Eereraaduitspraak over het
Concertgebouw
Strijdende Nederlanders
DONDERDAG 5 JULI 1945
PAGINA 3
Willem Mengelberg exit
Hoe Duitschers
leven
RESTITUTIE
Duitsch kunstbezit
geblokkeerd
Goed Nederlandsch?—
voor de Nederlandsche zaak ge
acht te worden, dat hij naar het
oordeel van den raad op deze plaats
niet de rechte man is.
Het „waarmerk" van Groningen, de oude Martinnoren, ver
heet zich onbeschadigd boven de ruïnes van de Groote Markt,
die zwaar van de oorlogshandelingen heelt geleden
Italië's bisschoppen
en de capitulatie
Zóó reed de Prins door Nederland
(Anefov. d. Poll)
„Regenmaker"
kreeg gelijk!
48-urige werkweek in
Twente
onder Duitsche bezetting
Van alle Vl's
verlos ons Heer
Brood voor rijst
Bestelbon voor
margarine
Na 14 Juli geen melk
op ingeleverde bonnen
Radio-conferentie te
Hilversum
Geëvacueerde familie
verdronken
Gebrek aan melkknechts
Puinruimers omgekomen
De Eereraad voor de muziek
heeft onderzoek gedaan naar de
houding van de artistieke leiding
en de dirigenten van het Concert-
gebouw-orkest te Amsterdam ge
durende den bezettingstijd en is
ten aanzien van Prof. dr. Willem
Mengelberg van oordeel, dat deze
zich dermate heeft schuidig ge
maakt aan voor een man in zijn
positie ontoelaatbare handelingen
in strijd met de nationale eer, dat
hij nooit weer den dirigentstaf in
Nederland behoort op te heffen.
De Eereraad is verder van oor
deel, dat de directeur, dr. Rud.
Mengelberg, in zijn houding gedu
rende de bezettingsjaren, in samen
werking met het bestuur van het
Concertgebouw, zoo weinig verzet
heeft geboden tegen ongerecht
vaardigde eischen en tegen aan
slagen op de hem toevertrouwde
belangen, dat zijn beleid verre is
gebleven onder dat wat men van
iemapd in zijn leidende positie had
mogen verwachten. De Eereraad is
eenerzjj ds overtuigd van de goe
de trouw, waarmede de heer Men
gelberg dit beleid heeft gevoerd,
doch anderzijds dienen de objec
tieve resultaten ervan zoo nadeelig
Nederlandsche instanties uit
Twente, in het Roergebied op zoek
naar gestolen apparaten, keerden
terug met belangwekkende ervarin
gen. Zoo hebben zij geconstateerd,
dat het geheele Roergebied een groo-
te puinhoop is, maar dat men op
verschillende plaatsen druk met
herstelwerk bezig is. De industrieën
liggen nog stil, alleen de mijnen wer
ken en produceeren steenkolen, die
bestemd zijn voor Nederland, Bel
gië en Frankrijk. In verscheidene
steden rijden de electrische trams
weer, ook loopen er enkele treinen.
Het autoverkeer geschiedt echter nog
grootendeeis op gas.
Geconstateerd werd verder, dat de
voeding van de Duitschers niet. zoo
als beweerd, 2.000 calorieën per dag
bedraagt, doch slechts 800 calorieën,
aanzienlijk minder dus, dan in Ne
derland, waar men thans 1850 ca
lorieën krijgt.
Opvallend was, dat de dames uit
stekend gekleed gaan, veel beter dan
de gemiddelde Nederlandsche vrouw.
De opgroeiende jeugd is minder goed
gekleed en heeft vooral gebrek aan
schoenen. Te' Hagen werd 'in een ac-
cumulatorenfabriek 10 ton materiaal
voor de Hengelosche telefooncen
trale In beslag genomen.
De Shaef heeft het totale open
bare en particuliere kunstbezit van
Duitschland geblokkeerd als pand
voor het geroofde uit de voormalig
bezette landen.
Een onafzfcnbare stroom van
kunstschatten, bibliotheken en ar
chieven hebben de Duitschers en
hun handlangers ook in ons land
weten te verwerven. Vooral parti
culiere collecties werden geroofd
geconfisqueerd of door schijnbetalin-
gen aangekocht.
De „Stichting Nederlandsch Kunst
bezit'', de sectie kunstschatten, bi
bliotheken en archieven van het
commissariaat-generaal voor Neder
landsche economische belangen in
Duitschland, gevestigd te Amster
dam, Heerengracht 458, 2ai, om een
overzicht te verkrijgen over hetgeen
aan kunstbezit is verloren gegaan,
binnenkort een aangifte-formulier
met richtlijnen uitgeven, dat op nog
^kerrteaabnekoemfnVisn VOOr ecn
Alle aankoopen voor of door den
Vijand sedert 10 Mei 1940 worden als
roof beschouwd. De geallieerden zu]
len alle door den Nederlandschen
Staat ingediende eischen tot terug-
f? ave van te identificeeren objecten
inwilligen.
Bij alle streven naar zuivering
mogen we misschien ook even aan
dacht vragen voor de zuivering
van onze taal. Jaren lang hebben
ergernis de germanismen
5? K? dle de Nederlandsche taal
trachtten te overwoekeren en daar
Nu °°k wel ln slaagden.
«„»e ^Bhcismen aan de
beurt, eveneens met daverend sue-
ces. Bijvoorbeeld in de gesproken
en gedrukte teksten der films
Als een filmheldin haar man ver
zoekt om ditmaal eens nuchter
thuis te komen, dan vraagt zij m
onvervalscht Engelsch, of hij „so
ber" huiswaarts wil keeren. De B
van Bernard heet op de film dc B
voor Bernard, letterlijk vertaald
van The B for Bernard, enz. enz.
Afgezien van die anglicismen, dis
ons bedreigen, wordt de filmtekst
zeer slecht verzorgd. De vertaling
is slordig gn doorgaans banaal of
regelrecht verkeerd Nederlandsch.
Hier loert een gevaar voor het goed
gebruik van de moedertaal. We
moeten er hardnekkig tegen vech
ten.
De heer Eduard van Beiiium heeft,
gedreven door het verlangen zijn be-*
roep van dirigent zoo lang mogelijk
voort te zetten, ingegeven door zijn
zorg voor de belangen van het Ne
derlandsche muziekleven, concessies
gedaan, ten koste van wat een kun
stenaar van zijn beteekenis verschul
digd is tegenover de kunst en tegen
over de nationale eer, die men van
iemand in zijn verantwoordelijke po
sitie in deze jaren niet had mogen
verwachten.
Niettemin heeft de heer van Bei-
num ln zijn functie van eerste diri
gent van het Concertgebouworkest
karakter en moed getoond, door de
pertinente weigering, vervat in zijn
schrijven d.d. 6 Déc. 1943 aan het
bestuur van de N.V. Het Concertge
bouw te Amsterdam, om een concert j
voor „Frontzorg" te leiden, welk j
schrijven voor hem destijds niet zon
der risico was.
Op grond van deze en andere hem
bekende omstandigheden is de Eere
raad van oordeel, dat de heer van
Beinum zijn gewone bezigheden als
dirigent van het Concertgebouw
orkest kan hervatten.
Ten aanzien van den heer Jan
Koetsier, in het najaar van 1941 uit
Duitschland teruggekeerd, sinds Sep
tember 1942 tweede dirigent van het
Concertgebouworkest, zijn geen fei
ten aan het licht gekomen, die den
Eereraad aanleiding geven over hem
in het bijzonder een uitspraak te
doen.
De bovenstaande oordeelen over
kunstenaars prejudicieeren niet op
eventueele latere rechtspraak van tri
bunalen over politieke vergrijpen van
Nederlandsche burgers.
Op de leden van het «Concertge
bouworkest, die zich bij het heleid
der verantwoordelijke leiding hebben
neergelegd en op wie ongetwijfeld als
artistieke medewerkers aan een zoo
voorname instelling als het Concert
gebouw is. mede een cultureele ver
antwoordelijkheid rust, is van toe
passing hetgeen reeds in de voor de
vereenigde Eereraden voor de kunst
bekend gémaakte algameene verkla
ring is gezegd, zoodat de Eereraad
voor de muziek over hun houding
geen oordeel meer in het bijzonder
behoeft uit te spreken.
In „Sancta Maria" wordt medege
deeld, dat de Italiaansche bisschop
pen bij de capitulatie van Noord-
Italië een belangrijke rol hebben ge
speeld. De patriarch van Venetië,
Kardinaal Piazza, behoedde zijn stad
voor oorlogsverwoesting. In Genua
gaf de Duitsche commandant, gene
raal Meinhold. zich over aan aarts
bisschop Kardinaal Beette. In Milaan
werden de onderhandelingen tus-
schen fascisten en het bevrijdings
comité gevoerd in het paleis van
Kardinaal Schuster, Toen Kardinaal
Schuster vernam op welke barbaar-
sche wijze de lichamen van Musso
lini en zijn lotgenooten werden ten
toongesteld op de Piazza Loreto, liet
de Kardinaal weten, dat hij met eigen
hand de lichamen zou verwijderen
als er geen direct einde kwam aan
dit mensch-onwaardig optreden.
Onlangs heeft Vice Air Marshall
Bennett mededeeling gedaan
van de mistbestrijding op ge
allieerde vliegvelden door het
doen opstijgen vanverwarmde,
vochtige lucht. De vliegtuigen
konden, dank zij deze vinding,
in elk seizoen ononderbroken
van de vliegvelden gebruik ma
ken, wat den duur van den oor
log minstens twee jaar zou heb
ben verkort. In verband hier
mede is het interessant te her
inneren aan de geslaagde proe
ven, welke de heer Aug. Veraart
reeds jaren voor den oorlog hier
te lande met deze methode van
mistbestrijding heeft genomen,
o.a. daags vóór Kerstmis 1937 op
het terrein van de Vuilverbran
ding in Amsterdam-Noord.
Met behulp van de brandweer
installatie van de Amsterdam-
sche havenpolitie slaagde de heer
Veraart er toen in op de boven
omschreven wijze den hangenden
mist in neerslag om te zetten,
m.a.w. te laten uitregenen. Dit
gebeurde met zooveel succes, dat
Kerstmis 1937 in Amsterdam
heel den dag stralende zon
bracht, terwijl juist uit Engeland
sombere berichten kwamen over
buitengewoon zwaren mist met
alle gevolgen van dien. Wanneer
dus blijkt, dat deze vinding ten
slotte ilen oorlog aanmerkelijk
zou hebben bekort', schuilt daarin
voor ons, Nederlanders, en voor
den heer Veraart tn het bijzon
der een groote voldoening.
In verband met de talrijke wilde
stakingen ln Twente, waarbij de ar
beiders een 40-urige werkweek ver
langen. heeft de commissaris van
het Militair Gezag in het district
Enschede er de aandacht op moeten
vestigen, dat ook in dit district de
werktijd 48 uur per week bedraagt
en wettelijk als zoodanig is vastge
steld.
Eergistereninbraak in
een munitiemagazijn.
Een heel aardige
buit.
Gistereneen goederen
trein, vol met alle moge
lijke oorlogsmateriaal, la
ten ontsporen.
Vandaag: nachtelijke
marsch naar een terrein,
waar Engelsche piloten
wapens uitgooiden. De
zware kisten verzameld,
vervoerd, opgeborgen, ge
registreerd, gedistribueerd.
Morgen: inbraak in een
distributiekantoor.
Den volgenden nacht:
Engelsche piloten, die een
noodlanding hadden moe
ten maken, gezocht en
hulp verleend voor de
avontuurlijke terugreis naar
Engeland.
De vorige week en van
daag en de volgende week:
hulp in eiken vorm aan
Joden en onderduikers.
Levensmiddelen verzameld
voor de gezinnen van on-
dergrondsche werkers, voor
weduwen van slachtoffers
der Duitsche beschaving.
Een kleine excursie, in
uniformen van de Land
wacht, om fietsen te vor
deren van Nederlanders,
die dit lesje wel verdien
den. Alle mogelijke huls-
raad gekocht, of gevraagd
bij rechtschapen Nederlan
ders. Waren de Nederlan
ders on-Nederlandsch, dan
werd het noodige genomen,
zooals bij den N.S.E'.-bur
gemees ter van Dinxperlo,
die op een kwaden morgen
veel meer brandstof miste,
dan hij zelf had verstookt.
Op het werkprogram kwam
ook voor het opsporen van
Gestapo-agenten en hand
langers van den afschuwe-
lyken S.D. Een zeer be
langrijk punt was de In
lichtingendienst, die op
onschuldige, niettemin ef
fectieve en soms ook ge
vaarlijke manier gegevens
verzamelde over troepen
verplaatsingen, transporten
van oorlogstuig, verblijf
plaats van Duitsche leger-
onderdeelen en staven,
enzoovoort. Meermalen is
gebleken, dat de autoritei
ten in Engeland een be
langrijken steun aan dezen
zeer goed georganiseerden
berichtendienst hadden.
U leest dit in enkele mi
nuten en wij hebben iets
meer tijd noodig om het
te tikken. Maar de boeren,
burgers en buitenlieden
die deze heldendaden op
hun vaderlandsehen staat
van dienst hebben, waag
den er maandenlang hun
Jeven voor, eiken dag, elke
minuut. Zij riskeerden er
gevangenschap voor, en zij
wisten wel zoo ongeveer,
wat een Duitsch concen
tratiekamp is
En wie waren het? Ger-
rit en Dick, Gerbrand en
Bob; Zwarte Jan en Blonde
Jan; Ben en Wim van de
Beek (als normaal burger
woonde hij aan een beek);
Lange Henk en Wim met
het brilletje. Een ambte
naar ter secretarie, een
marechaussee, een tuinar
chitect, een korporaal-tor
pedomaker van de Konink
lijke Marine, een boerenar
beider, een marinler-derdo
klasse, een stuurmansleer
ling, een sigarenmaker en
iemand van wien men niet
precies wist, of hij predi
kant was of inspecteur bij
■n verzekeringsmaatschap
pij. In het kort: onder
duikers.
Niemand was onderdui
ker voor z'n plezier. Altijd
dreigde voor deze slacht
offers - van de tyrannie
tusschen '40 en '45 het ge
vaar van arrestatie met de
vreeselijke gevolgen van
dien. Velen zochten een
toevlucht o.a. iu den Ach
terhoek. Sommigen hadden
het er goed, veel beter dan
thuis, zooals men wel eens
met een beetje afgunst
hoorde vertellen. Wil heb
ben nu wel geleerd, dat
anderen er een minder
prettig leventje hadden.
Bijvoorbeeld degenen die
een soortement hol in een
droge greppel groeven,
het aan alle zijden vak
kundig camoufleerden en
van boven afgesloten met
een valluik. De bovenkant
van het luik was beplant
met struikgewas, en een
knappe Mof of Landwach-
ter die de onderduikers
daar vond. Een soortgelijke
schuilplaats werd ook ge
maakt ln een mestvaalt,
voorzien van een valluik
met mest-camouflage. „Ze
ker, meneer, midden in de
vuiligheid. 'n Moord-
schullplaats, maar het was
er soms wel benauwd en
het luik sloot niet her
metisch
Allicht komt een onder
duiker in contact met een
lotgenoot. Een groepje kan
meer doen om verschil
lende moeilijkheden te
overwinnen dan een enke
ling. Zoo werd in den
Achterhoek een cabaret
opgericht, dat zeer ge
waardeerde voorstellingen
gaf op plaatsen, waar on
derduikers verbleven. Maar
daar bleef het niet bil. De
jonge menschen vonden,
ciat er belangrijker werk te
doen was. Werk voor het
vaderland. En langzamer
hand formeerde zich een
groep parttsanen, die ons
thans verhalen vertellen,
welke ons na vijf jaar van
bezetting en razzia's en na
een afschuwelijken honger
winter den Indruk geven,
dat wij toch wel een erg
tam en mak leventje heb
ben geleid. Al luisterend
beseft men echter ook, dat
het wel erg Interessante en
opwindende verhalen zijn,
doch dat de practijk in de
afgeloopen Jaren en vooral
de laatste maanden ook
uiterst gevaarlijk was. En'
dat de Nederlanders, voor
wie dit gevaar eten en
drinken was, waarlijk na
komelingen zijn van de
kerels in de Gouden Eieuw,
die een klein republiekje
tot een wereld-mogendheid
maakten. Wil komen op
hun belevenissen nog te
rug.
Zooals men weet heeft Den
Bosch, vooral na de bevrijding,
veel te lijden gehad van vliegende
bommen. De meeste suisden ge
lukkig over de stad heen, maar
ook kwam er af en toe wei eens
een omlaag. De inwoners van Den
Bosch geloovige menschen
hebben in die angstige dagen ge
beden als nooit tevoren. Als er
een vliegende bom overkwam
zocht men zoo goed mogelijk een
schuilplaats en'mad: „Onze Lieve
Vrouwke, gift 'm 'n douwke"; zij,
die dicht in de buurt van de St.
Pieterskerk woonden, hieven hun
armen ten hemel en smeekten
van „Heilige Sint Pieter, gift 'm'n
opmieter" en weer anderen lagen
op de knieën en vroegen „Onze
Lieve Heer, gift 'm 'n peer".
De directeur-generaal van de
voedselvoorziening deelt mede dat
in den vervolge desgewenscht iedere
bon, waarop 250 gram rijst of kin
dermeel verkrijgbaar is, bij den dis-
tributiedienst tegen een rantsoen bon
voor 4GO gram brood kan worden
geruild.
Het publiek kan aen bestelbon
K 12 (rood en blauw j uiterlijk op
7 Juli a.s. inleveren bij een hande
laar naar keuze, die daarbij een ont
vangstbewijs zal afgeven. Den eersten
keer, dat margarine beschikbaar
wordt gesteld, zal men deze bij dien
detaillist moeten koopen. Daarna is
men geheel vrij in de keuze van
winkelier. Er wordt op gewezen, dat
men de bonnen K 12 alleen bij krui
deniers, zuivelbedrijven, e.d., doch
niet bij den slager kan inleveren.
Na 14 Juli a.s. mag geen melk
meer worden betrokken op bonnen,
welke voor dien datum bij den melk-
leverancier zijn ingeleverd. Wanneer
men na 14 Juli dus nog een tegoed
heeft op reeds ingeleverde bonnen,
mag dit niet meer worden afge
leverd. Zij, die beschikken over
rantsoenbonnen voor melk „20-1",
dienen uiterlijk op Maandag 9 Juli
zooveel van deze rantsoenbonnen bij
den melkleverancier in te leveren,
als overeenkomt met de hoeveelheid
melk, welke zij tot en met 14 Juli
wenschen te betrekken, aangezien
daarna op deze bonnen geen afleve
ring meer volgt. Zij, die in het be
zit zijn of worden gesteld van rant
soenbonnen melk „20-1", welke be
stemd zijn voor verbruik na 14 Juli,
moeten deze bonnen zorgvuldig be
waren. Op welke wijze de bezitters
van deze bonnen na 14 juli de hun
toekomende melk zullen ontvangen,
wordt nader bekend gemaakt.
Heden werd te Hilversum een con
ferentie gehouden tusschen den mi
nister-president Prof. Ir. W. Scher-
merhorn, den minister van Binnen-
landsche Zaken, dr. L. J. M. Beel,
den minister van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen, Prof. dr. G. van
der Leeuw, eenerzijds en de leden van
de commissie van den Radio-omroep,
Prof. mr. J. Oranje en vertegenwoor
digers van Herrijzend Nederland an
derzijds.
Twee gezinnen uit één familie uit
Schouwen evacueerden uit Zeeland
naar verwanten in de Wieringer-
meer, vanwaar zij op 17 April 1.1.
weer genoodzaakt waren te vertrek
ken als gevolg van de onderwa :erzet-
ting door de Duitschers. Zij vonden
Onderdak in Nieuwe Niedorp. De
familie, die uit twaalf leden bestond,
wilde eind Juni weer terug uaar
Schouwen en scheepte zich in op
een 100-tons schuit. In de Zeeuw-
sche wateren liep de boot op een
mijn en zonk. Slechts één opvarende
kon worden gered.
In Groningen en Friesland bestaat
een nijpend gebrek aan melkknech
ten, zoodat de veeartsen door middel
van inspuiting de koeien kunstmatig
droog moeten leggen. De beschikbare
werkkrachten stellen te hooge looru
cischen. Verwacht wordt, dat M.g.
zal ingrijpen, daar niet gedoogd kan
worden1, dat de melkproductie op
deze wijze wordt verminderd.
Bij het ruimen van puin in een
kelder van een gebouw aan den Be-
zuidenhoutscheweg" te Den Haag
raakten twee arbeiders bedwelmd
door het lichtgas, dat nog in den
kelder hing. Een derde arbeider die
eveneens werd bedwelmd kon nog
snel teruggetrokken worden. De
beide andere arbeiders kwamen ech
ter in het grondwater terecht en het
gas maakte iedere reddingspoging
voorloopig onmogelijk. De brandweer
voorzien van zuurstofmaskers was
spoedig ter plaatse, doch hun red
ding kwam te laat. Bij de twee ar
beiders kon men slechts den dood
constateeren, terwijl de derde naar
het ziekenhuis moest worden over
gebracht.
BESCHIKKING M.G.
De provincie Noord-Holland wordt
geacht op 9 Mei 1945 door den vijand
te zijn ontruimd en mitsdien met
ingang van dien datum te verkeeren
in Bijzonderen Staat van Beleg.
