 25 April ij been is geweest, Don
derdagochtend bij het aanbreken van
den dag gereed gekomen, het coör
dinatiecomité heeft het ontwerp-
charter voer den nieuwen volken
bond voltooid. Dit charter zal thans
in de vijf belangrijkste wereldtalen
worden vertaald. Be vereenigde na
ties te San Francisco hebben aldus
op de grondslagen, die gelegd zijn(te
Dumbarton caks en te Yalta, een
systeem van collectieve veiligheid en
bnderlingen bijstand tegen agressie
uitgewerkt, dat in uitgebreide ver
plichtingen en gedetailleerde voor
zieningen verder gaat, dan de oude
volkenbond of eenig ander schema
voor den wereldvrede in de ge
schiedenis.
„Herrijzend Nederland" heeft me
degedeeld, dat Mgr. B. Eras is be
noemd tot gezantscliapsraad van
het Nederlandsche gezantschap bij
het Vatieaan.
geüjkïng met de successen, zeide Pat
terson onderstaatssecretaris van oor
log, tijdens een persconferentie Don
derdag, vooral als men in aanmerking
neemt, de vliegvelden en havens, die
wij veroverd hebben en de grootte van
de vijandelijke macht. De belangrijk
ste taak van generaal MacArthur op
dit oogenblik ligt in het aanleggen
van bases vanwaar wij Japan-krachtig
zullen aanvallen.
De Japansche radio blijft inmid
dels berichten verspreiden over een
binnenkort te verwachten invasie in
het moederland.
De militaire correspondent van Reu-
ter te Londen meldt echter, dat een
invasie in Japan waarschijnlijk niet
spoedig zal plaats hebben, aangezien
dcor, de beëindiging van den strijd op
Okinawa de Amerikanen binnenkort
over uitgestrekte nieuwe luchtbases
zullen beschikken.
O
De sectie voorlichting van het
M. G. deelt mede;
Naar aanleiding van enkele pu
blicaties in de dagbladpers omtrent
transporten van voedsel entextiel-
goederen van Delfzijl naar Duitsch.
land heeft het hoofd van de
subsectie Voedselvoorziening (sectie
Economische Zaken.) van het Mili
tair Gezag zich onmiddellijk naar
Groningen en. Delfzijl begeven om
zich ter plaatse van den gang
van zaken op de hoogte te stellen.
Nadere mededeelingen omtrent
de toedracht dezer kwestie, die de
grootste aandacht van den chef
Vên het M. G. heeft, zullen worden
bekend gemaakt, zoodra hierom
trent verdere gegevens beschikbaar
zijn.
De roofzucht van de bezettende
macht kennendewas de P.T.T.
bezorgd voor de uitgebreide col
lecties van het Post museum. De
heele verzameling werd daarom in
brandkasten gesloten eft. men
zweeg angstvallig over het be
staan daarvan. De opzet lukte.
Nooit is een Dultscher op het
idee gekomen, dat er zoo iets als
een Postmuseum zou kunnen be-
staan! J
,,Zoo vinden de Arnhemmers hun
huizen terug, Majesteit", wees
zuster Hoytingk H.M. Koningin
Wilhelmina een arbeiderswoning
in de stadswijk Klareödal. Door
het raam keek ik in een kleine
huiskamer, ^vaar laden op den
grond waren geleegd, waar meu
bels stuk waren geslagen en bec'cte-
gesd was opengesneden. Te mid
den van deze ravage en vervuiling
stond Koningin Wilhelmina.
Doch Arnhem kon zijn Koningin
ook andere dingen latèn ..zien dnn
dit trieste beeld en dan de gruwe
lijk verwoeste kerken en huizen. Er
wonen thans 22000 mensehen. die
allen hard aan den slag zijn om te
herstellen wat nog te herstellen valt
en die bezield zijn door één ge
dachte: hun stad, een der mooiste
van ons land. zoo snel mogelijk weer
bewoonbaar te maken.
Op doorreis van Anneville hij
Breda naar 't Loo, waar H M. weer
haar intrek heeft genomen, bracht
zij een bezoek van eenige uren aan
Arnhem. In .Sacré Coeur" onder
hield de Landsvrouwe zich geruimen
tijd met notabelen en Illegale wer
kers en maakte vervolgens een korten
rondrit door de arbeiderswijk Kla-
rendal, waar reeds vele gezinnen ziin
teruggekeerd. De Koningin bezoc i»t
de centrale bakkerij, welke de Arn
hemmers aan een dagrantsoen van
drie ons brood helpt. Vervolgens be
trad zij de verschillende woningen
cm te zien hoe de bewoners zicht
reeds hadden ..weten te redden" era.
hun huishouding op gang hadden
gebracht.
HOOFDKWARTIER 21ste BK1T-
SCHE LEGER. 22 Juni. (Keuter).
Veldmaarschalk Montgomery heeft
ei voor gewaarschuwd, dat bnitsoli-
land nog niet geheel en al verslagen
is. Het ligt wel on de knieën, maar
dient ssherp te worden gadegeslagen,
vooral in de eerstvolgende twee a
drie maanden.
Wat de Duitsche krijgsgevangenen
onder tcözicht der Geallieerde auto
riteiten betreft, verklakyde Mont
gomery, dat de DuitsChe SS-troepen
vermoedelijk gedurende 20 jaar ge
vangen aouden blijven. De leden van
den Duitschen generalen staf zouden
uit Duitschland worden verbannen
en in kleine groepen worden ge-,
isoleerd, waar zij voor onbepaalden
tijd zouden blijven.
V'erder zelde hij vastbesloten te
zijn al het mogelijke te doen ten
einde verhongering te voorkomen.
Men hoopt in staat te zijn aan
iederen Duifseher in de Britsche zone
2000 calorieën per dag aan voedsel
te kunnen verstrekken, hetgeen over.
BRUSSEL, 22 Juni (Reuter).
Naar officieel werd medege
deeld, hebben de leiders van de
Conservatieve Katholieke Partij
den eersten minister, Van Acker,
o-p de hoogste gesteld van het
feit, dat zij voornemens zijn een
nieuwe regeering te vormen on
der Koning Leopold.
De gedachtenwisseling had plaats
tusschen Van Acker en zes Katholieke
leden van #tjn kabin.et, alsmede vijf
kopstukken van de Katholieke Con
servatieve Partij, onder wie Pierlot en
Carton de Wiart, beiden "voormalig
eerste minister, voorts Frans van Cau-
weiaert, voorzitter van de. kamer van
afgevaardigden.
Een Katholiek senator heeft den spe-
cialen correspondent van Reuter, Pa-
»tric"k Crosse, verklaard, dat de Ka
tholieke Partij een regeering zal vor
men, die uitsluitend bestaat uit leden
van het parlement, zoo mogelijk met
inbegrip van eenige vertegenwoordi
gers van andere partijen dan de Ka
tholieke, zooals bijv. Jacques Pirenne,
die liberaal is. De nieuwe regeering
zou gaarne zoo spoedig mogelijk ver-
kiezingen organiseeren, zoo verklaar-
I de de senator.
a
eenkomt met de helft van het
rantsoen van den Britsehen soldaat.
Montgomery wees er nog op. '.at
de vrouwen van de Duitsche leger-
hulpdlensten zeer anti-Brit-,ch de
ken te zijn. voorts deelde hij mede,
dat de beroemde Britsche zevende
divisie ,,de Woestijnratten" naar Ber
lijn zal gaan om den B'ritschen sec
tor in deze stad te gaan bezetten.
De zilveren munten, welke, de re
geering ki Amerika heeft laten aan
maken, worden voorloopig naar
„Commentaar" meldt, niet in circu
latie gebracht. Zij zijn volkomen ge
lijk aan de vrW-gcre.
GEEN TABAK MEER OP
Ril EN K12
De directeur-generaal van de Voed
selvoorziening maakt bekend, dat
op de tabaksbonnew RU en R12
niet meer zal worden afgeleverd.
AARDBEIENPRIJS
Men deelt cms uit Beverwijk
mede', dat de opnieuw vastgestelde
prijzen van aardbeden voor de
streek Kennemerland te laag zijn.
De veilingen zuilen een scherp
protest laten hoeren bij de betref
fende instances en wanneer, 5n de
prijsvaststelling geen verandering
komt, brengen de tuinders hun
producten niet meer naar de vei
ling. Door die nieuwe prijsregelinfi
krijgt de tuinder voor zijn pro Jut
ten niet meer dan het plukloon,
BLOEMBOLLENEXPORT
.HERVAT
De bloembollenexport is her
vat. Dezer dagen is uit Ocgst-
geest de eerste partij naar Frank
rijk verzonden. Het waren 7Ö.OO0
kg. gladiolenMIen, die met een
conveoi van 17 vrachtwagens ver
trokken.
REISÏNLICHT1NGEN
Sinds eenigen tijd bestaat bij
het reisbureau Lindeman, Bartel-
jorisstraat 3, te Haarlem, weer
gelegenheid inliclrtingen in te win
nen over boot-, tram-, bas- en
treinverbindingen. Deze informa
tiedienst is geopend: eiken dag van
10 tot 12 en 14 tot 16 uur; Zater
dags alleen des morgens.
Op een Donderdag te Brussel ge
houden bijeenkomst, besloten de ge
delegeerden der socialistische en com
munistische vakvereeniging unaniem,
dat een algemeene staking reeds zou
beginnen, zoodra de Koning gebruik
zou maken van koninklijke preroga
tieven, door bijv. een regeering te
vormen, aldus meldt Ass. Pres.
De Koning heeft den wensch te ken
nen gegeven, de presidenten van Se
naat en Kamer te spreken. Dit heeft
voldoening gewekt in parlementaire
kringen. Er wordt aan herinnerd, dat
de Koning noch den Senaat, noch de
Kamer bedankt heeft, toen zij hem
met zijn bevrijding gclukwenschten.
Intusschen móesten Robert Gillon
en Frans Cauwelaert, resp. voorzitter
vara Senaat en Kamer, wegens gebrek
aan vervoersmogelijkheid hun vertrek
naar Salzburg tot morgen uitstellen.
Zij zullen begeleid worden door de
afgezanten van den Koning, Frédéricq
en Jacques Pirenne, wier oriëntee-
ringstaak nu bijna als beëindigd be
schouwd worden.
H.K.H. Prinses Juliana heeft krui
sen en de medaille van verdienste van
het Ned. Roode Kruis uitgereikt aan
vertegenwoordigers van het Britsche
Röodé Kruis, voor al de hulp, welke
zij aan de bevolking hebben ver-
i leend.
3000 Duitsche pioniers zijn bezig
met het ruimen van landmijnen in
het Westen des lands, terwij! er 1200
de zeemijnen langs de kusten vegen.
