WERELDREACTIE OP UITVINDING
VAN DE ATOOMBOM
Zestig sigarenfabrieken zijn weer
aan het werk
Het geheim van Niels Bohr
JOEGO-SLAVIË
Reis naar de maan
mogelijk?
69ste JAARGANG No. 23310
o
WOENSDAG 8 AUGUSTUS 1945
Bureau voor Redactie en Administratie: Smedestraat 5 - Telefoon 21543 en 21544
Abonnementsprijs 30 cent per week
Russische medewerking
Belgische verkiezingen
in Maart
Ipgl
WÊzm.
Eenheidsproducten
op komst
30 Aug. een
rookersbon
Mosterd na den maaltijd
een republiek?
HET RAD1QVRAAGSÏUK
EXTRA RANTSOENEN
Bij bijzondere feesten
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Radio Tokio heeft vandaag toege
geven dat de atoomhom, die Hirosjima
heeft getroffen, alle levende wezens,
zoowel menschen als dieren, heeft
verschroeid. Volgens dit bericht wa
ren de dooden onherkenbaar ver
brand, en de autoirteiten waren
niet in staat een juiste schatting
van het aantal dooden onder de bur.
gers te maken. De stad zelf werd
een rampzalige puinhoop genoemd.
De uitzending zeide letterlijk: „De
uitwerking strekte zich over alle
deelen van de stad uit. De menschen
op straat verbrandden levend, en zij
die zich binnenshuis bevonden kwa
men door den onbeschrijfelijken lucht
druk en hitte om het leven". De uit
zending beweerde, dat aangezien de
huizen en gebouwen in elkaar ge
stort zijn, waaronder gok de eerste-
hulp stations, de geneeskundige
autoriteiten hun handen vol hebben
aan de hulpverleening.
Van bevoegde zijde te Washington
ls daarop geantwoord, dat onder
zoek naar deze „details" wellicht zal
onthullen, dat een stad van meer
dan 300.000 inwoners door een
enkele bom zoogoed als wegge
vaagd is.
Volgens een te New-York opge
vangen bericht van het Japan-
sche nieuwbureau zou de op
Hirosjima afgeworpen atoombom'
bevestigd zijn geweest aan een pa
rachute, en reeds in de lucht zijn
ontploft, nog voor zij den grond
had bereikt.
De eerste atoombom die ooit werd
gebruikt raakte het hart van Hirosji
ma met zulk een vreeselijke schok dat
het superfort dat de bom had gewor
pen, heen en weer werd geschud of
schoon het toestel 15 kilometer uit
de buurtwas. De verblindende vlam
en de schok deden de in de slag ge
harde bemanning uitroepen: ,,Mijn
God!" Het reusachtige vliegtuig trilde
als door een dichtbij ontplofte lucht-
afweer-granaat. Kolonel Paul W. Tib-
bets Jr., die het bewuste superfort
bestuurde en marine-kapitein William
S. Parsons, vloot-ordonansexpert,
noemden de explosies „enorm en on
heilspellend." Geen van beiden kon
den een schatting van de aangerichte
schade opgeven, maar zij waren het
erover eens dat deze „omvangrijk"
moet zijn geweest.
Hier is het verhaal van Parson:
„Het was 09 uur 15 toen wij onze
bom afwierpen, waarna wij bij
draaiden om de uitwerking beter te
kunnen zien. Daarna maakten wij
dat wij zoo snel mogelijk uit de na
bijheid van de vuurbal wegkwamen.
Ofschoon wij minstens 15 kilometer
van de plek verwijderd waren en
iedere man een zwarte bril droeg,
konden wij een botsing waarnemen.
Wij moesten ons vermannen toen
wij na de bom afgeworpen te heb
ben op de schok zaten te wachten.
Een berghooge rookzuil steeg op ter
wijl er stoom naar beneden kwam.
Op de top was witte rook maar op
350 meter hoogte zagen wij werve
lend kokend stof. Kort daarna ont
stonden aan de rand van de stad
brandjes, maar de stad zelf was ge
heel verduisterd. Na twee of drie
minuten was de rook 10 kilometer
hoog gestegen. De top van de witte
wolk viel uit elkaar om spoedig door
een andere gevolgd te worden."
Op het Witte Huis heeft president
Truman vandaag persoonlijk de lei
ding genomen over de atoombom-
oorlog, die, naar hij gelooft, een spoe
dige overwinning over Japan betee-
kent. Hij deelde zijn hoop op de over
winning mede- aan de corresjondenten,
die hem uit Berlijn begeleid hebben.
Na zijn aankomst gisteravond, van de
conferentie van de groote drie, begon
Truman dadelijk een verslag over de
ontwikkelingen tijdens de conferentie
voor het Amerikaansche volk op te
stellen. Sinds zijn intreden op het
Witte Huis is dit de langste rede die
Reeds vele jaren hebben Engelsche
geleerden te Cambridge proeven ge
nomen om atomen te splitsen. De
resultaten van hun proefnemingen
hebben geleid tot de fabricatie 'van
atoombommen.
hij ooit heeft voorbereid. Waarschijn
lijk Donderdag of Vrijdagavond zal
deze speech door het geheele land uit
gezonden worden.
In Engeland heerscht een gevoel
van dankbaarheid, dat de geailieerde
geleerden den wedloop met de Duit-
schers gewonnen hebben.
In Moskou hebben de bladen het
bericht zonder commentaar of zonder
het speciaal op den voorgrond te
plaatsen gepubliceerd.
In de Ver. Staten wordt druk ge
speculeerd over de mogelijkheden.
Men acht het niet uitgesloten, in de
toekomst de maan te kunnen berei
ken. Steenkool en olie, zoo meent
men, zullen als bronnen van kracht
worden uitgeschakeld. Groote vorde
ringen op velerlei gebied kunnen wor
den verwacht, met name ook op me
disch gebied. De New York Times
meent, dat de atoombom den vrede
zal garandeeren voor alle Vereenigde
Naties.
In Australië zegt men, dat het
menschdom nooit een grootere sen
satie heeft beleefd.
Een Zuid-Amerikaansche zegsman
verklaarde, dat de ontwikkeling van de
atoombom oorlogen in de toekomst
onmogelijk maakt.
Een van de mannen, die den weg
hebben bereid tot de uitvinding van
de atoombom, bevindt zich thans in
Rusland, waar hij sinds den zomer
van 1935 verblijft, nadat hij door de
Sovjet-regeering uit Engeland was
teruggeroepen. Het is de 51 jaar oude
professor Kapitza (Peter), een van de
grootste geleerden van de Sovjet-Unie.
Professor Kapitza fungeerde jaren als
directeur van het Mond-laboratorium
te Cambridge, daarna gedurende 12
jaren als assistent van den beroemden
Britjschen geleerde wijlen lord Ru
therford. Kapitza deed onderzoekingen
met vloeibaar helium en wekte het
eerst op kunstmatige wijze buiten
gewoon krachtige magnetische velden
op. De door hem gevolgde methode
van onderzoek stelde hem in staat
vele nieuwe eigenschappen van het
atoom te ontdekken.
Door waarnemers wordt er op ge
wezen, dat in de Sow jetunie in het
'geheel geen opmerking is gemaakt
omtrent de Britsch-Amerikaansche sa
menwerking bij het construeeren van
de atoombom. ,,De atoombom heeft
te Potsdam aan Truman in alles een
oorspronkelijk overwicht verleend,"
schrijft de Times Herald. De atoom
bom doet de belangrijkheid van de
rol, die de USSR in den oorlog in
het Verre Oosten had kunnen spelen,
in het niet verdwijnen.
BRUSSEL, 7 Aug. (Reuter). De
Belgische regeering heeft heden aan
de Kamer haar regeeringsprogram
voorgelegd, waarin wordt medege
deeld, dat in Maart van het volgend
jaar ln België algemeene verkiezin
gen zullen worden gehouden. In
deze door Van Acker in de Kamer
voorgelezen verklaring wordt verder
gezegd
„De regeering is voornemens, voor
België het recht op zoodanige
schadevergoeding op te (iischenals
de billijkheid eischt dat de Duit-
schers dienen te betalen aan de
landen welke zij verwoest en ge
plunderd hebben. De regeering is
van meening, dat België recht heeft
op deelneming aan de exploitatie
van bepaalde Duitsche hulpbronnen.
Het Belgische leger zal deelnemen
aan de bezetting van Duitschland.
«3*
f.
kif:if kV**-*
Een Japansch zelfmoord-vliegtuig, dat geheel intact door Amerikaansche
mariniers werd buitgemaakt, tijdens den strijd op Okinawa, wordt nü door
experts nauwkeurig bestudeerd. Het vliegtuig heeft een twintig voet
langen romp en een vleugel-spanning van 16 voet. In tegenstelling tot de
heerschende opvatting is de piloot niet in de cockpit opgesloten. Wel
heeft hij geen parachute en is het hem onmogelijk een veilig heenkomen
te zoeken, ook al voelt hij niets voor zijn „enkele reis". In den neus van
het vliegtuig bevindt zich de plaats, waar de springlading wordt geborgen.
Keystone-A.B.C. Press).
Dat een regelmatige distributie
van rookartikelen mogelijk zal wor
den ls vooral te danken aan het feit,
dat onze regeering reeds vóór de
capitulatie een hoeveelheid van
10.000 ton tabak heeft aangekocht
ten behoeve van de drie tabakver
werkende Industrieën van ons land.
Voorts zijn deviezen beschikbaar ge
steld om verder tabak aan te koopen.
Het vervoer uit Engeland en de pro
ductielanden naar Nederland wordt
geregeld door de A.R.R. (Administra
tion for Relief and Rehabilitation
te Londen). In het Zuiden is goede
tabak aangekomen en de tabakver
werkende Industrieën zijn in dit deel
des lands weer gedeeltelijk in orde.
De tabak voor cigaretten werd tot
nog toe uit Rhodesia aangevoerd en
de te distribueeren cigaretten zullen
den naam „Rhodesia'' dragen. De
prijs is bepaald op 75 cent per 20
stuks.
Naar het Rijksbureau voor
Tabak mededeelt, ligt het in de
bedoeling, dat vermoedelijk 30
Augustus over heel Nederland een
bon bekend zal worden gemaakt,
welke recht zal geven op, naar
keuze, een rantsoen sigaren, si
garetten of tabak.
Men hoopt in de periode van
September tot en met December
geregeld twee rantsoenen in de
14 dagen aan te kunnen wijzen.
LONDEN, 8 Aug.
(A.P.) De Deensche ge
leerde, die zijn geheim
van de ontlading van
atoomkrachten heeft
achtergehouden voor de
nazi's gedurende de be.
zetting van zijn va
derland en is gevlucht
om wellicht meer dan
eenige andere natuur
kundige bij te dragen
tot de ontwikkeling van
de machtige atoombom
der geallieerden, was
vandaag nog steeds be
zig in een onaanzienlijk
laboratorium in White
hall, waar men de pers
zorgvuldig weghoudt.
Dr. Niels Henrik Bohr,
de stoere 60-jarige
Deensche geleerde,
scheen de eenige in
Londen te zijn, die niet
in spanning verkeerde
over de mogelijkheden,
die de wereld en de ge
allieerde zaak werden
geboden door hem en
zijn medewerkers. Hij
wilde niets voor publil
catie bekendmaken. Be
wakers, aan wie men
verteld had, dat hij niet
wenschte te spreken,
hielden geheim waar hij
zich bevond. Van zijn
zoon Aage, die zelf een
natuurkundige en spe
cialist op het gebied
van het atoomonder
zoek is, vernam men,
dat de Bohrs ln de laat
ste maanden vele reizen
tusschen Londen en
Amerika hebben ge
maakt. „Mijn vader
heeft niet aan een bom
gewerkt," is nadrukke
lijk door Aage Bohr ver
klaard. „Hij heeft zich hebben
gedurende jaren aan de annalen
studie van het atoom
gewijd voor het welzijn
van de menschheid.
Desondanks is het niet
zeker, dat de bom niet
ook zonder d'e hulp van
m(]n vader tot stand
zou zijn gekomen."
Gedurende de jaren
voor den oorlog experi
menteerde, schreef en
rekende Niels Bohr in
een gebied der natuur
kunde dat weinig an
deren zelfs maar kon-
niet bitter. Zijn zoon
zegt, dat hij weet, dat
door een vreemden sa
menloop van gebeurte
nissen en avonturen,
die hun gelijke niet
in de droge
der weten
schappelijke studie, de
wereld zal weten, hoe
de atoomsplitsing te
gebruiken.
,,Het werk is nog niet
gedaan." Dat was het
uitgangspunt van den
man. die zijn studies
voortzette onder de
oogen der nazi's in het
bezette Kopenhagen en
die aan hun greep kon
worden onttrokken door
de ondergrondsche pa
triotten in 1943. Eenige
den begrijpen. Hy zag weken later kwam hij
in dit werk den sleutel in een bommenwerper
tot onvoorstelbaren rijk
dom der toekomstige
generaties. Het doet
ironisch aan, dat er een
oorlog noodig moest
zijn om het élan en de
hulpbronnen te produ-
ceeren die hem zouden
helpen om den droom
der wetenschap waar te
maken. Het is tevens
een ironie van het lot,
dat het eerste groote
gebruik dat van den
van de RAP naar En
geland. Sedertdien, met
de hulpbronnen van de
grootste mogendheden
der wereld tot zyn be
schikking en een hand.
vol natuurkundigen
naast zich, heeft Bohr
een fabuleuzen triomf
behaald. Vandaag wil
hij niet spreken, maar
wellicht zal het geheele
verhaal spoedig worden
verteld. „Bohr was al-
arbeid van Bohr is ge- tyd een schuwe, terug
maakt, in dienst staat getrokken man," ver
van een ongekende des- telden zijn vrienden,
tructie. Vandaag is
Bohr gepreoccupeerd,
Hij en zijn zoon zullen
het werk, dat hun nog
zonder glimlach, maar wacht, voltooien.
De sigarettenfabrieken in het Wes
ten van ons land en dat zijn de
belangrijkste zullen dezen zomer
weer regelmatig gaan werken. De
schade aan de gebouwen is betrekke
lijk gering, alleen is het nog niet
gemakkelijk arbeidskrachten in vol
doende aantal te krijgen.
De kerftabaksindustrie zal ook een
eenheidsproduct leveren, dat ver
moedelijk onder den naam „Libra"
in den handel zal worden gebracht.
Import van rooktabak en sigaretten
zal voorloopig niet in belangryke
mate kunnen geschieden.
De sigarenindustrie, welke voor ons
land de belangrijkste der drie tabak
verwerkende industrieën is, is thans
zoover op dreef, dat er thans weer
ongeveer 60 fabrieken in het Zuiden
des lands aan het werk zijn. Daar ls
men reeds in Februari begonnen. De
schade aan de fabrieken viel nogal
mee. In sommige plaatsen zooals ln
Rhenen, Valkenswaard, Wageningen,
werden de fabrieken zwaar bescha
digd of verwoest, maar ln het alge
meen kon men vrij spoedig aan den
slag gaan. Een moeilijkheid in de
sigarenindustrie ls evenwel het dek
blad, dat uit Indië moet komen. Men
rekent ermee, dat indien het niet al
te lang duurt, eer Indië bevrijd is,
het toch wel 1946 zal worden voor
men dekblad uit Indië zal krijgen.
Dekblad en omblad zyn ook door de
Russen aangekocht, maar men zal
deze hoeveelheid moeten verdeelen
over de komende jaren. De sigaren
industrie zal vermoedelijk voorloo
pig op een capaciteit werken van
circa 20 pet. van haar productie van
vóór den oorlog.
LONDEN, 7 Augustus (Reuter)
Het Japansche nieuwsbureau heeft
heden bericht, dat door Japan stap
pen werden ondernomen om aan
Cost-Indlë onafhankelijkheid te ver-
leenen. Het nieuwsbureau meldde:
,,De Japansche leger-autoriteiten ln
de Zuidelijke gebieden hebben formeel
hun instemming te kennen gegeven
met het instellen, in den loop van
deze maand, van een „Oommissie ter
voorbereiding van de onafhankelijk
heid van Oost-Indië'".
Bekende onderzoekers zien het
atoom-bombardement van Japan
als het begin van een ontwikke
ling, waardoor het mogelijk zal
worden, groote fabrieken te ver
warmen door middel van een in
stallatie die niet grooter is dan
een telefooncel, en duizend uur
met een auto op één gram brand
stof te reizen. Het gaat er om,
de vrijgekomen enorme krachten
te leeren controleeren op het mo
ment, dat de uiteindelijke be-
standdeelen der materie uiteen
worden gerukt. Het probleem kan
men vergelijken met de vraag,
hoe de kracht van een dynamiet-
explosie op een grasmaai-machine
kan worden overgebracht. Een
der experts heeft geschat, dat
een paar gram Uranium genoeg
zouden zijn, om de Queen Mary
van Europa naar Amerika en te
rug te laten varen. De experts
zijn het er over eens, dat deze
ontwikkeling nog niet onmid
dellijk voor de deur staat.
Door de krachten van het Ura
nium te ontketenen is, volgens
dr. Vollreth, de droom der
menschheid de maan te bereiken
binnen de grenzen van het mo
gelijke gekomen. Dr. J. R. Op-
penheimer, een natuurkundige
der universiteit van Californië,
die de ontwikkeling van de bom
heeft geleid in hei laboratorium
te Los Alamos (Nieuw Mexico),
zeide in een interview: „Diegenen
onder ons die aan haar verwezen
lijking hebben gewerkt, hopen
dat zij gebruikt zal worden om
toekomstige oorlogen te ver-
mijden." A.P.
BELGRADO, 7 Aug. (Reuter), ln
een toespraak op het congres van
het Joego-Slavische Volksfront heeft
maarschalk Tito, de nieuwe gekozen
president van dit lichaam, zich uit
gesproken voor een republikeinschen
regeeringsvorm en volledige ver
nietiging van de reactionnaire ben
den, die zich nog steeds schuil hou
den in de bosschen van Joego
slavië. Tito verklaarde, dat thans de
tijd was aangebroken om de kwestie
van het koningschap te bespreken.
Het was duidelijk, dat het koning
schap zich niet verdroeg met den
nieuwen regeeringsvorm die zich in
Joego-Slavië had ontwikkeld. Tito
herinnerde aan de hulp, welke door
de „internationale reactie" aan de
Joego-Slavische reactionnairen was
verleend, en aan de buitenlandsche
lastercampagnes tegen de Joego
slavische bevrijdingsbeweging
Uit welingelichte kringen verne
men wij, dat de besprekingen van
mr. L. A. Kesper, die door cie regee
ring is benoemd tot voorzitter van
het bestuur der stichting „Radio
Nederland in den overgangstijd",
weliswaar nog in het eerste stadium
verkeeren, doch bevredigenden
voortgang hebben. Uiteraard zijn
uitvoerige consultaties en voorbe
reidende werkzaamheden noodig, al
vorens de stichting haar taak zal
kunnen opvatten en de verant
woordelijkheid voor de radiopro
gramma's overnemen. Tot dat
oogenblik zal „Herrijzend Neder
land" zijn uitzendingen blijven
voortzetten, waarbij er naar zal wor
den gestreefd zonder verwijl zooveel
bekwaam en betrouwbaar omroep-
personeel in te schakelen als in de
huidige omstandigheden verant
woord is.
De directeur-generaal der Voedsel
voorziening deelt mede, dat in de
provincies Noord-Holland, Zuid-Hol
land en Utrecht wederom extra rant
soenen zullen worden verstrekt ter ge
legenheid van huwelijk en van 25-,
40- en 50-jarige huwelijksherdenking
en verder van ieder lustrum na de
gouden bruiloft. De aanvragen moeten
voor den datum van het wettelijk hu
welijk of de herdenking bij den plaat
selijken dlstributiedlenst worden ge
daan.
De diensten zullen rantsoenbonnen
verstrekken voor G rantsoenen vleesch,
2 rantsoenen boter, 24 rantsoenen
brood, 1 rantsoen suiker, 5 rantsoenen
koffie (of 2 rantsoenen koffie-surro-
gaat zoolang koffie niet gedistribueerd
wordt) en 2 rantsoenen melk. Voorts
kunnen zij, die den leeftijd van 100
jaar of ouder bereiken, voor dezelfde
rantsoenen in aanmerking komen.
VAART OP MAAS EN
JULIANAKANAAL
Dinsdagmorgen is de vaart op de
Maas en het Julianakanaal weer ge
heel vrijgekomen. Dit verheugende
felt it met eenige offlcieele plechtig
heid gevierd.
Dè volgende spelers zijn definitief
voor de voetbalwedstrijden in Dene
marken aangewezen: Kraak (Storm
vogels), Saris (B'.V.V.). Wilders
(Blauw-Wit), v. d. Heide (Feyen-
oord), De Jong (A.D.O.), De Vroet
en Kuppen. (Feyenoord), Peliikaan
(Long»), van Bultennen (Hermes-
D.V.S.), v. d. Engel (D.H.C.), Wilkes
(Xerxes), Lenstra (Heerenveen), Smit
(Haarlem). Mljnders (D.F.C.) en En-
gelsiman (Quick).
